Bạn có quan tâm đến phát triển bền vững các làng nghề ở nước ta không?

Anh KAB có gửi cho tôi một tài liệu tóm tắt, xin trích ra đây vài dòng để có thể hình dung một chút:
Các nghiên cứu về phát triển công nghiệp nông thôn đưa ra các mô hình cơ bản như sau:
1- Theo hướng phân bố lại ngành công nghiệp nói chung vào cả địa bàn nông thông nhằm giảm áp lực đối với các vấn đề xã hội ở các đô thị lớn.
Điển hình: Hàn Quốc
2- Theo cơ chế khép kín trên từng địa bàn lãnh thổ.
Điển hình: Trung Quốc
3- Là sự kết hợp của 2 mô hình trên.
Điển hình: Đài Loan
Câu hỏi mà anh KAB đã nêu ra, tôi cảm thấy ... thực sự là khó , vì cá nhân tôi thấy kinh tế làng nghề về một khía cạnh nào đó cũng tựa tựa như nền kinh tế VN hiện tại, pha trộn giữa các phương thức sản xuất cũ và mới, nên nảy sinh những vấn đề phức tạp, chưa kể đặc thù của từng loại hình sản xuất ở mỗi làng nghề là khác nhau.

Theo thông tin từ trang tin điện tử công nghiệp Việt Nam
Tin ngày: Thứ Hai, 17/10/2005 09:50 GMT+7
Làng Văn Thai (Cẩm Văn, Cẩm Giàng, Hải Dương) giờ không còn cảnh những đống xương cao dòi dày 3 phân bốc mùi nồng nặc, những ao ngâm xương nước đen ngòm không con gì sống được, hay muỗi bay đen kịt nhà...
Dân muốn phạt tiền hơn... nêu tên!
Vốn là làng nghề giết mổ gia súc phát triển từ thập niên 80, thôn Văn Thai trước đây có những lúc lên tới 30 hộ tham gia giết mổ gia súc, mỗi ngày giết mổ khoảng 40-50 con, những ngày lễ tết lên tới 60-70 con. Một người dân trong làng cho biết, chỉ riêng hàng trăm con gia súc ''''đái'''' ra thì mỗi ngày cũng có bao nhiêu là nước. Chưa kể sau khi giết mổ sẽ để lại đống phụ phẩm khổng lồ (mỗi con 30 kh chất thải)... Đây là nguyên nhân đưa Văn Thai trở thành nơi ô nhiễm môi trường ''''nặng''''.
Cán bộ địa phương cho biết, môi trường tiểu thủ công nghiệp còn giải quyết được chứ môi trường nông nghiệp là cực kỳ khó xử lý. Theo thông tin từ Sở TNMT Hải Dương thì 22 làng nghề ở Hải Dương, làng nào cũng bị ô nhiễm môi trường từ phụ phẩm nông nghiệp và chăn nuôi.
Điển hình từ việc giết mổ gia súc, môi trường thôn Văn Thai bị ô nhiễm cả đất, nước và không khí. Thịt gia súc xong, xương không sử dụng nên mỗi gia đình làm nghề giết mổ gia súc đều có một nhà kho nhỏ chứa xương, những nhà kho này quanh năm bốc mùi hôi thối, để lâu xương thịt phân hủy thành những lớp dòi dày 2-3 phân. Chỗ chưa phế thải không có nên vứt đầy đường hoặc nằm tại các ao tù khiến nước đen ngòm ô nhiễm không con gì sống được; muỗi từ đó sinh sôi bay đen kịt làng; nước giếng cũng ô nhiễm không ăn được...
Trong khi đó, để tránh ô nhiễm, người dân chỉ biết đốt trấu cho bớt mùi, sử dụng nước máy và sống chung với muỗi...
Một số phương án khắc phục ô nhiễm môi trường cũng đã được đưa vào Văn Thai như xử lý xương bằng công nghệ hiếm khí, bằng chế phẩm E.M và khu giết mổ tập trung nhưng các phương án trên đều không khả thi do kinh phí cao, quản lý điều hành khó do các hộ không có kinh phí đầu tư, hộ giết mổ không ổn định, nhiều hộ giết mổ theo mùa vụ...
Ông Nguyễn Công Hùng, Phó Chủ tịch xã Cẩm Văn cho biết, một trong những hạn chế lớn nhất là trình độ dân trí và nhận thức của một số hộ giết mổ và một bộ phận dân cư trong việc giữ gìn và bảo vệ môi trường còn yếu.
Ông Hùng ví dụ, sự đấu tranh trong nội bộ khu dân cư cộng đồng còn hạn chế do quan hệ họ hàng, làng xóm... nên nhà này bị ảnh hưởng của nhà kia không trực tiếp góp ý mà chỉ kiến nghị với chính quyền cho nên vẫn có tình trạng ''''mạnh ai nấy làm''''.
Thậm chí, có hộ khi bị nhắc tên trên loa phóng thanh không tính đến chuyện tránh ô nhiễm mà còn đến xin nộp tiền phạt và chịu phạt đến mức 1,8 triệu đồng mà vẫn xin đừng nhắc tên trên loa phóng thanh của xã vì... ''''ngại chết''''!
Cứu cánh từ... biôga
Những năm gần đây, ô nhiễm môi trường ở làng giết mổ Văn Thai đã giảm hẳn. Nhưng nguyên nhân giảm không hẳn do ý thức người dân đã được nâng cao mà do... lượng trâu bò thịt ngày càng ít đi, số hộ tham gia nghề giết mổ cũng giảm (chỉ còn chưa đến 10 hộ giết mổ thường xuyên) và số phụ phẩm từ giết mổ (xương, da, tiết, gân guốc...) đều bán được ra tiền (làm nước dùng cho phở mỳ bún miến ở thành phố lớn hoặc nghiền ra làm cám chăn nuôi) chứ không để trong ''''kho'''' hay ngâm xuống ao như trước nữa...
Ngoài việc nâng cao nhận thức các hộ tham gia giết mổ giữ gìn vệ sinh chung và bảo vệ môi trường trong thôn, một phương án bảo vệ môi trường đang được chính quyền yêu cầu và đông đảo bà con ủng hộ thực hiện là xây dựng hầm biôga trong mỗi gia đình làm nghề giết mổ gia súc.
Tất cả chất thải hầu như ra hết hố ga, các phế thải khác chở đến một khu chôn lấp tập trung trong xã. Gia đình anh Nguyễn Văn Quang là một trong những gia đình đầu tiên của thôn xây dựng hầm bioga khỏang 10 khối, tất cả chất thải đều dồn xuống hầm được xây ngay trước cửa nhà mà không hề bốc mùi hay mất vệ sinh.
Cả làng Văn Thai hiện nay còn khoảng 20 hộ làm nghề trong đó 8 hộ giết mổ thường xuyên, mỗi ngày trung bình mỗi hộ giết mổ khỏang 10-15 con gia súc. Theo ông Hoàng Kinh Hùng, Phó Ban Môi trường xã (xã đầu tiên trên cả nước có Ban Môi trường-PV) các hộ này thực hiện xây dựng hầm biôga, mỗi hộ cũng giảm đến 70% chất thải.
Hiện trong làng có khoảng 60 hầm biôga/1.200 hộ, thậm chí có nhà không làm nghề giết mổ cũng xây hầm biôga để tận dụng chất thải ''''của làng trồng được''''. Kinh phí xây dựng một hầm bioga khoảng 10-15 triệu thì Nhà nước cũng hỗ trợ khoảng 2-5 triệu, người dân lại có ga để sử dụng- đó là cái lợi mà bất kỳ người dân nào cũng có thể thấy được. Từ đó, việc tuyên truyền người dân trong thôn áp dụng phương án vừa bảo vệ môi trường vừa có lợi cho sinh hoạt hàng ngày đã có hiệu quả rõ rệt.
Cũng theo ông Hùng, chủ trương của xã tới đây sẽ phấn đấu đưa hầm bioga đến 100% hộ trong xã. Ông Hùng và bà con Văn Thai tự hào vì hầm bioga đã đưa Văn Thai đến đích ''''chiến thắng'''' trong cuộc chiến chống ô nhiễm môi trường.
(Nguồn: TP)

Nghiên cứu sử dụng các hệ thống đất ngập nước nhân tạo để xử lý nước thải tại làng giấy Phong Khê.
http://www.nea.gov.vn/tapchi/sotc.asp?sotc=9/2005

Moi truong lang nghe la mot van de noi com. Ca ban co the tim hieu them mot so thong tin ve van de moi truong lang nghe tai
1.http://www.va21.org/uutien/3congnghiephoa/langnghe-onhiem.htm: day la web site cua Agenda 21 project
2. http://www.dgmv.gov.vn/default_en.aspx?tabid=166&ItemID=850 : Mot so nghien cuu lien quan den van de moi truong o lang nghe Van Chang, Nam Dinh
Hien nay minh dang tham gia mot du an nghien cuu de giai quyet van de moi truong cho Van Chang (mot lang nghe co khi o Nam Dinh) thong qua thay doi phuong thuc san xuat va tao cac co hoi lam an moi. Neu ban nao da biet Van Chang thi co the biet la nguoi dan lang nghe do dang chet non (tuoi tho TB 55 so voi TB tren toan quoc la 72). Van de qua thanh thuc khong biet la co lam duoc cai gi khong vi da qua nhieu nhom nghien cuu lam roi ma khong duoc, tuy nhien bon minh se co gang trong kha nang cua minh.
Neu ban nao co cac tai lieu ve cac mo hinh o cac lang nghe co khi khac o Vietnam va nuoc ngoai lam on gui cho minh xin voi nhe tuananh.sme@gtz-vietnam.com.vn. khongaibiet2000 va 6hsangHN oi, neu khong phien lam on gui cho minh xin tai lieu gioi thieu ve kinh nghiem o Trung Quoc, Han Quoc, Dai Loan ma ban da nhac toi voi.
Xin cam on moi nguoi truoc nhe.
Tuan Thi

Gui Anh KAB
Day la lan dau tien toi tham gia dien dan va thuc su thay vui vi nhung dieu ma toi quan tam thi cung co rat nhieu nguoi quan tam. Hien toi dang lam mot de tai nghien cuu ve phat trien khu cong nghiep lang nghe tai mot xa o tinh Ha Tay. Nhung dieu bat cap trong san xuat lang nghe thi moi nguoi da noi nhieu roi, va de tai nghien cuu cua toi la muc dich de giai quyet tot nhat nhung bat cap do bang cach la tai cac lang nghe se to chuc mo hinh khu cong nghiep lang nghe gom cac co so san xuat co xuat xu tu cac ho kinh doanh gia dinh, cac doanh nghiep vua va nho o lang nghe duoc to chuc thanh mot khu cung san xuat. Viec to chuc nhu vay se giai quyet duoc cac vuong mac sau:
- Giai quyet duoc mat bang de duy tri san xuat va mo rong san xuat kinh doanh.
- Co chien luoc va giai phap thich hop de giai quyet o nhiem moi truong trong qua trinh phat trien lang nghe.
Cac ich loi cua khu cong nghiep lang nghe:
+ Tao mat bang cho mo rong va tang quy mo SX
+ Giam o nhiem moi truong
+ Tao dieu kien thuc day tien bo KH-CN trong SX KD
+ Giai quyet duoc viec lam nong thon
Tren day la mot so y chinh cua toi, ban nao co y kien thi xin cung trao doi, minh dang rat can cac tai lieu ve phat trien cong nghiep nong thon o nưuoc ngoai, ban nao co tai lieu thi co the trao doi cung minh. Toi cung biet la anh KAB co tai lieu ve CN nong thon cua Han Quoc, Trung Quoc va Dai Loan, vay anh co the chia se cung toi khong? Cam on anh truoc rat nhieu!

Day la dia chi email cua minh, rat mong cho hoi am cua cac ban: qa_arch2005@yahoo.com

mình cũng rất vui vì bạn cũng quan tâm đến vấn đề này, tiếc là bạn không nói rõ làng nghề mà bạn đang làm là làng nào nên mình cũng không biết đặc điểm của nó. Theo quan sát của mình, vấn đề hình thành các khu công nghiệp nông thôn là theo hướng hình thành các "xí nghiệp hương trấn" TVEs của Trung Quốc. Tuy nhiên trong số những làng nghề mình biết ở ViệtNam thì rất ít làng có thể chuyển sang mô hình này tại thời điểm này do chưa có được các hạ tầng cơ bản. Mình không rõ là Hà Tây có làng nào có thể chuyển theo hướng này được không, nhưng thực ra nếu "ép buộc" thì mình sợ là vừa không đạt được mục tiêu đề ra lại vừa mất lòng dân. Mô hình này không phải là chuẩn mực cho giải quyết vấn đề làng nghề đâu bạn.
Mình phân tích các vấn đề bạn có đề cập ở trên để bạn thấy hạn chế của mô hình này nhé:
+ Tao mat bang cho mo rong va tang quy mo SX: vấn đề này thì đúng, tuy nhiên còn phải phụ thuộc vào quỹ đất của địa phương. Hà Tây cũng nằm trong số những tỉnh đông dân nên không biết làng nghề mà bạn nghiên cứu có còn đủ đất để phát triển không nữa.
+ Giam o nhiem moi truong: Cái này thì chưa chắc chắn lắm vì sự bùng phát các TVEs tại TQ những năm 80 đã được chính phủ TQ nhìn nhận thấy hậu quả nghiêm trọng vào cuối những năm 90. Rất nhiều TVEs đã gây ra hậu quả nghiêm trọng thậm chí cực kỳ nghiêm trọng do công nghệ lạc hậu, trình độ nhân lực thấp lại muốn phát triển lớn nên chất thải (kể cả các chất thải nguy hại) tạo ra quá nhiều mà không thể kiểm soát.
+ Tao dieu kien thuc day tien bo KH-CN trong SX KD: cái này thì cũng chưa chắc chắn lắm, chưa có kết luận cụ thể về vấn đề này theo các nghiên cứu khác, vì dù rằng quy mô vốn có tăng nhưng do quy mô sản xuất tăng đột biến mà trình độ người quản lý có hạn nên tỷ lệ phần trăm chi phí dành cho quản lý và điều hành sản xuất tăng với tỷ lệ cao hơn. Việc thúc đẩy áp dụng tiến bộ KHKT phụ thuộc nhiều vào chính sách của vùng hoặc quốc gia nhiều hơn so với do nội lực của các TVEs.
+ Giai quyet duoc viec lam nong thon: Cái này có lẽ không đúng vì nếu nghiên cứu kỹ bạn sẽ thấy rằng so với thời kỳ sản xuất HTX tập trung trước kia hay kể cả so với sản xuất công nghiệp, không có 1 hình thái nào có mức độ huy động nhân lực lớn bằng làng nghề cả.
Mình nghĩ là bạn đừng để những đề tài nghiên cứu đã có trước đây ảnh hưởng đến hướng suy nghĩ của bạn, vì thực sự nghiên cứu của VN về làng nghề mới chỉ bắt đầu được khoảng 10 năm trở lại đây, nên chưa đủ hệ thống. Phần nhiều là nhặt nhạnh chắp vá từ các quốc gia lân cận, nhiều nhất là TQ nên có rất nhiều đề xuất đưa ra không có tính thực tiễn đâu.
Vì một số những lý do trên, nên nếu không phiền, mình nghĩ bạn nên chia sẻ kỹ hơn 1 chút về quy mô đề tài của bạn (tốt nghiệp đại học, cao học, hay đề tài nghiên cứu khoa học...) với mọi người ở đây, chắc khi đó bạn sẽ nhận được sự giúp đỡ tập trung và chi tiết hơn rất nhiều.
Mình chỉ có 1 chút tại liệu tóm tắt về vấn đề mà bạn muốn, mình sẽ gửi cho bạn, tuy nhiên sợ là không giúp được bạn nhiều.

Mình quên nói với bạn 1 điều là đặc điểm quan hệ trong cộng đồng người dân Việt Nam không giống như ở Trung Quốc, Trung Quốc có quan điểm duy ý chí cực kỳ mãnh liệt nên rẫt dễ đạt được những thành tựu hoành tráng trong 1 thời gian cực ngắn dù sau đó là rất nhiều nước mắt ân hận muôn màng
Cộng đồng dân cư ở nông thôn Việt Nam là những anh nông dân nhỏ bé, ranh ma và nhút nhát nên khó ngồi cùng mâm với nhau để làm đại sự lắm. Bạn nên nghiên cứu kỹ hơn về vấn đề này, ở trường ĐHTH cũng có khá nhiều nghiên cứu về vấn đề này, tuy nhiên thực tế mình chưa thấy nghiên cứu này sâu sắc và hay bằng các nghiên cứu của Pháp vào đầu thế kỷ. Micheal Grigorie năm 1998 khi nghiên cứu về các làng nghề 3 tỉnh lân cận Hà Nội cũng đã sử dụng các tài liệu này khi xem xét các yếu tố con người. Bạn nên tìm kiếm trong thư viện quốc gia phần con người và xã hội Việt Nam đầu thể kỷ (thời kỳ thực dân). Chúc bạn thành công và có được những nghiên cứu mang tính thực tiễn.

Mình rất vui vì đọc được hồi âm của ban, mình thấy rằng bạn là một người rất quan tâm đến phát triển công nghiệp nông thôn và biết nhiều về công nghiệp nông thôn các nước. Tuy nhiên, có lẽ bạn hơi bi quan, mình sẽ đưa ra một vài ý kiến và số liệu để chúng ta cùng thảo luận:
1. Tạo mặt bằng cho mở rộng và tăng quy mô SX: từ trước đến giờ, sản xuất tại các làng nghề đều diễn ra ngay tại các hộ gia đình, đây là nơi vừa sản xuất, vừa sinh hoạt nên chật hẹp về diện tích, cản trở sản xuất, và ô nhiễm môi trường ảnh hưởng đến đời sống người dân. Khu CN làng nghề sẽ tạo điều kiện tách khu SX ra khỏi khu dân cư, tăng quy mô SX.
Nếu bạn lo về quĩ đất thì hiện nay trong các bản qui hoạch định hướng phát triển đều có quĩ đất dành cho SX và mở rộng, tất nhiên mức độ thế nào còn tuỳ thuộc vào từng địa phương.
2. Giảm ô nhiễm:
Khu CN sẽ có điều kiện để giảm ô nhiễm như: dành đất trồng cây xanh, xây dựng cơ sở xử lý chất thải. Những điều này rất khó thực hiện nếu SX nhỏ lẻ theo hộ gia đình.
3. Thúc đẩy tiến bộ KH-CN trong SX-KD: KCN sẽ tạo điều kiện để chuyển từ SX nhỏ lẻ lên SX tập trung và do đó tạo điều kiện đẩy mới công nghệ, nhờ vậy có thể áp dụng các dây chuyền công nghệ có công suất lớn.
Hình thức công nghệ này phụ thuộc vào tính chất ngành nghề.
4. Giải quyết việc làm: KCN mở rộng quy mô SX và kết hợp giữa SX tập trung và phân tán nên có thể thu hút được nhiều lao động, thúc đẩy phân công lao động ở nông thôn.
Hình thức KCN làng nghề đã được áp dụng ở nhiều nơi và đưa lại kết quả tốt, chắc là bạn chưa biết rằng đã có nhiều tỉnh xây dựng các KCN như thế rồi, tôi đưa ra một vài số liệu để bạn xem nhé: Hà Nội đã xây dựng được 3 KCN làng nghề, Hà Tây là 45 KCN, Bắc Ninh là 9 KCN, Nam Định là 15 KCN.
Mình không biết hình thức TVEs ở Trung Quốc là như thế nào, có thể là giữa Trung Quốc và Việt Nam thì còn có nhiều yếu tố khác nhau nhưng bạn vẫn lấy hình thức đó để áp dụng cho VN.
Rất mong nhận được ý kiến của bạn.

Bạn có thể giới thiệu cho mình về TVEs của Trung Quốc không?