800 ngày trên Mặt trận phía Đông - Hồi ký lính cặn WW2

TỚI STETTIN
Lời chú của Britton:
Sau khi Danzig thất thủ, Tổng hành dinh giao cho Phương diện quân Belorussia 2 của Rokossovskii 1 nhiệm vụ khó khăn. Rokossovskii được lệnh chuyển hướng 180 độ các tập đoàn quân của ông và vừa phải duy trì khả năng sẵn sàng chiến đấu, vừa tiến 350km về phía tây để tiếp quản tuyến phòng ngự dọc sông Oder hiện đang do 1 bộ phận của Phương diện quân Belorussia 1 giữ. Điều đó sẽ cho phép Zhukov tập trung lực lượng của mình để công phá Berlin. Khi tới nơi Rokossovskii sẽ phải lập tức tung các tập đoàn quân của mình đánh vượt sông Oder, cắt rời tuyến phòng ngự của Tập đoàn quân 3 Thiết giáp Đức, đẩy chúng trở lại biển Baltic rồi tiêu diệt. Việc này cũng sẽ giúp bảo vệ cánh phải phương diện quân của Zhukov khi nó tiến về Berlin.

Ngày 6/4, sư đoàn tôi di chuyển về hướng Stettin bằng đủ loại xe cộ và cả bằng đi bộ. Đoàn xe có thể vận chuyển nguyên 1 trung đoàn với đầy đủ pháo và cối đi chừng 100km, tới đây trung đoàn xuống xe, sắp xếp lại hàng ngũ và tiếp tục hành quân bằng chân trong khi đoàn xe quay lại đón 1 trung đoàn khác.
Cũng trong ngày 6/4, nhiệm vụ của tôi tại sư đoàn thay đổi: 1 tài xế riêng của sư trưởng đã tới, tôi chuyển chiếc Willy cho anh ta rồi quay về với đại đội sửa chữa, 1 kỹ thuật viên của đại đội, Thiếu úy S. I. Gorshkov, lệnh cho tôi lái chiếc Opel Kapitan 1939 chiến lợi phẩm được chỉ định giao cho chỉ huy Kiểm sát viên quân sự sư đoàn sử dụng, từ bãi xe ở Danzig đến vị trí mới. Tôi nổ máy và nghe thấy có tiếng vòng bi vỡ nhưng ko có thời gian để sửa chữa tại chỗ, tuy nhiên tôi cho là mình sẽ đưa được chiếc xe tới vị trí mới của đại đội sửa chữa cách đây khoảng 10 - 15km tại thị trấn nhỏ Altdamm. Thế còn hơn là mang nó đi hơn 300km tới vị trí mới của Tiểu đoàn Vận tải 473.
Đường từ Danzig đến Stettin rất tuyệt. Chiều rộng làn đường tới 18m và mặt đường được phủ bê tông. Tất cả các chỗ rẽ và ngã tư đều có biển chỉ đường. Tôi chưa từng thấy 1 con đường nào như vậy trong đời. Theo các câu chuyện tiếu lâm lưu hành trong cánh lái xe, con đường này có tên là "Xa lộ Hitler" và mới được làm ngay trước chiến tranh.
Thị trấn nơi đặt đại đội sửa chữa nằm cách siêu xa lộ Hitler vài km. Gần như toàn bộ dân cư thị trấn đã chạy qua bên kia sông Oder. Thị trấn ko bị chiến tranh động tới, tất cả nhà cửa vẫn còn nguyên. Các cư dân có vẻ như đã vội vã rời bỏ nhà cửa của mình vì nhiều gia súc và tài sản cá nhân đã bị bỏ lại. Cả thị trấn chỉ còn 5 - 6 người già cả và vô số chó mèo ở lại. Trong 1 ngôi nhà, 1 gia đình đã bỏ lại cả 1 bà già tàn tật. Quân ta đã tình cờ tìm được bà đang chui dưới gầm giường và lính quân y đã chăm sóc bà ta.
Chiếc Opel Kapitan tới nơi mà ko có vấn đề gì lớn xảy ra và tôi giao nó cho 1 trung đội sửa chữa. Sau đó tôi được giao 1 chiếc xe tải Ford V-8, 1 trong số những chiếc xe chiến lợi phẩm thu được ở Danzig. Cỗ máy này đã đi qua 42.000km và giờ rơi vào tay tôi. Tôi đánh chiếc Ford vào bãi và bắt đầu kiểm tra tất cả các bộ phận, phụ tùng, mối nối. Trong khi tôi làm việc, 1 con chó vàng nhỏ trụi lông chạy tới chỗ tôi, tôi cho nó ít thức ăn và nó ở bên tôi suốt ngày hôm đó. Sáng hôm sau, con chó bắt đầu chạy quanh tôi, thế là tôi bắt đầu dạy dỗ nó giữa tiếng ồn ào của động cơ và xe cộ. Với sự khoái trá của các đồng đội, tôi đặt tên cho con chó là "Goebel". Goebel đã chiến đấu và phục vụ bên chúng tôi cho tới ngày 20/10/1945. Nó bỏ tôi mà đi ở thành phố Liuboshin cách Kharkov ko xa khi chúng tôi đang đi giao xe cho nhà máy đường "Kongresovka".
Tôi kiểm tra và đảm bảo chiếc Ford sẵn sàng hoạt động rồi được chỉ định vận chuyển trang bị chiến đấu tới 1 trận địa pháo phản lực và đạn dược tới các pháo đội pháo và cối của 1 trung đoàn bộ binh. Ở bất kỳ chỗ nào tôi qua cũng gặp những người lính và sĩ quan quen mặt. Nhiều người trong số họ đề nghị tôi ở lại đơn vị của họ nhưng tôi ko thể cho phép mình làm điều đó vì còn đang phục vụ cho Tiểu đoàn Vận tải 473.
Trên bờ đông sông Oder, ngay trước thành phố Stettin là ngôi làng nhỏ Finkenwald, 1 tiểu đoàn quân ta đóng tại đây. 1 hôm khi những người lính cối đang bốc số đạn tôi mang tới xuống thì tiểu đoàn trưởng kéo tôi đến điểm quan sát nằm trên tầng áp mái 1 căn nhà 3 tầng. Tôi có dịp nhìn thấy những gì quân địch đang làm ở Stettin nhưng ở chỗ này sông Oder quá rộng và còn chia làm 2 dòng vì vậy tôi ko thể nhìn thấy gì trong doanh trại địch.

Thêm cái bản đồ cho sinh động:
Vượt sông Ôđe:

Quên chưa chú thích:
Cái ký hiệu :
- 65A hay 70A là tập đoàn quân 65 và 70
- 18CH, 46CH, 105CH : (thưc tế là 18CK (SK)....): ký hiệu các quân đoàn 18,46,105
-193,354 cb (chữ d thì phải quên mất tiếng Nga rồi ) : các sư đoàn 193 và 354 mà chú lính này đang phục vụ. Cả 2 sư đoàn này thuộc quân đoàn 105- tập đoàn quân 65 - phương diện quân Belorussia2.
-Điểm vượt sông của Phương diện quân la vòng qua Stetin từ phía nam. Việc vượt sông Ô đe khá vất vả bởi sông gồm 2 con sông bên tả ngạn và hữu ngạn, khu giwũa 2 con sông này toàn là đầm lầy.

Lời chú của Britton:
Phương diện quân Belorussia 2 phải đương đầu với 1 nhiệm vụ khó khăn dù có lực lượng vượt trội so với địch. Mặt sông tại phần lớn chiến tuyến của Phương diện quân chia làm 2 nhánh Đông và Tây Oder, mỗi nhánh rộng từ 150 - 240m và sâu 7 - 10m. Những cù lao lầy lội bị chia cắt bằng những kênh mương và suối nhỏ nằm giữa 2 nhánh sông. Thông thường cả khu vực này là đầm lầy nhưng trong thời gian diễn ra cuộc tấn công nó lại bị ngập nước. Hàng loạt đê kè chặn ngang dọc khu vực ngập nước này trở thành những con đường độc đạo để cho tăng, pháo di chuyển. Chúng cho phép quân Đức phòng thủ dễ dàng quét sạch các lực lượng thiết giáp định tiến lên. Quân phòng thủ Đức trên bờ tây Oder bố trí thành 3 dãy cứ điểm với chiều sâu tới 14km. Tập đoàn quân 65 của Batov bố trí ngay đối diện Stettin, trong tầm trọng pháo của lực lượng phòng thủ thành phố. Tuy nhiên, Tập đoàn quân Thiết giáp 3 Đức phòng thủ Stettin và đoạn sông Oder phía bắc Berlin chỉ gồm chủ yếu là các sư đoàn tập hợp lộn xộn lính thủy và Volksturm. Sự thiếu kinh nghiệm của các đơn vị này khiến nó ko thể phòng thủ được lâu nhưng sự kiên cố của vị trí phòng thủ cũng vẫn đặt Phương diện quân Belorussia 2 trước thử thách.
Nhiệm vụ của Rokossovskii trở nên phức tạp vì thiếu thông tin về đối phương. Các bộ phận của Phương diện quân Belorussia 1 trấn giữ đoạn sông Oder này trước đây đã chỉ tiến đến bờ sông rồi dừng lại chờ Phương diện quân Belorussia 2 đến tiếp viện. Họ ko hề có bất kỳ ý định tấn công nào tại khu vực này, vì vậy cũng ko tiến hành các hoạt động trinh sát. Nhiệm vụ càng trở nên khó khăn vì Tổng hành dinh muốn cuộc tấn công sớm bắt đầu để có thể theo sát gót các cuộc tấn công của Zhukov ở phía nam.
Nhận thấy tình hình đó, tướng Batov ra lệnh cho các sư đoàn của mình tiến hành 1 cuộc tấn công riêng, với mục tiêu giới hạn là đánh chiếm vùng đất ngập nước nằm giữa 2 nhánh sông. Cuộc tấn công này sẽ buộc địch bộc lộ sức mạnh và các hệ thống hỏa điểm đồng thời giúp quân ta chiếm vị thế có lợi hơn trước cuộc tấn công chính vượt nhánh Tây Oder. Đêm 16/4, các sư đoàn của Batov lợi dụng bóng đêm và sương mù đã chiếm được 1 số đảo cù lao nằm giữa 2 nhánh sông, thậm chí còn chiếm luôn được nhiều đầu cầu trên bờ tây nhánh Tây Oder. Điều đó cho thấy rõ quân Đức đang trong tình trạng thiếu đạn dược trầm trọng nên ko muốn bộc lộ tất cả các hỏa điểm để ngăn chặn nỗ lực của Hồng quân. Ko khí làm việc sôi nổi bắt đầu trên vùng đầm lầy để chuẩn bị cho cuộc tấn công vượt Tây Oder.

Ngày 19/4, binh lính sư đoàn tôi đã tập trung trên những hòn đảo giữa sông Oder để tham gia trận tấn công Stettin sáng mai. Rất nhiều vũ khí và chiến cụ đã được chuyển sang các hòn đảo này và được giấu dưới những tán cây dọc bờ tây đảo. Tối 19, 1 cơn gió mạnh thổi tới từ phía biển khiến mặt sông Oder dậy sóng cộng với thủy triều lên khiến nước sông dâng cao làm ngập đảo, nhận chìm mọi thứ dưới những con sóng. Các binh sĩ cố gắng nâng cao các trang thiết bị cần thiết hoặc treo chúng lên cây trong khi số khác đóng những bè gỗ và đặt những thứ có khả năng bị ngấm nước lên. Họ cũng nhanh chóng tự làm phao bằng các vỏ thùng gỗ chứa đạn pháo có thể mò thấy dễ dàng dưới mặt nước, đạn được bỏ ra và chất đống lại. Đến nửa đêm, mực nước lên cao tới 2m, 1 số binh sĩ trèo lên cây để tránh dòng nước đang dâng cao trong khi những người khác đứng thành từng đám lộn xộn khốn khổ trên những đoạn đê kè cắt ngang vùng đất ngập nước . Bọn Đức chắc cũng cảm thấy cuộc tấn công đang đến gần nên tầm nửa đêm 1 loạt đại bác gầm lên từ Stettin và 2h sau nó mới chấm dứt. Sau đó tất cả trở lại im lìm.
Lời chú của Britton:
Ko gì có thể mô tả rõ hơn sự yếu kém của quân Đức thời điểm đó bằng sự bất lực của họ khi ko tiến công vào vị trí bất lợi và mong manh mà dòng nước dâng lên đã đặt các đơn vị xung kích của Rokossovskii vào. Tuy nhiên đến thời điểm đó phần lớn các đơn vị quân Đức đều thiếu đạn dược trầm trọng, vì vậy họ đã quyết định giữ số đạn còn lại cho đến khi cuộc tổng tấn công của quân Nga diễn ra.
1 binh sĩ Sư 354 Bộ binh kể lại sự khốn khổ đó như sau: "Chân tê cóng vì dòng nước lạnh giá tháng tư và chúng tôi ko còn biết gì nữa ... Trong suốt 1h, chúng tôi đi loanh quanh trong nước cho đến khi ai đó ở bờ đông thông báo về tình trạng đáng thương của chúng tôi và chỉ huy 1 tiểu đoàn công binh nhanh chóng cho mấy chiếc thuyền đến giúp. Ở trên thuyền thậm chí còn lạnh hơn, chúng tôi run lên bần bật và răng đánh vào nhau côm cốp ko ngừng. Chúng tôi đã nghĩ mình ko thể đến được bờ an toàn, cảm thấy như tim tôi đập và run lên cùng với cả người tôi". Mochalov, 354 - ia boiakh za rodinu, trang 187.

TRẬN ĐÁNH CUỐI CÙNG BẮT ĐẦU
Lời chú của Britton:
Dự định của Rokossovskii là tấn công quân Đức trên 1 đoạn
chiến tuyến dài khoảng 40km giữa Altdamm và Schwedt, sử dụng các tập đoàn quân 65 của Batov, 70 của Popov và 49 của Grishin bố trí theo thứ tự từ bắc xuống nam. Giống như kế hoạch tấn công vượt sông Oder của Koniev áp dụng cho Phương diện quân Belorussia 1, Rokossovskii dự định dùng khói để che chở cho quân tấn công. Ông cũng lên kế hoạch mở 1 mũi vu hồi bằng Tập đoàn quân Xung kích 2 và Tập đoàn quân 19 vượt sông Oder tại khu vực cửa sông phía bắc Stettin. Để bắt đầu trận đánh, Rokossovskii muốn có 1 trận pháo phủ đầu dài 90 phút, bắt đầu vào lúc 9h sáng.
Batov ko đồng ý thời điểm bắt đầu tấn công muộn như vậy vì muốn tận dụng sương mù buổi sớm. Ông cũng muốn giảm thời gian nã pháo phủ đầu xuống 45 phút vì các sĩ quan tham mưu của ông đã tính rằng đó chính là thời gian đủ để các đơn vị xung kích của Tập đoàn quân 65 vượt nhánh Tây sông Oder. Việc nước sông dâng cao ngập khu vực giữa sông càng làm tăng ý muốn bắt đầu sớm của Batov. Cuối cùng, Rokossovskii chấp thuận cho Batov bắt đầu tấn công vào 6h30 sáng trong khi các tập đoàn quân 49 và 70 vẫn tấn công theo kế hoạch ban đầu.
Erickson, The Road to Berlin, trang 574.

Cuộc tấn công của quân ta bắt đầu vào sáng sớm ngày 20/4, các đơn vị xung kích làm 1 cây cầu vượt nhánh Tây Oder bằng xuồng con và bè. Hàng loạt trận đánh qui mô nhỏ nhưng dữ dội đã diễn ra dọc bờ tây khi các đơn vị dẫn đầu cố gắng chiếm 1 khu vực đủ cho xe tăng và pháo binh triển khai. Đến khoảng 8h sáng nước sông bắt đầu rút cho phép chuyển binh lính, chiến cụ và 1 phần pháo binh qua bờ tây Oder. Các đơn vị xung kích quân ta bắt đầu thọc sâu vào tuyến phòng ngự Đức.
8h sáng, binh lính bắt đầu vượt sang bờ tây với sự hỗ trợ của các sà lan và phà tự hành. Mỗi chiếc phà kéo theo từ 3 đến 5 bè gỗ, trên phà đặt pháo bắn thẳng cùng đạn dược tiến sang bờ tây. Đến 10h khi mỗi chiếc phà đã chạy được 4 - 5 chuyến thì 1 lực lượng đủ để tiến hành tấn công đã sang được bờ tây. Khoảng 10h30, pháo lớn quân ta đặt tại bờ đông nã 15 phút pháo kích vào các vị trí địch. Vài phút trước khi trận pháo kích chấm dứt, các avtomatchiki rời vị trí xuất phát tiến về chiến tuyến địch dưới hỏa lực yểm trợ liên tục chuyển làn theo bước tiến của họ. Đến 11h quân ta đã chiếm được tuyến phòng thủ tiền tiêu của địch mà ko gặp tổn thất đáng kể nào. (Thương vong đặc biệt thấp vì vào nửa đêm quân địch đã rút các lực lượng chính về tuyến sau, chỉ để những đơn vị yếu kém lại chống giữ các vị trí trên tuyến đầu.)

Lời chú của Britton:
Lời kể của Litvin ở đoạn này nhảy cóc qua nhiều ngày, có lẽ vì ông ko trực tiếp tham gia các trận trấn công. Vì vậy tôi (Britton) phải tự mình lấp đầy những khoảng trống trong thông tin về cuộc tấn công của Rokossovskii, trước hết là sử dụng những nghiên cứu bậc thầy của John Erickson về Hồng quân và cuốn sử của Mochalov về Sư đoàn 354 Bộ binh.
Tối ngày đầu tiên của cuộc tấn công, Batov đã đưa được 31 tiểu đoàn qua sông cùng 50 đại bác và 15 pháo tự hành SU-76. Mặc dù Trung đoàn 2003 Bộ binh ở cánh phải ko thể vượt sông Oder vì bị đại bác từ pháo đài Stettin bắn dữ dội, Batov vẫn đục được 1 đầu cầu rộng 4km và sâu hơn 1km khi đêm xuống. Điều này hoàn toàn trái ngược với cuộc tấn công của các tập đoàn quân còn lại, những tập đoàn quân này đã quyết định tấn công muộn theo kế hoạch ban đầu. Tập đoàn quân 70 cố lắm mới có được vài chỗ đặt chân nhỏ bên bờ tây còn Tập đoàn quân 49 thậm chí bị buộc phải lui lại. Thất bại này trước hết do kế hoạch của Rokossovskii định dùng Tập đoàn quân 49 quét sạch Tập đoàn quân Thiết giáp 3 Đức khỏi Berlin và đẩy chúng quay ra biển.
Ngày hôm sau, Tập đoàn quân 70 và đặc biệt là Tập đoàn quân 49 tiếp tục chỉ đạt được những bước tiến chậm chạp trong khi đầu cầu của Batov qua sông Oder bắt đầu phải hứng chịu những cuộc phản công ác liệt khi đang cố mở rộng. Phương diện quân Belorussia 2 chỉ đạt được thành công giới hạn tại cánh phía nam của Batov và các cuộc tấn công kém thuyết phục ở phía bắc Tập đoàn quân 65 đã cho phép Tập đoàn quân Thiết giáp 3 do Von Manteuffel chỉ huy tập trung lực lượng loại trừ đầu cầu của Batov.
Thể hiện khả năng bố trí quân đội uyển chuyển bậc thầy của mình, Rokossovskii quyết định chuyển các Tập đoàn quân 70 và 49 qua đầu cầu của Tập đoàn quân 65 khi họ 1 lần nữa thất bại trong việc lập đầu cầu của riêng mình. Ông cũng chuyển cho Batov Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 "Sông Đông" và tăng cường các thiết bị làm cầu. Các công binh đã làm việc cật lực để đặt được 2 cây cầu trọng tải 30 tấn và 50 tấn sau đầu cầu của Batov đồng thời những chiếc phà trọng tải 16 tấn cũng được đưa tới để chuyển quân. Dần dần, đầu cầu của Batov đã mở rộng ra 7km chiều rộng và 3km chiều sâu đủ cho Rokossovskii có thể chuyển toàn bộ lực lượng tấn công của mình qua đầu cầu của Tập đoàn quân 65.
Tập đoàn quân Thiết giáp 3 Đức đã tự vắt kiệt sức trong những cuộc phản công vô vọng vào đầu cầu của Batov trong khi Rokossovskii cứ thế chuyển ngày càng nhiều quân và trang thiết bị qua sông Oder. Đó là 1 cuộc chạy đua mà Von Manteuffel ko thể thắng. Cuốn lịch sử Sư 354 Bộ binh của Mochalov ghi rõ bước ngoặt của trận đánh diễn ra vào ngày 24 - 25/4, lúc đó người Đức đã ném hết các lực lượng dự bị vào 1 loạt cuộc phản công để cố gắng loại trừ đầu cầu nhưng thất bại. Ngày 25/4, Tập đoàn quân Thiết giáp 3 bắt đầu rút lui. Tập đoàn quân của Batov dẫn đầu đoàn quân đuổi theo và khép vòng vây quanh những đơn vị Đức còn ở lại phòng thủ Stettin. Sáng sớm 26/4, 1 đoàn đại biểu cư dân thành phố tiến tới khu vực chiến tuyến do Sư 193 Bộ binh / Tập đoàn quân 65 trấn giữ mang theo cờ trắng và sau đó thị trưởng thành phố cũng xuất hiện. Lời kể của Litvin bắt đầu lại vào thời điểm này.

Bản đồ trận đánh cuối cùng của tập đoạn quân 65: