Phát hiện mới về bài thơ Em đi tìm anh trên bán đảo Bancăng (NLĐ)

Phát hiện mới về bài thơ Em đi tìm anh trên bán đảo Bancăng (NLĐ)

Tháng 11-2004, Trung tâm Quyền tác giả văn học VN (Hội Nhà văn VN) nhận được một lá đơn nhờ đăng ký bản quyền bài thơ Em đi tìm anh trên bán đảo Bancăng. Người viết đơn là Khổng Văn Đương, một kỹ sư hóa, hiện đang công tác tại TPHCM.

Sự việc trên vừa gây ngạc nhiên, vừa thú vị vì lâu nay không ai rõ bài thơ nổi tiếng ấy của ai. Nhưng ngạc nhiên và thú vị hơn nữa khi biết bài thơ đó được viết từ một mối tình say đắm, éo le giữa một anh chàng lưu học sinh VN với một cô gái tóc vàng bản xứ xinh đẹp.


Câu chuyện tình không biên giới

Sau một thời gian tìm hiểu, xác minh, mới đây nhà văn Trần Thị Trường, cán bộ Trung tâm Quyền tác giả Việt Nam, đã có thư trả lời ông Khổng Văn Đương. Trong đó, bà Trường đưa ra kết luận: Bài thơ Em đi tìm anh... chính là của tác giả Khổng Văn Đương và ông có thể công bố toàn vẹn tác phẩm của mình như đã viết.

Đã ở tuổi gần lục tuần nhưng còn phong độ, khá to con với tính cách cởi mở, chân thành. Đó là cảm nhận đầu tiên khi tôi gặp Khổng Văn Đương trong ngôi nhà nhỏ xinh xắn của ông trên đường Ngô Thời Nhiệm, quận 3.

Vì yêu thành thơ

Lôi ra một tập chép tay khoảng mấy chục bài thơ, ông Đương cười nói: ?oTừ năm 17 tuổi đến khi học đại học, mình đã từng viết khoảng gần 100 bài thơ nhưng thất lạc hết. Nay, chỉ còn một số ít mình cố nhớ chép lại". Ông say sưa đọc lên cho tôi nghe, vừa đọc vừa giải thích ngọn ngành từng bài. Tôi có cảm giác những sáng tác của ông giống như một tập nhật ký tràn trề cảm xúc lãng mạn của một chàng thanh niên mới lớn.

Rồi ông ngừng đọc, đưa cho tôi một lá thư đề ngày 15-5-1997 gửi Nhà Xuất bản Văn hóa. Ông Đương giải thích: "Lý do tôi viết bức thư này là vì vào năm 1990, Nhà Xuất bản Văn hóa có xuất bản cuốn sách Almanach Người mẹ và phái đẹp. Trong mục ?oNhững bài thơ tình hay? của cuốn sách có bài Em đi tìm anh... của tôi nhưng lại đề tên tác giả là nhà thơ Nga Onga Becgôn! Anh xem thư này sẽ hiểu Valentina là ai, xuất xứ bài thơ ra sao".

Bức thư có đoạn: ?oVào năm 1965 sau khi tốt nghiệp cấp ba phổ thông, tôi được Bộ Giáo dục chọn sang Romania học chương trình đại học tại Trường Đại học Bách khoa Georges Dej Bucarest. Trong thời gian học tại đây, vào năm 1967, tôi có quen và yêu một cô gái người Romania tên là Valentina, 17 tuổi, học sinh lớp 12 Trường THPT Cristina (Brasov). Vào thời điểm đó cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân ta bước vào những năm ác liệt nên việc yêu đương của bất cứ sinh viên VN nào với người bản xứ đều không được ban chấp hành Đoàn và tổ chức sinh viên tại Romania chấp nhận. Ý thức về điều đó và thấy rõ được nguy cơ nếu cứ tiếp tục yêu đương thì sẽ bị trục xuất về nước, do đó trong một lần đi chơi với Valentina, tôi đã đề nghị và quyết định hai người phải cắt đứt mối quan hệ. Tôi hoàn toàn không ngờ việc đó đã gây một hậu quả rất buồn, sau đó khoảng nửa tháng, tôi nhận được một lá thư của Valentina với lời lẽ hết sức bi thiết và oán hận. Xúc động trước tình cảm chân thành, tha thiết này, tôi đã viết bài thơ Em đi tìm anh trên bán đảo Bancăng...

Mối tình ở biển Đen

. Hỏi: Quả là một câu chuyện tình xúc động. Thế chàng sinh viên Đương và nữ sinh Valentina đã yêu nhau trong trường hợp nào?

- Ông Khổng Văn Đương: Tôi gặp Valentina đầu tiên trong dịp nghỉ hè ở Biển Đen vào năm 1966. Chỗ tôi tắm lên ngồi cũng gần sát với nàng. Cô ấy có mái tóc màu vàng hạt dẻ, đôi mắt to, đẹp như thiên thần, nhìn là bị hớp hồn ngay. Tôi lập tức hỏi chuyện một cách tự nhiên và được nàng thân tình đáp lại.

. Tình yêu thực sự nảy nở mãnh liệt là lúc nào?

- Một năm sau, trong dịp nghỉ hè Valentina lên nhà chú của cô ấy ở Bucarest, ngay chỗ tôi đang học. Nàng đã gọi điện thoại cho tôi đến chơi. Run bắn lên vì sung sướng, tôi vội vàng chạy ngay đi gặp nàng. Chúng tôi đã qua lại với nhau suốt kỳ nghỉ hè đó. Đấy thật sự là những ngày đẹp đẽ.

. Chuyện hai người yêu nhau bố mẹ cô ấy có biết không?

- Biết chứ! Tôi đã từng về nhà nàng ở quê mà. Đó là vào mùa đông năm 1967. Bão tuyết mịt mùng. Khi đi, tôi kéo theo Đỗ Công Doanh, bạn thân cùng học với tôi. Doanh hiện đang công tác tại phòng xuất nhập khẩu Tổng Công ty Giấy Bãi Bằng. Khi thấy tôi, Valentina nhảy ra ôm chầm và giới thiệu với bố mẹ. Từ đó, mỗi lần lên Bucarest mẹ nàng lại giúi cho tôi lúc thì giỏ táo, lúc thì trứng gà, rượu trái cây...

. Theo ông, điều gì khiến Valentina lại đến với một anh chàng sinh viên vừa nghèo, vừa ngoại quốc như vậy?

- Thấy phong tục của VN yêu là chung thủy nên nàng rất thích. Hồi đó, tôi học cũng khá, tính tình lại xởi lởi dễ gần, tiếng "Ru" lại rất rành. Thậm chí còn biết làm thơ bằng tiếng ?oRu? nữa cơ mà. Mình yêu bằng cả trái tim, chân thành và trong sáng. Có lẽ những điều đó đã làm nàng rung động.

. Tình yêu đẹp thế, lẽ nào ông không bảo vệ được mà phải nói lời chia tay?

- Không thể được, anh ạ. Tôi bị tổ chức phát hiện, bắt làm kiểm điểm và yêu cầu chấm dứt quan hệ. Nếu cứ tiếp tục, tôi sẽ bị trục xuất về nước. Tôi mà về nước thì gia đình, bà con họ hàng ai nhìn mặt tôi. Hơn nữa, cuộc kháng chiến chống Mỹ đang ác liệt, trong thâm tâm tôi cũng cảm thấy có lỗi phần nào với các chiến sĩ trên mặt trận... Mặc dù anh biết đấy, tình yêu có thể nảy nở ngay trong chiến hào!

. Nghe nói sau khi ông nói lời chia tay, Valentina đã bị điên?

- Nàng trở nên ngơ ngơ ngẩn ngẩn đến nỗi phải nghỉ mất một năm học ở Trường Đại học Tổng hợp Bucarest. Tôi nhớ mãi lần về thăm Valentina khi nàng bị bệnh. Bước vào cổng, cảnh tượng đập vào mắt tôi là những cây hạnh nhân bị nhổ nham nhở, tan hoang. Đang nằm trên giường, thấy tôi đến nàng chồm dậy kêu lên ?oĐương, Đương, rồi ôm tôi nức nở.

. Bài thơ Em đi tìm anh... ông viết có lâu không?

- Tôi viết trong vòng một buổi chiều vào giữa tháng 3-1969, khoảng hai tuần sau khi Valentina gửi bức thư trách móc. Mọi người trong phòng đi vắng hết. Nhìn qua cửa sổ, tuyết rơi đầy, tự nhiên tôi thấy trơ trọi ghê gớm. Bài thơ được phỏng lại gần như toàn bộ nỗi niềm ai oán, giận hờn của Valentina thể hiện trong bức thư nàng gửi, tôi chỉ thêm một chút ít.

. Từ khi về nước đến bây giờ, ông có liên lạc hay biết tin gì về Valentina?

- Tôi chỉ gặp lại nàng một lần duy nhất khi tôi có dịp sang Tiệp Khắc công tác vào năm 1979. Tôi đã gọi điện thoại cho cô ấy và chỉ mấy ngày sau Valentina đã có mặt tại Tiệp Khắc cùng với chồng và một đứa con. Lúc bấy giờ, trông Valentina đã đỡ hơn nhiều. Cô ấy khoe đang làm việc tại Hội Hữu nghị Romania - Đức.

Tôi chỉ muốn bài thơ thêm thi vị

. Bức thư ông viết cho Nhà Xuất bản Văn hóa nhằm khẳng định mình mới là tác giả đích thực của bài thơ Em đi tìm anh... Tuy nhiên sau đó đã không được gửi đi. Bẵng đi mấy năm, bây giờ ông lại viết thư nhờ Trung tâm Quyền tác giả làm thủ tục đăng ký bản quyền bài thơ?

- Thật ra tôi cũng không có ý định đó đâu. Anh Hồng Thái và chị Thu Phương, phóng viên Báo Văn Nghệ Công An, trong quá trình viết bài đã khuyên tôi viết đơn và đã chuyển giùm đơn của tôi cho Trung tâm Quyền tác giả. Trong đơn, tôi đã nói rõ việc đề nghị của tôi không nhằm mục đích bảo hộ quyền lợi về vật chất (ví dụ tiền nhuận bút...), bất kể ai cũng có thể sử dụng, sao chép vào những mục đích tuyên truyền văn hóa lành mạnh.

. Thơ là của mình làm ra nhưng ông lại không mặn mà với việc yêu cầu đính chính. Liệu ông có... gàn?

- Tôi đã từng viết thư cho bạn bè, tâm sự: ?oVăn chương vốn dĩ là sự thanh cao, tinh khiết. Thế nên mọi tranh chấp đều có thể làm tổn thương đến sự thanh cao, tinh khiết ấy. Do đó mặc dù bài thơ là của tôi 100%, tôi cũng không muốn cải chính lại làm gì nữa. Vả lại, bài thơ đã ra đời 35 năm rồi, cốt sao bài thơ có nhiều người thích đọc, còn tác giả là ai không quan trọng".

. Có vẻ như ông đã mâu thuẫn với chính mình khi trong đơn ông đề nghị được bảo hộ một điều duy nhất là khi trích dẫn hay in ấn thì trích đúng lời thơ và tên tác giả?

- Để tôi đọc tiếp bức thư trên. "... Tuy nhiên, sẽ rất đáng tiếc nếu người đọc không biết lai lịch xuất thân của bài thơ, nên khi đọc sẽ kém đi phần thi vị". Đó cái mâu thuẫn mà anh gán cho tôi chính là ở chỗ này đây.

. Ông nói rằng toàn bộ tập thơ ông viết trong đó có khoảng 50 bài tặng cho Valentina cũng như thư từ, ảnh đã bị phát hiện, tịch thu hết. Việc chứng minh bài thơ Em đi tìm anh... là của ông chắc không dễ?

- Rất may là tôi đã lục tìm lại được hai trang chép tay, trong đó có bốn khổ thơ của bài Em đi tìm anh... Theo nhà văn Trần Thị Trường (Trung tâm Quyền tác giả VN), thì đây là loại giấy viện trợ của Nga, chỉ có vào những năm 1960-1970. Mặt khác, rất nhiều sinh viên VN học ở Romania cùng thời điều biết bài thơ ấy là của tôi. Ví dụ nhanh Ngô Xuân Khoa, Công ty Liên doanh Dầu khí Petronas Malaysia; anh Đỗ Công Doanh, người cùng đi với tôi đến nhà Valentina; anh Trần Đức (Tổng Giám đốc Tổng Công ty Xăng dầu VN)... Ông Lâm Quế, nguyên bí thư thứ 2 đại sứ quán VN ở Romania phụ trách lưu học sinh, cách đây không lâu cũng đến thăm và an ủi tôi nên coi chuyện cũ là một kỷ niệm...

. Xin cảm ơn ông

Theo PL (Báo Người Lao Động, tháng 1/2005)

Em đi tìm anh trên bán đảo Bancăng
Khổng Văn Đương
Em đi tìm anh trên bán đảo Bancăng
Tìm không thấy chỉ thấy trời im lặng
Một mình em trong màn đêm thanh vắng
Tim bồi hồi chân bước vội dưới trăng.
Em trèo lên đỉnh núi cao Cácpat
Nhìn theo anh mất hút biết về đâu
Chân ai đi xa lắc tím trời Âu
Dòng nước mắt bỗng trào ra chua chát!
Em lại đến Biển Đen xưa dào dạt
Sóng xô bờ liên tiếp gọi triền miên
Buồn! Chao ôi, gió làm em phiêu bạt.
Thân cô đơn kinh khiếp cả trăng hiền!
Ôi dòng xanh rầm rì sông Đanuyp
Mây trời in ***g lộng giữa dòng sông
Nên ngàn năm êm đềm trôi một nhịp
Chỉ mình em nhức nhối vết thương lòng!
Hỡi trái đất rộng làm chi bát ngát
Cho loài người chia biên giới thế gian
Cho sa mạc nổi bùng cơn bão cát
Cho tình anh chưa bén đã lụi tàn?
Em xin hỏi Trời cao và Đức Phật:
Cõi niết bàn có mãi mãi mùa xuân
Đâu trời Tây, đâu xa gần cực lạc
Mà trần gian đầy bể khổ trầm luân?
Con lạy Chúa Jê-su ban phép lạ
Cho nước Người hết ly biệt, chia phôi
Hai chúng con quỳ trước Người đa tạ
Xin hòa tan làm một, ngàn đời!
Em cầu nguyện. Còn anh, anh chẳng biết
Trái tim anh sao giá lạnh thờ ơ?
Và hôm nay dù tình anh đã hết
Em vẫn mong, vẫn hy vọng, vẫn chờ...
Vẫn trèo lên đỉnh núi cao Cácpat
Vẫn theo dòng Đanuyp những đêm trăng
Em lại đến Biển Đen xưa dào dạt
Đi tìm anh trên bán đảo Bancăng!
Bucares, 19-3-1969

hic hic cảm động quá.Quả là có những tình yêu rất vĩ đại.Không biết bây giờ cô Valentina thế nào mà ko thấy nhắc đến