RENJU FOR BEGINNER - renju (và caro) cho người mới chơi

RENJU FOR BEGINNER - renju (và caro) cho người mới chơi

Renju cho người mới chơi

Tác giả : Alexander Nosovsky và Andrey Sokolsky
Bản dịch có sửa đổi​

​

2002​

Lời tựa của Tommy Mattell, chủ tịch liên đoàn Renju quốc tế :

Renju cho người mới chơi là quyển sách kinh điển đầu tiên dành cho các kỳ thủ Liên Xô cũ trong một khoảng thời gian dài. Với tư cách là chủ tịch của RIF (The Renju International Federation) tôi rất vui mừng được giới thiệu cuốn sách này cho bạn đọc toàn thế giới.

Jonkoping, tháng giêng năm 1990
Tommy Mattell

Lời tựa của các tác giả :

Luật chơi của Renju đơn giản hơn nhiều so với các trò chơi trí tuệ khác, và thậm chí cả các cháu ở lứa tuổi mẫu giáo cũng có thể chơi Caro được. Tuy nhiên Renju không hề thua kém bất cứ trò chơi nào khác, như cờ Vua, cờ Tướng về sự phối hợp, giàu tính chiến thuật và ý tưởng chiến lược, và cuối cùng là những chiến thắng tuyệt đẹp và bất ngờ.
Nhiều người biết đến dạng đơn giản của Renju (gọi là Caro) như một trò chơi vui vẻ để thư giãn trong thời gian rảnh rỗi của họ. Renju, biến thể hiện đại nhất của trò chơi này, với các luật cấm tạo hai nước ba, hai nước bốn, đã phát triển và được thừa nhận như là một môn thể thao trí tuệ, hơn là một trò chơi.

Alexander Nosovsky
Phó chủ tịch của RIF
Cựu hai lần vô địch giải vô địch thế giới qua mail

Andrey Sokolsky
Cựu phó chủ tịch của RIF




Được Larra sửa chữa / chuyển vào 13:51 ngày 20/04/2003

Lời tựa của người dịch :
Cờ caro là một môn cờ rất phổ biến ở nước ta. Có lẽ hiếm ai đã từng là học sinh, sinh viên mà chưa từng thử chơi môn cờ giản dị và cũng rất thú vị này. Chỉ cần hai cây bút và một mảnh giấy caro là đủ điều kiện để chơi, trong trường hợp không có giấy caro thì có thể "mượn tạm" từ trong vở một ít giấy ô li, hoặc là gập chéo một tờ năm hào hai. Luật chơi thật là đơn giản và dễ hiểu : chỉ cần tạo được một hàng năm là thắng. Người chơi "đặt" các quân bằng cách viết dấu X và dấu O. Các ván đấu thường mang màu sắc vui vẻ và giải trí, hơn là một cuộc đọ sức. Tôi còn nhớ cờ caro là một trong những thứ hiếm hoi mà các cô bé, cậu bé cùng cảm thấy thích thú và không e ngại khi chơi cùng với nhau. Và không chỉ được chơi ở trường lớp, môn cờ Caro cũng rất thường gặp trong các sinh hoạt gia đình : bố mẹ chơi với con, anh chị em chơi với nhau và nhiều khi không cứ là người lớn tuổi hơn giành phần thắng.
Mặc dù cờ Caro phổ biến và thú vị như thế nhưng đối với nhiều người chơi ở nước ta, nó vẫn chỉ được biết đến như là một trò chơi hơn là một môn cờ thể thao. Tôi hy vọng sẽ gửi được đến các bạn những thông tin hữu ích về một ?oCaro? đã trưởng thành ?" Renju ?" với đầy đủ tố chất của một môn thể thao. Renju cho người mới chơi là một cuốn sách rất bổ ích cho những bạn bắt đầu tìm hiểu về môn cờ này một cách nghiêm túc. Bạn cũng có thể tìm thấy ở đây nhiều thông tin thú vị khác về thể loại một hàng năm quân này.
Hà Nội, tháng tám năm 2002
Chu Nhẫn

Được Larra sửa chữa / chuyển vào 13:34 ngày 11/12/2002

Nội dung
Chương 1. Mở đầu
1.1.Luật Renju
1.2.Lịch sử của Renju
Chương 2.Các thuật ngữ và định nghĩa
2.1.Trang bị cần thiết cho ván chơi
2.2.Những khái niệm đơn giản
2.3.Fork và Lỗi
Chương 3.Nguyên tắc chiến thuật trong Renju
3.1.Cách tấn công trong tàn cuộc
3.2.Nghệ thuật chờ đợi
3.3.Cách thức phòng thủ
3.4.Lời khuyên cho người mới chơi
Chương 4.Khai cuộc trong Renju
Chương 5.Phần kết
Chương 1.Mở đầu
1.1.Luật Renju
Phần này dành cho người mới chơi. Tuy vậy tôi cũng muốn những bạn đã biết chơi cũng có thể tìm được một số điều thú vị ở đây. Tại sao trò chơi này lại hấp dẫn đến thế ? Trước tiên, luật chơi rất đơn giản : dường như rất dễ dàng để tạo một hàng năm quân. Trang bị chơi khiêm tốn (có thể chơi chỉ với bút chì và giấy) cũng tạo nên sức lôi cuốn của trò chơi. Nhưng khi bạn bắt đầu nghiên cứu cách chơi, bạn sẽ bắt gặp những điều mới mẻ, ngạc nhiên.
-Không có gì đơn giản hơn trò chơi này - một người mới chơi sẽ thốt lên sau khi chơi được vài ván.
-Không có gì phức tạp hơn - một người sành sỏi sẽ nói. Và anh ta cũng đúng không kém.
Thực tế, để học cách đi quân trong Renju đơn giản hơn rất nhiều so với các trò chơi trí tuệ khác. Dần dần trong quá trình nghiên cứu chiến thuật của trò chơi, người mới chơi sẽ tự nhận thấy rằng Renju không thua kém bất cứ trò chơi nào về sự tinh tế. Những thay đổi đột ngột về thế trận, những sêri nước, cách tính toán cẩn thận khi tấn công và nhanh chóng phản công, vẻ đẹp của đòn kết thúc - đó là những thứ hấp dẫn đối với một kỳ thủ giỏi.
Một cách ngắn gọn, luật Renju là :
1.Hai người chơi lần lượt đặt quân cờ màu đen và trắng xuống các giao điểm của bàn cờ kích thước 15x15. Đen đặt quân đầu tiên ở trung tâm bàn cờ. (Chú ý rằng quân cờ phải được đặt ở giao điểm !)
2.Người nào tạo được một hàng 5 quân (một dãy theo chiều ngang, dọc hoặc chéo với 5 quân cùng màu liền nhau).
3.Một ván chơi là hoà, nếu hai người chơi đồng ý (ví dụ khi đã hết đất, bàn cờ đầy quân). Người chơi có quyền bỏ một nước đi (pass). Nếu cả hai cùng bỏ nước đi của mình, ván cờ hoà.
4.Đen bị cấm tạo hai nước ba, hai nước bốn, Overline (hàng nhiều hơn 5 quân). Nếu Đen phạm luật, ngẫu nhiên hay bị Trắng bắt buộc phải phạm luật, Đen bị xử thua. Luật cấm này gọi là Lỗi trong Renju.
5.Trắng không bị hạn chế khi chơi. Overline đối với Trắng bằng nước năm. Những định nghĩa chính xác và sự giải thích các thuật ngữ sẽ được trình bày ở chương sau.
Được Larra sửa chữa / chuyển vào 13:38 ngày 11/12/2002
Được Larra sửa chữa / chuyển vào 16:01 ngày 15/12/2002

1.2.Lịch sử của Renju
Renju xuất hiện lần đầu dưới dạng rất đơn giản, không có lỗi cho Đen và được chơi trên toàn thế giới. Renju có rất nhiều tên. Bạn có thể tìm thấy chúng ở Hotbot (internet) : Gomoku, Omok, WuZiQi, Connect 5, piskvorky, noughts&crosses, 5 in Line, luffatschack, Caro.
Trò chơi này lần đầu tiên được phát minh ở châu thổ sông Hoàng Hà ở Trung Quốc. Thời gian đó là thế kỷ 20 trước công nguyên, vậy là nó đó có hơn 4000 năm tuổi. Thật là ngạc nhiên là có một số di tích khảo cổ cho thấy trò chơi này đã được phát minh một cách độc lập ở Hy lạp cổ đại và châu Mỹ tiền Colombo. Tất cả các điểm đó cho thấy Renju là trò chơi lâu đời và dễ học nhất, nhưng không đơn giản như vẻ ngoài của nó.
Cột mốc thứ hai là thời gian Renju ra đời như một môn thể thao trí tuệ ở Nhật. Đầu tiên trò chơi này được mang từ Trung Quốc đến Nhật qua những người di cư trong năm 270 trước CN. Nó được phổ biến rộng rãi dưới cái tên Kakugo (năm bước-tiếng Nhật). Sử ký chép rằng vào giữa thế kỷ XVII và XVIII tất cả mọi người đều thích trò chơi này, từ trẻ nhỏ cho đến người già(truyền thống Đông phương vẫn còn ghi dấu trong các nghi thức trong cuộc chơi ngày nay). Cuốn sách đầu tiên về Renju được phổ biến vào đầu thế kỷ 20. Tuy nhiên cho đến tận những năm đầu của thế kỷ 20, trò chơi này vẫn còn được chơi vào lúc rỗi rãi. Điều đó còn được chứng minh qua rất nhiều tên gọi của nó : ?oGOREN? (1 hàng 5 quân), ?oGOSEKI?(năm viên đá), ?oGOMOKUNARABE? hoặc đơn giản hơn ?oGOMOKU? (năm điểm trong một hàng).
Cuối cùng, cái tên hiện đại Renju được đặt và dùng để chỉ thể loại có lỗi cho Đen, trong khi cái tên Gomoku được dùng để chỉ thể loại không có lỗi.

Thuật ngữ ?oRENJU? (chuỗi ngọc trai) được Tenry Kobayashi, một nhà thơ Nhật đưa ra vào năm 1899. Khó mà biết được điều gì đã khiến ông có một liên tưởng như vậy. Có thể những hàng quân Đen hay Trắng làm ông nghĩ đến ngọc trai, hoặc có thể chiến thắng trong Renju khó như việc lặn xuống biển mò ngọc trai. Có nhiều chất thơ trong Renju. Bạn có thích những cái tên khai cuộc như : hoa, hành tinh nhỏ , vì sao xa, cây thông, ánh sáng chói lọi, đồi nghiên, mưa, trăng non, hẻm núi, vinh quang... không ?
Có một điều rõ ràng rằng với khí chất đặc biệt của người Nhật, họ quan niệm những trò chơi trí tuệ như Renju là một nghệ thuật hơn là một môn thể thao. Người Nhật tin rằng những người chơi nên tạo ra một tác phẩm nghệ thuật, kết quả thắng thua chỉ là vấn đề thứ yếu.
Về vấn đề đó, quan niệm của chúng ta về các trò chơi có một chút khác biệt : trong cụm từ ?omôn thể thao-trò chơi trí tuệ? chúng ta nghiêng về môn thể thao hơn. Tuy nhiên cả hai cách nhìn nhận đều có lý lẽ của nó và kỳ thủ có thể nghiêng về bên này hoặc bên kia.
Bằng cách nào mà định nghĩa về lỗi xuất hiện trong Renju ? Sự xuất hiện của Lỗi là một điều không tránh khỏi trong quá trình biến đổi từ trò chơi sang môn thể thao.
Sự bắt đầu chính thức của quá trình đó là vào năm 1906, tổ chức Renju đầu tiên ?" Hiệp hội kỳ thủ Tokyo được thành lập. Sự kiện quan trọng tiếp theo là năm 1936, khi những luật Renju hiện đại được phát triển, Liên đoàn Renju Nhật bản bắt đầu hoạt động. Ba mươi năm đó có thể được gọi là thời gian hình thành của Renju ở Nhật bản. Vậy kết quả của quá trình đó ra sao ?
Trước tiên, hệ thống phân cấp về trình độ truyền thống của Nhật được thực hiện ?" kyu và dan. Kyu cao nhất là 1st, thấp nhất là 12th, Dan thấp nhất là 1st, ?osho-dan?, cao nhất là 9th. Danh hiệu cao nhất là Meijin ?" Vua cờ.
Thứ hai, và quan trọng là với sự xuất hiện của rất nhiều kỳ thủ tài năng (Dan), một điều dần trở nên rõ ràng là khi chơi không có luật cấm cho Đen, Trắng luôn luôn thua, không phụ thuộc vào trình độ của kỳ thủ cầm Trắng. Tình trạng này là không thể tránh khỏi trong các trò chơi logic, bởi vì luôn cần có một người đi trước. Để vượt qua cơn khủng hoảng này (mà cực điểm là vào những năm giữa thế kỷ 20), một ý tưởng mới xuất hiện là đặt ra các hạn chế bằng các luật cấm cho Đen. Rất nhanh chóng, mọi kỳ thủ đã đồng ý thu nhỏ bàn cờ từ 19x19 xuống 15x15. Một cố gắng khác là hạn chế nước thứ ba của Đen, bắt buộc nó phải đặt ngoài hình vuông trung tâm 5x5. Tuy nhiên luật này đã không tồn tại lâu. Sau đó các kỳ thủ tiếp cận vấn đề từ một hướng khác, hạn chế Đen tạo Fork 3x3 (hai nước ba).
Nhưng đó cũng chưa phải là tất cả. Cuối cùng, từ đề nghị của Rakusan Takaki (một Meijin) những luật cấm Fork 3x3, 4x4, và overline được sử dụng, những luật mà ngày nay ta gọi là Classic (kinh điển). Đen chỉ còn lại một Fork (cách thắng) là Fork 4x3. Một người chơi có kinh nghiệm sẽ đặt câu hỏi rằng liệu những luật cấm như thế đã đủ chưa ? Liệu có gì mới còn xuất hiện ?
Có thể nói trước một điều là trong những thập kỉ sắp tới sẽ không có những thay đổi đáng kể. Trong 50 năm đề xuất và thể nghiệm, những luật cấm này đã được hoàn thiện và chứng tỏ một sự cân bằng về cơ hội chiến thắng cho Đen và Trắng.
Và một điểm nữa : với sự xuất hiện của các luật cấm, ván chơi đã trở nên phức tạp và đẹp lên rất nhiều. Thật là bất ngờ khi Trắng có thể giành lại chiến thắng bằng cách buộc Đen phạm lỗi trong khi chỉ một nước trước đó dường như thắng lợi của Đen là không phải bàn cãi. Ngày nay thật khó tưởng tượng rằng chúng ta có thể chơi mà không có các luật cấm.

Vậy là sau những năm tháng khó khăn, Renju, nếu có thể nói như vậy, đã ra khỏi thời kỳ thơ ấu của nó, và đã trưởng thành và đang ở trong giai đoạn đẹp nhất. Những kỳ thủ Nhật bản đã mất rất nhiều công để có được một Renju như ngày nay, và thật may mắn là chúng ta được tiếp cận khi nó đã hoàn thiện.
Renju hiện đại là một môn thể thao trẻ. Liên đoàn Renju Quốc tế được thành lập năm 1988 tại Stokholm, Thụy Điển. Liên đoàn tổ chức hai giải vô địch thế giới cho Renju và Five-in-a-Row (Gomoku) : lần đầu ở Kyoto, Nhật bản 1989, lần thứ hai ở Moscow, Nga 1991, lần thứ ba tại Arjeplog, Thụy Điển 1993, lần thứ tư ở Tallin, Estonia 1995, lần thứ năm ở Sankt-Peterburg, Nga 1997, lần thứ sáu tại Bắc Kinh, Trung Quốc 1999 và lần thứ 7 trở lại Kyoto, Nhật Bản 2001. Cuốn sách này được viết năm 1984, nhưng đã có một số thay đổi trong ấn bản mới có sửa chữa này. Giờ đây đã có tạp chí về Renju của RIF ?" tạp chí ?oRenju World?.
Bạn có thể download tại http://www.hot.ee/renjuworld/
Một số sách về Gomoku và Renju bằng tiếng Anh :
1.?Five-in-a-row? Tác giả : Goro Sakata và Wataru Ikawa. 1981
2.?From the Opening to the Middle of the game? : từ khai cuộc đến trung cuộc. Tác giả Sigeru. 1984
3.?Zvon Kamney? Tác giả Mikhail Kozhin và Alexander Nosovsky. 1997
Có rất nhiều sách bằng tiếng Nhật, tiếng Nga và Thụy Điển. Và các phần mềm đánh cờ hoặc thư viện lưu trữ.
Chương trình ?oBlack Stone? cho Win 98 là chương trình Renju đoạt chức Vô địch trong giải vô địch thế giới cho các phần mềm là chương trình mạnh nhất hiện nay. Về thư viện thì có chương trình Renbase-98 và cơ sở dữ liệu Base-17000 với 17000 ván chơi từ mọi giải gần đây. Chương trình này cũng cho phép bạn tạo các kỳ phổ như trong sách này, hoặc tạo tờ báo (trên mạng) của riêng bạn.
Giải Vô địch Renju cho các phần mềm được tổ chức gần đây nhất vào mùa hè năm 2000. Nếu bạn muốn tìm hiểu hãy liên lạc với tôi. Chúng tôi hy vọng rằng sau khi đọc cuốn sách này bạn sẽ cảm thấy thú vị và liên lạc với RIF : chúng tôi có thể giúp bạn tìm một câu lạc bộ Renju ở nước bạn hoặc tổ chức một câu lạc bộ mới.

Trang chủ của RIF http://www.renju.nu
Bạn có thể liên lạc với tôi, Alexander Nosovsky qua mail stigma.ltd@g23.relcom.ru

Chương 2. Các thuật ngữ và khái niệm
2.1.Trang bị cần thiết cho ván chơi
Trang thiết bị cần thiết để chơi Renju trong các giải đấu gồm có : bàn cờ, quân Trắng, Đen, đồng hồ và giấy để ghi biên bản.
Bàn cờ làm bằng gỗ hoặc giấy với 15 đường kẻ ngang dọc. Để đánh dấu cái giao điểm người ta dùng các chữ (ví dụ A,B,C...X,Y,Z,a,b,c...) hoặc dùng số thứ tự của nước đi. Người Nhật dùng các chữ tượng hình và chữ số.
Biên bản bằng số ít được dùng hơn biên bản bằng hình vẽ (trên đó đánh dấu các quân bằng thứ tự của chúng) bởi hình vẽ rõ ràng hơn nhiều.
Minh họa của bàn cờ đã được cho ở đầu sách. Trong hình đó một ván cờ ngắn đã được chơi. Đen phạm sai lầm ở nước thứ 7 và thua vì phạm luật ở X hoặc Y.
Bàn cờ có 5 sao(là giao điểm được tô đậm), 1 sao là sao trung tâm và còn lại là sao góc.
Quân cờ thường gồm 50 quân Đen và 50 quân Trắng. Kinh nghiệm cho thấy số lượng đó đủ cho hầu hết các ván chơi(trong các giải trọng tài sẽ cung cấp thêm quân nếu thấy thiếu). Các quân không được đánh số. Kích cỡ quân và bàn cờ được chọn sao cho vẫn còn khoảng trống giữa hai quân kề nhau trên bàn cờ.
Đồng hồ giống như đồng hồ của cờ Vua : gồm hai đồng hồ mỗi cái đếm thời gian sử dụng của một người chơi. Bên nào rụng kim sẽ bị xử thua.
Biên bản ván chơi gồm hình bàn cờ, thông tin về người chơi (họ tên, xếp hạng, đội tuyển ...), thời gian, mã số giải đấu, mã số khai cuộc và kết quả ván đấu. Sau khi ván đấu kết thúc các kỳ thủ và trọng tài ký vào biên bản. Trong khi chơi, Đen ghi biên bản bằng cách vẽ vòng tròn màu đen và ghi thứ tự nước đi trong đó còn Trắng vẽ vòng tròn đỏ hoặc không vẽ gì và ghi thứ tự nước đi.

2.2.Những khái niệm đơn giản
Chú ý ! Sẽ là tốt hơn nếu bạn vừa học vừa thực hành ngay trên bàn cờ.
Chúng ta hãy bắt đầu định nghĩa những khái niệm đơn giản (ví dụ như một bộ các quân hình thành một thế nhất định) trong Renju.
Khi chúng ta đề cập đến những định nghĩa đơn giản, sẽ là cần thiết phải phân chúng ra làm 2 kiểu. Kiểu thứ nhất bao gồm những định nghĩa miêu tả số lượng, cấu trúc hình học, cấu trúc vị trí của một số các quân. Kiểu thứ hai miêu tả tương quan vị trí giữa chúng và các quân khác trên bàn cờ. Nói chung chơi được cờ Caro tức là bạn đã hiểu những định nghĩa này.
Mọi nhóm quân đều có thể phân loại bằng số lượng quân trong nhóm. Tuy nhiên chỉ số lượng thôi thì chưa đủ, ví dụ như không phải nhóm 5 quân nào cũng mang lại thắng lợi, mà chỉ có nhóm 5 quân xếp thành một hàng liền mới là mục đích của Đen. Chúng ta bắt đầu miêu tả các thuật ngữ đơn giản.
Chú ý ! Cần thiết phải biết các thuật ngữ trong Renju để chơi thành công.

Hình 1
Nước năm. Năm quân cùng màu xếp thành một dãy liền nhau theo bất kỳ hướng nào. Sử dụng thuật ngữ trong cờ Vua chúng ta sẽ gọi nước này là nước Chiếu hết(nước thắng) trong Renju. Trong hình 1 là các ví dụ về nước năm.

Hình 2
Ngoài ra cần nói thêm rằng khi ta nói nước năm thì nó có nghĩa rằng hai đầu của dãy năm đó không có quân cùng màu. Nếu có nghĩa là đó không còn là nước năm nữa, mà là nước sáu, bẩy, tám hoặc chín (nước mười là không tồn tại, bởi vì cần tạo nước năm trước khi tạo nó). Nước Overline là thuật ngữ dùng để chỉ một hàng liền có hơn năm quân cùng màu.
Chú ý ! Theo luật trong Renju, nước đi tạo Overline là cấm đối với Đen. Vì thế trong hình 1 Đen không thể đi vào X (f3) mà phải đi vào a3, thắng.

Hình 3
Nước bốn. Một hàng bốn quân cùng màu và nếu đi thêm một nước có thể trở thành nước năm đối với Đen hoặc nước năm, nước overline đối với Trắng. Giống như cờ Vua, nước bốn đôi khi được gọi là nước Chiếu và ký hiệu đơn giản bởi ?o4?. Hình 2 cho ta một số ví dụ về các nước bốn, chúng đều có thể trở thành nước năm.