Bàn về công thành và thủ thành trong lịch sử quân sự Việt Nam

Bàn về công thành và thủ thành trong lịch sử quân sự Việt Nam

Như tình hình topic: "Trận đánh hay..." đã có xu hướng ngả sang vấn đế khả năng công thành và giữ thành của người Việt. Tôi xin mạn phép mở chủ đề mới về vấn đề này, mọi người có thông tin, hình ảnh lịch sử gì, hoặc có nhận định, đánh giá gì về vấn đề này không?
Trước tiên, nêu ra vài trường hợp tiêu biểu:
1 - Thăng Long thành với lịch sử ngàn năm, là biểu tượng của nước Việt, nhưng tại sao chưa bao giờ có vai trò đáng kể trong vai trò là một thành luỹ quân sự chống ngoại xâm?
2 - Lý Thường Kiệt với chiến luỹ sông Như Nguyệt (sông Cầu), con luỹ này được cấu trúc xây dựng và bố trí lực lượng ra sao giúp cho quân nhà Lý ngăn được cuộc xâm lược của 10 vạn lính và 20 vạn dân phu nhà Tống?
3 - Luỹ Thầy với "kiến trúc sư trưởng" Đào Duy Từ có gì đặc biệt khiến cho nó đứng vững trước các cuộc tấn công của quân đội chúa Trịnh trong suốt 200 năm?
4 - Vua Quang Trung, bậc thầy về đánh thành, Phú Xuyên, Gia Định, Thăng Long, thành gì Quang Trung cũng đánh bại rất nhanh Người giữ thành kém hay người công thành giỏi
5 - ...v.v.. và ..v.v...

1. Thăng Long là nơi quan trọng không thể để giặc lại gần nên quân ta thường phải chặn giặc từ xa, nếu không chặn được từ xa thì làm gì dám chặn giặc khi địch quân đã đến kinh đô!
2. Chiến luỹ bờ sông Như Nguyệt có lẽ cũng thường thôi. Cái chính để chặn địch là chiến thuyền ta làm chủ trên sông sẽ ngăn địch chèo bè qua với số lượng lớn! Quân Tống ban đầu muốn chờ thuỷ quân tới tiếp viện nhưng thuỷ quân bị chặn ở sông Bạch Đằng. Sau đó họ đóhg bè qua nhưng bị chặn quyết liệt, những quân sang được bờ bên kia thì không chạy về được.,
3. Luỹ Thầy cũng có lẽ không hoành tráng gì, chỉ vì lực lượng 2 bên không chênh lệch nhiều, không quyết tâm nên không phá được. Sách còn ghi lính nhà Trịnh còn mách nước cho lính Nguyễn cách dập tắt lưụ đạn.!
4. Đối thủ của Quang Trung lúc đó đa số là yếu, ngay cả quân Thanh thì tướng cũng quá kiêu nên bại! Ngọc Hồi tuy hiểm nhưng ít quân không được cứu viện. Nguyễn Ánh thì chưa kịp xây thành trì kiên cố.
Các trận công thành đáng chú ý thời Tây Sơn là các trận công thành Quy Nhơn. Đây là vị trí khá quan trọng cả về thuỷ bộ nên 2 bên đều chú ý và đã diễn ra các trận quyết định cuộc chiến như sau:
1. Nguyễn Nhạc hạ thành Quy Nhơn: không thấy nói thế nào trừ chuyện giả làm tù binh hơi khó tin.
2.Nguyễn Huệ công thành, đắp đất cao lên để bắn pháo vào thành. Nguyễn Nhạc khóc xin hoà!
3. Nguyễn Ánh vây đánh Quy Nhơn mấy lần không đuợc.
4. Triều Quang Toản tiếp quản Quy Nhơn, đổi người địa phương đi nơi khác khiến cho lòng dân oán hận. Có kẻ đã chỉ đường cho quân Nguyễn vào sâu trong hải cảng đánh úp Quy Nhơn!
5. Trần Quang Diệu và Võ Văn Dũng dẫn 30 vạn đại quân (?) vây thành Quy Nhơn do Võ Tánh giữ, mãi không phá được đã xây một vòng thành bao quanh Quy Nhơn khiến cho quân Nguyễn hết lương phải ra hàng.

Câu cửa miệng của các tướng ngày xưa mỗi khi muốn xuất quân ra ngoài thành là "Giặc đến thì có quân ngăn". Trong phòng thủ thành trì, hay nhất là chặn được kẻ thù ngay từ xa (như Lý Thường Kiệt đã làm ở chiến luỹ sông Cầu để bảo vệ Thăng Long). Hạ sách giữ thành mới là đưa quân lên tường thành, vì khi đó chứng tỏ thành đã bị vây chặt rồi. Tuy nhiên, hạ sách thì cũng là một cách, mà tường thành cũng chỉ phát huy vai trò quan trọng trong trường hợp này. Nhưng tường thành Thăng Long cũng không có được vai trò này nữa
Theo tôi, là do nhân lực của nước ta có hạn nên chỉ xây dựng được kiên cố cho khu vực Hoàng thành, còn vòng thành ngoài bảo vệ cả các khu vực dân cư thì là cái loại tường thành yếu, chẳng chống giữ dược mấy

Các bức tường thành dày kiên cố chỉ đóng vai trò quan trọng trong thời đại vũ khí lạnh thôi, còn đến khi đại bác tham gia công thành thì xây thành dầy mấy cũng vô dụng.
Đại ka LTK đã chứng tỏ sự thiên tài của mình khi hình thành nhiều lớp ngăn chặn bước tiến của quân Tống đến thành Thăng Long, vốn rất mỏng mảnh và chỉ là biểu tưọng về tinh thần.
Quân Tống từ khi bước qua ải Nam Quan đều luôn luôn bị tiêu hao và quấy rối của các pác tù trưởng lẫn thổ binh và quan quân. Mò được vào sâu tí thì vấp phải phòng tuyến Như Nguyệt ngăn từ xa, lúc ấy thì mệt phờ râu và cũng gần kiệt sức, không đủ sức cậy đông chọc tiếp nữa. Bế tắc là phải.
"Muốn giữ thành vững thì phải ngăn chặn từ xa ". Đến khi để quân địch mò vào gần thành thì chắc là đứt.

Thực ra lũy Thầy, hay còn gọi là lũy Nhật Lệ, suýt nữa mất về tay quân Trịnh rồi. Tây Định Vương Trịnh Tạc đốc thúc cả vạn quân xúm vào đánh, kết hợp với pháo cối, tên lửa cả mấy ngày trời. Đợt cuối cùng, Trịnh tuyển ra 3000 tinh binh thắp đuốc đánh đêm, tướng Trịnh là Lê Thời Hiến yểm trợ pháo binh bắn vào lũy. Lũy bị đổ một đoạn dài vài trượng, quân hai bên đều tổn thất nặng nề, quân Trịnh bỏ lỡ thời cơ không đánh tiếp. Lúc đó tướng Nguyễn là Nguyễn Hữu Tiến kéo đến, phá nhà dân lấy gỗ đắp lại lũy, cứu một bàn thua trông thấy.

Vụ Trần Quang Diệu vây hãm thành Quy Nhơn của Võ Tánh có lẽ là trận đánh thành nổi tiếng nhất.
Một cuộc hãm thành khá nổi tiếng khác trong lịch sử Việt Nam, theo ý tại hạ, là trận quân Nguyễn vây thành Phiên An (Gia Định), bên trong có tàn quân của Lê Văn Khôi cố thủ. Thành Gia Định này chính là thành Quy xây dựng dưới thời chúa Nguyễn Phúc Ánh, với mục đích ban đầu là để chống các cuộc tấn công của Tây Sơn, rút kinh nghiệm những lần trước quân Tây Sơn vào đánh chiếm Gia Định rất dễ dàng, vì không có thành trì vững chắc để phòng thủ. Nhưng điều trớ trêu là thành này xây xong thì quân Tây Sơn không còn có dịp nào vào đến Gia Định nữa... Trận công thành đầu tiên, mà cũng có lẽ là duy nhất, mà tòa thành này phải đối chọi, đó là trong cuộc nổi loạn này của Lê Văn Khôi. Tuy nhiên như thế cũng đủ để nó chứng tỏ sự vững chắc và hữu hiệu của mình: một nhúm vài ngàn phiến quân trong thành đã dựa vào thành lũy và cố thủ đến ba năm mới thất thủ -- và hình như quân triều đình chẳng thể làm gì nổi tòa thành kiên cố này, chỉ có cách vây chặt đợi hàng mà thôi.

Vây có 1 năm thôi ông ơi, từ 1834 - 1835. Lúc này Lê Văn Khôi đã chết bệnh, coi trai mới 3 tuổi lên làm chủ soái. Quân trong thành cũng hết tinh thần. Quân triều đình cho đào hầm đặt bộc phá, phá được một đoạn và xung phong chiếm thành. Hai ngàn lính phiến loạn, gia quyến Lê Văn Khôi và phe ủng hộ bị chém đầu chôn chung ở đồng Mả Ngụy, nay là khu vực gần Hòa Hưng Quận 10 (đường CMT8 và 3-2). Con trai LVK, Cố Du (cố đạo Pháp ủng hộ phe phiến loạn) và 3 thủ lãnh khác bị đóng gông, chở về Huế xử lăng trì tùng xẻo. Thây ma LVK bị khai quật, đánh roi, đốt thành tro. Đầu lâu bị đái vào, xích ngục 1 năm rồi đốt trộn với tro đem rải sông.
Năm 1836, hoàng đế Minh Mạng cho phá thành Quy, xây thành Phụng nhỏ hơn. Từ nay, ông chú trọng bế quan tỏa cảng để ngăn họa Tây dương-cố đạo.
Được danngoc sửa chữa / chuyển vào 12:38 ngày 24/11/2006

Quang Trung thường xuyên ở thế lấy ít chống nhiều nên không thể nói là đối thủ của ông là yếu được.
Riêng về đồn Ngọc Hồi, nếu bác đã đi trên QL 1 qua đoạn này thì rõ, địa thể ở đây hoàn toàn không hiểm trở, địa hình bằng phẳng, nhưng nó là một lá chắn rất mạnh ở phía Nam vì quân Thanh đồn trú ở đây rất đông. 3 vạn quân là một số quân lớn, có đủ bộ binh, kỵ binh, do một tướng lĩnh cao cấp của nhà Thanh (đề đốc Hứa Thế Thanh là người đứng đầu quân sự của một tỉnh TQ) chỉ huy thì không thể nói là một căn cứ yếu được. Với lực lượng như vậy, đối phương có thể duy trì một cuộc phòng thủ kéo dài nhiều tháng trời mà không cần quân tiếp viện.
Vậy mà Quang Trung thực hiện tiến công theo kiểu cường tập, dàn trận công khai, lấy mạnh chống mạnh, phá tan Ngọc Hồi chỉ trong một ngày thì phải nói tài năng quân sự của ông không chê vào đâu được

Quang Trung thì đúng là tài rồi, nhưng địch thủ của ông thì đa số là đông thôi chứ không thể bảo là mạnh được, Trịnh-Nguyễn đang rối loạn thì rõ rồi, quân Thanh tuy vừa đông vừa thiện chiến nhưng chủ tướng quá chủ quan.
Đồn Ngọc Hồi có 3 vạn quân đâu phải là đối thủ của hàng chục vạn quân Tây Sơn. Dự kiến của quân Thanh chắc là khi đánh nhau với Tây Sơn thì họ sẽ gom quân đang đóng rải rác ở Miền Bắc lại, nhưng không ngờ quân ta tiến nhanh quá, lại hạ đồn tiền tiêu Hà Hồi mà quân Thanh không biết, cả bọn quân nhà Lê cũng chỉ lo chạy mà chả báo động cho quan Tàu biết 1 tiếng!

Quân Tây Sơn chỉ có độ 10 vạn thôi bác ạ, cánh trung quân do Quang Trung chỉ huy đánh Ngọc Hồi bất quá được độ 5 vạn và đều là lính mới tuyển ở Thanh Nghệ. Đồn Hà Hồi bị bức hàng là quân Thanh đã biết rồi, vì thế mới cử Hứa Thế Hanh mang 1500 kỵ binh ra tăng cường cho đồn Ngọc Hồi, cũng vì thế Hứa Thế Hanh mới trở thành chỉ huy đồn Ngọc Hồi vào thời điểm bị tấn công. Cái thông tin cho rằng quân Lê Chiêu Thống chỉ lo chạy là luận điệu của Tôn Sĩ Nghị đổ vấy sau khi bại trận về nước chứ thực ra đây là nhóm quân cuối cùng thoát khỏi Thăng Long khi quân Tây Sơn tràn vào. Sau khi Tôn Sĩ Nghị cắt cầu phao để thoát lấy thân, Lê Chiêu Thống đã phải đem gia quyến tìm đường khác chuồn về biên giới chứ ở lại thì cũng bị giết sạch cùng với cả đám tướng tá Thanh cũng kẹt lại lúc đó. Quân Lê Chiêu Thống cũng là lực lượng tiền tiêu bị Quang Trung tấn công đầu tiên. Đồn Gián Khẩu của quân Lê Chiêu Thống là vị trí đầu tiên bị Quang Trung hạ trong chiến dịch chống Thanh, cả đồn đều bị giết sạch chứ có thằng nào chạy được quái đâu, tất nhiên trong đầu bọn bị giết sạch ấy có thể có ý muốn chạy nhưng vụ đó chỉ có chúng mới biết .
Chào thân ái và quyết thắng!