Ẩm thực qua ca dao và thơ....

Đạo lý sống trên đờiđược nhắc đến nhiều. Đạo làm chồng, làm vợ, làm con, đạo làm Người.
Đôi khi ta không ngờ đến, nhưng đọc lên mới thấy thấm thía thế, thuyết phục thế, đủ lý đủ tình đến vậy. Mà không thuyết phục sao cho được, khi đó toàn là những câu ca dao được dân gian đúc kết qua bao đời với bao trải nghiệm. Lạ một cái, ví von hình ảnh là vậy, mà chỗ nào cần ?onói thẳng, nói thật? thì vẫn cứ nói thẳng, dẫu có phần cay đắng, nghiệt ngã.

Ăn sao cho được mà mời
Thương sao cho được vợ người mà thương
Ăn cây sung ngồi gốc cây sung
Lấy anh thì lấy, nằm chung không nằm
Bé nhưng mà bé hạt tiêu
Bé cay bé đắng bé xiêu lòng người
Cá không ăn muối cá ươn
Con cãi cha mẹ trăm đường con hư
Chanh chua thì khế cũng chua
Chanh bán có muà, khế bán quanh năm
Công anh làm rể có tài
một mình ăn hết mười hai vại cà
giếng đâu thì dắt anh ra
kẻo mà anh chết theo cà nhà em
Của chua ai nấy cũng thèm
Em cho chị mượn chồng em vài ngày
Chồng em đâu phải trâu cày
Mà cho chị mượn cả ngày lẫn đêm
Của mình mình giữ bo bo
Của người thì thả cho bò ăn no
Gạo ngon nấu cháo chưa nhừ
Mặt chị có thẹo ảnh chừa đôi bông
Giàu đâu đến kẻ ngủ trưa
Sang đâu đến kẻ say sưa rượu chè
Kẻ bằm chả, người gói nem
Kẻ dệt trướng, người thêu rèm, ngang nhau
Khách đến nhà, chẳng gà thì vịt
​

Nore

Hì hì..câu này chị nore sửa lại thì đúng rồi,,nhưng vẫn thiếu :
Con gà cục tác lá chanh
Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi
Con chó khóc đứng khóc ngồi
Bà ơi đi chợ mua tôi đồng riềng (riềng chứ không phải giềng)
Con trâu nhìn ngả nhìn nghiêng
Xin đừng mua riềng mua tỏi cho tôi
Câu này có thể coi là kiến thức căn bản về chuyện nấu nướng của nhân dân ta,ý nói lên thịt nào thì đi với gia vị ấy,thịt gà chặt thành miếng hình quân cờ muốn ngon phải có ít lá chanh thái mỏng phủ lên trên,thịt chó không thể thiếu vị riềng,thịt trâu mang tính "hàn" nên cần bổ xung vị "nóng" là tỏi...

ừ, chị nhớ nhầm. Cám ơn XTMĐ nhé.
Lại nói về hình ảnh người phụ nữ trong ca dao và trong ẩm thực. Phụ nữ luôn được coi là ?otổ ấm? (đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm), là người lo cơm lành canh ngọt cho gia đình.
Dịu dàng, chịu thương chịu khó, và rất chiều chồng:

Đốt than nướng cá cho vàng
Lấy tiềng mua rượu cho chàng uống chơi​

Đấy là khi ?ođó? với ?ođây? đã về ching một mái ấm. Ta hãy xem người phụ nữ thất tình:
???.

Má ôi con má thất tình
Ăn khay trầu quế, uống chình rượu hương ​

Có thể nói phụ nữ xưa và nay cũng không có gì khác biệt lắm về đời sống tình cảm. Này, thất tình thì uống rượu (ngày nay cũng thế đó thôi!). Này là ghen tuông:

Ớt nào là ớt chẳng cay
Gái nào là gái chẳng hay ghen chồng
Vôi nào là vôi không nồng
Gái nào là gái có chồng chẳng ghen​

Này, hãy nghe nàng hờn trách. Nghe nhẹ như không nhưng mà thấm thía lắm đấy
Buổi chợ đông con cá đồng anh chê lạt
Buổi chợ tan rồi con tép bạc anh cũng khen ngon

Rau răm hái ngọn còn tươi
Lạng nghe anh nói mấy lời mà cay
Kể chi những chuyện trước đây
Lòng em tưởng những núi này, non kia ​

Rồi khi về nhà chồng, ai cũng vậy thôi, lòng vả cũng như lòng sung, lấy chồng, ai chả mong được chồng yêu, chồng chiều

Nàng dâu khôn lanh, nấu canh cho ngọt
Canh sôi hớt bọt, thêm ớt rắc tiêu
Mẹ chồng cay đắng đủ điều
Mẹ ghét cứ ghét, chồng chiều cũng vui ​

Và khi người phụ nữ yêu, cũng quyết liệt, liều lĩnh như ai:

Muốn ăn cơm trắng cá kho
Trốn cha, trốn mẹ xuống đò thăm anh
Một thương hai nhớ ba sầu
Cơm ăn chẳng được, ăn trầu cầm hơi
Thương chàng lắm lắm chàng ơi
Biết đâu thanh vắng mà ngồi thở than​

ước muốn đôi khi tưởng như rất nhỏ nhoi nh ưng rất đời thường

Mẹ mong gả thiếp về vườn
Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh
Lấy chồng làm lẽ khỏi lo
Cơm nguội đầy rá, cá kho đầy nồi ​

Số phận người phụ nữ mong manh l ắm, yếu đuối lắm mà vượt qua bao thăng trầm, khổ ải.

Tiếc thay hột gạo trắng ngần
Đã vo nước đục, lại vần than rơm​

Đọc hai câu trên bất giác ta lại nhớ tới nàng Kiều. Hơn 300 năm qua, biết bao giấy mực đã ca ngợi, cảm th ông, xót xa? cùng số phận của Ki ều.
Người phụ nữ Việt Nam là như thế đấy.
Nore

Nói về nỗi cơ cực của người phụ nữ,mà nhất là phụ nữ Việt Nam còn có 2 câu này..nghe cũng não ruột lắm:
Ngày ngày hai bữa cơm đèn
Còn đâu má phấn răng đen hỡi chàng
Hai bữa cơm đèn có nghĩa là : người phụ nữ ở nông thôn buổi sáng phải ra đồng sớm..nhưng thường họ phải dậy sớm hơn chồng,lo cơm nước,cho lợn ăn,làm việc nhà..bữa sáng của họ ăn phải thắp đèn(lúc đó mặt trời chưa mọc)..rồi sau những vất vả hằng ngày,đến tối cũng lo cơm nước ,giặt giũ...cho nên "còn đâu má phấn răng đen"...hehe..câu này hồi xưa ở nông thôn thì đúng..còn bây giờ thì
Đêm...!
Kẻ lữ khách mơ giấc mơ hồng
Trên đệm bông có người trong ác mộng

Mời các trang nam nhi đọc những câu này. Viết về rượu và người uống rượu đấy.

Một ly nhâm nhi tình bạn
Hai ly uống cạn lòng sầu
Ba ly mũi chảy tới râu
Bốn ly ngồi đâu gục đó
Năm ly cho chó ăn chè
Sáu ly vợ đè cạo gió
Rượu lạt uống lắm cũng say
Người khôn nói lắm, dẫu hay cũng nhàm
Rượu nằm trong nhạo chờ nem
Qua nằm thuyền vắng chờ em một mình
Tay tiên rót chén rượu đào
Đổ đi thời tiếc, uống vào thời say ​

Chén rượu có lúc vơi, lúc đầy, lúc nhạt, lúc ngà ngà men. Uống ít thì còn là người uống rượu, uống nhiều lại hoá rượu uống người.
Nore

Nói về chuyện uống rượu còn có câu này mang tính chất văn nghệ hơn:

Tay cầm bầu rượu nắm em
Mãi vui quên hết lời em dặn dò ​

Câu trên nghe như là một lời xin lỗi,một lời biện hộ nhẹ nhàng nhưng tha thiết của một bợm nhậu sau một cuộc vui khi hắn trở về nhà...
Trong dòng thơ rượu có lẽ nổi tiếng nhất là thơ của Lý Bạch,một nhà thơ ở thời đường,một người có tính cách phóng khoáng,ngao du tứ hải với một bầu rượu,một túi thơ và một thanh kiếm:

Bồ đào mỹ tửu dạ quang bôi
Dục ẩm tỳ bà mã thượng thôi
Túy ngọa sa đường quân mạc tiếu
Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi​

(rượu ngon dâng chén ngọc
Muốn say tỳ bà giục
Ngủ quên trên lưng ngựa
Chinh chiến mấy kẻ về
Xưa nay đời vẫn thế)

Bác Nguyễn Khuyến trong bài Khóc Dương Khuê có nói một câu rất cảm động:
" Rượu ngon không có bạn hiền
Không mua không phải không tiền không mua"
Câu này đại ý nói trên đời dù uống rượu hay ăn một món ngon, cũng cần có người để sẻ chia, đàm đạo, chứ ăn hay uống một mình có ngon mấy mà không có người bít thì nói ngon không ai tin (Xin lỗi các bác em hơi xuyên tạc một tý)
Còn bác Tú Xương thì diễu rằng:
"Một trà một rượu một đàn bà
Ba thứ lăng nhăng nó hại ta
Bỏ được thứ nào hay thứ ấy
Có chăng bỏ rượu với bỏ trà"
Em có théc méc là sao lại không bỏ ... đàn bà mà bỏ hai thứ kia nhỉ ???
_______________________
thấy người cũ xa lạ thế,
thấy mình bổng dưng hiền thế...
_______________________

Có gì đâu mà khó hiểu hả bác..em giải thích cho: bác có thấy trà và rượu nó rẻ bèo như cá chốt không ạ?còn đàn bà. .hêhê..giá trị hơn là cái chắc,cho nên ai ngu mà bỏ đàn bà...mà đàn bà dĩ nhiên là có sức hút hơn trà, rượu rồi !
Trong "tứ đổ tường" có ma tuý,cờ bạc,rượu chè nhưng đàn bà vẫn được sếp hàng thứ nhất đấy ạ....từ khi Eva cho Adam ăn trái cấm trong vườn địa đàng_thiên đường và địa ngục mở ra_sắc đẹp cũng tượng trưng cho sự cám dỗ..
Mà câu thơ trên của cụ Tú Xương em thấy không hợp thời chút nào,,nên sửa lại như sau:

Một trà một rượu một đàn bà
Ba thứ lằng nhằng vây quanh ta
Ta thề không bỏ thứ nào hết
Đời ta cứ sáng như đèn pha ​

Được nguoixacach sửa chữa / chuyển vào 22:13 ngày 18/06/2003

Ẩm thực trong thơ Hồ Xuân Hương.
Được mệnh danh là bà Chúa thơ nôm, là người đàn bà phong kiến nổi loạn. Nhưng đọc thơ của bà, trộm nghĩ, dù có nổi loạn đến mấy, bà vẫn mang phong cách của một người phụ nữ phương Đông. Hãy đọc thơ bà mà xem, bà mượn những vật thông thường vô thuởng vô phạt để nói ra điều không nên, không thể, không được nói ra. Cái tài hoa của người phụ nữ đó thể hiện qua cách dùng ẩn dụ tài tình, vừa ngụ trong phong cảnh mỹ miều những điều trần trụi bản năng, vừa bằng lời lẽ bình dân thẳng thừng thể hiện những khát vọng cao cả. Có thể nói đó là sự phản kháng âm thầm mà mãnh liệt của một phụ nữ. Thơ bà sâu sắc (nore không muốn dùng từ thâm thuý) lắm, mà hóm hỉnh lắm, hài hước lắm mà bi kịch lắm. Tưởng như nhà thơ ví von thân phận của mình thôi, nhưng đó lại chình là thân phận của người phụ nữ xưa kia.
(nore mới chỉ sưu tầm được mấy bài này thôi, ai có xin gửi tiếp lên)
Bánh Trôi Nước
Thân em vừa trắng lại vừa tròn,
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
Bánh trôi khi luộc trải qua chìm nổi mấy lần trong nước mới chín.
Còn tấm lòng son: Bánh trôi khi luộc chín thì nhân đường bánh trôi ở giữa đỏ thắm như son: ví với người con gái dù có long đong ba chìm bảy nổi, vẫn giữ tấm lòng thành thực trong tình yêu

Quả Mít
Thân em như quả mít trên cây,
Vỏ nó sù sì, múi nó dày.
Quân tử có yêu thì đóng cọc,
Xin đừng mân mó nhựa ra tay.
Đóng cọc: Cọc đóng sâu vào nõ quả mít đem phơi nắng cho chóng chín.
Giếng Nước
Ngõ ngang thăm thẳm tới nhà ông
Giếng tốt thanh thơi, giếng lạ lùng.
Cầu trắng phau phau đôi ván ghép,
Nước trong leo lẻo một dòng thông.
Cỏ gà lún phún leo quanh mép,
Cá diếc le te lách giữa dòng.
Giếng ấy thanh tân ai chẳng biết,
Ðố ai dám thả nạ dòng dòng.
Con ốc nhồi
Bác mẹ sinh ra phận ốc nhồi
Đêm ngày lăn lóc đám cỏ hôi,
Quân tử có thương thì bóc yếm
Xin đừng ngó ngoáy lỗ trôn tôi.
Miếng Trầu
Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi
Này của Xuân Hương mới quệt rồi
Có phải duyên nhau thì thắm lại
Đừng xanh như lá bạc như vôi!
Nore

Đặc sản miền Trung qua ca dao - tục ngữ
Dải đất duyên hải miền Trung nhỏ hẹp chạy dài từ Thanh Hóa đến Bình Thuận. Mỗi địa phương đều có phong tục tập quán, thổ săn khác nhau và miếng ngon vật lạ chẳng bao giờ thiếu vắng. Bởi vậy, nhiều đặc sản từng vùng, từ món ăn bình dân cho đến các loại sơn hào hải vị được khách sành ăn chọn lựa, phẩm bình. Nhiều đặc sản đã nổi tiếng từ ngàn xưa và đã đi vào văn thơ dân gian.
Ở Thanh Hóa có:
Hà Trung mạch phạn
Ngự lĩnh kê thang (Huế)
(Cơm nếp Hà Trung
Cháo gà núi Ngự)
Hoặc ở Nghệ An xưa nay nổi tiếng với:
Cam xã Đoài
Xoài Bình Định
Hay:
Ra đi anh nhớ Nghệ An,
Nhớ Thanh Chương ngon nhút, nhớ Nam đàn thơm tương.
"Nhút Thanh Chương, tương Nam Đàn" đã gợi nhớ biết bao kẻ tha hương.
Ở vùng đầu nguồn Lam Giang, còn có những đặc sản của vùng cao như :
Tiếng đồn cá mát sông Găng,
Dẻo thơm ba lá, ngon măng chợ Cồn.
Vô đến Quảng Bình thì có các loại sơn hào hải vị, là những món "thượng thừa" trong khoa ẩm thực.
Yến sào Vinh Sơn
Cửu khổng cửa Ròn
Nam sâm Bố Trạch
Cua gạch Quảng Khê
Sò nghêu quán Hàn...
Rượu dâu Thuận Lý...
Đến Thừa Thiên - Huế, sẽ được dịp thưởng thức các loại trái cây ngọt ngào, thơm ngon:
Quýt giấy Hương Cần
Cam đường Mỹ Lợi
Vải trắng cung diên
Nhãn ***g phụng tiêu
Đào tiên Thế miếu
Thanh trà Nguyệt biếu
Dâu da làng truồi
Hạt sen hồ Trịnh...
Khi táo xứ Quảng thì được dịp thưởng thức tiếp các món:
Nem chả Hóa Vang
Bánh tổ Hội An
Khoai lang Trà Kiệu
Thơm rượu Tam kỳ...
ở thượng nguồn Quảng Nam - Đà Nẵng còn có:
Quế sơn cam mít mấy từng
Thương bòn bon Đại lộc, nhớ rượu cần Trà mi
Trái bòn bon hay còn gọi là trái Nam trân rất quý hiếm, ngày xưa thuộc loại "tiến kinh", nay thì được nhắc nhở qua câu hò tâm tình mà ý nhị:
Trái bòn bon trong tròn ngoài méo
Trái sầu đâu trong héo ngoài tươi
Em thương anh ít nói ít cười
Ôm duyên ngồi đợi chín mười con trăng...
Trong khi cô nàng ôm duyên ngồi đợi thì các bạn đã lặn lội vào đất Quảng Ngãi nổi tiếng với món "don", ngon nhất là "don Vạn Tượng"
Cô gái làng Son,
Không bằng tô don Vạn tượng!
Và, một đặc sản của vùng sông nước không thể bỏ qua, đó là "cá bống" sông Trà Khúc.
Em đi em nhớ quê nhà,
Nhớ con cá bống sông Trà kho tiêu
Còn món ngọt nổi tiếng thời có:
Mứt gừng Đức Phổ
Bánh nổ Nghĩa Hành
Đậu xanh Sơn Tịnh
Nói chung, xứ Quảng nổi tiếng là đất mía đường, các bạn sẽ được người đẹp ở đây mới đón hết sức ngọt ngào như mật:
Ai về Quảng Ngãi quê ta,
Mía ngon đường ngọt trắng ngà dễ ăn
Mạch nha, đường phổi, đường phèn
Kẹo gương thơm ngọt ăn quen lại ghiền
Đến Bình Định, quê hương miền đất võ, thì có:
Gỏi chính Châu Trúc
Bánh tráng Tam quan
Nón lá Gò Găng
Nem chua chợ huyện
Và thêm món chả cá Đề gi được mọi người ca tụng:
Ai về qua cửa Đề gi,
Nghe mùi chả cá chân đi không đành
Bình Định còn là quê hương của xứ dừạ Dừa Tam quan mọc như rừng, với câu ca truyền tụng từ bao đời naỵ
Công đêm công uổng công thừa
Công đâu gánh nước tưới dừa Tam quan
Từ xưa, Bình Định là xứ lắm cá mắm.
Nước mắm ngon thì không đâu bằng:
Gò Bồi có nước mắm thơm
Ai đi cũng nhớ cá tôm Gò Bồi
Nhiều nhất là cá chuồn, phải nhắn nhủ người vùng cao Tây Nguyên - nơi có nhiều măng le ngon - đem về miền biển để trao đổi, mua bán:
Ai về nhắn với nẫu nguồn
Măng le gởi xuống, cá chuồn gửi lên
Từ Bình Định vượt đèo Cù Mông vào đất Phú Yên - nơi nổi tiếng có xoài ngon Đá Trắng - được nhắc nhở qua câu:
Xoài Đá Trắng
Sắn Phương lụa
Phú Yên cũng là xứ mía đường, nhiều chẳng thua gì Quảng Ngãi - nhất là vùng La Hai, Đồng Bò.
Tiếng đồn chợ Xẩm nhiều khoai,
Đất đỏ nhiều bắp, La Hai nhiều đường.
Nổi tiếng nhất phải kể đến sò huyết ở đầm Ô Loan, huyện Tuy An và cước cá Phú Câu ở thị xã Tuy Hòa, đã được thi sĩ Tản Đà ca tụng:
"Phú câu cước cá, Ô Loan miếng hàn"
Vô Khánh Hòa, nơi có nhiều di tích danh lam, phảng phất những nét kiến trúc của nền văn minh Chămpa, có thành phố Nha Trang thơ mộng .... cũng có lắm hải vị sơn hào, như:
Yến sào hòn Nội
Vịt lội Ninh Hòa
Tôm hùm Bình ba (Cam Ranh)
Nai khô Thiên Khánh
Cá tràu Võ Cạnh
Sò huyết Thủy triều (Cam Ranh)
Vào đến Phan Rí, Phan Thiết là quê hương của cá mắm ngon được cả nước truyền tụng. Nhờ cà mắm nhiều mà có lắm cuộc tình duyên mặn mà và dí dỏm:
Cô kia bới tóc cánh tiên
Ghe bầu đi cưới một thiên cá mòi
Chẳng tin giở thử ra coi
Rau răm ở dưới cá mòi ở trên...
Đất đai miền Trung khô cằn, đồng bằng thì nhỏ hẹp nhưng biển cả mênh mông, núi rừng trùng điệp, có lắm miếng ngon vật lạ, sản vật khắp miền .....
________________________________________________
RƯỢI THÌ CAY MÀ ĐỜI NGƯỜI LẠI BẠC
O you it could be me.
Who?Td die on the battlefield.
On my bullet-torn virgin lips,
N?Tver a kiss has been sealed.