Bảo tàng lịch sử Việt Nam tại TP HCM: quá khứ và hiện tại

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Lịch sử

Từ 1975 đến nay

Căn cứ vào đề nghị đó, ngày 23-8-1979 UBND TP.HCM đã ra quyết định thành lập Bảo tàng Lịch sử và 3 tháng sau, ngày 2-11-1979 ra quyết định hủy bỏ quyết định ngày 16-2-1978 nói trên: giao toàn bộ khu kiến trúc hình chữ U phía sau cho Bảo tàng để mở rộng khuôn viên trưng bày. Như vậy, Bảo tàng lịch sử Việt Nam – TP.HCM ra đời qua một cuộc đấu tranh về quan điểm giữa các ban ngành của Thành phố và của cả trung ương, nhưng lại xuất hiện trong một bối cảnh hết sức thuận lợi của một vùng đất vừa trải qua cuộc chiếm đóng lâu dài nên được giao những nhiệm vụ rất cụ thể có tính lịch sử sâu sắc:

1- Nghiên cứu, sưu tầm, bảo quản và tổ chức trưng bày bằng nhiều hình thức nhằm giới thiệu hiện vật và tư liệu lịch sử có liên quan đến lịch sử dân tộc Việt Nam - lịch sử dựng nước và giữ nước gồm có phần chung của cả nước và của thành phố.

2- Tổ chức, hướng dẫn cán bộ, chiến sĩ và các tầng lớp nhân dân xem Bảo tàng, góp phần vào việc giáo dục truyền thống đấu tranh của dân tộc, truyền thống cần cù lao động sáng tạo, nền văn hóa lâu đời… góp phần giáo dục, động viên tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc chân chính, sẵn sàng lao động, chiến đấu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

3- Có kế hoạch từng bước xây dựng và phát triển Bảo tàng lịch sử, vận động quần chúng phát hiện, sưu tầm, đóng góp xây dựng Bảo tàng Lịch sử.

4- Giúp Sở Văn hóa và Thông tin tổ chức việc bồi dưỡng, đào tạo cán bộ nghiệp vụ bảo tồn Bảo tàng cho thành phố, giúp các địa phương trong thành phố trong việc bảo tồn và phát huy mặt tích cực của di tích lịch sử [11].




Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Lịch sử

Từ 1975 đến nay

Trong những ngày đầu, công chức viên chức Bảo tàng bắt tay vào triển khai công việc với một tinh thần khẩn trương vì đã mất một thời gian quá lâu kể từ năm 1975. Công tác tổ chức nhân sự và công tác chuyên môn được tiến hành song song, nhất là bộ phận nghiệp vụ: vừa sưu tầm bổ sung hiện vật vừa xây dựng đề cương trưng bày và thi công trưng bày; đặc biệt là thu dọn, kiểm kê lại hiện vật cũng như bước đầu hình thành nên hệ thống kho bảo quản. Tất cả đều náo nức chuẩn bị cho sự ra mắt của Bảo tàng Lịch sử và đồng thời là mở rộng hệ thống trưng bày của Bảo tàng. Sau gần hai năm âm thầm hoạt động với sự hỗ trợ tích cực của Bảo tàng Lịch sử - Hà Nội, ngày 19-5-1981, Bảo tàng chính thức mở cửa phục vụ khách tham quan với nội dung là 4 phòng trưng bày về lịch sử Việt Nam trên phần diện tích trưng bày chế độ cũ để lại.

Vào tháng 8 năm 1981, Bảo tàng nhận được bàn giao phần kiến trúc hình chữ U phía sau Bảo tàng đang còn xây dựng dang dở từ Viện Nghiên cứu Lâm nghiệp. Có thêm được mặt bằng trưng bày, Bảo tàng tiến hành sửa sang hoàn chỉnh và thực hiện kế hoạch mở rộng hệ thống trưng bày. Sau 5 năm tích cực chuyển đổi, tháng 5-1986, Bảo tàng mở cửa toàn bộ các phòng trưng bày gồm khu trưng bày của tòa nhà cũ thông với khu chữ U phía sau có diện tích tổng cộng 3.000m2, gấp 3 diện tích trưng bày cũ, hoàn tất giai đoạn đầu tiên: trưng bày lịch sử Việt Nam với 7 phòng trưng bày. Từ tháng 1-1987, Bảo tàng chính thức mang tên: Bảo tàng Lịch sử Vĩệt Nam - TPHCM.

Do quan điểm mới và theo lý luận Bảo tàng hiện đại, Bảo tàng không chỉ là nơi lưu giữ, bảo quản và trưng bày cổ vật mà còn là nơi học tập, nghiên cứu, phát huy, thưởng ngoạn các di sản văn hóa nên về tổ chức bộ máy nhân sự dần dần được kiện toàn với biên chế là 30-35 nhân sự gồm ban Giám đốc và các phòng chức năng: Nghiên cứu -Sưu tầm, Kiểm kê - Bảo quản, Trưng bày - Tuyên truyền, Hành chính - Bảo vệ. Công tác giáo dục truyền thống được xem là một trong những nhiệm vụ chính của Bảo tàng. Trong quá trình phát triển, công tác nghiên cứu dần dần được coi trọng ở tất cả các bộ phận và trở thành động lực cho sự phát triển của Bảo tàng.






Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Lịch sử

Từ 1975 đến nay

Đầu năm 1987, với mục đích cho phần trưng bày thêm đa dạng phong phú, phản ánh được nhiều mặt của lịch sử đại gia đình các dân tộc Việt Nam cũng như giới thiệu văn hóa và sự giao lưu văn hóa với các nước trong khu vực, ban lãnh đạo Bảo tàng triển khai công tác giai đoạn kế tiếp: đề xuất việc trưng bày các chuyên đề về các nền văn hóa cổ đã từng phát triển trên đất nước Việt Nam trong quá khứ, đặc biệt ở các tỉnh phía Nam và các chuyên đề có liên quan đến các nước trong khu vực. Theo đề xuất này, phần trưng bày lịch sử Việt Nam sẽ chiếm một nửa diện tích trưng bày gồm 7 phòng, phần còn lại là 7 phòng gồm các chuyên đề về Văn hóa Óc Eo, Văn hóa cổ Đồng bằng sông Cửu Long, Điêu khắc đá Champa, Bến Nghé - Sài Gòn, Gốm cổ một số nước Châu Á, Văn hóa các dân tộc phía Nam,Tượng Phật một số nước Châu Á… Được sự ủng hộ của lãnh đạo Sở và thành phố, sự đồng tình của các nhà khoa học, đến cuối năm 1988 Bảo tàng đã đổi mới toàn diện, hình thành nên một hệ thống trưng bày hoàn toàn mới, vừa thể hiện lịch sử nước nhà, các đặc trưng văn hóa phương Nam vừa giới thiệu một số nét văn hóa của một số nước láng giềng, tạo dựng cho Bảo tàng một bản sắc riêng, làm cho Bảo tàng thành một địa chỉ văn hóa của thành phố: Ngay trong năm đầu mở cửa, Bảo tàng đã tiếp đón một số lượng khách đông đảo vượt qua năm đông nhất của thời trước: 350.000 lượt khách tham quan và trong những năm tiếp sau con số này tiếp tục tăng dần đều cho đến năm cao nhất là 500.000 lượt người (199?)

Trong thập niên cuối cùng của thế kỷ XX, Bảo tàng đã trưởng thành vượt bậc, về mặt nhân sự đã đào tạo được đội ngũ cán bộ có học vị cao, trong đó có 5 tiến sĩ Khảo cổ học (2 nữ), 2 tiến sĩ Dân tộc học (1 nữ), 1 tiến sĩ Sử học. Các mặt công tác chuyên môn đi vào nề nếp, có điều kiện để giúp đỡ các Bảo tàng bạn về chuyên môn nghiệp vụ. Cán bộ Bảo tàng không những thực hiện công tác nghiệp vụ mà còn thực hiện công tác khai quật khảo cổ, giám định cổ vật, tham gia giảng dạy đại học và sau đại học tại các trường Cao đẳng, Đại học của thành phố cũng như của các tỉnh thành khác. Điều có ý nghĩa là Bảo tàng đã có đóng góp đáng kể trong việc nghiên cứu lịch sử TP.HCM : hàng loạt các di tích thời tiền sơ sử của thành phố đã được cán bộ Bảo tàng phối hợp với Bảo tàng Lịch sử VN - Hà nội khai quật, xác định được lịch sử thành phố không chỉ có 300 năm của người Việt mà còn là 3.000 năm của các cư dân bản địa. Bảo tàng cũng xuất bản và hợp tác xuất bản nhiều ấn phẩm như : sách “Bảo tàng Lịch sử Việt Nam - TP.HCM” làm tài liệu hướng dẫn khách tham quan, “Gốm Việt Nam tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam -TPHCM”, “Sưu tập hiện vật Champa tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam -TPHCM”, “Những vấn đề văn hóa xã hội thời Nguyễn - tập 2”, “Khảo cổ học tiền sử & sơ sử TPHCM”, “Góp phần tìm hiểu lịch sử văn hóa 300 năm Sài gòn – TPHCM”, “Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc - Vai trò của nghiên cứu và giáo dục”… và đóng góp hàng trăm bài viết trong các cuộc hội thảo về triều Nguyễn, về Sài Gòn - TPHCM, về Nam bộ, Những phát hiện mới về Khảo cổ học hàng năm, tạp chí Khảo cổ học, Văn hóa nghệ thuật, về ngành Bảo tồn Bảo tàng…



Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Lịch sử

Từ 1975 đến nay


Trong công tác sưu tầm, ngoài việc sưu tầm trong nhân dân, nhân viên phòng Sưu tầm còn phối hợp với các cơ quan chức năng như Phòng Xuất nhập Văn hoá phẩm của Sở Văn hoá Thông tin, Cục Hải Quan thành phố, Công An thành phố và Công An các quận huyện, Quản lý thị trường… Thường xuyên có mặt tại sân bay, bến cảng góp phần đáng kể vào việc ngăn chận nạn chảy máu cổ vật trong những năm đầu tiên đất nước mở cửa. Nhờ thế, số lượng hiện vật do Bảo tàng sưu tầm và thu nhận từ các cơ quan chức năng tăng vọt lên đến 32.000 đơn vị trong đó có những bảo vật quốc gia như: Con dấu thời Lê 1471 tìm thấy tại Quảng Nam, 13 cổ khí sản xuất năm 1839 thời Minh Mạng (do một người Ý tìm cách mang ra nước ngoài bằng đường biển), chiếc ngọc tỷ “Hoàng Đế Tôn Thân Chi Bảo” bằng ngà của triều Nguyễn (do một Việt kiều Pháp xuất lậu bằng đường hàng không).

Bảo tàng đã tổ chức hàng chục cuộc trưng bày, triển lãm tại trụ sở Bảo tàng và các tỉnh thành trong cả nước: Hải Phòng, Hà Nội, Hải Dương, Huế… cũng như vùng sâu vùng xa của thành phố, của các tỉnh, giới thiệu đến nhân dân những chuyên đề về cổ vật Việt Nam và những phát hiện quan trọng của Khảo cổ học nước nhà. Về mặt trưng bày Bảo tàng có thêm một số phòng trưng bày mới như: Xác ướp Xóm Cải (1996), Điêu khắc đá Campuchia (1997), Sưu tập Vương Hồng Sển (1999)…

Đặc biệt, Bảo tàng đã đi đầu trong việc thực hiện chủ trương xã hội hóa các hoạt động Bảo tàng của Đảng và nhà nước: Vận động các nhà sưu tập tư nhân tham gia các hoạt động trưng bày, sưu tầm, nghiên cứu hoặc hiến tặng cổ vật cho nhà nước, hướng dẫn họ các mặt công tác nghiệp vụ Bảo tàng, tạo điều kiện về địa điểm cũng như tham gia sinh hoạt chuyên đề với họ, giúp đỡ những vấn đề trong việc hình thành một Hội Sưu tầm và nghiên cứu cổ vật…






Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)
__________________

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Lịch sử

Từ 1975 đến nay

Trong việc trợ giúp các đơn vị Bảo tàng bạn, năm 1986 khi Bảo tàng Mỹ thuật được thành lập, Bảo tàng lịch sử không những gởi cán bộ giúp sức mà còn san sẻ hàng trăm hiện vật cho người anh em còn non trẻ, năm 1999 khi Bảo tàng Cách Mạng thành phố chuyển thành Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam TPHCM cũng bàn giao các hiện vật thuộc Giồng Am, Giồng Phệt, Giồng Cá Vồ, Long Bửu, Hội Sơn, Bến Đò, Rỏng Bàng, Hưng Lợi… và một số hiện vật khác phát hiện tại thành phố cho bạn.

Có thể nói, Bảo tàng đã thực hiện các nhiệm vụ nói trên một cách xuất sắc và vì vậy đã được xếp loại Bảo tàng hạng I và được ************* tặng huân chương lao động hạng 3 vào năm 1996, hạng 2 năm 2000 [12].

Đầu TK XXI, Bảo tàng tiếp tục đào tạo 2 tiến sĩ Dân tộc học và Sử học, 4 thạc sĩ Văn hoá học, 1 thạc sĩ Châu Á học, những hoạt động chuyên môn nghiệp vụ của Bảo tàng tiếp nối thời kỳ trước ngày càng mở rộng với nhiều nội dung phong phú không chỉ trong nước mà cả với nước ngoài, đã có 5 cuộc trưng bày ở Áo - Bỉ (2003), Pháp (2005), Nhật (2005), Đài Loan (2007), Singapore (2008) và sắp tới là ở Mỹ (2009), đồng thời Bảo tàng tiếp tục đưa các chuyên đề trưng bày cổ vật về thủ đô Hà Nội, các tỉnh Thừa Thiên - Huế, Bạc Liêu, Nha Trang, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Cần Thơ… thực hiện các cuộc triển lãm các chuyên đề lịch sử Việt Nam, thời Hùng Vương, các dân tộc phía Nam, những phát hiện khảo cổ về Hoàng thành Thăng Long… bằng hình ảnh tại các trường học, xí nghiệp, doanh trại quân đội…ở vùng sâu vùng xa Thành phố, Côn Đảo và các tỉnh thành phía Nam: Trà Vinh, Bến Tre, An Giang… xuất bản sách “Hiện vật dân tộc phía Nam tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam -TPHCM”, liên tục xuất bản các Thông Báo Khoa học từ số 1 đến số 6, xây dựng trang Web của Bảo tàng, giữ mối liên hệ mật thiết với Sở Giáo dục và các phòng Giáo dục các quận huyện, các công ty Du lịch, tiếp tục viết hàng trăm bài nghiên cứu đăng trên các tạp chí chuyên ngành, tham gia giám định cổ vật cho các Bảo tàng tư nhân cũng như các cơ quan chức năng, giảng dạy đại học và sau đại học. Số lượng hiện vật nhận về Bảo tàng đã lên tới con số 37.000 hiện vật với những bảo vật quốc gia như tượng thần Shiva bằng đá thế kỷ XIII thuộc văn hóa Champa (do một tư nhân xuất lậu bằng đường biển), Kosa bằng vàng thế kỷ XIII của Văn hóa Champa…

Đã có 9 cán bộ nhân viên có học vị do Bảo tàng đào tạo hoặc trưởng thành từ Bảo tàng được phân công nắm nhiều vị trí quan trọng trong các cơ quan như: Viện Nghiên cứu Phát triển TPHCM, trường Đại học KHXH&NV hoặc là lãnh đạo trong 5/7 Bảo tàng của Sở Văn Hóa Thể Thao và Du Lịch – TP.HCM.



This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 945x644.

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Lịch sử

Từ 1975 đến nay

Cũng trong đầu thế kỷ XXI, có quan điểm mới trong nhận thức lịch sử cũng như có nhiều phát hiện và công bố mới về cổ vật Việt Nam, cạnh đó việc hiện đại hóa và đổi mới hệ thống trưng bày đang trở thành một yêu cầu cấp thiết, vì vậy việc tiếp tục mở rộng Bảo tàng, cải tạo, chỉnh lý, tổ chức lại hệ thống trưng bày, sắp xếp lộ trình tham quan để thể hiện sự tiếp thu những thành tựu của khoa học và tiếp tục đổi mới Bảo tàng được đặc biệt quan tâm.

Một kế hoạch dài hạn nhằm mở rộng Bảo tàng và hiện đại hóa hệ thống trưng bày được trình lên cấp trên, bước đầu đã được chấp thuận thực hiện với sự ủng hộ của Ủy Ban Nhân Dân TP, Sở Văn hóa Thông tin – TPHCM (nay là Sở Văn hóa,Thể thao và Du Lịch TPHCM) và sự giúp đỡ của dự án FSP (Dự án Phát huy di sản Bảo tàng Việt Nam) do chính phủ Pháp tài trợ. Trong kế hoạch đó, Bảo tàng đưa vào lộ trình tham quan phần lịch sử Việt Nam hai phòng trưng bày về văn hóa Chămpa và văn hóa cổ Nam bộ, thể hiện sự đóng góp của các vùng miền đất nước trong việc hình thành một Việt Nam thống nhất xã hội chủ nghĩa hiện nay.

Để cập nhật những thay đổi trong hệ thống trưng bày, năm 2008 Bảo tàng viết lại và xuất bản tập sách “365 bước chân dạo quanh Bảo tàng Lịch sử Việt Nam - TPHCM” giới thiệu sơ lược lộ trình và các phòng trưng bày mới của Bảo tàng trong đó phòng “Bến Nghé - Sài Gòn” được chuyển lại cho Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh, thay vào đó là các phòng chuyên đề mới như: “Điêu khắc đá Campuchia (thế kỷ IX - XII)”, “Sưu tập Vương Hồng Sển”, khu vực trưng bày ngoài trời “Súng thần công thế kỷ XVIII - XIX”…




Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Lịch sử

Từ 1975 đến nay

Từ năm 1979-1981, Bảo tàng được lãnh đạo bởi chức danh Phụ trách Bảo tàng và từ năm 1981 đến nay là chức danh Giám đốc:

1. Ông Lê Trung từ Phụ trách Bảo tàng năm 1980, chuyển sang Phó Giám đốc phụ trách, rồi năm 1981 là Quyền Giám đốc đến 1984.

2. Ông Trần Văn Triệu, nhà quản lý, Quyền Giám đốc khi ông Lê Trung được cử đi đào tạo về công tác Bảo tàng tại Ba Lan: 1984-1986

3. Ông Lê Trung : 1986-1998.

4. Bà Trịnh Thị Hòa, tốt nghiệp Đại học Bảo tàng tại Liên Xô, Tiến sĩ Khảo cổ học: 1998-2005

5. Bà Trần Thị Thúy Phượng, một cán bộ Bảo tàng kỳ cựu, nguyên Giám đốc Bảo tàng Tôn Đức Thắng : 2005 đến nay

Sự nghiệp của Bảo tàng lịch sử Việt Nam TPHCM trong 30 năm qua là sự nghiệp chung của cán bộ nhân viên Bảo tàng trong đó đóng góp của giám đốc các thời kỳ rất có ý nghĩa, góp phần quyết định trong thành công của đơn vị. Có thể nói 30 năm qua với những nỗ lực cao và tinh thần sáng tạo, Bảo tàng đã hoàn thành nhiệm vụ lịch sử mà UBND TP.HCM giao. Trong những năm sắp tới, Bảo tàng tiếp tục đổi mới về mọi mặt mà trước hết là từng bước hiện đại hóa trưng bày, có kế hoạch thu hút ngày càng nhiều khách tham quan đến với Bảo tàng, tiếp tục công tác đào tạo nguồn nhân lực để có thể đáp ứng được yêu cầu phát triển và hội nhập của ngành Di sản và của đất nước.

Với 80 năm tồn tại với tư cách nhất quán là một cơ quan bảo tồn di sản với dòng chảy thời gian khởi đầu từ năm 1929, có thể thấy mối liên hệ giữa quá khứ và hiện tại chủ yếu là sự kế thừa cơ sở vật chất mà Bảo tàng thời trước đã có công xây dựng, mối liên hệ thứ hai chính là sự kế tục các mối quan hệ tốt đẹp với các đối tác mà Bảo tàng thời trước đã từng giao dịch và cuối cùng là một mối liên hệ có tính chất như là một sự nối tiếp về một “thương hiệu” mà các Bảo tàng thời trước đã đạt được. Tuy không hoàn toàn chủ động, nhưng Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – TP.HCM đương nhiên phải tiếp thu toàn bộ những vấn đề nêu trên và tiếp tục thực hiện trong khả năng của mình. Cho đến nay đã khẳng định được rằng Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – TP.HCM không những sử dụng cơ sở vật chất, những hiện vật tiếp thu cũng như các mối liên hệ nói trên một cách có hiệu quả mà còn phát triển lên nhiều bậc, làm biến đổi hoàn toàn diện mạo, nội dung, hoạt động của Bảo tàng. Điều đó đã cho thấy bước đi vững chãi đầy tự tin cũng như tương lai rộng mở của Bảo tàng dưới sự lãnh đạo đúng đắn của cấp trên và sự ủng hộ không ngừng của khách tham quan.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Nguyễn Đình Đầu - Hội Nghiên cứu Đông Dương và Bảo tàng Gia Định như bóng với hình - TBKH BTLSVN - TP.HCM số 5, tr.70-77.

2. Phan Thuận An, 1997 - Từ các học hội ở Đông Dương đến phòng Chàm ở Huế, trong Bảo tàng Mỹ thuật cung đình Huế, tập 2, tr.17-25.

3. Báo cáo của Trương Bửu Lâm - Giám đốc Viện Khảo cổ ngày 18-10-1958 gởi Bộ trưởng Quốc Gia Giáo dục Sài Gòn (Tài liệu lưu tại Bảo tàng)

4. Arretté de 24-11-1927 créant a Sai gon un Musée d’art, d’histoire et d’ethnographie- J.O., 1927,p.3328 (Tài liệu lưu tại Bảo tàng)

5. Arreté du Gouvernuer de la Conchichine réglant l’organisation du Musée de la Cochichine ngày 28-11-1927 (Tài liệu lưu tại Bảo tàng)

6. Dự thảo Nghị định tổ chức nội bộ Viện Bảo tàng Quốc Gia Việt Nam (Tài liệu lưu tại Bảo tàng)

7. Thái Văn Kiểm - Trương Bá Phát - Chỉ nam về viện BTQGVN tại SG. Tủ sách khảo cứu - Bộ Văn Hóa Giáo Dục và Thanh niên - Sài Gòn, 1974, tr.22.

8. Công văn số 7- VBT ngày 22-1-1959 (Tài liệu lưu tại Bảo tàng)

9. Báo cáo của Vương Hồng Sển ngày 15-7-1958 (Tài liệu lưu tại Bảo tàng)

10. Lê Trung - Bảo tàng Lịch sử Việt Nam - TP.HCM - 20 năm nhìn lại, trong TBKH BTLS Việt Nam - TP.HCM số 1, năm 1999, tr.5-15.

11. Quyết định thành lập Bảo tàng Lịch sử của UBND TP.HCM ngày 23-8-1979.

12. Trịnh Thị Hòa - Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – TP.HCM: 25 năm kế thừa và phát triển, trong Thông báo Khoa học BTLS Việt Nam – TP.HCM số 5, 2004, tr7-13.

(Theo tư liệu BẢO TÀNG LỊCH SỬ VIỆT NAM - TPHCM : CHUYỆN KỂ TỪ NĂM 1866 của TS. Phạm Hữu Công)


__________________

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)

Vị trí, kiến trúc

Bảo tàng Blanchard de la Brosse được đặt tại một công thự nằm trong Thảo Cầm Viên Sài Gòn ( thành lập từ năm 1864) ở phía đông thành Phiên An, gần dinh Tân Xá (do chúa Nguyễn Ánh sai dựng để Giám mục Bá Đa Lộc làm nơi dạy dỗ Hoàng tử Cảnh).



Bảo tàng Blanchard de la Brosse năm 1953

Công thự được xây theo lối kiến trúc “Đông Dương cách tân” (styleindochinois), do kiến trúc sư người Pháp Delaval thiết kế, và do hãng thầu Etablissements Lamorte Saigon thực hiện trong ba năm: 1926-1927-1928. Khi khởi xây (1926), công thự này định làm Viện Triễn lãm Mễ cốc (Musée du Riz), sau định làm Viện Triễn Lãm Kinh Tế (Musée économique), nhưng cuối cùng lại quyết định làm Bảo tàng Blanchard de la Brosse [8].

Phần giữa công thự có một khối bát giác (gợi nhớ quan niệm về bát quái của Kinh Dịch) có 2 nóc mái lợp ngó ống, có gắn vật trang trí hình phụng, hình rồng cách điệu. Trên cùng, là 4 quả cầu nhỏ dần và đặt chồng lên nhau. Vì vậy, có người cho rằng phần nóc mái này, mang nhiều yếu tố của kiến trúc cổ Trung Quốc.




Bảo tàng Blanchard de la Brosse năm 1955. Tuy đã được trao lại cho chính phủ VNCH nhưng vẫn chưa đổi tên
Nhìn từ trên cao có thể thấy được quần thể kiến trúc ban đầu của bảo tàng, chưa có dãy nhà phía sau được xây thêm vào năm 1970
__________________

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)


Vị trí, kiến trúc




Thời Pháp đô hộ, hai bên cửa chính Bảo tàng có đắp nổi đôi câu đôi chữ Hán, nhưng sau đó đã bị sửa lại và cuối cùng bị đập bỏ luôn sau 1975. Đôi câu đối ấy như sau:

Á Ðông cổ đổng mỹ thuật kê thực học

Việt Nam nhân chủng bác vật đắc kỳ quan.

Tô Nam dịch:

Á Ðông cổ khí mỹ thuật kê cứu thực học

Việt Nam nhân chủng bác vật được nhiều kỳ quan.

(dịch kiểu gì thấy y nguyên và cũng không hiểu luôn)

Ngay dưới hai câu liễn này, phía bên trái bày một con gajasimha (sư tử nhưng có vòi voi trước mũi), phía bên phải là một đuôi rắn thần Naga chín đầu và ngay chính giữa đuôi ấy có con chim thần hình người garuda với mỏ lớn, vẫn nuôi mình bằng rắn Naga.

Năm 1970, Bảo tàng được xây dựng thêm phần phía sau một dãy nhà do kiến trúc sư Nguyễn Bá Lăng thiết kế. Dãy nhà có hình chữ U, ở giữa là hồ cây cảnh lộ thiên, hai dãy nhà nối hai bên, sau cùng là dãy nhà ba tầng với hai lớp mái, có gắn đầu rồng kiểu gặm trang trí ở các góc mái. Nhờ các cửa đều hướng ra hồ cây cảnh, nên phòng trưng bày khá thoáng mát và sáng sủa.



Bảo tàng dưới thời VNCH, chữ Museé đã được sửa lại thành Viện Bảo Tàng và câu đối cũng được sửa lại

Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh)






Đông người đi xem bảo tàng nhỉ?



Có lúc bảo tàng đặt tại số 12 Lê Duẩn ngày nay. Trên bản đồ năm 1928 đánh dấu số 4.





Saigon 2010 - Tòa nhà số 12 Lê Duẩn

Hình chụp tòa nhà số 12 Lê Duẩn TPHCM vào cuối năm 2010. Từ ngày 18-01-2011, cùng với tòa nhà của công ty Shell ở bên phải, nó đã bị quây lại bằng vách tôn hàng rào. Chắc là nó sắp sửa bị "làm thịt " rồi!