Bàn về phê bình kiến trúc !!!

Bàn về phê bình kiến trúc !!!

Phê bình, dù ở lĩnh vực nào cũng là rất khó vì đối tượng để phê bình có khi chính lại là chủ thể của đối tượng. Vì vậy phê bình kiến trúc càng khó, có thể nói là khó hơn các hình thức phê bình văn học nghệ thuật, những ngành nghệ thuật với tính chất biểu hiện những nội dung mang tính trừu tượng và không sờ thấy được. Kiến trúc là những vật thể 3 chiều, ?omột hình tượng nghệ thuật sinh động cụ thể, cảm tính, có hình khối, đường nét, màu sắc?... tồn tại giữa trời xanh như muôn vàn vật thể khác trên trái đất. Công trình kiến trúc cũng là tác phẩm của các nghệ sĩ, nghệ sĩ thực thụ, đó là những kiến trúc sư.

Một áng thơ hay, một bài hát đi vào lòng người, một bộ phim làm rung động trái tim được tạo ra bởi các nhà thơ, nhạc sĩ, đạo diễn biên kịch tài ba. Các công trình kiến trúc đẹp và trường tồn với thời gian cũng là được sinh ra bởi bàn tay và khối óc của các kiến trúc sư kiệt xuất về trí tuệ và tâm hồn. Điều đó khẳng định rằng kiến trúc cũng là một ngành nghệ thuật như bao ngành nghệ thuật khác. Đó là nghệ thuật mang tính tổng hợp của nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau để tạo ra một ?ovật thể sinh động? phục vụ cuộc sống con người.

Nói đến phê bình nghệ thuật, ban đầu có thể khẳng định người ta chỉ nghĩ đến phê bình văn học, âm nhạc và hội hoạ mà người ta ít khi nghĩ đến phê bình kiến trúc vì lẽ kiến trúc và công trình kiến trúc chất lượng hay không, đẹp hay không đẹp dường như là một cái gì đó rất đỗi hiển nhiên và nó biểu hiện một cách rõ ràng trong thực tiễn cuộc sống và cảm giác của con người. Như vậy kiến trúc không phải là một cái gì đó quá khó hiểu để người ta có thể đưa ra một bình luận nào đó về sự tồn tại của công trình. Cũng vì cái ?obình luận? dễ dàng đó mà môn Lý luận phê bình kiến trúc lại trở nên khó khăn hơn nhiều so với các loại hình phê bình khác. Lý luận phê bình kiến trúc là ?obình luận? kiến trúc thông qua các luận cứ khoa học, nghệ thuật, thực tiễn cuộc sống và phát triển xã hội.

Kiến trúc Việt Nam cho tới những năm 1930 - 1945 mới có những kiến trúc sư đầu tiên của trường Cao đẳng Mỹ thuật mở năm 1924 đào tạo. Ban đầu còn chịu nhiều ảnh hưởng của đường lối kiến trúc Pháp và kiến trúc cổ Trung Quốc, Cuộc cách mạng Tháng Tám đã chắp cánh cho nền văn hóa mới, giải phóng nghệ thuật kiến trúc khỏi ách thực dân phong kiến. Một chân trời mới cho nền kiến trúc dân tộc ..."

Cũng từ ngày đó, các công trình Việt mọc lên ngày càng nhiều. Cái đẹp nhiều, cái xấu cũng không ít nhưng đó là một quá trình tìm tòi và phát triển của nền kiến trúc Việt Nam độc lập. Chúng ta không thể nhận thấy một công trình kiến trúc có giá trị nếu chỉ nhìn nhận nó dưới một khía cạnh nào đó mà không thể đưa ra những quan điểm của mình về kiến trúc, không chứng minh bằng kiến trúc và thực tiễn khoa học. Luận điểm đó sẽ không được khẳng định và không có giá trị trong phê bình kiến trúc. Nghiên cứu lý luận & phê bình kiến trúc là quá trình nghiên cứu khoa học, nghệ thuật, thực tế cuộc sống để chứng minh giá trị cũng như thiếu sót về mọi mặt của công trình để nền kiến trúc đương đại đi theo một xu thế phát triển mới đáp ứng đầy đủ nhu cầu cuộc sống và cảm thụ thẩm mỹ ngày càng phát triển của xã hội.

Có thể nói rằng: ?oPhê bình kiến trúc là một môn khoa học, nó phản ánh nhận thức các khuynh hướng vận động của kiến trúc đương đại quốc gia, thế giới thông qua lăng kính lịch sử kiến trúc các thời đại. Nó tìm kiếm bàn đạp cho kiến trúc nước nhà vươn tới, khám phá những nhân tố xã hội- thẩm mỹ có khả năng mở ra một quá trình kiến trúc, nghệ thuật mới, chỉ ra được những điểm cần khắc phục trong sáng tác kiến trúc so với nhu cầu thời đại và của chính bản thân kiến trúc?. (Trích Một số bài viết tiểu luận - Phê bình dịch thuật Kiến trúc - KTS Đoàn Khắc Tình). Điều đó chứng minh rằng lý luận phê bình kiến trúc có tác động rất to lớn tới cuộc sống và tư duy sáng tác của các kiến trúc sư.

Ví dụ, trước đây, thủ đô Hà Nội ta nhà mái chóp, chóp tròn, chóp vuông, chóp tam giác, chóp củ hành... chóp đủ loại mọc lên như ?ochông? trong các khu nhà ở kiểu biệt thự bên Hồ Tây thơ mộng, dần dần cũng xuất hiện ở các vùng nông thôn hẻo lánh xa xôi. Người sắp làm nhà cho đó là đẹp, người định làm nhà coi đó là chuẩn mực của mình, người đi đường cũng trầm trồ khen ngợi vì nó lạ mắt. Hình thức mái đó cứ như một thể loại mốt thời trang cứ rầm rộ lên cho đến khi giới kiến trúc sư tỏ ra quá bức xúc vì sự vô nghĩa của hình thức này. Bài báo ?oEm ơi... Hà nội chóp? của Phạm Thanh Hà (đăng ở báo Nhân dân số ngay 16/3/1996 và Tạp chí Kiến trúc số 2 năm 1996) là sự phê bình đường lối kiến trúc mang phong cách lai căng đó. Chắc chắn rằng, chúng ta, các nhà quản lý, các chủ đầu tư, kiến trúc sư từ đó sẽ định hướng lại tư duy của mình và có thể lúc nào đó ta đi qua con đường Hà Nội ta sẽ không phải nhìn những ngôi nhà và hát lên ?oEm ơi...Hà Nội chóp?.

Còn mạnh mẽ hơn, như số phận của nhà trăm mái - một ?ođộng chứa kỳ quặc?, được ?ođịnh đoạt? dưới tay các kiến trúc sư và các nhà quản lý. Năm 1992, khi ?onhà trăm mái? ở số 9 Đinh Tiên Hoàng, Đà Lạt, Lâm Đồng sắp bị phá dỡ sau một năm sử dụng thì bài báo về nhà trăm mái đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 3 năm 1992 mang đậm tính lý luận phê bình kiến trúc dựa trên những lý luận khoa học sâu sắc của KTS. Trần Hùng với mục đích duy trì sự tồn tại của ngôi nhà này. Bài báo đã khiến cho không ít nhà phê bình phải suy nghĩ. Bài báo đã ?oduy trì sự sống? cho ngôi nhà thêm một thời gian bằng một kỳ tạp chí, vì sự ra đi của ngôi nhà cũng xuất phát từ bài báo chống lại nó - bài báo viết về cuộc phỏng vấn PGS.KTS Huỳnh Đăng Hy về nhà trăm mái có tựa đề ?oNhà trăm mái - một động chứa kỳ quặc?. Bài báo đã đặt dấu chấm hết cho số phận ngôi nhà và để lại những suy tư trong lòng của các kiến trúc sư.

Những ví dụ trên chưa phải là tất cả nhưng đó là những ví dụ sống động cho tác động của lý luận phê bình kiến trúc đến cuộc sống, cho thấy rằng phê bình kiến trúc có tác động mạnh mẽ dến tâm lý con người, đến xã hội và lôi kéo sự quan tâm, chú ý của quần chúng đến tác phẩm kiến trúc, xóa bỏ sự thờ ơ của quần chúng đối với những biến đổi mạnh mẽ của kiến trúc nước nhà. Phê bình kiến trúc một cách nghiêm túc, chuẩn mực và khách quan sẽ giúp cho những người trong nghề có thêm những thông tin vô cùng bổ ích, những thông tin giúp cho họ có những định hướng đúng đắn trên con đường sáng tác nghệ thuật của mình. Phê bình kiến trúc giúp cho công chúng có những đồng cảm trước công trình kiến trúc và là cơ sở để nhận thức của nhân dân không còn quá lệch lạc so với sự phát triển của đời sống kiến trúc xung quanh mình.

Trở về với nhà mái chóp, hình thức lai căng này, trộm nghĩ, có lẽ chẳng ai lại muốn làm cho mình một công trình như thế nữa để thiên hạ ?oghé mắt? buông lời dèm pha hay cũng không ai lại muốn nhà mình làm lên rồi lại bị phá dỡ vì sự kỳ quặc quá mức để rồi ảnh hưởng đến môi trường kiến trúc, cảnh quan xung quanh. Cũng như là một Hà Nội vàng, tòa nhà ?ohàm cá mập?, nhà ?osiêu mỏng?, nhà lại cổ... những hình thức kiến trúc đó, qua lý luận, phê bình mà giờ đây, quần chúng ai cũng có cho mình những cảm nhận, quan điểm riêng để rồi có những đánh giá, nhận xét kiến trúc một cách lý trí hơn.

Vậy, phê bình kiến trúc kéo theo nhiều sự thay đổi trong nhận thức, thị hiếu về kiến trúc của xã hội, của các kiến trúc sư, các nhà quản lý, các chủ đầu tư. Vì những đánh giá kiến trúc dựa trên nền tảng thẩm mỹ, nghệ thuật và khoa học thực tiễn phát triển xã hội luôn là kim chỉ nam cho tiến trình phát triển kiến trúc và là định hướng cho người làm kiến trúc có những cảm nhận mới về kiến trúc dưới bàn tay mình.

To ngayhomkia,
Thứ 1, đây là một bài viết hay.
Thứ 2, nên ghi rõ nguồn gốc bài viết nếu đó không phải là bài viết của anh.
Thứ 3, hình như đã có một topic về phê bình kiến trúc do GoBlue lập ra.

Mời cả nhà vào đây http://www.ttvnol.com/KienTruc/569994.ttvn
Lock nhé !