Bảo tàng lịch sử Việt Nam tại TP HCM: quá khứ và hiện tại

Có một dòng sông đã qua đời..........(Bảo tàng xưa nhất Sài Gòn và VN)






Những khoảnh khắc cuối cùng sau cả thế kỷ dài lặng lẽ đứng đó chứng kiến bao thăng trầm của Sài Gòn




Source: http://www.flickr.com/photos/13476480@N07/

Bảo tàng Sài gòn, xưa nhất Đông Dương

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)



Không ảnh này cho thấy đại lộ Norodom chụp từ phía TCV. Bên tay phải đại lộ có tòa nhà nhô cao là viện bảo tàng trước năm 1929
__________________



.

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Đây là bảo tàng đầu tiên của Đông Dương là tiền thân của bảo tàng LSVN







Đông người đi xem bảo tàng nhỉ?





Có lúc bảo tàng đặt tại số 12 Lê Duẩn ngày nay. Trên bản đồ năm 1928 đánh dấu số 4.





Saigon 2010 - Tòa nhà số 12 Lê Duẩn

Hình chụp tòa nhà số 12 Lê Duẩn TPHCM vào cuối năm 2010. Từ ngày 18-01-2011, cùng với tòa nhà của công ty Shell ở bên phải, nó đã bị quây lại bằng vách tôn hàng rào. Sắp sửa bị "làm thịt " rồi!

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

TP.HCM 'khoe' tượng phật được bảo hiểm 6 triệu USD

Cập nhật lúc 07:57, Thứ Tư, 13/01/2010 (GMT+7)
http://vnn.vietnamnet.vn


Tượng phật Đồng Dương được bảo hiểm 6 triệu USD đã chính thức xuất hiện trong buổi khánh thành phòng trưng bày văn hóa Óc Eo và Chămpa tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (TP.HCM).


Tượng phật Đồng Dương cao 1,2 mét là một trong những cổ vật rất quý hiếm và nổi tiếng trên thế giới.

Bức tượng có niên đại khoảng thế kỷ 8 - 9, được tìm thấy tại Quảng Nam, cũng được các nhà nghiên cứu đánh giá cao về mặt mỹ thuật.





Bức tượng phật Đồng Dương được bảo hiểm 6 triệu USD.

TS. Bá Trung Phụ cho biết: "Tượng phật Đồng Dương rất có giá trị về phong cách. Nó thuộc loại hình nghệ thuật vị nghệ thuật, vị nhân sinh chứ không phải nghệ thuật tôn giáo. Sự cân đối về hình thể đã tạo nên vẻ đẹp đặc biệt của cổ vật này".




Tượng nữ thần Devi bán thân và một trong 4 đầu tượng Siva trên toàn thế giới.

Ngoài tượng phật Đồng Dương, phòng trưng bày mới khánh thành của bảo tàng còn có nhiều cổ vật giá trị khác cũng thuộc nền văn hóa Chămpa. Đó là tượng nữ thần Devi có niên đại thế kỷ 10, được bảo hiểm từ 1,5 đến 2 triệu USD.

Hoặc đầu tượng Siva từ thế kỷ 7 - 8 bằng vàng và bạc. Cổ vật này hết sức quý hiếm khi hiện trên thế giới chỉ còn 4 tượng đầu Siva, ngoài Việt Nam có Bỉ, Áo và Mỹ.






Tượng phật bằng gỗ xưa nhất Đông Nam Á.


Trong khi đó, các cổ vật thuộc nền văn hóa Óc Eo tại triển lãm xuất phát chủ yếu từ vùng Ba Thê - An Giang và các tỉnh miền Tây Nam Bộ, có niên đại từ thế kỷ 2 - 7. Các cổ vật này có hình thể đơn giản, nhưng rất tinh tế.

Trong số này có những tượng phật bằng gỗ được xem là xưa nhất được tìm thấy ở Đông Nam Á, chất lượng còn khá tốt. Hoặc nhiều tượng nữ thần và nam thần tạc bằng đá, là những tác phẩm nghệ thuật điêu khắc độc đáo, tạo hình tỉ mỉ từng chi tiết.








Tượng nữ thần trong văn hóa Óc Eo đạt tính thẩm mỹ rất cao (ảnh lớn). Trang sức của nền văn hóa Óc Eo không khác gì trang sức bằng đá hiện đại của Nhật Bản hiện nay (ảnh trên). Chiếc nón của thần Siva làm bằng vàng, bạc và thạch anh tím.

Trước đây, cổ vật văn hóa Chămpa và Óc Eo chỉ được bảo tàng trưng bày theo dạng chuyên đề. Sau khi được khẳng định là hai nền văn hóa lớn trong nền văn hóa các dân tộc Việt Nam, hai nhóm cổ vật đã được xây dựng riêng hai phòng trưng bày với 439 món.








Bệ thờ 9 vị thần (Navagraha) độc nhất vô nhị của văn hóa Chămpa, làm bằng đá, có niên đại vào thế kỷ 10, tìm thấy ở Quảng Nam (ảnh trái). Các hình thái bùa chú trong văn hóa Óc Eo.


Hai phòng trưng bày được thiết kế hiện đại theo chuẩn các phòng trưng bày trên thế giới, với thiết bị chiếu sáng đặc biệt, bệ đá đặt cổ vật. Các cổ vật có giá trị đặc biệt được bảo quản trong các tủ kính có khả năng chịu lực lớn, không bị vỡ. Hai phòng trưng bày được sự hỗ trợ của Pháp qua dự án FSP - phát huy giá trị di sản bảo tàng Việt Nam.

• Bài, ảnh: Lê Tám

TƯỢNG PHẬT GIÁO CHĂM PA

KIÊM ĐẠT


Những tượng Phật

Dù tôn giáo chính của Chăm Pa là Siva Giáo, tuy nhiên, trong một thời điểm nhất định trong lịch sử đất nước nầy, dấu ấn Phật Giáo vẫn rất quan trọng. Biểu trưng rõ nét là các tượng Phật. Khi nói đến điêu khắc Chăm Pa thời Phật Giáo hưng thịnh tại nước nầy không thể không nói đến nghệ thuật Đồng Dương. Không phải là ngẫu nhiên mà danh xưng “Phật Viện Đồng Dương” được dùng để đặt tên cho cả một phong cách nghệ thuật Chăm Pa ở một giai đoạn nhất định. Các hiện vật điêu khắc và trang trí Đồng Dương thật phong phú đa dạng: tượng Phật, tượng Bồ Tát, tượng Môn thần (Dvarapala), tường người lễ bái. Ngoài ra còn những phù điêu tuyệt đẹp trang trí kiểu kỷ hà học. Chất liệu bằng đá, bằng đồng, bằng đất nung bền chặt. Trong nền điêu khắc Chăm Pa, các nghệ phẩm thuộc phong cách Đồng Dương có những sắc thái đặc biệt: cung mày nối liền nhau nối gờ lên và lượn sóng, môi dày có viền, mũi rộng và tẹt... Đẹp nhất, độc đáo nhất trong phong cách Đồng Dương là các môn thần. Các vị thần nầy được tạc trong nhiều tư thế: dứng trên khuôn mặt động vật, hai chân dang ra bề thế, đầu quay về hướng động tác. Sự quan tâm của nhà điêu khắc tập trung nhiều ở khuôn mặt, thể hiện đúng nét của từng nhân vật. Đó là những điểm tiêu biểu nhất.

Tượng Phật Đồng Dương: Vào tháng Tư năm 1911, nhà khảo cổ học Henri Parmentier đã tìm được tại khu vực Đồng Dương, xã Bình Định, huyện Thăng Bình (Quảng Nam) một pho tượng đồng tuyệt mỹ. Đây là pho tượng bằng loại đồng thau cũ khá lớn (chiều cao đến 1,08m), không có phần bệ đỡ phía dưới như những tượng Phật khác. Tượng thể hiện đức Phật đứng, hai tay hướng cân xứng nhau, ra phiá trước. Phật mặc một tấm áo tu hành (Uttarasanga) dài để hở một vai (phải), lại khoác thêm bên ngoài một tấm khoác (Samghati) Tóc Phật là những vòng xoắn ốc đều đặn. Trên trán có một Urna lớn. Tuy cùng làm một động tác như tay phải, nhưng bàn tay trái cầm một phần vải kéo ra đằng trước. (trích theo Catalogue du Musée Cam de Tourane – BEFEO – XIX - 1919).

Theo nhà nghiên cứu Ngô Văn Doanh thì: Tượng Phật Đồng Dương nói trên có gắn liền với truyền thống Amaravati của Ấn Độ, cho đến nỗi có thể nào tìm ra được một dấu tích gì thuộc truyến thống bản địa (Lâm Ấp cũ).

Căn cứ theo những vết tích trên đây, không phải ngẫu nhiên mà vùng Phật viện Đồng Dương nằm trong vùng được gọi là Amaravati, kinh đô của Chăm Pa trong khoảng 875 – 1000. Theo Carl Heffley (The Arts of Champa – Sai gon) thì đúng ra, khi triệt thoái về Nam vào cuối thế kỷ thứ IX (sau Công nguyên) kinh đô phải là Trà Kiệu mới đúng. Dựa trên tiêu chí về phong cách tượng Phật Đồng Dương, các nhà nghiên cứu cho rằng: Niên đại của tượng Phật kể trên là từ khoảng giữa thế kỷ thứ IV cho đến đầu thế kỷ thứ VI. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là giả định.

Tượng Phật Quảng Khê: Quảng Khê thuộc tỉnh Quảng Trị, là đất Cham Pa trước thế kỷ thứ IX. Ở đây các nhà khảo cổ thuộc Trường Viễn Đông Bác Cổ (E.F.E.O) đã khai quật và phát hiện ra được một nhóm tượng Phật khoác áo che kín cả hai vai, khác hẳn với tượng Đồng Dương kể trên. Tượng Phật Quảng Khê có ***g ngực hẹp, hai cánh tay trần, y phục xiết chặt vào cơ thể. Nhiều phần của pho tượng đã không còn. Căn cứ vào những chi tiết còn lại, những điều nầy nêu ra đặc trưng có khả năng cho thấy được rằng: Tượng Phật Quảng Khê gắn với các loại tưọng đồng thau của nghệ thuật Môn – Dvaravati hoà với phong cách Gupta của Ấn. Thể loại tượng Phật nầy còn tìm thấy ở vùng Sumatra (Indonesia) và Theno (Malaysia). Đặc điểm của pho tượng Quảng Khê là có vầng hào quang được gắn biểu trưng đằng sau vai. Cũng chưa hiểu rõ là vầng hào quang nầy được gắn vào thời sau hay cùng thời? Dựa vào những nét tiêu biểu kể trên chúng ta có thể đoán định rằng: Niên đại tượng Quảng Khê tương đương với tượng Pongtuk (Thái Lan) và Sumatra, tức là thuộc vào giai đoạn thế kỷ IV đến thế kỷ VI.

Tượng Phật Bình Định: Có thể tìm hiểu thêm ở Bảo tàng Điêu khắc Chăm Pa ở Đà Nẵng. Tại khu trình bày, góc Tây Nam thuộc hành lang Bình Định, có thấy trưng bày tượng Phật tìm thấy ở Bình Định. Tượng được định thời gian vào thế kỷ XII, chiều cao 95cm, chiều rộng 70cm. Tượng Phật nầy được thể hiện bằng kiểu ngồi bán già trong nghệ thuật Ấn Độ cũng như nhiều nước khác ở Đông Nam Á. Pho tượng đã không còn phần đầu, kể từ khi trưng bày. Phật ngồi xếp bàn tròn, tay trái đặt ngửa ở chỗ gặp nhau của hai bàn chân, tay phải chắp lên ngực, các ngón tay chỉa thẳng lên, được gọi là “thế Anjali Mudra”. Tư thế nầy được biểu hiện cho “cát tường”.

Y phục trên pho tượng Bình Định nầy là loại áo cà sa quấn chung quanh người, đầu vải còn lại thì xếp lại vắt qua vai trái, vai phải để trần. Ở đầu vải nầy xếp lại nhiều nếp dẹp buông xuống ở vai. So sánh với những tượng Phật khác thì loại y phục nầy cũng là một khổ vải dài và rộng rất đơn giản; chiều dài phủ xuống đến tận chân; chiều ngang xếp lại nhiều nếp xếp phủ cho đến cổ tay như được thấy ngày nay. Nhiều phần đã bị mất từ khi khai quật, ngón tay cái và một phần của bàn tay trái đã bị vỡ mất. Đức Phật ngồi trên toà sen những cánh sen được cách điệu thành những ngọn lửa mềm mại toả ra đều đặn nhau. Kích thước của tượng Phật nầy gần bằng với kích thước của người thật; thân hình thì mập mạp và cân đối trong mọi thành phần cơ thể.

Nhìn chung lại, sự hiện diện của các tượng Phật của Chăm Pa tuy ở những địa điểm khác nhau chứng tỏ rằng: ngay từ những thế kỷ đầu Công nguyên, Phật Giáo đã đóng một vai trò đáng kể tại Vương quốc Chăm Pa. Điều nầy có thể khẳng định về câu chuyện viên tướng viễn chinh khi đánh vào Lâm Ấp đã tịch thu được 1.350 tác phẩm Phật Giáo, được viết bằng thứ chữ “Côn Lôn” (được hiểu là kiểu chữ Nam Ấn Độ). Nếu quả thật, thì cũng nên đánh giá đúng vị trí Phật Giáo xứ nầy, tuy tư liệu đã không mấy thể hiện rõ.

Ngay sau khi phát hiện, tượng đồng Đồng Dương đã trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều nhà khảo cổ học thuộc trường Viễn Đông Bác Cổ (E.F.E.O) và Hội Nghiên cứu Đông Dương (S.E.I), như R. Rougier, A. Foucher, V. Goloubew, P. Dupont, H. Parmentier. Theo nhận định chung của các tác giả nầy thì: Pho tượng Đồng Dương là một trong những pho tượng Phật cổ nhất và thuộc vào loại đẹp nhất ở khắp vùng Đông Nam Á cùng thời đó. Pho tượng cao 1,08 mét, (không có bệ), thể hiện đức Phật đang đứng với hai tay hướng cân xứng ra phía trước. Đức Phật khoác trên mình một chiếc áo cà sa dài để hở vai phải và có một u nhỏ (Uma) ở giữa trán.

Tượng Đồng Dương cũng như các tượng Phật cùng kiểu khác đã được tìm thấy ở Đông Nam Á như tượng Phật ở Kô Rạt (Thái Lan), tượng Phật Sikendung (Selebes- Indonesia), tượng Phật Jember (Java – Indonesia), tượng Phật Angkor Borei (Kampuchia)... tất cả những pho tượng nầy đều mang phong cách tượng Phật Amaravati của Ấn Độ. Trong khi đi sâu vào các chi tiết khác, một số nhà nghiên cứu kể trên thì lại nhấn mạnh: Tượng Phật Đồng Dương lại giống các tượng Phật của Amaradhapura (Sri Lanka). Căn cứ vào đó, họ giả định rằng: Tượng Phật ở Đồng Dương có niên đại vào khoảng thế kỷ III – IV và dã được nhập trực tiếp từ Ấn Độ hay Sri Lanka. Như thế, đạo Phật đã đến đất Chăm Pa khá sớm, so với những nơi khác trong vùng.

Một nhà nghiên cứu nổi tiếng người Pháp, giáo sư J. Boisselier nhấn mạnh: Tuy không khẳng định tượng Phật ở Đồng Dương là tác phẩm du nhập, vẫn phải công nhận là tượng nầy cũng là tác phẩm có quan hệ sâu sắc với truyền thống truyền thống Ấn Độ, đến nổi không thể nào phát hiện ra vết tích của một truyền thống bản địa...” Như thế, dù là tác phẩm du nhập hai tại bản địa, pho tượng Phật Đồng Dương là một bằng chứng về sự ảnh hưởng của Phật Giáo Amaravati của Ấn Độ đối với tôn giáo Chăm Pa nói chuing và vùng Đồng Dương nói riêng. Cũng không phải là chuyện ngẫu nhiên mà vùng phía bắc Chăm Pa (tức là Quảng Nam – Đà Nẵng) vào thời đó có tên gọi là Amaravati .