140 vấn đề liên quan đến kinh nguyệt phụ nữ

122. Phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh làm thế nào để hình thành thói quen vệ sinh tốt?
Thói quen vệ sinh tốt sẽ giảm thiểu được nguy cơ mắc bệnh. Sáng sớm, sau bữa ăn phải đánh răng, giữ gìn vệ sinh khoang miệng. Chăm chỉ tắm rửa thay quần áo, giữ vệ sinh toàn thân, đặc biệt là phần âm hộ. Chú ý vệ sinh phòng ở, lưu thông không khí, giữ sạch sẽ xung quanh khu nhà. Cần ăn uống vệ sinh, phòng nhiễm bệnh đường ruột; đại tiện đúng giờ, phòng bệnh bí đái, táo bón. Đặc biệt, cần lưu ý là hút thuốc có hại cho sức khỏe. Khói thuốc không chỉ làm tổn hại đến nội mạc động mạch mà còn phát sinh bệnh tim mạch, ung thư phổi. Nên dùng ít đồ kích thích như rượu mạnh, đồ cay, trà đặc...

123. Thế nào là sự ăn uống hợp lý ở phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh?
Ở phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh, khả năng hấp thụ nhiệt lượng thấp hơn 5%-10% so với thời trẻ tuổi. Nhìn chung, thu nhận 1.500 Calo/một ngày là phù hợp. Nếu muốn giảm béo thì nên giảm nhiệt lượng tiếp nhận đi cho đến khi đạt đến trọng lượng tiêu chuẩn. Nên hỏi các chuyên gia dinh dưỡng để xác định nhiệt lượng cần hấp thụ mỗi ngày, theo giá trị Calo được hấp thụ qua ăn uống.
Thành phần dinh dưỡng trong thực phẩm phải toàn diện, tránh ăn quá lệch.
- Chất đường có thể cung cấp nguồn năng lượng chiếm 55%-65% tổng nhiệt lượng do các loại thức ăn cung cấp. Đường có trong một số loại tinh bột như gạo, mỳ, lương thực phụ, khoai lang, đỗ, đậu. Lương thực ở dạng thô có nhiều vitamin B, rất nên dùng. Đối với những đồ ngọt có hàm lượng đường đơn chất, nên hạn chế sử dụng (mỗi ngày không vượt quá 35-50 g).
Việc ăn đường quá nhiều sẽ thúc đẩy hình thành mỡ trung tính trong nội tạng, gan, dẫn đến bệnh mỡ trong gan và béo phì, thúc đẩy hình thành cholesterol trong máu, làm tăng quá trình xơ cứng động mạch, bất lợi cho răng.
- Anbumin là chất dinh dưỡng chủ yếu của tế bào cấu thành cơ thể. Thực phẩm chứa anbumin nên chiếm 10%-15% tổng nhiệt lượng. Nếu quá nhiều, nó có thể gây bất lợi cho gan, thận. Thịt nạc, cá, trứng, thịt gia cầm là những thực phẩm giàu anbumin. Nội tạng động vật, lòng đỏ trứng, cá mực... cũng chứa nhiều anbumin nhưng có hàm lượng cholesterol cao, nên dùng ít hoặc không dùng. Sữa tươi và các chế phẩm từ sữa giàu anbumin, canxi, nên sử dụng. Đậu tương và các sản phẩm từ đậu chứa 35% anbumin thực vật, có lợi cho sức khỏe, nên dùng rộng rãi.
- Thực phẩm loại mỡ là những vật chất dinh dưỡng không thể thiếu, mỗi ngày không nên ăn dưới 40 g. Nó có thể tăng cảm giác muốn ăn. Mỡ chất còn cấu thành nên tế bào não. Mỡ thực vật (như dầu đậu nành, dầu lạc, dầu hạt hướng dương, dầu ngô...) tốt hơn mỡ động vật.
- Rau xanh, hoa quả chứa nhiều vitamin C và muối vô cơ. Chất xơ trong rau, quả hỗ trợ cho tiêu hóa, chống táo bón. Trừ một số loại quả chứa nhiều đường như dưa hấu, các loại hoa quả đều ít nhiệt lượng, nên ăn nhiều. Nhưng nếu ăn quá nhiều thì khả năng hấp thụ nguyên tố vi lượng sẽ giảm. Mỗi ngày nên ăn 25 g là đủ.
Nhìn chung, thói quen ăn uống của người dân ở một số nước chưa phát triển là: Coi tinh bột là chủ yếu, lượng anbumin và các chất khác không đủ, lượng muối vô cơ và mỡ lại quá nhiều, rất bất lợi cho việc đề phòng bệnh tim. Phụ nữ nông thôn thường ăn thô hơn, ăn rau xanh tương đối nhiều, ăn mỡ ít, lại lao động thể lực nhiều. Vì vậy, tỷ lệ mắc bệnh tim mạch ở họ ít hơn so với phụ nữ thành phố.
Ngoài ra, nên định giờ ăn và lượng ăn phù hợp. Bữa sáng nên ăn no, ăn tốt; bữa trưa nên ăn vừa phải; bữa tối nên ăn ít. Trong thời gian làm việc buổi sáng, nhiệt năng tiêu hao nhiều; việc ăn sáng tốt có thể duy trì nồng độ đường trong máu ở mức thích hợp. Nhờ đó, não tỉnh táo, tư duy minh mẫn, thể lực khỏe khoắn. Thức ăn trong bữa sáng nên giàu anbumin, có lượng mỡ thích hợp và có tinh bột. Sau khi ăn tối, nhìn chung nhiệt năng tiêu hao tương đối ít. Việc ăn quá no sẽ không tốt cho dạ dày, làm tăng thể trọng.

124. Phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh nên rèn luyện thân thể như thế nào cho khoa học?
Cuộc sống là vận động. Lao động thể lực và rèn luyện thân thể một cách thích hợp sẽ có lợi cho việc giữ độ căng của cơ bắp, tăng hoạt động của phổi, thúc đẩy quá trình thay thế và tuần hoàn máu, tăng cường thể lực và sức đề kháng. Vận động còn có thể làm tăng sự tiêu hao nhiệt lượng, phòng xơ cứng động mạch, bệnh tim phổi. Vì vậy, vận động có tác dụng chống lão hóa hữu hiệu. Ngoài ra, nó khiến cho phụ nữ cảm thấy lạc quan hơn, tâm lý bớt căn thẳng hơn, từ đó làm chậm tiến trình "lão hóa tâm lý".
Hình thức và cường độ vận động nên tùy thuộc vào điều kiện thể chất, thói quen tập luyện, sự yêu thích, điều kiện khách quan của từng người (đi bộ, chạy chậm, đạp xe đạp, bơi, leo núi, thái cực quyền, bóng bàn, cầu lông). Khi bắt đầu, nên vận động ít, sau tăng dần, đều đặn mỗi ngày, duy trì lâu dài, nhất định sẽ có hiệu quả. Nếu có điều kiện, nên tham gia vào các đoàn thể, tổ chức, câu lạc bộ. Ảnh hưởng qua lại của bạn tập sẽ làm tăng tác dụng của vận động.
Để duy trì vẻ đẹp hình thể, còn phải chú ý tập đúng tư thế, tránh việc phát sinh hiện tượng gù lưng.

125. Phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh phải chú ý chăm sóc da như thế nào?
Ở thời kỳ tiền mãn kinh, phụ nữ càng nên chú ý đến vẻ đẹp bên ngoài để đem lại cảm giác lạc quan, vui vẻ. Ngoài vẻ đẹp hình thức, trạng thái tinh thần cũng rất quan trọng. Có những phụ nữ 50-60 tuổi nhưng bề ngoài vẫn tràn đầy sức sống, vẻ thanh xuân như mới 35-45 tuổi. Điều này có liên quan đến tính cách cá nhân, sự tu dưỡng và tình trạng sức khỏe.
Để giữ cho da mặt đẹp như thời còn trẻ, nên:
- Thường xuyên tập luyện ngoài trời (tránh ngồi trong phòng).
- Duy trì tinh thần vui vẻ, khiến cho da thay thế tốt.
- Cung cấp đủ vitamin và các chất anbumin cần thiết cho cơ thể.
- Chọn các loại sữa rửa mặt ít tính kiềm, được chiết xuất từ thiên nhiên.
- Chăm chỉ xoa bóp da mặt, để tránh xuất hiện các nếp nhăn ở mắt, môi, trên mí, trán. Khi cần xuất hiện, phải xin ý kiến của các chuyên gia thẩm mỹ, đề cao kỹ xảo hóa trang. Phụ nữ thuộc giới văn nghệ sĩ có thể tìm các bác sĩ chuyên khoa để phẫu thuật thẩm mỹ.
Phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh còn phải duy trì thói quen giữ vệ sinh da mặt sạch sẽ. Dùng nước ấm, sạch để rửa mặt, đặc biệt đối với vùng có nhiều nếp nhăn càng phải chú ý. Quần áo lót nên mềm, hút thấm mồ hôi, dùng hàng cotton là phù hợp nhất. Đầu tóc nên chăm chỉ gội, kiểu tóc nên gọn gàng, đoan trang, khi tóc điểm trắng có thể nhuộm đen.
Ngoài ra, nên tránh ánh nắng mặt trời quá mạnh, thời tiết quá lạnh, quá khô... Đây là những nhân tố kích thích không tốt, vì nó làm tăng tốc độ lão hóa của da. Vitamin E có tác dụng chống lại sự lão hóa của da, mỗi ngày uống 100-200 mg sẽ có tác dụng rất tốt.

126. Kiểm tra sức khỏe định kỳ có lợi như thế nào đối với phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh?
Thời kỳ tiền mãn kinh là thời kỳ "phục bệnh". Nếu không kịp thời phát hiện và sớm có biện pháp điều trị, để ủ bệnh lâu, sau đó bệnh sẽ đột ngột phát và đem lại những hậu quả xấu. Đặc biệt là đối với bệnh ung thư ác tính, nếu phát hiện bệnh sớm, hiệu quả trị bệnh sẽ tốt, nhưng nếu phát hiện muộn, bệnh nhân khó tránh khỏi tử vong vì hiện nay còn thiếu phương pháp trị bệnh tận gốc và hiệu quả.
Vì vậy, việc dự phòng và phát hiện bệnh ung thư sẽ giúp cứu được sinh mệnh.
Cùng với tuổi tác, tỷ lệ phát sinh bệnh ung thư ngày càng cao. Theo con số thống kê về tình hình phát triển bệnh ung thư ở phụ nữ, có khoảng 40% phụ nữ ung thư vú và ung thư phần phụ, trong đó tuổi phát bệnh chủ yếu là tiền mãn kinh và đã mãn kinh.
Biện pháp cụ thể để phát hiện sớm nhất ung thư ác tính là kiểm tra sức khỏe toàn diện hàng năm, bao gồm: thể trọng, huyết áp, răng miệng, vú, kiểm tra phụ khoa. Ngoài ra, nên xét nghiệm nước tiểu, công năng gan, mỡ trong máu, chụp phổi, điện tâm đồ, chụp gan, phổi, tim... Các biện pháp kiểm tra này gần đây đã được phổ biến, giúp phát hiện chính xác không ít bệnh tiềm ẩn, bệnh nhân sớm được điều trị.
Phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh còn phải học các phương pháp tự kiểm tra, nắm chắc một số tri thức y học cơ bản. Chú ý các cảm giác chủ quan của bản thân, như: quan sát nhịp tim sau khi hoạt động, quan sát những biểu hiện liên quan đến tiêu hóa... Ngoài ra, thông qua mắt nhìn, tay sờ, có thể phát hiện một số triệu chứng khả nghi, như cục u ở vú, hạch ở cổ, nách... Khi có những biểu hiện dị thường, nên đến bác sĩ để kiểm tra.

127. Những loại thuốc nào có lợi cho sự trì hoãn tuổi già, phòng ngừa bệnh tật?
Hiện nay có một số loại thuốc thường dùng là:
- Thuốc kháng sự ôxy hóa: Hằng ngày uống 300 mg Vitamin C, 100 mg Vitamin E để sản sinh chất thay thế trong cơ thể.
- Thuốc bổ: nhân sâm, mật ong chúa, cẩu khởi tử, tam thất, cao các loại... Dùng theo sự chỉ dẫn của bác sĩ.
- Canxi và Vitamin D: Sau khi mãn kinh, mỗi ngày phụ nữ nên uống một viên canxi và 125 IU Vitamin D3. Sữa đậu nành và các chế phẩm từ sữa bò giầu canxi, dễ hấp thu. 200 ml sữa tươi có khoảng 0,25 gam canxi, nên duy trì uống hằng ngày. Sau bữa ăn 3-5 tiếng, canxi trong thức ăn đã bị đường ruột hấp thu hoàn toàn. Vì vậy, việc bổ sung canxi trước khi đi ngủ có tác dụng duy trì tốt lượng xương cho cơ thể.

128. Thế nào là phương pháp điều trị oestrogen?
Sự thay đổi tâm, sinh lý của phụ nữ sau khi mãn kinh có liên quan đặc biệt với lượng oestrogen trong cơ thể. Năm 1932, Geist và Spielman đã dùng oestrogen để phòng trị chứng tổng hợp thời kỳ tiền mãn kinh. Năm 1963, Robert Wilson đã dùng phương pháp bổ sung oestrogen cho phụ nữ tiền mãn kinh, kết quả là không những điều trị được các triệu chứng do mãn kinh gây ra mà còn trì hoãn, cản trở việc phát sinh các chứng bệnh có liên quan. Đây là phương pháp điều trị thay thế oestrogen, có nhiều trường hợp có thể dùng thêm progestagen.
Thực tế lâm sàng và nghiên cứu của hơn 30 năm trở lại đây đã chứng minh tác dụng chủ yếu của phương pháp điều trị oestrogen là:
- Điều chỉnh sự rối loạn kinh nguyệt trong thời kỳ quá độ mãn kinh.
- Giảm nhẹ hoặc diệt trừ các triệu chứng do thiếu oestrogen gây ra (như ra mồ hôi, bí đái), tăng sức đề kháng cục bộ, giảm cơ số viêm nhiễm, nâng cao chất lượng cuộc sống.
- Phòng và làm chậm khả năng phát sinh chứng xốp xương.
- Làm tăng nồng độ HDL-C trong máu, giảm lượng cholesteron và LDL-C. Có nghiên cứu cho thấy: HDL-C tăng 1mg/ml, nguy cơ mắc bệnh tim sẽ giảm 3% - 8%; LDL-C giảm 1mg/1ml, nguy cơ mắc bệnh tim giảm 2%.
Các nghiên cứu y học cho thấy, phụ nữ sau khi mãn kinh nếu được bổ sung oestrogen thiên nhiên thì nguy cơ thiếu máu tim giảm 35% - 45%, nguy cơ nhồi máu cơ tim giảm 50%.
- Báo cáo gần đây cho thấy, việc bổ sung oestrogen có thể cải thiện, giảm bớt và trì hoãn bệnh mất trí nhớ, cải thiện giấc ngủ và công năng đại não, điều chỉnh tâm lý, tăng cường thể lực, nâng cao hiệu quả làm việc và chất lượng cuộc sống.
- Cung ứng đủ máu cho da, khiến da dẻ hồng hào.

129. Phương pháp điều trị oestrogen có tác dụng phụ gì?
- Việc sử dụng HRT (điều trị kết hợp bổ sung cả oestrogen và progestagen) trong một thời gian dài có thể gây tác dụng phụ như huyết áp tăng cao, mỡ trong máu thay đổi, công năng gan bị tổn hại. Các kết quả nghiên cứu cho thấy, việc bổ sung oestrogen thiên nhiên sẽ không làm tăng huyết áp, mà còn có thể phòng xơ cứng động mạch.
Việc bổ sung oestrogen thiên nhiên cũng có thể làm giảm lượng đường và insulin trong máu.
- Ở những phụ nữ không bổ sung oestrogen, nguy cơ ung thư và mắc chứng nội mạc tử cung tăng 5-10 lần, nguy cơ mắc các chứng bệnh nguy hiểm khác cũng tăng rõ. Nếu mỗi tháng dùng oestrogen từ 10-14 ngày, nguy cơ mắc bệnh sẽ giảm hẳn.
Oestrogen hạn chế phát sinh ung thư phần phụ (buồng trứng, cổ tử cung, tuyến âm đạo...)
- Oestrogen có liên quan đến phát sinh ung thư vú hay không? Kết quả nghiên cứu còn chưa hoàn toàn thống nhất. Trước mắt, quan điểm của đại đa số học giả cho rằng, dùng HRT trong thời gian ngắn không tăng nguy cơ phát sinh ung thư vú; nhưng đối với phụ nữ trên 60 tuổi, quá trình điều trị kéo dài 5 năm thì tỷ lệ phát sinh ung thư vú sẽ tăng. Ngoài ra, ở những người uống rượu, có người thân từng bị ung thư vú (mẹ, bà, chị em gái), béo, tuyến vú phát triển... , thì nguy cơ phát bệnh sẽ cao hơn.
Do tỷ lệ mắc bệnh và tử vong vì loãng xương, bệnh tim mạch ở phụ nữ cao hơn tỷ lệ ung thư tử cung, ung thư vú nên đa số học giả cho rằng dùng HRT lợi nhiều hơn hại.
Ngoài ra, trong quá trình sử dụng HRT, ở phụ nữ có thể xuất hiện một số triệu chứng như:
- Chảy máu âm đạo: Sau khi mãn kinh, nội mạc tử cung chịu sự kích thích nhất định của lượng oestrogen, gây chảy máu.
- Khi sử dụng lượng oestrogen không thích hợp, có thể có hiện tượng cương đau ngực, phù thũng, đau đầu, mệt mỏi, buồn ngủ, tinh thần bất ổn, đau ngực, trướng bụng, tăng trọng...
Khi xuất hiện những hiện tượng trên, phải xin ý kiến của bác sĩ để điều chỉnh liều dùng

130. Bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị oestrogen như thế nào?
Phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh có nên dùng oestrogen để trị bệnh không? Nên dùng loại nào, nhiều ít ra sao, nên dùng như thế nào? Những điều này đều do bác sĩ chuyên khoa quyết định thông qua hỏi han bệnh án tường tận, kiểm tra và hóa nghiệm, tính toán lợi, hại của thuốc. Việc tự ý sử dụng thuốc, ngộ nhận là càng dùng nhiều càng trẻ lâu sẽ gây nguy hiểm.
Những trường hợp sau thích hợp với việc dùng HRT:
- Có triệu chứng tiền mãn kinh nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
- Công năng buồng trứng suy thoái quá sớm.
- Có nguy cơ bị loãng xương, sau khi hóa nghiệm chứng minh là xương bị loãng.
- Có triệu chứng xơ cứng động mạch, có nguy cơ bệnh tim. Những người béo phì, trong gia đình từng có người bị bệnh tim.
- Người nghiện thuốc lá, ít vận động, cao huyết áp, HDL-C thấp và LDL-C cao trong máu.
- Người bị tiểu đường, buồng trứng bị suy thoái sớm...
Trước đây, người ta cho rằng HRT là loại thuốc cấm kỵ đối với người bị cao huyết áp, mỡ trong máu dị thường, tiểu đường, tắc cơ tim. Nhưng ngày nay, HRT đã được chứng minh là có thể sử dụng, có điều phải cẩn thận.
Những đối tượng sau nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định dùng HRT: Người bị u xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung, tiểu đường, có tật không tốt về tuyến vú, hen, huyết áp cao, bệnh tim, đau nửa đầu, mỡ trong máu cao.

131. Hiện nay có những loại thuốc nào là chế phẩm của oestrogen?
- Thuốc uống: Hiện nay đang lưu hành hai loại, đó là Estrace và Premarin, dùng cho những người có quá trình trị liệu bằng phương pháp thay thế hoóc môn trong thời gian dài. Ngoài ra còn có một số loại thuốc do Trung Quốc sản xuất, có nhiều tác dụng phụ, hiệu quả thấp.
- Thuốc kích thích dưới da: Dùng cho những người bị bệnh dạ dày, bệnh gan, hư tuyến tụy. Những bệnh nhân này không nên sử dụng thuốc uống để tránh gây hại cho gan.
- Thuốc xoa bóp: Dùng để xoa vào các buổi tối, xoa ở bụng dưới hoặc đùi.
- Cao dán: Dán vào bụng dưới, đùi hoặc cánh tay, 3-5-7 ngày thay một lần. Nó có tác dụng duy trì liên tục lượng oestrogen, khiến cho nồng độ oestrogen trong máu tương đối ổn định.
- Thuốc đặt âm đạo: Dùng cho người cao tuổi bị viêm âm đạo hoặc bí đái. Thuốc đặt vào âm đạo không được hấp thụ đến toàn bộ cơ thể, có thể tránh tác dụng phụ cho các bộ phận khác. Hiện có loại thuốc Ovestin và Estring.