CÁC LOẠI NHÀ LÁ, HƯỚNG DẪN LỢP NHÀ BẰNG LÁ DỪA VÀ LÁ CỌ TRUYỀN THỐNG

nguyenthanhsang · 01/11/2021

Nhà lá là một trong những mẫu nhà thường thấy ở các vùng quê Bắc Bộ, Tây Nam Bộ. Nhà lá sử dụng chất liệu từ các loại lá chuyên dụng, liên kết với nhau, kết hợp cùng khung và cột tạo nên ngôi nhà hoàn chỉnh.

Nhắc đến nhà lá, chúng ta nghĩ ngay để những ngôi nhà lá dừa ở vùng sông nước. Nơi đây với những con sông êm đềm, bóng dừa xanh mướt ngả bên hai dòng sông, cuộc sống của người dân gắn liền với sông nước nên những ngôi nhà bằng lá như thế này luôn là hình ảnh quen thuộc với tất cả mọi người.

Đặc điểm của những ngôi nhà là đó là sự đơn sơ, bình dị và giản đơn. Đó là sự sáng tạo từ những bàn tay khéo léo của người dân. Ngôi nhà đó là nơi để người dân sinh hoạt, tránh được ánh nắng gay gắt của những ngày hè oi ả, tránh mưa tránh gó. Chỉ đơn giản vậy thôi nhưng những ngôi nhà lá luôn có chức năng quan trọng với người dân.

Những ngôi nhà lá được xem là những ngôi nhà tạm bợ của người dân. Đặc biệt những vùng sông nước thường xuyên đối mặt với thiên tai, đây cũng là kiểu nhà có thể dễ dàng xây dựng lại mà không mất nhiều chi phí.

Nhà lá thông dụng ở vùng quê sông nước
Ngoài ra, nhà lá không chỉ đơn giản là kiến trúc mà còn gắn liền với văn hóa truyền thống của từng vùng. Ví dụ nhà lá bằng dừa nước gắn liền với vùng sông nước miền Tây hay những ngôi nhà lá bằng cọ gắn liền với văn hóa của người dân Bắc Bộ.

Các loại lá được sử dụng để làm nhà hiện nay
Nhà làm từ lá cọ
Đặc điểm của lá cọ
Lá dùng để lợp nhà, làm nhà có rất nhiều, tuy nhiên có 2 loại lá thông dụng hiện nay đó là lá dừa nước và lá cọ.

Cây cọ thường được trồng ở vùng đồi núi,thích hợp với khí hậu nóng bức nhưng lại ưa với khí hậu nóng ẩm, thích nơi có bóng và thoáng khí, không chịu rét và chịu hạn tốt. Loại cây này không quá cầu kỳ về đất trồng, thích hợp nhất với đá pha cát giàu bùn và có khả năng thoát nước tốt.

Cọ là loại cây rễ chùm như cây dừa, cây cau, cây tre. Rễ có cọ bám vào đất đồi, mỗi năm chỉ cho ra 12 lá ứng với 12 tháng.

Trong ứng dụng thực tiễn hiện nay, lá cọ tròn có rãnh râu hình mác nên hích hợp để dùng để làm mái nhà, chắn vách. Thân cọ làm cột nhà, cột điện, thân cầu khỉ, máng nước, máng lợn, chõ đồ xôi. Cuống cọ làm rui mè, lạt buộc, rào dậu hoặc thay tre đan rọ lợn, ***g gà, rồi đến mành cọ – một mặt hàng xuất khẩu được ưa chuộng…

Hướng dẫn làm nhà từ lá cọ
Bước 1: Lựa chọn lá và nguyên vật liệu

Lá cọ dùng để lợp nhà nên chọn những loại lá già, có màu xanh thẫm, không bị sâu hay bị rách quá nhiều. Chọn được lá chất lượng sẽ giúp nâng cao tuổi thọ, ngôi nhà của bạn sẽ bền hơn rất nhiều.

Bên cạnh đó bạn chuẩn bị thêm cột từ các vật liệu như tre, trúc, lạt để buộc cố định để làm khung nhà.

Bước 2: Làm khung nhà

Khung nhà được dựng cố định từ các nguyên vật liệu như cột từ tre và trúc. Sau đó tiến hành lợp từ mái xuống và đến vách xung quanh.

Bước 3: Thực hiện

Trước khi lợp nhà cần thống nhất về ni tấc. Nếu lợp dày thì mỗi tấm lá đôi cách nhau 10cm, lá chiếc 8cm. Nếu lợp thưa thì khoảng cách là 15cm. Khoảng cách này gọi là “li lá”. Lợp dày gọi là lợp “khít mắt”.

Khi đã thống nhất độ dày thưa mỗi li lá thì người mỗi thợ dùng lòng bàn tay của mình làm “cây cỡ” để đo khoảng cách các li lá làm sao cho tất cả đều cỡ với nhau. Cũng giống với kỹ thuật lợp mái lá dừa , người thợ chính hoặc chủ nhà ở dưới đất sẽ điều chỉnh độ dày thưa cho từng người thợ.

Để cho mái nhà đẹp thì khi lợp còn phải thống nhất là chỉ xỏ lạt bên phải hoặc trái cây rui.

Lá dừa nước dùng để làm nhà
Đặc điểm của lá dừa nước
Loại lá thứ hai rất thông dụng để lợp nhà, làm nhà và gắn liền với đời sống của người dân miền Tây sông nước đó là lá dừa nước. Cây dừa nước mọc dọc theo những bờ sông, đặc biệt ở vùng biển là điều kiện, môi trường tốt cho cây phát triển.

Cây dừa nước là loại cây đa năng bởi tất cả các bộ phận của cây có thể sử dụng và ứng dụng trong cuộc sống hàng ngày. Quả dừa nước là một đặc sản của người miền Tây, có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau.

Bên cạnh đó lá dừa nước là một trong những nguyên vật liệu được sử dụng nhiều trong cuộc sống hàng ngày, đặc biệt là trong lĩnh vực xây dựng. Lá dừa có thể lợp mái, làm nhà, che mưa che nắng đều rất tốt. Mái nhà bằng lá dừa nước thường được lợp với độ dày vào khoảng 20cm, một mái nhà được lợp đúng quy cách có thể cho thời gian sử dụng lên đến 10 năm.

Ngoài lá dừa, lá cọ thì cỏ tranh, rơm cũng là nguyên vật liệu được sử dụng phổ biến để làm nhà, lợp mái nhà. Bạn có thể tham khảo để lựa chọn chất liệu phù hợp với nhu cầu sử dụng nhé.

Các bước lợp nhà bằng lá dừa nước
Bước 1: Chọn lá và nguyên vật liệu

Bước đầu tiên khi tiến hành thi công nhà lá bằng lá dừa nước đó là lựa chọn kỹ lưỡng lá để sử dụng. Những tàu lá phải là những tàu lá vừa chín tới, không bị sâu bọ, tỉ lệ rách không nhiều. Bên cạnh đó chọn những tàu lá màu xanh đậm, già, như vậy sẽ có độ bền và tuổi thọ cao.

Tiếp đó những tàu lá sẽ được chặt xé làm đôi, phơi theo từng cặp. Thời gian phơi từ 10 – 15 ngày, sau đó mới bắt tay vào thi công.

Bên cạnh đó bạn cần chuẩn bị cột, rui mè, đòn tay để làm khung nhà. Những vật liệu này sẽ giúp ngôi nhà của bạn vững chắc hơn rất nhiều.

Bước 2: Chằm lá dừa nước

Chằm là công đoạn không thể thiếu với những ngôi nhà bằng chất liệu này. Sau khi đã thu thập được đủ lá dừa, người thợ sẽ phân loại theo từng kích thước khác nhau. Lá xé là loại lá dừa nhỏ, được chặt thành nhiều mảnh bằng nhau, chẻ đôi ngay cọng đem đi phơi khô.

Nếu những lá có kích thước lớn sẽ được chằm bằng cách tạo thành từng mảnh nhỏ. Lá dừa sẽ được rọc tách lìa, sau đó dùng dây lạt buộc lại, kẹp vào phần trục là cây tròn nhỏ, sau đó đan thành từng mảnh lớn. Một tấm lá dừa nước sẽ có độ dài khoảng 1m và dùng để lợp nhà.

Bước 3: Tiến hành thực hiện

Để lợp nhà đảm bảo không bị dột phải có sự tính toán sao cho đậu thước. Thợ sẽ sử dụng cây thước ba hình tam giác đều, từ đó đặt cây thước nách, tính độ phơi mái cộng thêm trung bình 1,5cm. Tùy theo từng nhà sẽ điều chỉnh chiều cao khác nhau, mái thấp nhà sẽ tối nhưng nếu mái cao quá thì nhà thông thoáng nhưng nhanh bị mục mái.

Nếu lợp dày, mỗi tấm lá đôi cách nhau 10cm, lá chiếc 8cm. Nếu lợp thưa thì khoảng cách là 15cm. Khoảng cách này gọi là li lá, lợp dày sẽ gọi là khít mắt.

Thi công nhà lá theo các bước cơ bản
Khi đã thống nhất độ dày thưa mỗi li lá thì người mỗi thợ dùng lòng bàn tay của mình làm “cây cỡ” để đo khoảng cách các li lá làm sao cho tất cả đều cỡ với nhau. Cũng giống với kỹ thuật lợp mái lá cọ , người thợ chính hoặc chủ nhà ở dưới đất sẽ điều chỉnh độ dày thưa cho từng người thợ.

Sau khi lợp xong mái nhà sẽ đến phần dựng vách 2 bên đầu xông. Phần tiếp giáp mặt đất dùng tre trúc làm khung sườn và dựng vách bằng lá chằm hoặc lá xé. Để đảm bảo bền chắc, thẩm mỹ và an toàn thì khi dừng vách đến đầu cột hàng ba thì dừng lại. Công việc tiếp theo là dùng thanh tre, trúc làm cây ép lép để dằn bên ngoài vách lá, buộc chặt vào bộ khung vách.

Như vậy với 3 bước cơ bản bạn đã có một ngôi nhà từ lá dừa để sinh hoạt, kiên cố và vẫn đảm bảo tính tiện nghi khi sử dụng.