Bàn về độ chính xác của từ vựng tiếng Việt

À, đã không muốn tranh luận thì tốt nhất là cũng đừng có spam. Lại còn kể chuyện đời tư ra đây nữa chứ, ngứa mắt thật. Xéo.
ĐỘ CHÍNH XÁC VÀ MỨC ĐỘ TIẾN HOÁ CỦA NGÔN NGỮ (TIẾP THEO VÀ HẾT)
Sự chính xác từ vựng của tiếng Việt có nhiều nguyên do, nhưng có hai nguyên do chính: thứ nhất, do tiếng Việt chưa có mức độ tiến hoá cao, và thứ nhì, do trong từ vựng tiếng Việt có sự "quá tải ngữ nghĩa" (surcharge sémantique). Nguyên do thứ nhì tôi sẽ xét sau, và bây giờ xin tập trung vào sự chính xác, chia chẻ của từ vựng tiếng Việt như là một ngôn ngữ còn kém phát triển.
Ta xét tiếp một vài cặp ví dụ, lần này giữa tiếng Việt và tiếng Pháp, như sau:
Ví dụ 1: những từ miêu tả CÁCH MANG VÁC
mang, vác - porter
bế, bồng - porter dans les bras
cõng - porter sur le dos
vân vân...
Ví dụ 2: những từ miêu tả sự ĐÓNG LẠI
đóng - fermer
nhắm [mắt] - fermer [les yeux]
ngậm [miệng] - fermer [la bouche]
Ví dụ 3: những từ chỉ các DỤNG CỤ, ĐỒ VẬT, HÀNH ĐỘNG THÔNG DỤNG
chén, tô - bol
banh, bong bóng - ballon
vẽ, sơn - peindre
đá - donner un coup de pieds
đấm - donner un coup de poing
vân vân
Một lần nữa, tôi lấy tiếng Pháp như là hệ quy chiếu bởi vì khi so sánh với thứ tiếng này thì ta thấy được rất rõ tính còn nặng về sème của những khái niệm thông thường trong tiếng Việt. Chẳng hạn:
khái niệm BOL của tiếng Pháp thì có thể phân thành các sème sau đây: dụng cụ chứa thức ăn - hình bán cầu
trong khi đó khái niệm TÔ của tiếng Việt sẽ có:
dụng cụ chứa thức ăn - hình bán cầu - KÍCH CỠ KHÁ LỚN
và CHÉN sẽ là:
dụng cụ chứa thức ăn - hình bán cầu - KÍCH CỠ KHÁ NHỎ
Hoặc là khái niệm BALLON của tiếng Pháp sẽ được phân thành:
đồ vật hình cầu - chứa khí ở trong
còn khái niệm BANH trong tiếng Việt sẽ là:
đồ vật hình cầu - chứa khí ở trong - DÙNG TRONG THỂ THAO
và BONG BÓNG sẽ được định nghĩa với:
đồ vật hình cầu - chứa khí ở trong - DÙNG ĐỂ TRANG TRÍ HOẶC DÙNG NHƯ ĐỒ CHƠI CHO TRẺ EM.
vân vân. Như vậy ta có thể nói: khái niệm BOL của tiếng Pháp không chính xác bằng khái niệm TÔ hoặc CHÉN trong tiếng Việt, bởi vì khi dùng BOL, chỉ có văn cảnh mới có thể - trong một vài trường hợp hiếm hoi - giúp người nghe xác định cụ thể là nó tương ứng với TÔ hay CHÉN trong tiếng Việt, hay nói cách khác là chỉ có văn cảnh mới có thể giúp người nghe xác định chính xác cái sème thứ ba về kích thước của từ BOL, vốn không có sẵn.

Vâng, chỉ có ông mới là người là kịp chuyến tàu cuộc sống! Thế thoả mãn chưa? Thôi tàu chạy rồi kìa! Mời ông đi cho. Vé một chiều đấy nhé!

Lại muốn ''tung'' tôi chứ gì? Tôi tu luyện thành yêu ... tinh rồi, có tung đến 9 tầng mây thì cũng chẳng trầy cái vẩy nào đâu! Thời gian này tôi bận, không ''tung hứng'' đưọc nhiều. Chịu khó độc thoại là chính nhé! Nhiều khi một mình một diễn đàn cũng sướng ra phết ấy chứ nhỉ??? Còn lão levant57 thì tôi cho lão ấy vé một chiều để đi chuyến tàu cuộc sống rồi!
Tiện đây xin hỏi (lại) - [lại vì có câu đã hỏi rồi]
1) Nghĩa của từ là gì?
2) Thế nào là độ chính xác của từ?
3) Tình huống/ngữ cảnh là gì?

Tôi không phải học chuyên về ngôn ngữ nhưng quả thật trong khối kỹ thuật ít thấy sử dụng từ dung sai mà thay vào đó là từ sai số. Có lẽ hiểu được từ sai số đơn giản hơn từ dung sai nên người ta hay dùng từ này. Ví dụ như từ beam, các thầy giáo già hay dịch là rầm, còn phần lớn sách bây giờ dịch là dầm.
Đọc một số quyền từ điển chuyên ngành về kỹ thuật nhiều khi thấy dịch từ rất buồn cười. Có lẽ người biên soạn không hiểu cái từ đó là một bộ phận nào của công trình hay kết cấu, dùng nó vào việc gì. Hai từ - piezo-resistive và Lead frame (Stanzgitter) muốn dịch chính xác thì bạn phải hỏi người nào trong ngành với bạn, nhiều khi còn phải chỉ hình vẽ cho người ta vì cách gọi theo tên VN với tên nước ngoài chưa chắc đã trùng nhau. Ví dụ cụm từ asphalt treated base, dịch ra tiếng Việt là lớp asphalt rải trên lớp base (base là một lớp đá được lu lèn chặt theo một quy cách riêng), thực tế thì gọi là thảm thô.

Nếu ai học kỹ thuật, chuyên ngành cơ khí chế tạo máy...thì sẽ biết một môn là môn DUNG SAI, Sách tiếng Anh là MECHANICAL TOLERANCES (Sai số là ERROR, không nên hiểu nó là SAI SÓT). Môn này nghiên cứu quy luật sai số kích thước của các chi tiết trong ngành gia công cơ khí chính xác như tiện, phay, bào...do các công cụ gia công không bao giờ tạo ra được kích thước chính xác tuyện đối mà người ta mong muốn (Người ta đành gọi các kích thước ấy là kích thước danh nghĩa - Nominal). Dung sai kích thước của một chi tiết gia công là tập hợp các sai số có thể chấp nhận. Nếu bạn nào đó thấy ở đâu đó ghi 100mm +/-0.05 mm thì hiểu cái đó có kích thước danh nghĩa là 100mm; dung sai của kích thước đó là +/-0,05mm. Hay nói cách khác khoảng sai số của kích thước đó chạy từ -0,05mm đến +0,05mm.
Nghĩa xã hội của tolerance là sự tha thứ, độ lượng.

Asphalt Treat Base phải dịch là lớp "bây" được trộn qua với nhựa đường. Tôi đồng ý gọi nó là thảm thô.

Dùng lại từ ngữ đã có trong ngôn ngữ bình dân thì tại sao lại thiếu chính xác hơn là đặt tên mới cho khái niệm? Lại nữa, việc ''tặng'' tên riêng này có phải xào lại cái đã vốn có trong ngôn ngữ không?

Thế dễ tiếng Anh thì không có tiềm năng sáng tạo hay có nhưng không ''trù phú'' bằng tiếng Việt à? Cu-tí kiếm mấy tờ lá cải (the Sun chẳng hạn) thử đọc xem! Marketing là một từ trong tiếng Anh, nếu tiếng Việt ''tài'' thế thì thử ''sang tên'' cái cho nghe coi?
Hôm nay tôii mới đọc lại bài này. Tiếc rằng mấy nhận định của cu-tý đều có vấn đề (tức hồ đồ) cả!

Này, làm ơn làm phước nói cái gì cũng phải TRIỂN KHAI nó với một độ dài vừa phải và một độ minh bạch vừa phải. Phán cho một câu: đây đâu phải là bằng chứng ! thì phải chỉ ra sự thiếu chặt chẽ trong lập luận của tôi nó ở đâu, chứ như thế này tôi rất khó trả lời, ông bạn ạ. Tuy nhiên tôi vẫn sẽ trả lời câu phê bình của ông bạn một cách chi tiết. Có 2 khả năng thế này:
Một là ông bạn cho rằng không phải cứ có một số ví dụ như thế là đã đủ để chứng minh cho sự chính xác của từ vựng tiếng Việt. Xin thưa, tôi nói rằng ĐA SỐ các từ trong tiếng Anh có thể được dịch bằng nhiều tương đương tiếng Việt, chứ tôi không nói MỘT SỐ từ nước ngoài có thể được dịch bằng nhiều cách. Ông xem lại cho ạ.
Hai là ông bạn cho rằng ngay cả khi ĐA SỐ các từ nước ngoài có thể được dịch bằng nhiều cách thì điều đó cũng không minh chứng cho sự chính xác từ vựng trong tiếng Việt. Dạ, xin thưa ông bạn, ở đây ông bạn nhầm nhọt (cố tình để tung hứng ?) ĐỊNH NGHĨA và TÍNH CHẤT. Định nghĩa của một từ vựng chính xác không phải là đa số từ nước ngoài có nhiều tương đương tại ngôn ngữ đang xét, nhưng sự chính xác từ vựng đưa ra tính chất là: đa số các từ nước ngoài được dịch bằng nhiều cách trong ngôn ngữ đang xét. Nhất trí ? Cho nên nói: việc đa số các từ nước ngoài (xin lưu ý lại là ĐA SỐ chứ không phải MỘT SỐ) có thể được dịch bằng nhiều cách là một trong những minh chứng (xin lưu ý thêm là MỘT TRONG NHỮNG MINH CHỨNG chứ không phải MINH CHỨNG HOẶC DẤU HIỆU DUY NHẤT) cho thấy một vốn từ vựng rất giàu về sắc thái, hoặc về sème.

Xin ông bạn lưu ý cho là những ví dụ ở đây minh chứng cho một sự chính xác có tính cách ĐỊA PHƯƠNG, biểu hiện qua từ CÓ KHI (tiếng Việt CÓ KHI chính xác hơn vân vân). Tôi không vi phạm cái lỗi lôgíc là chung chung hoá quá đáng mà ông bạn đang quy kết cho tôi. Tôi không bạo phổi, mà cũng không kết luận vô căn cứ từ những ví dụ (một lần nữa là có tính ĐỊA PHƯƠNG) đó rằng tiếng Việt chính xác hơn tiếng Anh.
Ông bạn có học vật lý không nhỉ ? Nếu không thì tôi tặng cho ông bạn cơ hội để rút lại cái vế: một từ pressure kia là đủ để họ diễn đạt đưọc những cái họ cần diễn đạt rồi mà không gây hiểu lầm. Còn nếu có học vật lý thật thì tôi xin chân thành và nồng ấm khuyên ông bạn nên tự tạo điều kiện cho mình học lại những vấn đề căn bản.
Xin nói thêm luôn là để diễn đạt ÁP LỰC, người Anh phải dùng đến NGỮ (pressing force), cũng như người Pháp (force pressante). Xem thêm phần NGỮ ĐOẠN HOÁ và mức độ tiến hoá ngôn ngữ ở trên để hiểu tại sao lại là NGỮ.

Dạ. Xin ghi nhận.

Không.
Hơn nữa, bây giờ ông mới tá hoả nặn ra cái định nghĩa tình thế này thì nói chuyện gì? Ông lấy cái này ở đâu? Tự ông nghĩ ra?

''Tiếng Anh hay tiếng gì đi nữa cũng có khi chính xác hơn tiếng Việt.''!

Néu tôi lạc thì ông là người lạc trước! Tuy nhiên tôi không nghĩ là tôi lạc. Còn ông bảo là tôi lạc đâu phải vì tôi lạc mà vì cái khác khó nói ra hơn cơ!

Theo trình độ của em , asphalt-treated base thực chất chỉ là lớp base được tưới nhựa đường hoặc prime coat để nhằm gia cố thêm mặt đường, nó không phải là lớp thảm thô. Lớp thảm thô - ACC (hay Coarse Alphalt Concrete - Lớp bê tông nhựa thô) nằm dưới lớp thảm tin (ACF - Fine Alphalt Concrete - Lớp bê tông nhựa mịn) mới được gọi là lớp thảm và thuộc về lớp mặt đường PAVEMENT. Trong khi đó, lớp nền đường BASE (gồm lớp base (Fine Aggregate Layer) & sub-base (Coarse Aggregate Layer) : là lớp cốt liệu mịn & cốt liệu thô) nằm trên lớp basement - lớp nền lót thường gia cố bằng đất sét, sỏi đỏ được lu lèn chặt, nằm trên lớp cát thoát nước ngang) không biết như vậy có đúng không?
Dung sai (tolerance) là khoảng sai số cho phép xung quanh giá trị chuẩn, còn sai số (error) chính là giá trị thật khác biệt so với giá trị chuẩn (là giá trị danh định - nominated)
Ví dụ, một sản phẩm có đường kính giá trị chuẩn là 10mm, dung sai là +/-1mm, khi sản xuất ra sản phẩm thực tế đo được là 10.2mm, vậy thì 0.2mm ấy được gọi là sai số chứ không phải là dung sai nữa.
Được mvc sửa chữa / chuyển vào 13:42 ngày 08/06/2005

Hừm, ở đâu ra cái từ này???
theo thiển ý ÁP LỰC là lực tác dụng lên 1 diện tích, ÁP XUẤT là áp lực nhưng có chiều hướng tác dụng (hay tìm lối thóat ) từ trong 1 hộp kín ra ngoài, vì vậy "XUẤT", trong 1 bình kín người ta nói áp xuất, xích 1 chiếc xe tăng đè lên mặt đất thì gọi là áp lực, vì chỉ đè lên thôi chứ không xuất.
Áp lực thực ra trong tiếng Anh phải gọi là " Surface Force Density", Bạn nào làm FEM-Analysis thì hẳn biết có thêm: Distributed Force, Body Force, Line Force Density, Force Density...

cũng đã hỏi mấy thằng ở viện công nghệ, nhưng chúng nó cũng không biết, bọn ở bên này thì tiếng Việt cũng dở không kém gì mình, có lẽ phải hỏi bọn bên Mỹ vậy, bên đấy đông người Việt, có khi chúng nó dịch ra...