Bàn về thư pháp Việt Nam

Trước nhất, Quản xin được tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến bác home_nguoikechuyen, vì những gì bác đã cống hiến cho box từ khi nó chưa được thành lập, và những bài viết rất chất lượng cho mảng đề tài Thư Pháp chữ Việt. Nhân đây, tôi cũng xin góp thêm mấy dòng sơ bàn đôi chút về Thư Pháp chữ Việt của chúng ta.
Trong khuôn khổ cho phép của bài viết, tôi xin đề cập đến vấn đề đặt tên cho phân môn này. Thư Pháp chữ Hán thì đã có những định nghĩa trong Từ điển ( & Tự Điển), được hiểu như sau:
- Chữ Thư: Lấy nghĩa động từ, không lấy nghĩa danh từ. Nghĩa động từ của chữ Thư là viết, cách viết chữ.
- Chữ Pháp: nghĩa là phép.
Suy ra: Thư Pháp có nghĩa là cách viết hay phép viết chữ Hán đẹp. ( Theo Đào Duy Anh)
Còn chữ Việt ( Quốc ngữ ) thì gọi là gì?
Chúng ta đều đã hiểu được rằng chữ Quốc ngữ là thứ chữ ghi âm mang kí tự La - tinh.
Ví dụ: chữ B ( bê) dùng để ghi âm Bờ. Chữ C ( xê) dùng để ghi âm cờ,...
Vậy thì khi dùng bút lông ( cọ ) nhúng mực xạ để viết thứ chữ này, căn cứ vào Nội Dung muốn viết để truyền tải cái hồn của câu chữ...ta gọi là gì?
Theo một số nhà nghiên cứu về Văn hóa phi vật thể và nghiên cứu Thư Pháp nói riêng, thì với thứ chữ mang kí tự La-tinh này, khi viết, người thủ bút phải diễn đạt được cái hồn của câu văn, câu thơ hay một câu danh ngôn nào đấy, đồng thời, thể hiện ở nét chữ đầy đủ những nguyên tắc của mười ( 10 ) nét cơ bản. ( Tôi sẽ giới thiệu sau).
Ví dụ: Chúng ta cùng tham khảo bức tranh chữ này;
Trích từ bài của home_nguoikechuyen viết lúc 17:28 ngày 11/06/2003:
--------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------
Hẳn là ai cũng nhận ra dấu vết của chữ Hán được áp dụng ở nét, nhất là độ âm dương trong nét và trong con chữ. Hai nữa là các yếu tố, cách thức thủ bút đều giống như cách viết chữ Hán, nhưng lại truyền tải nội dung chữ Việt. Bức tranh chữ hiện lên với vẻ dân dã và đặc trưng tính cách Việt trong lối cảm lối nghĩ. Thành ra nó mang nhiều tính chất của Hội họa. khi thủ bút, người viết có thể là phóng bút với một tốc độ rất nhanh ( Theo Kiều Văn Tiến- tác giả cuốn Sự Kì Diệu Của Chữ Việt Hiện Đại), để lại vết sước ( Gân, xương) trên nền giấy bản rất đẹp. Lại có khi khoan nhặt trong từng động tác nhẹ nhà, giống như người đang đi bộ ( Hành thư)...Tức là nó có sự kết hợp ngẫu nhiên giữa Thư Pháp chữ Hán và hội họa. Nên chăng ta dùng hai chữ Thư Họa để gọi thì đúng hơn với cách viết chữ Việt bằng bút lông?
Ở phía Bắc ( Hà Nội) có CLB Thư Họa Thăng Long), phía Nam ( TP.HCM có CLB Thư Họa Giác Ngộ)... do các vị Tiền bối sáng lập và đặt tên. Cụ Lê Xuân Hòa là một trong những cây Đại thụ của nước nhà về Thư Pháp cũng đồng tình với cách gọi này ( Thư họa Thăng Long), Thầy Chính Văn ( vừa qua đời mấy tháng) ở CLB Thư họa Giác Ngộ cũng cùng ý đó. Và rất nhiều các Nhà Thư Pháp cả chữ Việt và Hán trong nước cũng ủng hộ cách gọi này.
Riêng tôi, tôi cho rằng, nhận thức đúng ý nghĩa, giá trị của bộ môn này mới là quan trọng. Chứ gọi là Thư Họa hay Thư Pháp cũng chỉ là vấn đề hình thức. Tuy nhiên, hiện tại chưa có một thống nhất chung nào cho cách gọi. Và những người thủ bút cũng tuỳ hứng mà ghi là thư Pháp hoặc Thư Họa.
Ở Nha Trang ( Khánh Hoà có CLB Thư Pháp Hồn Chữ Việt) có anh Lê Vũ, một người đi đầu trong lối viết chữ thành tranh. Anh họa chữ Hồ Chủ Tịch ra khuôn mặt Bác Hồ kính yêu, họa chữ Phật Di Lặc nhìn ra ông Phật Di Lặc đang xoa bụng cười thoải mái, hay họa chữ Hồ Xuân Hương thì nhìn ra Nữ sĩ họ Hồ đang thướt tha trong dáng điệu duyên dáng với chiếc áo tứ thân mĩ miều nhưng đậm chất văn hóa Việt Nam v.v...Đây cũng là một cách chơi chữ khá lí thú và đòi hỏi nhiều công phu trong luyện tập và sáng tạo. Suy cho cùng, tiếp cận cái đẹp và thưởng thức cái đẹp tuỳ ở nhận thức của mỗi người. Những giá trị được khẳng định thì không có sức mạnh nào phá tan được. Tuy nhiên, còn phải cùng nhau ngồi lại, thống nhất nhiều vấn đề, để Thư Pháp Việt Nam đi lên với những chiều kích như mong đợi.
Xin mượn bốn câu thơ của chị Nguyễn Thuỵ Đăng Lan, tác giả cuốn Chữ Tâm Trong Thư Pháp:
Cuộc đời vốn là mộng
Được mất cũng là mộng
Say mộng hay tỉnh mộng
Đều là mộng mà thôi.
Để kết thúc bài viết này.
Kính.
Trịnh Tuấn - Quan_Di_Ngo
__________________________________________________
Trịnh tiên sinh nếu đặt tên là Thư hoạ tôi thấy không ổn. Tôi đã từng viết trong topic Thư pháp chữ Việt của Bác, sau đây xin nói rõ hơn:
Chúng ta trước đây mượn chữ Hán để viết, như vậy khi viết chữ Hán đẹp, có thể gọi là thư pháp (từ Hán Việt). Trong quá trình đó, ông cha chúng ta có sáng tạo ra chữ Nôm, người Nhật cũng thế, người Hàn cũng thế, để khẳng định tinh thần dân tộc. Nếu các bác viết thư pháp bằng chữ Nôm thì còn có thể gọi là Nghệ thuật viết chữ Việt. Nhưng sau này, khi người Pháp đem chữ Quốc ngữ vào, chúng ta lại dùng chữ Quốc Ngữ. Chữ quốc ngữ là chữ La tinh có dấu. Chính vì vậy gọi là "Việt Nam mit Ca li gờ ráp phi " hợp nhất. Đã không viết được chữ Hán thì đừng gọi là thư pháp hay thư hoạ gì cả. Đến chữ thư viết thế nào, chữ pháp viết thế nào còn chẳng biết thì còn gọi là thư pháp thế nào được. Cứ gọi như trên: tiếng Tây, chữ La tinh có dấu thế là hợp cả nội dung và hình thức nhất.
Nay, kính thư.

Hớ !
Ơ thế cứ phải biết viết chữ Hán hay hiểu nghĩa chữ Hán mới đc viết hoặc đc hiểu nghĩa của " Thư pháp " à các bác ???
Kiểu như là ko biết viết chữ Hán ...ko hiểu nghĩa chữ Hán ...thì không được dùng chữ " đồng chí " hoặc chữ " chính tả " ạ?
Hơ?

Bác Loa kèn đen sì sang topic " Thư pháp Việt Ngữ" của Trịnh tiên sinh mà xem nhé.
Chào thân ái và quyết thắng.

Xin được bàn với Quan_Di_Ngo và rosered về 2 chữ thư pháp
Thư pháp theo nghĩa Hán - Việt là nghệ thuật viết chữ đẹp, tiếng Anh là Calligraphy, dịch nghĩa là Beautiful handwriting cũng có nghĩa là cách viết chữ đẹp, tiếng Pháp cũng có ý nghĩa như thế: Calligraphie. Tóm lại, thư pháp có yếu tố căn bản là viết chữ bằng tay ?ohandwriting? và đối với người Trung Hoa và Việt Nam thì thường viết bằng bút lông mực tàu màu đen. Cũng có thể viết bằng màu son đỏ hoặc nhũ vàng, nhũ bạc trên nền đỏ, nền đen. Tính chất của thư pháp phải là phóng túng, tài hoa và bay ****. Thư pháp thể hiện cái thần khí của người viết, không phác họa trước rồi viết theo hoặc tô vẽ thêm, đồ đi đồ lại.
Đi sâu vào chuyên môn hơn,theo người nhật,chữ thư(sho)có nghĩa là phóng bút(một cách viết rât nhanh).Đối với người nhật:''''thư pháp''''còn gọi là thư đạo(shodo),là nền tảng căn bản của thư pháp Thiền.Đây là cách phóng bút trong trạng thái xuất thần.
Qua đó chúng ta có thể rút ra một định nghĩa chung,đúng với bản chất của thư pháp,hợp với ý nghĩa của bộ môn này.Thư pháp chình là cách thể hiện chữ viết bởi công năng phóng bút.Đây là ý nghĩa căn bản của thư pháp.
Từ thô đến tế,từ cạn đến sâu,TP có nhiều nghĩa,tương ứng với nội tâm của người thủ bút.Khi đã hiểu được ý nghĩa căn bản của thư pháp,chúng ta muốn nói TP là cách viết chữ,là nghệ thuật viết chữ,hay cách phóng bút...đều được cả
Được home_nguoikechuyen sửa chữa / chuyển vào 15:14 ngày 08/05/2004

Tôi nói "Việt Nam mít Ca Li gờ ráp phi", tất nhiên không đặt tên như vậy được, nhưng tôi nói như vậy là mong muốn độc giả quan tâm: tên gọi phải phù hợp với hình thức. Như Hàn Thuyên xưa đặt tên tập thơ chữ Nôm của mình bằng một cái tên chữ Hán, sau phải đổi lại bằng từ thuần Việt. Đó là sự phù hợp giữa nội dung và hình thức. Đó mới là một cái tên theo đúng nghĩa của nó.
Đã đặt vấn đề tên gọi ra thì phải chọn cho phù hợp, bằng không thì đừng nhắc nữa, mà gọi quách là thư pháp chữ Quốc ngữ cho dễ hiểu.

Em xin có vài lời mạo muội. Em nghĩ nghệ thuật thư pháp hiện nay đang thành hình, còn quá sớm để nói rằng Thư pháp Việt Nam có nguồn gốc là Thư pháp Trung Quốc, bất quá đó chỉ là một nhánh của Thư pháp Việt Nam mà thôi. Em cũng không nghĩ người Việt Nam và người Trung Quốc thì dùng bút lông. Người Việt xưa đã từng dùng bút lông để viết chữ Hán, chữ Nôm, nhưng khi viết chữ Quốc ngữ thì họ dùng bút chì, ngòi bút sắt. Chúng ta cũng không có đủ tư cách để định ra tiêu chuẩn cho Thư pháp là phải phóng túng, các tiêu chuẩn về cái đẹp trên thế giới rất đa dạng, ta không thể nào nói bút lông là đẹp mà bút sắt là không đẹp, không thể nói phóng túng là đẹp mà tinh tế là không đẹp. Riêng cá nhân em thấy rằng Thư pháp chữ Quốc ngữ thích hợp với ngòi bút sắt, theo những quy chuẩn của kiểu chữ Latin hơn là dùng bút lông và các tiêu chuẩn mỹ thuật Trung Hoa. Hiện nay ở Việt Nam không viết một loại chữ, có người viết Nôm, có người viết Hán, có người viết Quốc ngữ. Chữ Nôm và chữ Hán thì gần gũi với thư pháp Trung Hoa, nhưng chữ Quốc ngữ viết bằng bút lông theo Vy là một sự khập khiễng.

Tham khảo thêm bài báo:
''''Kỹ thuật viết chữ Việt đẹp'''' hay ''''Thư pháp tiếng Việt''''?

Chữ viết kiểu này có nên gọi là thư pháp? ​

Hiện nay thư pháp tiếng Việt xuất hiện mọi nơi, trên các tấm ảnh, những tờ lịch và cả trong các cuộc triển lãm. Thế nhưng kiểu viết này có đáng được gọi là thư pháp?
Thư pháp là thuật ngữ chỉ cho những nước dùng hệ chữ tượng hình. Nước ta trước khi có Alexandre de Rhodes nghiên cứu và hoài thai ra chữ quốc ngữ đã sử dụng hai loại chữ, chữ Hán và chữ Nôm. Trên thực tế cả chữ Hán và chữ Nôm đều thuộc hệ chữ tượng hình. Thư pháp trên thực tế cũng chỉ sử dụng cho hệ chữ tượng hình mà thôi.
Cái tên chữ tượng hình đã thể hiện phần nào bản chất của nó. Chữ Hán khi viết chữ Tâm ta thấy hình vẽ mô phỏng người chèo đò đi giữa dòng sông. Chữ Mã là hình một con ngựa đang tung bờm. Vậy một bức thư pháp sẽ không chỉ dừng ở việc con chữ mà nó còn mang tầm như một bức tranh. Cũng chính bởi vậy mà những nhà thư pháp phải khổ luyện rất khủng khiếp để có được những bức "tiên hoa" mang đậm dấu ấn cá nhân và tải được cái thần của con chữ.
Hơn nữa chữ tượng hình thường mang rất nhiều lớp nghĩa. Chữ An ^??chẳng hạn. Nó bao gồm bộ miên (mái nhà) và chữ nữ (người con gái) hàm ý nếu dưới mái nhà mà có bàn tay của người con gái thì mái nhà đó sẽ an bình. Mỗi bức thư pháp với những con chữ tượng hình mang trong mình nó cả một bài học triết lý. Đó là điều mà hệ chữ la-tinh không có.
Nhìn lại thì chữ hệ la-tinh như chữ Quốc ngữ của ta đi theo một dòng khác hẳn. Chính vì vậy việc có tham vọng đưa "kỹ thuật viết đẹp chữ Việt" thành "thư pháp tiếng Việt" có thể là một việc làm mơ hồ. Chữ viết theo hệ la-tinh mang trong mình nhiều ưu điểm như nó ghi lại âm khiến cho người học dễ học hơn, dễ viết hơn. Cấu tạo chữ Việt ta rất gọn gàng khiến cho việc bóp méo, hay thêm bớt, phóng bút tạo những nét bứt phá là điều không thể. Hơn nữa chữ quốc ngữ chỉ mang trong mình vài nghĩa nhất định chứ không dày lớp nghĩa như chữ Hán thành ra nó làm cụt cái thú ngắm chữ và suy ngẫm.
Mà đó lại chính là những yếu tố cơ bản để tạo thành những bức thư pháp. Ví như chữ Thọ có tới gần 200 cách viết khác nhau. Những chữ Hán tượng hình khác cũng đều có thể thể hiện ở nhiều dạng khác nhau ở các thể cơ bản: Chân, Triện, Lệ, Thảo. Ngoài ra, người viết không quá bị gò bó, có thể bớt nét hay thêm nét mà người đọc vẫn nhận ra đó là chữ gì, cốt sao thể hiện được cái hồn cho con chữ. Đó là điều mà hệ chữ la-tinh không chấp nhận.
Nhiều người bảo thế thì những chữ viết mà người ta vẫn coi là "Thư pháp tiếng Việt" như những chữ viết của Trịnh Công Sơn gọi là gì? Đó mới chỉ là những kiểu viết lạ, mang nhiều tính chất của dấu ấn cá nhân chứ không phải là "thư pháp" theo đúng nghĩa của nó.
Vậy nên chăng chỉ coi đó là "kỹ thuật viết chữ đẹp" chứ không phải là "thư pháp tiếng Việt". ((Theo Tạp chí Tia Sáng)

Ở đây cũng tranh luận dữ lắm​

Xin lỗi các nhà thư pháp (Hán Nôm), nhưng thực ra mà nói thư pháp dù có sâu sắc mấy, dù có nghệ thuật mấy, chẳng qua cũng chỉ là nghệ thuật viết chữ (đẹp) chứ không hơn. Giả sử các nhà thư pháp Hán Nôm chỉ khăng khăng dành cái tên ấy cho mình thì Calligraphy của phương Tây gọi là gì đây? Nghệ thuật là muôn hình muôn vẻ, nếu chỉ gói gọn trong cái hiểu biết của mình rồi bài xích những cái khác, đến cả cái tên cũng giành thì làm thế nào đạt đến sự phóng túng, khoáng đạt được.

"Nghệ thuật viết chữ đẹp" hay "thư pháp chữ Quốc ngữ" ?​

Thưa bác @duongphuongbay, cho phép Quản nói dăm lời về đề tài này nhé.
Cuối năm 2003, nhất là dịp trước Tết Nguyên Đán, tôi có được Doanh nghiệp sách Thành Nghĩa Tp.HCM, xuống các nhà sách trực thuộc Doanh nghiệp để viết chữ tặng khách hàng. Trong đợt ấy, cùng với tôi, còn có một bạn nữa viết loại chữ này. Tôi đã giao lưu và tìm hiểu, rút ra được mấy nhận định sau:
1/ Theo cách bạn ấy nói, thì đây là lối chữ Long Phụng - nói tắt cụm từ Rồng bay Phượng múa. Kiểu này là kiểu viết đã có từ rất lâu bên Tàu và cả ở Việt Nam ta. Ông cha chúng ta đã từng viết kiểu chữ này rất phổ biến một thời, sau đó lắng xuống, gần như không có người tập luyện và ít xuất hiện một cách đại chúng.
2/ Viết chữ lối này không dùng bút lông ( cọ), mà dùng Bút Gỗ. Thanh gỗ dẹp được soi rãnh ( 2,3,4 hoặc 8 rãnh). Mỗi rãnh trên thanh gỗ sẽ là phần trống trên nét chữ. Người viết loại chữ này dùng các động tác của người Họa sĩ, vẽ những nét chính cho câu văn định viết. Chẳng hạn thể hiện ba chữ: Phúc - Lộc - Thọ, thì ba chữ P - L - T, được vẽ thành ông Phúc, ông Lộc, ông Thọ, các chữ còn lại phụ chú cho thêm sinh động. đặc biệt các thanh ( sắc, huyền, hỏi, ngã...) được thể hiện bằng các con vật như cá, ****,...trông rất sinh động và độc đáo.
3/ Có một vài ý kiến cho rằng, hai câu thơ của Vũ Đình Liên:
Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay
Nói nhiều về nghệ thuật viết chữ dạng này. Tuy nhiên, chúng ta vẫn hiểu bấy lâu nay là ngầm nói ông Đồ trong bài thơ ấy viết chữ Hán. Việc đúng hay sai còn nhiều tranh luận. Suy cho cùng, mọi giá trị nghệ thuật đều được trân trọng và đáng được biểu dương. Tôi cho rằng, lối viết này nên phát triển rộng rãi, vì nó thể hiện sự đa dạng và phong phú cho không chỉ tiếng Việt chúng ta mà cho bất cứ một ngôn ngữ nào của nhân loại.
4/ Việc tập luyện không quá khó, chỉ đòi hỏi sự kiên tâm và cố gắng của những ai yêu thích. Mong là chúng ta sẽ tiếp cận lối viết chữ độc đáo này một cách rộng khắp.