Bảo đảm tính cạnh tranh công bằng trong Đấu thầu

Đấu thầu là phương thức giao dịch đặc biệt, mà người muốn xây dựng công trình (người mở thầu) công bố trước các yêu cầu và điều kiện để đơn vị thi công xây dựng công trình (người dự thầu) công bố giá mà mình muốn nhận. Người mở thầu sẽ chọn người dự thầu nào phù hợp với điều kiện của mình với giá thấp hơn. Như vậy có thể thấy, để trúng thầu cần có 2 yếu tố: bảo đảm kỹ thuật và giá cả thấp nhất.

Khi bước vào quá trình xây dựng tiêu chí mở thầu và chọn thầu thì ngoài vấn đề năng lực của nhà thầu, vấn đề tiêu chí kỹ thuật và giá cả là vấn đề rất quan trọng quyết định đến việc xác định đơn vị trúng thầu. Và trên thực tế, nhiều trường hợp hai vấn đề này lại dường như mâu thuẫn với nhau. Bên gọi thầu vừa muốn tiêu chí về kỹ thuật cao, lại vừa có giá cả thấp. Thậm chí giá thấp nhất luôn là “ma lực” hấp dẫn việc chọn thầu. Nhiều trường hợp bỏ giá thấp để trúng thầu bất chấp các yêu cầu về kỹ thuật, tiến độ thời gian… và đã dẫn đến hệ lụy là kết quả thực hiện gói thầu.

Phải thấy rằng, giá thấp nhất thì chất lượng cũng sẽ thấp nhất. Để trúng thầu nhiều đơn vị tham gia đấu thầu có xu hướng bỏ giá thầu thấp hoặc rất thấp so với tiêu chí về chất lượng kỹ thuật để được trúng thầu. Cách làm này dễ biến cuộc đấu thầu thành đấu giá cao thấp còn tiêu chi kỹ thuật bị xem nhẹ, hoặc xác định chung chung, hoặc “đợi hồi sau sẽ rõ”. Bởi vậy nếu chỉ chú ý giá bỏ thầu sẽ khiến cho việc đấu thầu lệch hướng. Nhiều dự án đấu thầu thiên về giá, không chú ý đến vấn đề kỹ thuật. Nhiều công trình vừa làm xong đã phải sửa chữa, làm lại.

Sự thay đổi này sẽ khắc phục tình trạng các nhà thầu năng lực kém nhưng lại đưa ra giá bỏ thầu thấp để trúng thầu, dẫn tới dự án không bảo đảm về tiến độ cũng như chất lượng công trình. Việc "đấu thầu hay đấu giá" sẽ ngã ngũ nhưng quan trọng hơn các quy định chính là yếu tố con người thực thi nhiệm vụ. Do đấu thầu là một nghiệp vụ, vì vậy, cần phải do những người chuyên nghiệp, nắm vững về nghiệp vụ và thực thi đúng quy định. Với việc thành lập đơn vị tổ chức đấu thầu chuyên nghiệp, cần tạo điều kiện để cho các tổ chức tư vấn luật tham gia nhiều hơn vào hoạt động đấu thầu.

Khi hoạt động đấu thấu được tổ chức chuyên nghiệp thì sẽ khắc phục căn bản các bất cập trong hoạt động đấu thầu.