Andersen và Âm nhạc

Andersen và Âm nhạc

Khi đọc mẩu truyện Gia đình hạnh phúc mà Blanchehate post ở chủ đề Listz và Lamartine, tôi chợt nhớ rằng, trong năm 2005 này người ta kỷ niệm 200 năm ngày sinh của nhà văn, nhà viết truyện thiếu nhi Hans Christian Andersen (1805-1875). Có lẽ, ở đây tôi không cần phải tán dương ông, bởi vì cả thế giới họ đã làm điều đó rồi. Tuổi thơ của tôi đã gắn liền với những câu chuyện cổ, nào là những chuyện cổ tích các dân tộc Việt Nam, cổ tích Đông Nam Á, cổ tích Ả rập, cổ tích Châu Âu, chuyện cổ Grim?nhưng trong số những truyện nước ngoài, thì tôi yêu thích nhất là Truyện cổ Andersen. Người ta vẫn đồng ý với nhau rằng, truyện của Andersen không bao giờ là ?ocổ? cả, mà cũng không chỉ giành cho thiếu nhi, nó thích hợp với mọi lứa tuổi. Tôi đã từng đọc đi đọc lại rất nhiều lần những truyện như Bầy chim thiên nga, Giấc mơ cuối cùng của cây sồi, Anh chàng chăn lợn, Nàng tiên cá, Nàng công chúa và hạt đậu, Những bông hoa của bé Ida, Hương mộc tinh, Em bé bán diêm, Chiếc bật lửa, Bộ quần áo mới của Hoàng đế, Bé tí hon, Bà chúa Tuyết, Chú lính chì dũng cảm?ở trong đó có cả niềm vui, nỗi buồn, sự cảm thông, sự châm biếm, niềm hy vọng, sự mộc mạc, tính triết lý, tình thương con người? và kể cả vẻ đẹp thánh thiện của tình yêu đôi lứa. Một cách rất tự nhiên, tôi vẫn nhớ như in một đoạn văn rất dễ thương trong Bầy chim thiên nga :
?Những ngày buồn bã lần lượt trôi qua. Khi gió thổi qua bụi hoa hồng trước nhà, gió hỏi hồng :
- Còn có ai đẹp hơn các bạn không ?
Cả khóm hồng vừa lắc lư vừa nói :
- Có chứ, có nàng Lidơ !
Chủ nhật, khi bà cụ nông dân ngồi đọc kinh trên ngưỡng cửa, gió đến giở các trang sách và hỏi :
- Còn có ai ngoan đạo hơn sách không?
- Có chứ, có nàng Lidơ! Quyển sách đáp và hoa hồng cũng bảo là đúng như thế?



Tôi viết chủ đề này với mục đích là chia sẻ cùng với mọi người niềm yêu thích Andersen, và ở đây, trên một khía cạnh mới mẻ. Đó là mối quan hệ giữa con người và tác phẩm của Andersen đối với âm nhạc. Sự gắn bó mật thiết giữa văn chương, thi ca và âm nhạc là điều không cần phải bàn cãi. Nhưng điều đáng nói ở đây là, trong cuộc đời văn chương của mình, Hans Christian Andersen cũng như tác phẩm của ông đã là cảm hứng cho rất nhiều tác phẩm âm nhạc. Những nhà soạn nhạc liên quan đến Andersen có thể kể đến ở đây như : Niels W. Gade, Robert Schumann, Edvard Grieg, Franz Listz, Carl Nielsen và J.C. Gebauer, J.P.E Hartmann, P. Heise, F. Henriques, O. Lindblad, L.Rosefeld, H.Rung, P. Schierbeck, Sebastian, C.E.F. Weyse.
Vì năm 2005 sắp trôi qua, nên tôi quyết định cố dành thời gian để tìm, dịch và viết về Andersen.

Đôi nét
Hans Christian Andersen (1805-1875), nhà văn Đan Mạch nổi tiếng thế giới, người có tác phẩm được dịch sang 150 thứ tiếng, sinh ra ở Odense một trong những tỉnh lớn nhất của Đan Mạch. Andersen đã sống ở đây 14 năm đầu tiên của cuộc đời, và chính nơi này đã mang đến cho ông những chủ đề và cảm hứng về một vài mẩu truyện thần tiên, tiểu thuyết, hồi ký và kịch. Vì lý do này, có cả một Trung tâm Hans Christian Andersen được xây dựng ở Đại học Nam Đan Mạch. Ở Odense, người ta cũng có thể tìm thấy những bảo tàng Andersen hay những mái nhà thời thơ ấu của Andersen.
Tác phẩm của Andersen khá phong phú : 210 truyện thần tiên, 3 hồi ký, 6 tiểu thuyết, các bài báo và thơ ca?Cuộc đời của ông còn rất gắn bó với nghệ thuật, âm nhạc và nhà hát. Ngày nay, các tác phẩm của Andersen đã ảnh hưởng rộng rãi và sâu sắc, là nguồn cảm hứng cho văn học thiếu nhi, các tranh vẽ, các minh họa, các vở rối, phim hoạt hình, điện ảnh, sân khấu, ballet, opera?Trong lĩnh vực du lịch ở Đan Mạch, Andersen là một hình ảnh rất có giá trị.
Xem thêm http://vietsciences.free.fr/biographie/artists/writers/anderson.htm
Một số hình ảnh





Nàng tiên cá ở Đan Mạch

Tranh của thiếu nhi thế giới về những truyện thần tiên của Andersen

Bà Chúa Tuyết

Cô bé bán diêm

Những bông hoa của bé Ida

Nàng tiên cá

Viên ngọc cuối cùng

Đôi giày đỏ

Nữ thần rừng

Chuyện về một người mẹ

Chú lính chì dũng cảm

Vịt con xấu xí

Andersen và Gade

Một trong những người đi đầu trong nền âm nhạc Đan Mạch thế kỷ 19 là Niels Wilhem Gade (1817-1890). Không rõ ông và Andersen đã gặp nhau lần đầu tiên khi nào, chỉ biết rằng họ đã cùng nhau đến thăm Baron Løvenskjold ở Kulhus vào tháng 5/1842, trước đó, Gade đã biết tới một số tác phẩm của Andersen, đặc biệt là bài thơ Agnete and the Merman.
Vài năm sau, vào tháng 3/1846, Andersen đến Leipzig, nơi mà Gade đã hoạt động như một nhà soạn nhạc kiêm chỉ huy trong khoảng thời gian 1843-1848. Andersen đã mang phần lời vở nhạc kịch Nekken (Linh hồn Nước) của ông theo và thuyết phục Gade viết phần nhạc cho tác phẩm này. Mặc dù Gade đã vui vẻ nhận lời nhưng phần âm nhạc này đã không bao giờ được ra đời cả. Mãi đến năm 1853, vở nhạc kịch mới được trình diễn ở nhà hát hoàng gia ở Copenhagen với phần âm nhạc của Franz Glaser. Tuy nhiên, sau này, một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của Gade, Elverskud (Con gái của Vua Quỷ) đã lấy phần lời từ một bản thảo của Andersen.
Andersen và Gade có một mối quan hệ khá thắm thiết, Andersen rất yêu mến vợ của Gade, Sophie, con gái nhà soạn nhạc J.P.E. Hartmann. Andersen đã viết một bài diễn văn cho đám cưới của họ năm 1851, một bài hát ru cho hai đứa bé sinh đôi của họ vào tháng 5/1855, và rồi?bi kịch, Sophie đã chết sau đó chưa đầy một tháng. Sau đó, Andersen đã rất nhiều lần đến thăm Gade, và đọc cho gia đình họ nghe những truyện thần tiên và tiểu thuyết của mình.

Andersen và Grieg

Edvard Grieg gặp Andersen trong một số chuyến đi Copenhagen vào khoảng giữa 1863 và 1865. Andersen là một nhân vật mà Grieg cực kỳ ngưỡng mộ. Khi Grieg quyết định trở về định cư ở Christiana sau đám cưới với Nina Hagerup vào 6/1867, ông đã rất muốn đem theo một bản sao các tác phẩm của Andersen, ông đã có được 12 tuyển tạp trong số đó. Grieg hầu như chỉ thích thơ của Andersen, đặc biệt là vào giữa những năm 1860 đầy hạnh phúc.
Có thể nói là Grieg đã phổ nhạc khá nhiều cho những bài thơ của Andersen. Ngoài các tập tác phẩm số 5 và số 15, thì các bài hát của Grieg (Op.18) đều có không ít hơn sáu đoạn lời của Andersen. Thêm vào đó, còn phải kể đến các tác phẩm như ?oDanmark? (Denmark-Đan Mạch), ?oMin lille Fugl? (Con Chim nhỏ của tôi), ?oTaaren? (Giọt lệ) và ?oSoldaten? (Người lính) đều có lời là của Andersen.
Vào mùa xuân năm 1865, Grieg cùng với các nhà soạn nhạc Rikard Nordraak, C.F.E Hornemann, Louis Hornbeck và G. Matthison-Hansen xây dựng nên một hội âm nhạc gọi là Euterpe mới mục đích phát triển âm nhạc Norway non trẻ. Khi ấy, Andersen đã được mời viết phần giới thiệu cho buổi hòa nhạc đầu tiên của Euterpe, mà Andersen là khách mời danh dự. Họ đã gửi lời cảm ơn đến Andersen, ?ongười đã luôn sẵn sàng đặt niềm tin của mình vào hy vọng của giới trẻ?.
Grieg và vợ ông cũng đã có buổi gặp gỡ thú vị với Andersen, khi họ đến Copenhagen vào tháng 5/1870, tại nhà của M.Henriques, một người môi giới chứng khoán đồng thời đam mê âm nhạc cuồng nhiệt. Khi Nina Grieg hát ?oHjertets Melodier? (Những giai điệu của trái tim) và bài ?oVandring i Skoven? (Rừng đêm trăng) (từ Op.18 của Grieg) cho Andersen nghe. Nhà văn đã viết ?oThật giống như tiếng hót vui tươi của chú chim nhỏ?. Grieg cũng từng viết rằng Andersen ?ođã làm thơ cho một cậu bé, và cậu bé ấy ở bên trong chính nhà thơ?.

Andersen và Nielsen

Carl Nielsen (1865-1931) có lẽ là nhà soạn nhạc Đan Mạch nổi tiếng nhất trong thế kỷ 20. Ông sinh ra ở đảo Funen, trong một gia đình nghèo làm công nhân đồng thời là những nhạc công nông thôn. Về sau, ông trở thành một nhạc công quân đội, và vào 1884-1886 có được cơ hội học ở nhạc viện Copenhagen. Năm 1889, ông trở thành một nghệ sỹ violon của dàn nhạc hoàng gia, nhưng dần dần ông đã tự mình chuyển sang công việc của một nhà soạn nhạc. Ông đã viết sáu bản giao hưởng, hai opera, nhạc nhà thờ, hòa tấu nhạc cụ, nhạc thính phòng và rất nhiều bài hát.
Trong lĩnh vực thanh nhạc, Carl Nielsen được biết đến đặc biệt ở những bài hát đơn giản dành cho múa, sử dụng văn chương Đan Mạch. Ban đầu, ông đã viết một số những bài hát thiên về phong cách lãng mạn với phần lời của những nhà văn như J.P. Jacopsen và Ludwig Holstein. Tuy nhiên ông đã đưa tương đối ít các bài thơ của Andersen vào âm nhạc. Ngoài tác phẩm ?oBà chúa tuyết?, phần hai của Tổng phổ các bài thơ Đan Mạch cũng chứa hai bài hát có lời của Andersen, đó là ?oMin lille Fugl, hvor flyver du? (?oCon chim bé nhỏ của tôi, chim đang bay đi đâu thế??) và ?oHun har mig glemt? (?oCô ấy đã quên tôi?), được sáng tác cũng theo phong cách đơn giản như ?oBà chúa tuyết?.
Sau này, Carl Nielsen cũng sáng tác một khúc romance gắn liền với Andersen, có tên là ?oItaliensk Hyrdearie? (Bài aria đồng quê Italia) , Op.54. Nó được đưa vào chương trình nhà hát Odense ngày 2/8/1930 để kỷ niệm 125 năm ngày sinh Andersen.
Có vẻ như rất tự nhiên khi so sánh Carl Nielsen và Hans Christian Andersen, cả hai đều sinh ra ở đảo Funen, đều xuất thân nghèo khó và đều trở thành những người Đan Mạch nổi tiếng thế giới. Carl Nielsen đã nhắc đến trong hồi ký của ông chuyện ông nói với mẹ về quyết định đi học và trở thành nhạc công. Phản ứng của mẹ ông là ông nên là việc chăm chỉ và hãy biết vươn lên, ?orồi bà còn nói điều gì đó về Hans Christian Andersen, người cũng đã từng khốn khổ giống như tôi?. Khi nhà sử học Vilhelm Andersen có buổi nói chuyện nhân 60 năm ngày sinh nhà soạn nhạc, chủ đề của ông là ba con người vĩ đại của đảo Funen : Hans Christian Andersen, nhà ngữ văn Rasmus Rask và Carl Nielsen.

Andersen và Schumann

Andersen vẫn thường liên hệ với những nhà soạn nhạc lừng danh trong thời gian ông ở nước ngoài. Đôi khi, ông còn đến với họ theo ý muốn của riêng mình, như trường hợp kết giao với Felix Mendelssohn ở Leipzig, người đã rất quen thuộc với những tác phẩm của Andersen. Vào những dịp khác, ông được sự giới thiệu của bạn bè. Những buổi gặp gỡ như vậy thường rất nồng nhiệt và đáng nhớ, Andersen kỷ niệm những nhà soạn nhạc bằng những bài thơ, còn họ kỷ niệm lại ông bằng những khúc nhạc.
Trong chuyến đi mùa hè năm 1861, Andersen đã cố gắng liên hệ với Schumann ở Leipzig, nhưng đều không được may mắn cho lắm. Chính qua Clara Schumann mà Andersen biết đến chồng của cô. Clara đã có buổi trình diễn piano vào tháng 4/1842 tại hội âm nhạc và tại khách sạn Angleterre ở Copenhagen. Andersen đã tham gia một số buổi hòa nhạc của cô và cũng gặp cô ở những buổi dạ tiệc. Cô đã viết về Andersen với một thái độ thiện cảm rất ngây thơ và tự nhiên : ?o?ông ấy đúng là một người xí trai nhất trên đời, nhưng ông ấy trông lại rất thú vị?phong cách của ông rất dễ gần và dễ làm quen; nói chung ông ấy là một người rất thống minh? . Clara nói thì nói vậy thôi, chứ chàng Robert của cô cũng chẳng lấy gì làm đẹp trai cho lắm. Trong khi đó, Andersen viết cho Robert Schumann rằng Clara đã đến Copenhagen và ?oliệng vào trái tim chúng tôi một đóa hoa của những nốt nhạc?.

Vào lúc này, Robert Schumann đã biết đến các tác phẩm của Andersen ?" đặc biệt là các tiểu thuyết The Improvisatore (Ứng tác) và Only a Fiddler! (Chỉ là một kẻ kéo đàn!). Trong suốt mùa hè năm 1840, Schumann đã viết nhạc cho bốn bài thơ của Andersen, trở thành tác phẩm thuộc opus 40 của ông, mà khi xuất bản, ông đã đề tặng nó cho Andersen. Schumann đã viết cho Andersen vào tháng vào tháng 10/1842 để nói rằng, ông hy vọng tác giả sẽ thích những bài hát được lấy cảm hứng từ chính những tác phẩm của mình. Andersen đã gửi lời cảm ơn thắm thiết đến Schumann. Ông đã có những người bạn tốt là Hartmann và Gade chơi nhạc của Schumann cho ông nghe.
Andersen đến thăm gia đình Schumann vào tháng 7/1844 khi ông đi qua Leipzig và dành một buổi chiều ở chỗ họ. Trong dịp này, một người bạn, ca sỹ Livia Frege, đã hát bốn bài hát của Andersen và Schumann với phần đệm piano của Clara. Nhân cuộc ghé thăm này, Schumann đã mời Andersen tóm tắt lại truyện Lykkens Blomst (Hoa vận may) để dựa vào đó, ông sẽ viết thành một tác phẩm nhạc kịch. Nhưng Andersen đã không bao giờ gửi đi bản tóm tắt cả, với lại, ngay sau đó, trong một thời gian Schumann bị ốm nặng và chưa thể sáng tác được. Tuy nhiên, ông vẫn hồ hởi viết cho Andersen vào tháng 4/1845 về công việc đã dự định và hy vọng rằng Andersen sẽ lại ghé thăm ông lần nữa?
Sau này, Andersen vẫn gặp lại Clara ở một số buổi hòa nhạc, lần cuối cùng là vào 1863.

Thật hay..Mình mê truyện của Andersen từ nhỏ...từ nhỏ đã được đọc truyện của ông ấy mà nay mới được đọc về cái này.. vote!