Anh nghèo quá - Alberto Moravia - truyện ngắn

Anh nghèo quá - Alberto Moravia - truyện ngắn

Tôi lấy chồng năm mươi tám tuổi. Chồng tôi đã sáu mươi cái xuân xanh, nhưng trái lại, ông ta đúng là con người mẹ tôi vẫn mơ ước cho tôi từ khi tôi còn trong bụng mẹ: một nhà triệu phú. Tuy vậy, nom bề ngoài ông hoàn toàn không giống như bề ngoài thường có ở những người có của: cục cằn hay nhẫn tâm quá quắt. Ngược lại như vậy, từ dưới bộ tóc trắng như bạc, dày như cái mũ, một khuôn mặt cởi mở, hồng hào, nhìn bạn dịu dàng. Nhưng nét đáng chú ý nhất ở ông là cặp mắt đen, mờ đục; không truyền cảm. Cái nhìn của ông cứ trân trân một cách kì lạ nhất là khi nào ông dán mắt vào cái gì (hoặc vào người nào) khiến ông lưu ý đặc biệt. Hình như, thay cho đồng tử của ông là những mắt kính phóng đại giống như thứ kính mà những người thợ kim hoàn vẫn để lên mắt khi ngắm đá quý. Trong mắt ông, không bao giờ lộ rõ sự không hiểu biết, sự ngạc nhiên, lòng khâm phục hay sự tò mò, mà chỉ có sự nhận định không nhầm lẫn về giá trị của vật này vật khác, hay (tại sao không nhỉ?) của con người, về giá trị thể hiện trước nhất bằng tiền hay dưới hình thức tiền tệ khác.

Lạ thay, tôi nghĩ đến chuyện đó không phải sau đám cưới, chẳng hạn như vào những chuyến đi thăm đều đều các thợ kim hoàn và những người bán đồ cổ ?" mà trước khi ông ngỏ lời cầu hôn với tôi, khi ông tán tỉnh tôi. Về chuyện tán tỉnh, bao giờ ông cũng rất lễ độ: ít ra thì bề ngoài là như vậy. Nhưng nếu suy ra, thì cũng hơi hơi trắng trợn. Dù sao, theo quan điểm người phụ nữ, chả ai muốn người ta ngắm nghía mình như ngắm một cái lọ cổ đời nhà Thanh hay thớ tấm vải bông mịn đem bày ra để bán. Chính tôi, vì còn trẻ và không kinh nghiệm, nên đã bị sự trơ tráo đó lừa phỉnh, kích thích tâm thần, đến nỗi cuối cùng tôi đâm yêu ông ta.

Ông ta ngồi trong buồng khách thảm hại của chúng tôi (tôi và mẹ tôi sống trong một căn nhà hai buồng và rất túng thiếu) hầu như không nói gì, chỉ nhìn tôi. Sau này, cưới xin xong, tôi nhận thấy ông cũng nhìn các đồ vật bày trong các cửa hàng đúng như vậy.

Cũng phải nói, là tôi rất xinh đẹp. Nhưng với ông ta, theo con mắt nhìn của ông ta, nhan sắc của tôi không khiến ông nhút nhát, nó không quyến rũ như nhan sắc những kẻ khác. Ông có cái vẻ của một con người biết rằng nếu mình muốn, thì có thể được ngay vật này, nhưng mình nghiên cứu nó chỉ là để xác định cho đúng giá trị của nó vào lúc nào đó và sau này có thể rút ra từ nó lợi ích gì.

Cuối cùng chúng tôi lấy nhau. Chồng tôi yêu tôi, tôi cũng yêu ông ta. Trong vòng hai năm, có thể nói cuộc hôn nhân của chúng tôi có hạnh phúc. Nhưng cần phải xác định, tình yêu đó là thế nào và hạnh phúc đó ra sao mới được. Tôi sẽ cố gắng giải thích chuyện đó, cũng dựa vào tỉ dụ như trên (tôi muốn nói đến cặp mắt của chồng tôi). Chồng tôi sử dụng chính cặp mắt chứ không phải giác quan nào khác để giao tiếp với thực tế, đúng hơn là với các vật mà ông ta mua sắm không biết mệt mỏi. Cặp mắt ông sắp đặt sự giao tiếp đó, củng cố nó và cuối cùng cắt đứt nó. Sự giao tiếp này như bước qua hai giai đoạn chính: giai đoạn đánh giá và giai đoạn hưởng thụ vật mua được. Giai đoạn đầu xảy ra trước mắt người bán, trong cửa hàng. Chồng tôi cứ chòng chọc nhìn mãi vào đồ vật mà không động đến nó, hoặc ông cầm lấy nó và cứ xoay xoay mãi trên tay để nhìn cho thật rõ bằng con mắt quạ khoang gian giảo trân trân trối trối: tất cả sự nhạy cảm của ông tập trung vào thị giác chứ không vào xúc giác. Giai đoạn thứ hai, tức giai đoạn hưởng thụ vật sắm được xảy ra ở nhà, trong buồng ông. Đó là một căn buồng rộng có bàn to và rất nhiều ngăn dọc tường. Ông xếp những vật mới mua được ở đó. Khi chúng còn ở trong buồng, như vậy nghĩa là ông vẫn chưa tận hưởng chúng. Ông thưởng thức chúng như thế nào? Như con quỷ hút máu vậy: ông ?ohút? đồ vật bằng đôi con mắt mờ đục, trân trân nhìn vào nó, như khi người ta hút lòng trứng qua cái lỗ nhỏ xíu. Quả trứng hút hết lòng, bề ngoài nom y nguyên, nhưng thực ra đã rỗng ruột, người ta đem ném vào thùng rác. Sau khi đã ?ohút? đồ đạc rồi, tất nhiên chồng tôi không ném nó đi, không đến nông nỗi ấy; chỉ có điều nó biến khỏi buồng ông mà không quay trở lại. Tôi còn nhớ, ông có một cái lọ Hy Lạp tuyệt diệu với những hình vẽ đen, trên nền đỏ. Nó ở trong phòng một thời gian lâu, sau đó biến mất; mãi sau, tôi thấy nó lăn lóc trong một xó nhà.

Tình yêu của chồng tôi đối với tôi về mọi mặt giống như lòng yêu chuộng đồ đạc. Ông nhìn tôi không chán mắt; cứ nhìn, nhìn, nhìn mãi ?" vào bữa ăn, trên giường ngủ, trong buồng khách, ở tiệm nhảy, nhà hát, ngoài vườn, ngoài bãi biển, trên núi, giữa đám đông ngoài phố, ở quãng vắng? Tình yêu của ông bao gồm trong cái nhìn chằm chằm, không còn là cái nhìn đánh giá ?" lạnh lung, mà là cái nhìn chưa biết chán. Phần tôi, tôi rất quyến luyến ông. Thực ra, tôi cảm thấy ở ông, cũng như những vật vô tri vô giác cảm thấy ?" nếu như chúng có cảm xúc ?" đối với ông-chủ-phải-tôn-sùng của chúng, đó là sự hàm ơn, lòng mong muốn cho sắc đẹp mình được nổi bật, và ý thức về sự hơn hẳn của mình.

Thế rồi, bỗng nhiên chẳng hiểu vì sao, chồng tôi hết yêu tôi, nói trắng ra là thôi không nhìn về phía tôi nữa! Chúng tôi vẫn sống như trước kia, nhưng dường như ông gạt tôi ra khỏi tầm nhìn của ông, cũng như ông đã gạt khỏi buồng ông những đồ vật ông đã ngắm nhìn no con mắt. Thực ra thì sự gắn bó đối với tôi trong chừng mực nào đó không yếu đi mà trái lại, còn mạnh thêm. Cảm giác sở hữu đã mất đi. Ông đối xử với tôi như với một người đàn bà gắn bó với mình vì một sự gần gụi đã lâu. Tóm lại, đối với ông tôi không là một đồ vật nữa mà trở thành một người. Ở vào địa vị tôi người khác sẽ lấy làm mừng, cho rằng sự thay đổi đó dẫn đến điều tốt đẹp hơn, nó chứng thực mối quan hệ vợ chồng đã được củng cố. Nhưng tôi lại hết sức buồn phiền mà chẳng thể làm gì được cho mình: tôi thấy hình như người ta ?okhông ham chuộng? tôi nữa. Vị trí của tôi đã bị đẩy lùi và tôi không còn là con người trước đây nữa. Phải, phải, tôi thấy luyến tiếc thời gian hồi tôi chỉ là một đồ vật đẹp đẽ quý giá người ta đã mua được và người ta ngắm nghĩa như ngắm các đồ vật khác, và căm ghét cái cương vị của người vợ, mà người ta đã nuôi dưỡng những tình cảm bình thường trọng thị và êm dịu của con người.

Một năm sau cuộc thay đổi hình dạng của tôi ?" từ đồ vật biến thành người ?" chồng tôi qua đời. Như vậy là chúng tôi sống với nhau cả thảy ba năm, sống như ?oông chủ với đồ vật? chỉ có hai năm. Tôi bỗng sống cô độc, trở thành chủ nhân của một tài sản đáng kể, và hơn bao giờ hết, cảm thấy mình là một người đàn bà, một nhân cách, một con người.

Tôi sẽ không kể với các bạn những năm gần đây tôi sống ra sao. Bạn cứ mở bất kì tờ nhật báo thời trang nào, hãy xem lướt qua mục ?otin vắn giới thượng lưu? và bạn sẽ có được khái niệm hoàn toàn về tôi, về cuộc sống của tôi. Khái niệm ấy được kiện toàn thêm bằng những bức ảnh minh hoạ thích hợp: đây tôi đang trượt tuyết trên sườn dốc Kortina phủ tuyết, đang tắm nắng trong bộ bikini ở Liđô, đi săn ở Kênya, câu cá ở các biển miền Nam, vui chơi trong hội vũ hoá trang ở Niu-oóc, đánh ?ogôn? ở Kent, cuồng nhiệt trong trận đấu bò tót ở Mađơrit; và đây, tôi, người khách thường xuyên của các sòng bạc Maiami, khách du lịch đi thăm các di tích Pecxênôli, vân vân và vân vân? Nhất định các bạn sẽ thấy tôi không biết bao nhiêu lần, có lẽ còn ghen tị với tôi nữa, mặc dù có gì để ghen với tôi đâu: tôi không sao tìm được người yêu tôi như ý tôi muốn, yêu bằng tình yêu mà chồng tôi đã luyện cho tôi. Trong chừng mực nào đó, tôi đã bị chấn thương suốt cuộc đời; người ta thường nói rằng những quan hệ ******** đồi bại hoặc quá sớm làm hư hỏng con người, đúng như vậy. Tóm lại, tôi cần người ta đánh giá tôi, mua tôi và sử dụng như người ta đánh giá, mua và sử dụng một đồ vật hiếm và quý. Những lối yêu khác không hợp ý tôi.

Thật đáng tiếc, giờ đây tôi phức tạp hơn cái thời tôi sống cùng với mẹ trong căn nhà hai buồng nhiều và hồi ấy những người thích đánh giá, mua và sử dụng thì vô thiên lủng, Nhờ chồng, tôi đã bước sang loại nhân vật ở cương vị có thể mua tất cả những gì mình thích, nhưng lại không thể trở thành vật sở hữu của bất cứ ai. Ai dám cho phép mình một sự xa xỉ nhường ấy, dám ?otậu? tôi về? Tôi đã nhận thức được rõ ràng, là cái nhìn đã khiến tôi hết sức xúc động hồi trước, vì nó đã lạnh lùng đánh giá những dáng vẻ mĩ miều của tôi, cái nhìn đã bắt tôi phải yêu khi tôi còn nghèo khó, giờ đây chỉ người nào có khả năng chiếm lĩnh không phải chỉ riêng tôi mà còn cả cái tài sản nứt đố đổ vách của tôi nữa, mới nhìn tôi được bằng con mắt như vậy. Nói cách khác, là con người đó phải giàu hơn tôi. Mặt khác, lại còn cần một điều, là người ấy muốn lấy tôi nữa chứ! Thành thử, những cơ hội của tôi giảm đi rất nhiều, nếu như chẳng dẫn đến một con số không. Tôi chẳng biết mình sẽ phải làm như thế nào.

Để xác nhận những lời tôi nói, tôi muốn kể lại tóm tắt câu chuyện về thiên diễm tình suýt nữa tôi đã se nên với một chàng trí thức trẻ tuổi tôi mới gặp ở các nhà bạn bè quen cả hai người. Trí thông minh, sắc sảo, tính nghiêm túc khác thường, còn quá đáng nữa, và cái chính là lối suy xét mới ?" đối với tôi ?" về các đồ vật và về con người của anh ta khiến tôi rất thích thú. Càng ngày chúng tôi càng gặp nhau luôn. Theo thường lệ, tôi định trước nơi hò hẹn ở một quảng trường nào đó, anh ta đợi tôi, tôi đi xe hơi tới và đón anh ta, phóng thẳng ra ngoại ô, có lần còn đi xa hơn nhiều nữa. Chúng tôi chuyện gẫu với nhau. Chúng tôi chỉ có chuyện trò thôi. Đúng ra thì anh ta nói, mà tôi nghe. Anh ta hay nói và nói thao thao bất tuyệt, đến nỗi nhiều lần tôi đã nảy ra ý nghĩ: giá đem vàng mà đánh giá lời nói, thì nhất định anh ta phải mua nổi tôi! Nhưng than ôi, anh chàng trí thức của tôi nghèo quá. Kết cục, anh ta yêu tôi. Như vẫn thường xảy ra trong các trường hợp này, tôi hiểu điều đó qua ánh mắt anh ta nhìn tôi. Nhưng tôi vẫn lạnh nhạt trước cái nhìn của anh, cái nhìn say mê bình thường của một con người đang yêu. Cái mà tôi cần, là cái nhìn qua đó người đàn ông phải thể hiện được sự đánh giá lạnh lùng, chính xác những phẩm chất của tôi, và duy chỉ có một sự giàu có lớn lao, giàu đến mức có thể nuốt chửng được cái cơ nghiệp khổng lồ của tôi không chút khó khăn, mới có khả năng khích lệ cái nhìn ấy. Tỉ dụ như tôi đáng giá năm tỉ, thì cái nhìn kia phải có một mãnh lực ít nhất cũng ngang năm tỉ. Kể ra thì giữa sự nghèo khổ của tôi và sự giàu có của chồng tôi, sự mất cân bằng khởi thuỷ có lớn hơn một chút.

Do đó, khi anh người yêu trí thức của tôi vừa mở miệng ngỏ ý muốn có chuyện gắn bó, thì chẳng suy nghĩ gì, tôi bất giác khước từ luôn anh ta, nói:

- Không, không, xin anh đấy, tôi với anh, chúng ta chỉ có thể là những người bạn. Muốn là người yêu của tôi thì quả là anh nghèo quá đấy.

Chuyện xảy ra ở ngoại thành. Anh ta không thốt lên một lời, ra khỏi xe và đi bộ trên hè đường. Tôi cũng chẳng buồn gọi anh ta lại. Khi anh ta muốn hôn tôi, thì sức mạnh của cái nhìn anh ta không được tính bằng năm mươi tỉ, mà bằng những đồng xu lẻ hàng tháng anh nhận được ở ông bố anh. Thực ra, tôi có thể đối xử với anh như trước kia chồng tôi đối với tôi: đánh giá anh ta, mua và sử dụng. Trên thực tế thì từ nay sự giàu có của tôi sẽ bắt tôi phải đóng vai trò đó. Nhưng như tôi đã nói trên, cuộc hôn nhân đầu tiên đã khiến tôi bị chấn thương. Tôi e rằng số phận tôi, suốt cuộc đời sẽ là số phận một đồ vật đi tìm chủ nhân của nó.

Hoàng Hải dịch

Bản dịch của Trịnh Đình Hùng truyện ngắn này
Anh quá nghèo
Tôi lấy chồng năm mười tám tuổi. Chồng tôi sáu mươi, nhưng đúng là một người mà mẹ tôi hằng mong ước cho tôi từ khi tôi còn chưa lọt lòng mẹ: một người giàu. Song, hình thức bên ngoài của ông hoàn toàn không phải như thường thấy ở những người chiếm hữu những gia sản kếch sù: không thô thiển, cục súc hoặc đầu hói, bụng to. Thậm chí trái lại. Dưới mái tóc trắng óng ánh bạc là một khuôn mặt hồng hào, trìu mến và niềm nở. Nhưng điểm đáng chú ý nhất của ông là đôi mắt: đôi mắt đen, ánh mắt tắt lịm, không biểu hiện một tí tình cảm nào cả. Cái nhìn của ông bất động một cách lạ lùng, nhất là khi ông chú ý nhìn một cái gì đó (hoặc ai đó) khiến ông đặc biệt thích thú. Thay cho con ngươi là đôi kính hiển vi mà những người thợ kim hoàn thường đeo lên mắt để nhìn vàng bạc và các loại đá quý. Trong sâu thẳm của đôi con ngươi ấy không bao giờ biểu lộ sự không biết, nỗi ngạc nhiên, sự thán phục hay trí tò mò, mà bao giờ cũng chỉ là sự xét đoán không nhầm lẫn về giá trị của vật này hay vật khác hoặc (tại sao lại không kia chứ?) của một con người, về giá trị được biểu hiện trước hết bằng tiền hoặc dưới hình thức khác được chuyển thành các dạng tiền.
Và lạ lùng thay, tôi đã nghĩ về điều đó không phải sau khi cưới (chẳng hạn khi hai vợ chồng thường hay đi các cửa hiệu vàng bạc và đồ cổ), mà trước khi ông xin cưới, trong thời gian ông còn đang tán tỉnh tôi. Mà săn sóc phụ nữ thì ông là người rất tận tình, ít nhất là căn cứ vào những cử chỉ bề ngoài. Nhưng nghĩ kĩ thì sự nhiệt tình đó có hơi trơ trẽn, ít nhất là xét từ góc độ của một người phụ nữ không muốn bị người ta xem như là một bình sứ cổ Trung Quốc hoặc bức tượng nhỏ của bộ lạc Maya. Song đối với tôi, một cô gái trẻ, chưa từng trải, thì sự trơ trẽn đó lại làm tôi thích thú, có tác dụng vuốt ve dây thần kinh, cho nên rốt cuộc tôi đã phải lòng ông ta.
Ông ngồi trong căn phòng tiếp khách nghèo nàn và tù túng của gia đình tôi (tôi với mẹ tôi ở một căn hộ hai phòng và sống rất eo hẹp), hầu như không hề nói năng gì cả, chỉ nhìn tôi. Sau này, khi chúng tôi đã cưới nhau rồi, tôi nhận thấy rằng ông ta nhìn các vật trưng bày ở cửa hàng cũng đúng y như thế.
Phải nói rằng tôi là một cô gái rất xinh. Nhưng căn cứ và cái nhìn của ông, vẻ đẹp của tôi hoàn toàn không hề gây ra ở ông một sự hồi hộp, bối rối nào cả, cũng không hề làm mê mẩn như đối với những người đàn ông khác. Cách thể hiện của ông là của một người biết rằng nếu muốn, anh ta có thể mua ngay đồ vật ấy và anh ta hiện đang xem xét nó chỉ là để xác định đúng giá của nó hiện nay là bao nhiêu và sau này nó có thể đem lại những ích lợi gì.
Cuối cùng chúng tôi cưới nhau. Chồng tôi yêu tôi và tôi cũng yêu chồng. Trong suốt hai năm, cuộc hôn nhân của chúng tôi có thể nói là hạnh phúc. Nhưng cần phải nói rõ tình yêu đó là gì và hạnh phúc đó ra làm sao. Tôi sẽ cố gắng giải thích bằng chính ngay thí dụ đó (tôi muốn nói cặp mắt của chồng). Chính mắt, chứ không phải các giác quan khác, làm sợi dây nối liền ông với thực tế, nói đúng hơn là với những đồ vật mà ông liên tục mua sắm. Mắt ông thiết lập mối liên hệ đó, củng cố nó và cuối cùng cắt đứt nó. Mối liên hệ đó thường trải qua hai giai đoạn: giai đoạn đánh giá và giai đoạn thưởng thức vật mua về. Giai đoạn đầu diễn ra trước mặt người bán, trong cửa hàng. Chồng tôi ngắm nghía rất lâu vật định mua, đứng xem không sờ mó, hoặc giả cầm lên, lăn đi lăn lại trên tay để xem cho rõ bằng hai con mắt cú mèo ?" toàn bộ xúc cảm của ông tập trung ở thị giác chứ không phải ở xúc giác. Giai đoạn thứ hai là giai đoạn thưởng thức vật mua diễn ra ở nhà, trong phòng làm việc của ông. Đấy là một phòng rộng với một cái bàn lớn cùng nhiều cái giá đóng trên tường để đặt những đồ vật ông mới mua được. Khi mà chúng vẫn còn ở trong phòng, thì có nghĩa là ông vẫn còn đang ngắm nghía, thưởng thức chúng. Ông thưởng thức chúng như thế nào? Như một con quỷ hút máu, bằng cặp mắt mà ánh mắt đã tắt với cái nhìn bất động, ông ?ohút? đồ vật như hút lòng đỏ lòng trắng trứng từ cái lỗ nhỏ của quả trứng. Quả trứng đã bị hút hết trông vẫn tưởng như còn nguyên nhưng kỳ thực rỗng ruột và bị vứt ra sọt rác. Chồng tôi sau khi đã ?ohút? xong đồ vật dĩ nhiên là không vứt đi (còn chưa đến mức độ đó); vật ấy chỉ đơn giản là biến mất khỏi phòng làm việc. Tôi nhớ hồi trước ông có một bình sứ Hy Lạp rất đẹp trang trí những hình người màu đen trên nền đỏ. Cái bình đặt mãi ở trong phòng, rồi biến mất. Một thời gian sau, tôi tìm thấy nó ở trong một cái bọc.
Tình yêu của chồng đối với tôi cũng hoàn toàn giống như sự say ngắm đồ vật của ông. Ông nhìn ngắm tôi không hề biết chán, lúc nào cũng nhìn suốt: trong khi ăn, trong khi ngủ, ở nhà bạn bè, ở tiệm ăn, trong nhà hát, ngoài vườn, ngoài bãi biển, trên núi, giữa đám đông ngoài phố cũng như khi ngoài chúng tôi ra không có một ai? Chính là trong cái nhìn không dứt, không còn là cái nhìn mang tính chất đánh giá lạnh lùng nữa mà là cái nhìn say sưa không biết chán đó, chứa đựng tình yêu của ông. Còn về phần tôi, tôi rất gắn bó với ông. Có lẽ tôi cảm thấy đối với ông một thứ tình cảm giống như những đồ vật vô tri vô giác cảm thấy đối với ông chủ báu vật của chúng nếu như chúng có tình cảm: đó vừa là một thứ tình cảm biết ơn, vừa là mong muốn khoe sắc đẹp, vừa là sự công nhận uy thế tuyệt đối của ông ta.
Thế rồi bỗng dưng, vô duyên cớ, chồng tôi không yêu tôi nữa, hoàn toàn không nhìn tôi nữa. Chúng tôi vẫn sống như trước, nhưng ông dường như gạt tôi ra khỏi tầm mắt mình như gạt ra khỏi phòng làm việc những đồ vật mà ông đã ngắm nghía thoả thuê. Sự thật thì sự gắn bó giữa ông với tôi trong khi ấy vẫn không hề giảm đi, mà trái lại, có phần tăng lên. Cảm giác sở hữu đã mất đi. Ông bắt đầu đối với tôi như đối với một người phụ nữ gắn bó với mình bởi một sự gần gũi lâu ngày. Nói một cách ngắn gọn, tôi thôi không còn là một đồ vật đối với ông nữa, mà trở thành một con người. Người phụ nữ khác ở địa vị tôi hẳn đã lấy làm mừng, cho rằng bước chuyển đó là theo hướng tốt, rằng nó chứng tỏ mối quan hệ vợ chồng như vậy là được củng cố. Nhưng tôi thì đau khổ đến chết đi được, không biết làm thế nào. Tôi cảm thấy mình bị ?othương hại?, rằng vị trí của mình đã bị lung lay, và tôi không còn là tôi trước nữa. Vâng, vâng, đúng thế, tôi lấy làm tiếc cái thời mà tôi chỉ là một đồ vật quý, xinh đẹp được người ta mua về ngắm nghía cùng với những đồ vật khác, và thấy đáng ghét làm sao địa vị của người phụ nữ được người ta đối xử bằng những tình cảm kính cẩn và dịu dàng bình thường của con người.
Một năm sau khi diễn ra sự hoá thân ?" từ đồ vật thành con người ?" ấy của tôi, thì chồng tôi chết. Như vậy là tôi với ông đã sống với nhau ba năm, nhưng trong đó như ?ongười chủ với đồ vật? chỉ có hai năm. Tôi bỗng nhiên đơn chiếc, trở thành người chủ của một tài sản kếch sù và ?" than ôi! ?" hơn bao giờ hết cảm thấy mình là một phụ nữ, một nhân cách, một con người.
Tôi sẽ không kể với các bạn tôi đã sống những năm từ đấy đến đây như thế nào. Hãy giở bất kỳ quyển hoạ báo thời trang nào, đọc qua mục phóng sự đời sống thượng lưu, bạn sẽ có ngay một khái niệm đầy đủ về tôi, về sinh hoạt của tôi, được minh hoạ tỉ mỉ bằng những bức ảnh kèm theo: đây là tôi đang trượt tuyết ở núi Cortina, kia là tôi đang tắm nắng ở bãi tắm bên hồ Liđô, đi săn ở Kênia, câu cá ở biển miền Nam, vui chơi trong đêm hội thời trang ở Niu Yooc, đánh ?ogôn? ở Kent, xem đấu bò tót ở Mađrit, còn đây tôi là một tay máu mê cờ bạc tại cái sòng bạc ở Miami, là khách du lịch đang tham quan khu khai quật ở Pecxêpôn, vân vân và vân vân. Các bạn hẳn đã thấy cảnh tôi vô số lần và có thể còn ghen tị với tôi nữa là khác, dù rằng chẳng có gì đáng ghen tị cả: vì tôi vẫn không thể nào tìm được một người yêu tôi như tôi muốn, bằng một tình yêu mà chồng tôi đã làm cho tôi quen với nó. Với một ý nghĩa nào đó, tôi đã bị chấn thương suốt đời. Người ta bảo chính những quan hệ ******** đồi bại hoặc quá sớm thường làm cho con người bị chấn thương như thế. Nói tóm lại, tôi cần người ta phải đánh giá, mua và sử dụng một đồ vật hiếm hoi, quý giá. Các phương án khác của tình yêu đều không làm tôi vừa lòng.
Tiếc rằng giờ đây đối với tôi tình hình phức tạp hơn nhiều so với cái ngày hai mẹ con sống trong một căn hộ hai phòng và những người muốn đến ?ođánh giá, mua và sử dụng? cứ nườm nượp. Nhờ chồng, tôi đã chuyển thứ bậc sang loại người tự mình có đủ khả năng mua tất cả những gì mình muốn, nhưng trở thành vật sở hữu của ai đó thì không trở thành được nữa rồi? Ai dám cho phép mình làm một việc xa hoa dường ấy, ?omua? tôi? Tôi hiểu rất rõ rằng cái nhìn mà ngày nào đã khiến tôi rùng mình phát sợ, vì nó cân nhắc một cách lạnh lùng những giá trị của tôi, cái nhìn đã buộc tôi phải yêu khi tôi còn là một cô gái nghèo, cái nhìn ấy bây giờ chỉ người nào có đủ sức không chỉ sở hữu tôi mà sở hữu cả toàn bộ gia tài không kể xiết này mới có được. Nói cách khác, người ấy lại còn phải muốn sở hữu tôi nữa chứ! Có nghĩa là những xác suất của tôi bị giảm đi rất nhiều, nếu không phải nói chung chỉ còn là số không.
Tôi sẽ làm thế nào đây? Không biết.
Để chứng minh cho những lời tôi vừa nói, tôi xin kể lại vắn tắt một câu chuyện, về việc suýt nữa tôi có một thiên tình sử với một anh chàng trí thức trẻ mà tôi gặp cách đây ít lâu ở nhà những người bạn quen chung của cả hai chúng tôi. Trí tuệ sắc sảo của anh ta, tính nghiêm túc lạ thường, thậm chí hơi quá mức của anh ta, và điều chủ yếu là cái cách nhận xét rất mới của anh về sự việc và con người rất thu hút sự chú ý của tôi. Tôi với anh bắt đầu gặp gỡ nhau ngày càng thường xuyên hơn. Thường thường, tôi hẹn anh ta ở một quảng trường nào đó, anh ta đứng đợi tôi, tôi đi xe đến đón anh ta đi ra ngoại ô, có khi đi rất xa. Chúng tôi nói chuyện với nhau. Chúng tôi không làm gì khác ngoài việc nói chuyện với nhau. Đúng hơn là anh ta nói còn tôi nghe. Anh hay nói và nói rất hùng biện, đến nỗi đôi lúc tôi tự nghĩ: nếu lời nói mà đánh giá được trọng lượng bằng vàng thì chắc chắn anh ta có thể mua nổi tôi rồi! Nhưng than ôi, anh thanh niên trí thức của tôi lại rất nghèo. Kết quả tất nhiên là anh ta đâm yêu tôi. Tôi ?"trong những trường hợp như thế ?" hiểu ngay ra điều đó căn cứ vào cách anh ta nhìn tôi. Nhưng cái nhìn của anh, cái nhìn nồng cháy bình thường của một kẻ đang yêu gặp phải con người tôi lạnh lẽo. Tôi cần phải thấy được trong cái nhìn của người đàn ông thể hiện sự đánh giá lạnh lùng, chính xác những giá trị của tôi, mà một cái nhìn như vậy chỉ có thể có được nếu được cổ vũ bởi một sự giàu có ghê gớm đủ sức nuốt được một cách dễ dàng cả cái vốn tài sản đồ sộ của tôi. Nói giả dụ, nếu tôi đáng giá năm tỉ, thì cái nhìn ấy phải có một sức mạnh ít nhất là ngang bằng với năm mươi tỉ. Cần nói thêm là tỉ lệ giữa sự nghèo nàn của tôi và sự giàu có của chồng tôi ban đầu lớn hơn thế nhiều.
Do đó, khi anh người yêu trí thức của tôi làm một bước đầu tiên nhích lại gần tôi, không đắn đo gì cả tôi liền gạt ngay đi, bảo:
- Không, không, tôi xin anh, chúng ta chỉ có thể là bạn với nhau thôi! Anh quá nghèo để có thể trở thành tình nhân của tôi.
Việc đó xảy ra ở ngoại ô, xa thành phố. Anh ta không nói một lời, ra khỏi xe, đi bộ theo đường cái. Tôi cũng không gọi anh ta nữa. Sức mạnh của cái nhìn của anh khi anh ta định hôn tôi tính ra (than ôi!) không phải là năm mươi tỉ, mà là một số đồng bạc ít ỏi hàng tháng anh ta nhận được của cha. Thực ra tôi có thể làm với anh ta cái điều mà ngày xưa chồng tôi đã làm với tôi: tức là đánh giá anh ta để mua và sử dụng. Trên thực tế, từ này vốn tài sản của tôi có thể cho phép tôi đóng vai trò đó được. Nhưng, như tôi đã nói, cuộc hôn nhân đầu tiên đã làm chấn thương tôi rồi. Sợ rằng số phận tôi là làm một đồ vật suốt đời đi tìm chủ nhân mà không thấy.

Một số truyện ngắn khác của Moravia:
http://vuontaodan.net/forums/tm.aspx?m=8543