Truyện ngắn Tchekhov (dịch giả Phan Hồng Giang)

Truyện ngắn Tchekhov (dịch giả Phan Hồng Giang)

Tsekhốp là một trong những văn hào Nga mà tôi rất yêu thích. Lối viết rất nhẹ nhàng, hoàn toàn không kịch tích nhưng lại cực kỳ dí dỏm, thâm thúy và sâu sắc. Tôi sẽ dành thời gian post dần những tác phẩm trong tuyển tập truyện ngắn của ông (do Phan Hồng Giang dịch), và rất hy vọng, mọi người sẽ cùng tôi đóng góp cho topic này !

Nhật nguyệt trên cao
Ta ngồi dưới thấp
Một dòng trong veo
Sao lòng còn đục...

Anh béo và anh gầy
Trên sân ga của tuyến đường sắt Nikôlai có hai người bạn cũ gặp nhau: một người béo, một người gầy. Anh béo vừa ăn ở nhà ga xong, môi láng nhẫy bơ như quả đào chín . Người anh ta toát ra mùi rượu nho loại nặng, mùi nước hoa cam. Còn anh gầy thì mới xuống tàu, hai tay lỉnh kỉnh nào vali, nào hộp, nào túi. Người anh ta toát ra mùi thịt ướp, mùi bã cà phê . Sau lưng anh ta là một người đàn bà gầy gò, cằm dài ?" đó là vợ anh ta, và một cậu học sinh cao lêu đêu mắt nhíu lại ?" đó là con trai anh ta.
- Porphiri đấy à! ?" anh béo kêu lên khi vừa nhác thấy anh gầy ?" Đúng là cậu ư? Ôi, ông bạn thân mến của tôi! Bao đông bao hè chúng mình không gặp nhau rồi!
- Trời! ?" anh gầy sửng sốt ?" Misa! Bạn từ thuở nhỏ của tôi! Cậu ở đâu ra thế?
Hai người bạn ôm hôn nhau đến ba lần, mắt rưng rưng chăm chăm nhìn nhau . Cả hai đều kinh ngạc một cách đầy thú vị.
- Cậu ạ - anh gầy bắt đầu nói sau khi ôm hôn ?" Mình quả không ngờ! Đột ngột quá! Nào, cậu nhìn thẳng vào mình xem nào! Ô, trông cậu vẫn đẹp trai như xưa, vẫn lịch thiệp, sang trọng như xưa! Chà, hay thật! À, mà cậu bây giờ thế nào rồi? Giàu không? Lấy vợ chưa? Mình thì có vợ rồi, cậu thấy đấy... Đây, vợ mình đây, Luida, nguyên họ là Vaxenbac, theo đạo Luyte. Còn đây là con trai mình, Naphanain, học sinh lớp ba. Này con, bác đây là bạn hồi nhỏ của bố đấy! Cùng học phổ thông với nhau.
Naphanain ngập ngừng một lát rồi bỏ chiếc mũ mềm xuống.
- Cùng học phổ thông với bố đấy con ạ! ?" anh gầy nói tiếp ?" À này, cậu còn nhớ cậu bị chúng nó trêu chọc thế nào không? Chúng nó gọi cậu là Gêxôxtrat vì cậu lấy thuốc lá châm cháy một cuốn sách của thư viện, còn mình thì chúng nó gọi là Ephian vì mình hay mách. Hô hô...Dạo ấy bọn mình trẻ con thật! Đừng sợ con, Naphanain! Con lại gần bác chút nữa nào...Còn đây là vợ mình, nguyên họ là Vaxenbac, theo đạo Luyte...
Naphanain suy nghĩ một lát rồi nép vào sau lưng bố.
- Này anh bạn, bây giờ sống ra sao? ?" anh béo hỏi, nhìn bạn mình với vẻ đầy hoan hỉ - Làm ở đâu? Thành đạt rồi chứ?
- Ừ, mình cũng có đi làm, anh bạn ạ! Hai năm nay mình là viên chức bậc tám, cũng được mề đay ?oXtalixnap?. Lương lậu chẳng đáng là bao...nhưng mà thôi, thây kệ nó! Vợ mình dạy nhạc, mình thì làm thêm tẩu thuốc bằng gỗ. Tẩu đẹp lắm cậu ạ! Mình bán một rúp một cái cơ đấy. Nếu ai mua cả chục hay nhiều hơn thì cậu biết đấy, có bớt chút ít. Cũng cố sống qua loa thế nào xong thôi. Cậu biết không, trước mình làm ở cục, bây giờ thì mình được chuyển về đây, thăng lên bậc bẩy cũng trong ngành đó thôi...Mình sẽ làm ở đây. Còn cậu sao rồi? Chắc là cỡ viên chức bậc năm rồi chứ? Phải không?
- Không đâu, anh bạn ạ, cao hơn thế nữa đấy, - anh béo nói ?" Mình là viên chức bậc ba rồi...có hai mề đay của Nhà nước.
Anh gầy bỗng dưng tái mét mặt, ngây ra như phỗng đá, nhưng lát sau thì anh toét miệng cười, mặt mày nhăn nhúm, dường như mắt anh ta sáng hẳn lên. Toàn thân anh ta rúm ró, so vai rụt cổ khúm núm... Cả mấy thứ vali, hộp, túi của anh ta cũng như co rúm lại, nhăn nhó... Chiếc cằm dài của bà vợ như dài thêm ra, thằng Naphanain thì rụt chân vào và gài hết cúc áo lại...
- Dạ, bẩm quan trên, tôi... tôi rất lấy làm hân hạnh ạ. Bạn nghĩa là bạn... từ thuở nhỏ, thế rồi bỗng nhiên làm chức to thế, hì hì hì...
- Thôi, cậu đừng nói thế đi! ?" anh béo cau mặt ?" Sao cậu lại giở giọng thế? Mình với cậu là bạn từ thuở nhỏ, việc gì cậu lại giở giọng quan cách thế?
- Dạ bẩm quan... Quan lớn dạy gì kia ạ... ?" anh gầy cười hì hì, người càng rúm ró hơn ?" Quan lớn chiếu cố cho thế này là đội ơn mưa móc cho kẻ bần hàn đấy ạ... Dạ bẩm quan trên, thưa đây là con trai tôi Naphanain... và vợ tôi là Luida, theo đạo Luyte đấy ạ...

Anh béo định quở trách điều gì thêm, nhưng gương mặt anh gầy toát ra vẻ kính cẩn, lâng lâng hoan hỉ đến mức anh béo cảm thấy buồn nôn, Anh béo ngoảnh mặt đi và đưa tay từ biệt anh gầy.
Anh gầy nắm ba ngón tay anh béo, cúi gập mình xuống chào và cười lên như một chú tẫu: ?oHì hì hì?. Bà vợ mỉm cười, Naphanain kéo chân lại và buông thõng chiếc mũ xuống. Cả ba người đều sững sờ một cách đầy thú vị.
Chú thích:
Gêxôtrat - người Hy Lạp, năm 356 trước Công nguyên đã đốt đền Actêmiđa Ephecxcaia để tên mình trở thành bất tử.
Ephian ?" nhà hoạt động chính trị của Aten thời cổ. Năm 480 trước Công nguyên đã phản bội, chỉ cho quân Ba Tư lối đi vòng qua khe Phermôpinxki. Toán dân binh Xpacta ở Hy Lạp bảo vệ khe núi này đã hy sinh một cách anh dũng.
Nhật nguyệt trên cao
Ta ngồi dưới thấp
Một dòng trong veo
Sao lòng còn đục...

Cái chết của một viên chức
Vào một buổi tối thú vị, Ivan Đơmitơrits Tsêviakôp, một viên chức quản trị hành chính không kém phần thú vị hơn, đã ngồi ở hàng ghế bành thứ hai, giương ống nhòm lên sân khấu mà xem vở ?oChuông Kornêvin?. Y vừa xem vừa cảm thấy trong lòng khoan khoái vô cùng. Bỗng dưng...Trong các truyện thường gặp chữ ?obỗng dưng? này. Các tác giả đã có lý: cuộc đời quả là đầy rẫy những chuyện bất ngờ. Bỗng dưng mặt y nhăn nhó, mắt hoa lên, hơi thở nghẹn lại... y rời mắt khỏi chiếc ống nhòm, hơi cúi xuống và... hắt xì!!! Các bạn thấy đấy, y đã hắt hơi. Không ở đâu lại có lệ cấm người này người nọ hắt hơi cả. Người nhà quê hắt hơi, cảnh sát trưởng hắt hơi, và đôi khi cả các viên chức bậc ba(1) cũng hắt hơi. Ai mà chẳng hắt hơi . Tsêviakôp không hề cảm thấy ngượng ngùng chút nào, y lấy khăn mùi soa ra lau, và như một người lịch sự, y nhìn quanh xem thử cái hắt hơi của mình có trót làm phiền ai không? Liền đấy y cảm thấy bối rối. Y nhìn thấy một người đã có tuổi ngồi trên hàng ghế đầu ngay phía trước y đang lấy găng tay cẩn thận lau cổ và cái đầu hói của mình, mồm càu nhàu câu gì không rõ . Tsêviakôp nhận ra vị có tuổi là tướng Brigialôp đương nhiệm tại tổng cục đường sắt.
?oMình làm bắn nước bọt vào ngài rồi! ?" Tsêviakôp nghĩ ?" không phải thủ trưởng của mình, ở nơi khác, nhưng dù sao thì vẫn không hay ho gì. Phải tạ lỗi mới được?.
Tsêviakôp dặng hắng, nghển cổ ra trước, thì thào vào tai vị tướng:
- Thưa ngài, ngài thứ lỗi cho, tôi trót hắt hơi... tôi vô ý...
- Không hề gì, không hề gì...
- Ngài làm ơn làm phúc tha lỗi cho. Tôi... tôi... không muốn thế đâu ạ!
- Thôi! Anh làm ơn ngồi yên cho! Để tôi xem nốt!
Tsêviakôp ngượng ngùng, bối rối cười ngây ngô và lại nhìn tiếp lên sân khấu. Xem thì vẫn xem nhưng không còn cảm thấy khoan khoái nữa, trong lòng đầy thắc thỏm lo âu. Đến giờ giải lao, y mon men đến chỗ Brigialôp, loanh quanh một lúc rồi đánh bạo lắp bắp nói:
- Tôi... tôi trót hắt hơi vào ngài... Xin ngài... thứ lỗi cho...Tôi không... không cố ý... thế.
- Ôi dào, đủ rồi... Tôi đã quên rồi mà anh còn cứ nói mãi! ?" viên trưởng nói, môi dưới dề ra, tỏ vẻ sốt ruột khó chịu.
?o Ngài nói ngài quên mà mắt ngài trông giận dữ thế, - Tsêviakôp nghĩ, hồ nghi liếc nhìn viên tướng ?" Ngài cũng không muốn nói nữa. Cần phải thanh minh với ngài rằng quả thật là mình không hề cố ý... rằng đó là quy luật của tự nhiên, không thì ngài lại nghĩ rằng mình muốn làm bắn nước bọt vào ngài. Bây giờ chưa nghĩ thế nhưng sau này có thể nghĩ...?
Khi về nhà, Tsêviakôp kể lại chuyện xảy ra cho vợ nghe. Nhưng y cảm thấy vợ mình quá xem thường chuyện đó, bà ta chỉ hoảng sợ một chút thôi nhưng sau khi biết ngài là thủ trưởng ở nơi khác thì yên tâm trở lại.
- Nhưng mà thôi, ông cứ đến gặp ngài mà xin lỗi đi, - bà ta nói ?" Không thì ngài có thể nghĩ rằng ông không biết xử sự cho phải nhẽ ở nơi công cộng!
- Đúng là phải thế! Tôi đã xin lỗi rồi nhưng thái độ của ngài có vẻ khác thường làm sao ấy... Ngài không nói một lời nào đứng đắn cả. Ừ mà cũng chẳng có lúc nào để nói cho ra đầu ra đũa...
Ngày hôm sau, Tsêviakôp mặc bộ lễ phục mới, húi đầu tử tế rồi đi đến chỗ Brigialôp để thanh minh. Bước vào phòng khách của tướng Brigialôp, y trông thấy nhiều người đang đợi xin gặp và cạnh họ là chính ngài Brigialôp lúc này đã bắt đầu nghe các lời thỉnh cầu. Hỏi một vài người xong, vị tướng đưa mắt nhìn Tsêviakôp
- Dạ thưa ngài... hôm qua ở rạp ?oArcadi? ngài còn nhớ không ạ, - viên quản trị bắt đầu bẩm báo, - tôi... tôi hắt hơi... trót bắn dãi rớt vào... Xin... xin ngài...
- Rõ thật vớ vẩn... Có trời biết là thế nào nữa! Anh muốn gì nào? - vị tướng quay sang hỏi người tiếp theo.
?oNgài không muốn nói chuyện với mình! ?" Tsêviakôp tái mặt nghĩ - Thế là ngài giận đấy... Không, không thể để thế được. Mình phải thanh minh với ngài....?
Khi viên tướng đã nói chuyện xong với người thỉnh cầu cuối cùng và đi vào làm việc ở nhà trong, Tsêviakôp bèn bước theo và lắp bắp nói:
- Thưa ngài, nếu tôi có cả gan dám làm phiền ngài thì cũng chỉ vì, thưa ngài, tôi hối hận lắm ạ!... Tôi không cố ý đâu ạ, chắc ngài đã rõ!
Viên tướng cau mặt khoát tay:
- Này anh kia, có phải anh định giễu tôi không thì bảo! ?" viên tướng nói và đi vào trong phòng, đóng cửa lại.
?o Mình giễu cợt gì mới được chứ? ?" Tsêviakôp nghĩ - Ở đây hoàn toàn không có chuyện gì đáng cười cợt cả! Ngài làm tướng mà ngài không hiểu. Nếu vậy thì mình sẽ không đến gặp ngài để xin lỗi nữa. Thôi mặc ngài! Mình sẽ viết cho ngài một bức thư, còn đến đây gặp thì thôi! Ôi dào, thôi không đến nữa!?
Tsêviakôp đã nghĩ ra thế khi trở về nhà. Thư gửi cho viên tướng y không viết. Y nghĩ hoài, nghĩ mãi cũng không biết phải viết như thế nào. Hôm sau, y lại đến đấy thanh minh lần nữa.
- Hôm qua tôi có đến làm phiền ngài. ?" Y lắp bắp nói, khi viên tướng đưa mắt về y với ý hỏi - Dạ, không phải là để cười cợt như ngài đã có lời phán đâu ạ. Xin ngài thứ lỗi vì khi hắt hơi đã làm bắn nước bọt ạ... chứ tôi không có ý giễu cợt gì đâu ạ. Tôi đâu dám cười cợt ạ? Nếu như tôi mà giễu cợt thì còn đâu là sự kính trọng... các bậc bề trên nữa ạ...
- Cút ngay!! Viên tướng quát to, người run lên, mặt tái xanh vì giận dữ.
- Sao... kia ạ? ?" Tsêviakôp khẽ hỏi lại, lặng người đi vì sợ hãi.
- Xéo ngay!! ?" Viên tướng giậm chân quát.
Trong bụng Tsêviakôp như có cái gì vừa bị dứt ra. Không nhìn thấy gì, không nghe thấy gì, y đi giật lùi ra cửa, bước ra ngoài phố và lê bước quay về. Đi về nhà như cái xác không hồn, y mặc nguyên bộ lễ phục, nằm xuống đi văng và tắt thở...
Ghi chú:
1 Ở nước Nga thời Nga hoàng, các viên chức tòng sự tại các cơ quan dân sự được sắp xếp theo các thang bậc đặt ra từ 1722. Tất cả có 14 bậc. Cao nhất là các quan chức từ bậc 4 đến 1.

Trời buông gió, và mây về ngang bên lưng đèo...