Ẩm thực qua ca dao và thơ....

Nhà chùa xin giơ tay, xin giơ tay
Nhà chùa cũng có thơ
E hèm, thơ của nhà chùa đây, tuy không hay bằng thơ cổ nhân nhưng cũng ngọt ngào ra phết:

Gà mờ ngờ nghệch làm sao
Lá chanh thái chỉ bỏ vào muối tiêu
Mõm vịt là nói rõ điêu
Đập mấy củ tỏi đổ nhiều mắm chanh
Đít lợn lại cứ vênh vênh
Này thì hành, tỏi, mắm tôm, húng quề (quế)
Ngu như bò để làm giề
Rõ nhiều tỏi, xả, đem về ướp lâu
Lũ chó thích cắn gâu gâu
Lá mơ, riềng, xả, mắm tôm đâu cả rồi ?
Ngẫm trong sự thế cuộc đời
Với người thanh cảnh ta mời thanh cao
Kẻ nào hương nặng đậm màu
Đem gia vị mạnh vị sâu át mùi
.....​

Không thị Sắc, Sắc danh Không
Ngày nào cũng phải nhuốm hồng trần

Lão hoà thượng Thích Tất Thảy ơi ! sư cụ chùa nhà tôi đây ko nói là mõm vịt đâu . Thay bằng mỏ vịt vừa đúng (về mặt ngữ nghĩa ) vừa vần hơn :
Gà mờ ngờ nghêch làm sao
Lá chanh thái chỉ bỏ vào muối tiêu
Mỏ vịt rõ là nói điêu

I'm not crazy . I'm just not you

A di đà phật

Khổ thay khổ thay ?
Chẳng nhẽ cứ đúng từ vựng, ngữ nghĩa, vần điệu mới là đúng hay sao ?
Trong sự đời đúng hay sai là do ai ? Do chính con người hay do cái đó ?
Như món trứng vịt lộn, ở ngoài bắc ăn với rau dăm, Nam trung bộ lại ăn với thì là sống. Hay như món phở Hà Nội, người Sài Gòn bảo : "ăn phở không có đường, rau sống, giá đỗ, tương đen thì không ra gì". Vậy thế nào là đúng.
Thí chủ nghĩ lại xem. Bần tăng có ý của mình mà thôi.
Vô minh mà Ảo giả ? Cái gì là Chân, cái gì là Không ?
Không thị Sắc, Sắc danh Không
Ngày nào cũng phải nhuốm hồng trần

hìhì, thí chủ không có ý như vậy đâu thầy chùa . Đúng là trên đời này đúng sai cũng chỉ là tương đối trong tương quan so sánh với cái gì và ở trong cùng một hệ quy chiếu .
Thầy có lý của thầy và cũng ko sai theo ý thầy đâu , nhưng thí chủ xin phép thầy chùa kể một câu chuyện mà chắc thầy chùa cũng đã và đang biết .
Một người nước ngoài đang học tiếng Việt hỏi thầy giáo :
- Ngựa đen thì gọi là ngựa gì ạ?
-Là ngựa ô
Vậy mèo đen thì gọi là mèo ô phải ko ạ?
, ko . Mèo đen thì gọi là mèo mun
Thế gà đen gọi là gà mun phải ko?
À không, gà đen thì gọi là ô kê
híhí ...đây là chuyện có thật . Khi thầy giáo người nước ngoài của tôi không phân biệt được mồm (dành cho người) mỏ (dành cho họ chim hay gà, vịt...và đôi khi dành cho cả người trong một số trường hợp đặc biệt ) và mõm ( dùng để nói về bộ nhai của thú , và cả người nữa ) tôi cũng không biết giải thích ra sao về sự khác nhau này. Hoà thượng có thể vui lòng đứng ra giải thích giúp tôi được không? Nếu phiền mọi người ở đây thì nhờ hoà thượng giải thích giùm bên box Tiếng Việt vậy (hoà thượng cũng là người nhà bên đó mà )

I'm not crazy . I'm just not you

Ô hay, thì chính thí chủ đã giải thích rồi đó thôi ? Khác nhau chỗ nào thì thí chủ chỉ rõ mồn một rồi còn gì ?
Đó là sự phong phú và chính xác của ngôn ngữ mà.
Tất cả gọi chung là Miệng (cho mọi động vật, cả trai sò hến ốc giun dế nữa), còn những trường hợp trên thì mới dùng từ riêng.
Mỏ là Miệng có đã được sừng hoá, cứng, không dùng để nhai mà dùng để mổ, giữ. Vì thế những loài như Mực, bạch tuộc cũng có mỏ.
Chung thì là bún, mà tuỳ thứ cho vào để thành bún chả, bún măng, bún mọc, bún bò, bún mắm, bún thang, bún bung, bún ốc, bún cá, bún chó...
Thí chủ cứ thử hỏi lại thằng thầy : Tại sao mặt trời gọi là Sun, mà hệ mặt trời lại là Solar system mà không phải Sun system ? Sao mặt trăng là Moon mà Lịch mặt trăng lại là Lunar Calendar ? Đến cái to như mặt trời mặt trăng còn thế thì nói gì đến cái nhỏ như cái "cơ quan ăn uống" ?
Không thị Sắc, Sắc danh Không
Ngày nào cũng phải nhuốm hồng trần

Vâng ạ . Cảm ơn thày chùa . Adiđàphật....nhưng mà thí chủ biết giải thích sao về trường hợp Mõm Vịt ở trên của thày chùa ạ ? Hay là bắt ông thầy học thuộc thêm một quy tắc ( là mỏ vịt nhưng nói mõm vịt tức tác giả có ý A , ý B , ý C..... Copyright by TTT ) không quy tắc gì cả (trong văn thơ chấp nhận điều này , thậm chí có thể trở thành trào lưu nếu được người đọc chấp nhận )

I'm not crazy . I'm just not you

Ca dao với những món ăn mùa nước lũ...
Hằng năm ở Nam Bộ cứ gần cuối mùa mưa là mùa nước lũ chụp đồng.Cả một vùng đồng bằng Nam Bộ nước ngập mênh mông

Ruộng đồng mặt nước tăm te
Một đàn gà nước bay về kiếm ăn​

Thoạt đầu nước về lặng lẽ khiêm tốn .Ở xứ Tháp Mười,lũ nhẹ bị phèn xì lắng hết phù sa, nước trong veo trong vắt nhìn rõ cá tôm bơi lương cùng con nước .Lúc bấy giờ trẻ con thường đi thọt trứng kiến vàng làm mồi câu cá rô,câu chừng đủ kí rủ nhau lội ra đìa nước bẻ rau bình định mọc hoang về nấu canh.Rau bình định nhân nhẫn đắng mà hậu ngọt,nấu với cá rô béo ngậy:

Nhất trong là nước phèn trôi
Nhất béo nhì bùi là cá rô câu​

Đầu mùa lũ,mưa vẫn còn giăng giăng mỗi chiều,mỗi ngày nên măng tre,măng trúc vẫn cứ đội đất,mọc lên tua tủa,rau muống cũng mọc lên ê hề xanh tốt:

Thương em vì cá trích ve
Vì rau muống luộc vì mè trộn măng​

Cuối hè,chớm sang thu lũ vẫn còn lên chậm.Lúc này là lúc sen tàn,nẩy hạt, le le ở đâu bay về từng đàn,món ăn mùa lũ bỗng trở nên sang lạ:

Thương chồng nấu cháo le le
Nấu canh bông bí nấu chè hạt sen​

Qua tháng tám tháng chín ta (tức tháng 9,10 dương lịch) là lúc lũ về mạnh,nước nhiều.Sức nước băng băng phù sa đỏ ngầu sông Tiền sông Hậu,đây là lúc gió thổi rào rào khắp đồng bãi,gió gọi bông điên điển nở vàng rộ,so đũa nở trắng,đậu rồng kết trái xanh mát mắt.Đó cũng là mùa cá linh cá bống cá cháy về sông rạch.Cá bống thịt lành và dẻ kho chung với ba rọi cho ngấm mỡ,ngấm tiêu,ngấm hành tỏi là món ăn mà các nàng dâu thường dâng cho mẹ chồng :

Ví dầu cá bống chặt đuôi
Tôm he bóc vỏ mà nuôi mẹ chồng​

Gần gụi hơn cá bống là cá linh,cá linh nhiều tới mức ăn không hết phải đem là mắm,thường thì cá linh kho với khóm,mía lau,hoặc bằm nhuyễn nhồi vô ruột khô qua ăn cũng ngon hết xảy:

Canh chua điên điển cá linh
Ăn chỉ một mình thì chẳng biết ngon​

Với dân nhậu thì mùa nước lũ về là mùa kiếm mồi nhậu rất dễ,vì nước lênh láng ngoài đồng nên chuột,rắn dồn hết lên gò,xách giỏ đi một hồi là tha hồ bắt về nhậu:

Cần chi cá lóc cá trê
Thịt chuột thịt rắn nhậu mê hơn nhiều​

Thịt chuột với rắn ngày nay là món đặc sản còn ốc bưu ốc lác cho tới giờ vẫn là món rẻ tiền dân dã mà ăn cũng "bắt" hột cơm:

Khế chua nấu với ốc nhồi
Tuy nước nó xám nhưng mùi nó ngon​

Do sống chung với lũ từ lâu đời nên người Nam Bộ có thói quen làm mắm cá để sẵn trong nhà ,đó là thức ăn dân dã nhất mà cũng tiện lợi và ngon nhất .Mùa lũ với bông súng ngó sen sẵng ngoài đồng,cùng với chén mắm cũng đủ nên duyên nghĩa để cất lời hò hẹn với nhau:

Muốn ăn bông sung mắm kho
Lén cha lén mẹ xuống đò theo anh​

(HỒ TĨNH TÂM___Kiến Thức)
Đêm...!
Kẻ lữ khách mơ giấc mơ hồng
Trên đệm bông có người trong ác mộng

Sản vật Kinh Bắc qua ca dao

Làng Quỷnh thuộc huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang là nơi có lắm đồi chè. Nhiều câu ca dao nhắc tới chè làng Quỷnh:
Ai lên làng Quỷnh hái chè,
Hái dăm ba lá xuống khe ta ngồi!
..............
Muốn ăn cơm trắng cá mè,
Thì lên làng Quỷnh hái chè với anh.
Làng Quỷnh chẳng những có chè, còn có gạo trắng cá tươi, cá rất nhiều ở hồ ao làng này và ở sông Lục Nam. Cá rô làng Quỷnh béo và ngon:
Muốn ăn cơm trắng cá rô,
Thì lên làng Quỷnh quẩy bồ cho anh!
Về thổ sản Kinh Bắc còn phải kể đến rau muống Hiên Ngang, làng này thuộc huyện Quế Võ tỉnh Bắc Ninh, rau muống ngon có tiếng, được mệnh danh là rau tiến và đã nằm trong câu tục ngữ:
Cua Phụng Pháp,
Rau muống Hiên Ngang.
Rau muống Hiên Ngang cũng có tiếng như mõ làng Phù Lưu, chuông làng Trân Xá tục gọi là làng Chõ và trống làng Phú Mẫn tục gọi là làng Chờ:
Trống Chờ, chuông Chõ, mõ Phù Lưụ
Cả ba làng này đều thuộc tổng Nội Trà, huyện Yên Phong tỉnh Bắc Ninh. Trống Chờ lớn, bà hoàng phi Nguyễn Thị Kim đã từng vào ẩn trong trống này, chuông Chõ cũng lớn và kêu vang, mõ Phù Lưu kêu có tiếng.
Câu trên đôi khi bị đọc chệch thành:
Chuông Trà, trống Trụ, mõ Phù Lưụ
Có tiếng còn phải kể đến gạch làng Bát Tràng:
Hôm qua anh đến chơi nhà,
Thấy mẹ nằm võng, thấy cha nằm giường,
Thấy em nằm đất anh thương,
Anh về mua gạch Bát Tràng anh xây.
...........
Trên trời có đám mây xanh,
Ở giữa mây trắng, chung quanh mây vàng,
Ước gì anh lấy được nàng,
Để anh mua gạch Bát Tràng về xây.
Xây dọc rồi lại xây ngang,
Xây hồ bán nguyệt cho nàng rửa chân.
Làng Bát Tràng thuộc huyện Gia Lâm tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Hà Nội), là một làng giàu có, đàn bà rất đảm đang. Sự trù phú làng này là sự trù phú của toàn dân làng, không có người quá nghèo. Các bà vợ Bát Tràng chiều chuộng chồng, đàn ông con trai ở đây rất sung sướng:
Sống làm trai Bát Tràng,
Chết làm thành hoàng Kiêu Kỵ
Làng Kiêu Kỵ cũng thuộc huyện Gia Lâm, cách làng Bát Tràng chừng sáu bảy cây số, và cũng là một làng giàu có, dân chúng ngoài công việc nông tang còn hai nghề chính giúp cho cuộc sống dồi dào, nghề làm vàng quỳ và nghề mổ trâu bò. Làm vàng quỳ của xã này nổi tiếng xa gần, cũng như làng Bát Tràng làm gạch và đồ gốm. Tục ngữ có câu:
Bát Tràng làm bát,
Kiêu Kỵ giát vàng.
Dân làng làm ăn khá, tin ở sự phù hộ của thần linh, nhất là của vị thành hoàng, do đó luôn có lễ bái cúng kiến. Làng Kiêu Kỵ có nghề mổ trâu bò, trước khi đem thịt đi bán ở chợ, họ dùng sỏ trâu, sỏ bò cùng vàng hương trầu rượu làm lễ cúng đức thành hoàng.
Ngoài ra, làng giàu có nên đình chùa làng rất khang trang. Thêm nữa, với nghề giát vàng quỳ để bán cho thiên hạ sơn son thiếp vàng, những đồ thờ trong đình chùa làng này đều sơn son thiếp vàng hết.
Sinh ký Bát Tràng nam tử quý,
Tử quy Kiêu Kỵ thượng linh thần.
Lược dịch:
Sống gửi trai Bát Tràng là quý,
Thác về, thần Kiêu Kỵ thượng linh.
Theo ông Nguyễn Gia Liên thì câu trên còn có một dị bản khác:
Sống làm trai Bát Tràng,
Chết chôn nhờ làng Kiêu Kỵ.
Ông đã giải thích như sau:
''Xã Bát Tràng ở trên bờ sông Nhị Hà, chuyên nghề làm gạch và đồ gốm, ngày xưa có tên là phường Bạch Thổ (không phải xã). Là dân phường công nghệ rất phồn thịnh nên trai Bát Tràng làm ăn nhàn nhã với đời sống sung túc. Xã này và vài xã khác quanh vùng không có đất canh tác và đất hoang. Trái lại xã Kiêu Kỵ có đất hoang rộng bát ngát tới ranh giới tỉnh Hưng Yên và bờ sông Nhị Hà. Khi những xã đó có người từ trần, phải mai táng nhờ đất Kiêu Kỵ''.
Nói tới thổ sản Kinh Bắc, chúng tôi không thể quên được gà Hồ, một loại gà giống to, mau lớn, thịt thơm ngon, do dân làng Lạc Thổ, phủ Thuận Thành chăn nuôi cùng với chim bồ câu:
Mến yêu Lạc Thổ thì về,
Làng em làm mã có nghề chăn nuôi.
Đất vui, nhiều lợi thảnh thơi,
Gà chăn chim thả chờ thời mỗi niên.
Anh mà giật giải liên miên,
Gà chim giống tốt chẳng tiên nào tầỵ
Làng Lạc Thổ có nghề làm vàng mã dân làng sinh sống, nhưng nuôi gà và chim bồ câu cũng là kế sinh nhai của dân làng. Gà làng này nổi tiếng và được mệnh danh gà Hồ, gà to và thơm thịt. Dân làng chú ý tới nuôi gà nên hằng năm có đặt giải thưởng, cũng như giải thưởng cho các đàn chim bồ câu bay thi. Riêng về gà, đã có câu dặn dò mọi người cách lựa giống gà:
Làng ta đặt giải gà thờ,
Hãy coi cổ cánh để chờ năm sau;
Dẫu rằng chăm sóc đến đâu,
Sao bằng lựa giống cánh diều lưng vuông.
Rượu Vạn Vân cũng là một thổ sản Kinh Bắc nổi tiếng:
Vạn Vân nấu rượu cho người ta mua
Bên Tây không miếu không chùa
..........
Câu ca dao rất dài, tiếc rằng lâu ngày chúng tôi quên hết cả đầu lẫn đuôi.
Lại còn ''Nước mắm Vạn Vân'' (đi đôi với Cá rô Đầm Sét), tuy Vạn Vân không sản xuất nước mắm, người ta mang nước mắm từ Cát Hải tỉnh Quảng Yên (nay thuộc Hải Phòng), đóng chai tại Vạn Vân và bán đi khắp nơi. Từ đó hình thành tên gọi này.
Mé dưới Vạn Vân là làng Thổ Hà:
Thổ Hà gánh đất nung lon, nặn nồị
Đôn sành làng Thổ Hà rất nổi tiếng và được dùng trên khắp xứ Bắc.
Nore

Vợ trời đánh một tiếng chuông
Canh gà húp vội hóc xương mấy lần
Đố các bác bài này xuất xứ từ bài nào (từ tiếng Việt dịch sang tiếng Pháp, rồi từ tiếng Pháp dịch ra tiếng Việt thành như thế này )
Sing with me, sing for the year
Sing for the laughter, sing for the tears
Sing with me, if it's just for today
Maybe tomorrow, the good lord will take you away

Câu này là :
Tiếng chuông Thiên mụ, canh gà Thọ xương
Đúng không nào?
Nore