100 công dụng : ăn sống, làm thuốc, làm mức, làm cảnh, cứu đói của cây bù lù

Cây bù lù hay cây thù lù, cây tầm bóp là một loài cây có rất nhiều công dụng cho người dân Việt Nam, đặc biệt cây bù lù cạnh được sử dụng phổ biến nhất.


1. Cách dùng cây bù lù làm rau

1.1 Sử dụng lá và đọt non làm rau

Dân gian Việt Nam đã sử dụng cây bù lù từ rất lâu và ở các vùng quê không ai không biết đến cây thù lù, trước đây khi kinh tế còn gặp nhiều khó khăn vào những thời kỳ giáp hạt, rau Tầm bóp được sử dụng như một loại rau “cứu đói”.

Thực tế cho thấy cây mọc ở vùng có độ cao so với mặt nước biển ăn bùi và thơm hơn cây mọc ở vùng đồng bằng, đặc biệt là khi cần làm thuốc người ta thường tìm đến cây bù lù của các vùng núi cao.

Do những đặc tính như vậy nên hiện nay rất nhiều người sử dụng cây bù lù đặc biệt là người dân ở những thành phố lớn và họ coi đây là một loại rau sạch vì hiện nay nó vẫn mọc hoàn toàn hoang dại và đặc tính dinh dưỡng và chữa bệnh của nó.

Cây bù lù có thể chế biến thành nhiều món ăn như nấu canh với ngao, cua,tôm hoặc ăn lẩu, luộc xào.. đều rất ngon.

2.2 Quả chín được dùng như trái cây :

Cây bù lù cạnh là quả ruột rổng, không có giá trị để ăn quả. Tuy nhiên loại cây bù lù ruột đặc Nam Mỹ có tên khoa học là Physalis peruviana có quả như quả cà chua nhỏ có vị chua ngọt và rất bổ dưỡng được xuất khẩu sang Bắc Mỹ và Châu Âu với tên gọi là quả anh đào đất (groundcherry) hay quả cà chua dại (wild tomato), rất được nhiều người ăn kiêng ưa chuộng. Ở Việt Nam cây bù lù hay cây bù lù lông có tên khoa học là Physalis peruviana, cùng loài nhưng khác giống với cây bù lù đặc ruột Nam Mỹ và cây bù lù nhỏ có tên khoa học là Physalis minima cũng có ruột đặt gần giống như loài này nhưng có quả nhỏ và kém ngon hơn.

2 Cách dùng cây bù lù làm thuốc

Trong dân gian và Đông y có nhiều kinh nghiệm dùng các bộ phận của cây bù lù cạnh để chữa một số bệnh.

-Bộ phận dùng: Toàn cây – Herba Physalis Angulatae.

-Nơi sống và thu hái: Mọc hoang ở khắp nơi trên các bờ ruộng, bãi cỏ, đường làng, đất hoang, ven rừng từ vùng thấp đến độ cao 1500m. Thu hái cây quanh năm, dùng tươi hay phơi khô dùng dần.

-Tính vị, tác dụng:

Toàn cây có vị đắng, tính mát, không độc; có tác dụng thanh nhiệt lợi thấp, khư đàm chỉ khái, nhuyễn kiên tán kết.

Quả có vị chua, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt lợi tiểu, tiêu đờm.

-Công dụng, chỉ định và phối hợp:

Thường dùng trị cảm sốt, yết hầu sưng đau, ho nhiều đờm, phiền nhiệt nôn nấc. Dùng 20-40g khô sắc uống.

Dùng ngoài trị nhọt vú, đinh độc, đau bìu dái. Dùng 40-80g cây tươi giã vắt lấy nước cốt uống, bã thì dùng đắp; hoặc nấu nước rửa.

Quả cây bù lù ăn được và dùng chữa đờm nhiệt sinh ho, thủy thũng và đắp ngoài chữa đinh sang, rễ tươi nấu với tim lợn, chu sa dùng ăn chữa được chứng đái đường.

-Một số bài thuốc khác :

- Dùng trị viêm họng, khan tiếng, ho khan, ho có đờm đặc, trị tiểu ít, ban đỏ, thủy đậu (trái rạ), bệnh tay chân miệng, cúm gia cầm: Liều dùng 15 – 30 g cành mang hoa lá khô (tươi 50 – 100 g) sắc uống trong ngày. Dùng 3 – 5 ngày liền.

- Lá cây bù lù cạnh rất tốt cho dạ dày, do đó ngoài việc dùng cây bù lù làm thuốc chữa bệnh người ta còn dùng thứ cây này như một vị rau ăn hàng ngày. Rau tầm bóp ăn hơi đắng nhưng thanh mát dễ ăn. Lẩu rau tầm bóp cũng là một món ngon, lạ chúng ta nên thưởng thức.

- Quả cây bù lù ăn được và dùng chữa đờm nhiệt sinh ho, thủy thũng và đắp ngoài chữa đinh sang, rễ tươi nấu với tim lợn, chu sa dùng ăn chữa được chứng đái đường.

- Những người hay lênh đênh sông nước nên ăn quả này thường xuyên vì lượng Vitamin C và B1, tiền vitamin A trong quả tầm bóp rất cao nên rất tốt cho cơ thể. Ngoài ra quả cây bù lù còn có thể phòng ngừa các bênh về đường tiết niệu và viêm thận ví dụ sỏi thận, sỏi bàng quang và chữa bệnh gut rất tốt.

- Bài thuốc trị ung thư (tử cung, họng, phổi, đại tràng) :

Cây tầm bóp hay cây Bù lù cạnh (hoặc bù lù nhỏ) cành mang hoa, trái, lá khô 30g (tươi 100g). Bạch truật 20g. Cát cánh 10g. Mạch môn 10g. Huyền sâm 10g. Hoàng cầm 10g. Cam thảo 4g.

Dược liệu rửa sạch, chặt nhỏ, đổ 4 chén nước, sắc còn 2 chén, chia 2 lần uống trong ngày (có thể sắc thêm nước nhì uống buổi tối). Dùng 15 – 20 ngày liền. Nghỉ 10 ngày, dùng tiếp đợt thứ 2, thứ 3

3. Công dụng khác của cây bù lù :

- Quả để khô có thể làm mứt.

- Cây có thể trồng như cây cảnh trong vườn

Bù lù là loài cây hoang dại nên ít được chú ý khai thác để dùng làm rau sạch, loài cây này mọc tự nhiên nơi hoang dã nên hoàn toàn sạch, không bị ô nhiểm hóa chất và rác thải sinh hoạt. Rất dễ tìm và dễ trồng, trồng một lần cây có thể tái sinh sản bằng hạt tại chổ nên ta sẽ có thữa rau chỉ trồng một lần nhưng sử dụng nhiều năm