Bí ẩn của các vì sao! (danh sách và hình ảnh của các chòm sao, tinh vân... - mục lục trang 10)

Bí ẩn của các vì sao! (danh sách và hình ảnh của các chòm sao, tinh vân... - mục lục trang 10)

Xin chào!
Tôi là ma mới, lọt vô cái box này thấy mình giống như là một tên lùn đi lạc vào xứ sở của những gã khổng lồ, những thông tin nào thấy cũng hay và mới cả, nhưng nó làm cho tôi rối như vò, chẳng biết bắt đầu từ đâu cả, nên xin mạn phép post lên những bài mà bản thân tôi cho rằng nó là cần thiết với những người bắt đầu, nếu có gì sơ sót xin các bác góp ý!

Và dĩ nhiên, tôi cũng hy vọng cái topic này sẽ là nơi các beginer có thể hỏi và nhận được các phúc đáp từ các tiền bối tất cả những "théc méc biết hỏi ai" (không loại trừ những thứ banana nhất hén!)

Chuyện này qúa củ, cũ rích trong cái box này nữa là khác, nhưng với người bắt đầu thì cần phải hiểu cái chúng ta sẽ quan sát là như thế nào, vì sao nó lại thế... Tôi nghĩ là không thừa! Nào bắt đầu!
-------------------------------------------------------------
1. NGÔI SAO LÀ GÌ
Ngôi sao là những qủa cầu khí phóng ra năng lượng tạo bởi những phản ứng hạt nhân trong lõi của nó. Hầu hết những ngôi sao đều có cấu tạo giống như là mặt trời, ngôi sao gần chúng ta nhất. Do các ngôi sao cách xa chúng ta qúa xa, nên với mắt thường chúng trông chỉ như một chấm sáng mờ thôi. Trong khắp thiên hà hiện nay, qúa trình hình thành, phát triển và hủy diệt của các ngôi sao vẫn xảy ra liên tục, việc nghiên cứu chúng giúp các nhà thiên văn có thể xây dựng một hình ảnh đầy đủ về việc chúng thay đổi như thế nào theo thời gian và từ đó hiểu hơn về qúa khứ & cũng có thể tiên đoán được tương lai của các ngôi sao và cả mặt trờI của chúng ta, cũng như của cả vũ trụ sẽ ra sao.
2. SỰ HÌNH THÀNH
Ngôi sao được tạo thành từ những đám mây bụi và khí khổng lồ trong không gian, gọi là tinh vân (nebula). Tinh vân có khuynh hướng co rút lại về tâm do tác động của chính trọng lực của nó, tạo thành một cái Phôi sao - Protostar (hình thái đầu tiên của sao). Cuối cùng, khi nhiệt độ và tỷ trọng của lượng khí ở tâm của phôi sao dần tăng cao, các phản ứng hạt nhân bắt đầu hình thành. Phôi sao chuyển trạng thái và bắt đầu trở thành một ngôi sao thực sự như ta thấy hay còn gọI là Sao Mới, nó tự tạo ra nhiệt năng & ánh sáng cho bản thân. Lúc đó ngôi sao mới được xem là thực sự bắt đầu quá trình tồn tại của nó (Main sequence star). Việc tồn tại ở trạng thái này lâu như thế nào, và cái gì sẽ xảy ra kế tiếp với ngôi sao là tuỳ thuộc hoàn toàn vào khối lượng của nó.

Chuyện này qúa củ, cũ rích trong cái box này nữa là khác, nhưng với người bắt đầu thì cần phải hiểu cái chúng ta sẽ quan sát là như thế nào, vì sao nó lại thế... Tôi nghĩ là không thừa! Nào bắt đầu!
-------------------------------------------------------------
1. NGÔI SAO LÀ GÌ
Ngôi sao là những qủa cầu khí phóng ra năng lượng tạo bởi những phản ứng hạt nhân trong lõi của nó. Hầu hết những ngôi sao đều có cấu tạo giống như là mặt trời, ngôi sao gần chúng ta nhất. Do các ngôi sao cách xa chúng ta qúa xa, nên với mắt thường chúng trông chỉ như một chấm sáng mờ thôi. Trong khắp thiên hà hiện nay, qúa trình hình thành, phát triển và hủy diệt của các ngôi sao vẫn xảy ra liên tục, việc nghiên cứu chúng giúp các nhà thiên văn có thể xây dựng một hình ảnh đầy đủ về việc chúng thay đổi như thế nào theo thời gian và từ đó hiểu hơn về qúa khứ & cũng có thể tiên đoán được tương lai của các ngôi sao và cả mặt trờI của chúng ta, cũng như của cả vũ trụ sẽ ra sao.
2. SỰ HÌNH THÀNH
Ngôi sao được tạo thành từ những đám mây bụi và khí khổng lồ trong không gian, gọi là tinh vân (nebula). Tinh vân có khuynh hướng co rút lại về tâm do tác động của chính trọng lực của nó, tạo thành một cái Phôi sao - Protostar (hình thái đầu tiên của sao). Cuối cùng, khi nhiệt độ và tỷ trọng của lượng khí ở tâm của phôi sao dần tăng cao, các phản ứng hạt nhân bắt đầu hình thành. Phôi sao chuyển trạng thái và bắt đầu trở thành một ngôi sao thực sự như ta thấy hay còn gọI là Sao Mới, nó tự tạo ra nhiệt năng & ánh sáng cho bản thân. Lúc đó ngôi sao mới được xem là thực sự bắt đầu quá trình tồn tại của nó (Main sequence star). Việc tồn tại ở trạng thái này lâu như thế nào, và cái gì sẽ xảy ra kế tiếp với ngôi sao là tuỳ thuộc hoàn toàn vào khối lượng của nó.

Sao lớn (Massive star)
Một ngôi sao mới thực nào có khối lượng lớn hơn 10 lần khối lượng mặt trời thường phải trải qua quá trình sau trước khi có một kết thúc đặc biệt.
Đầu tiên, nó tự phồng lên thành một khối đỏ rực có kích thước siêu khổng lồ và phát ra ánh sáng (Red Supergiant), với lớp vỏ bền ngoài thì mát dần và dãn ra liên tục. Cuối cùng nhân của nó sụp đổ tạo nên một vụ nổ vĩ đại, trạng thái lúc này gọi là trạng thái siêu tân tinh (Supernova) hay sao mớI hình thành. Vài tuần sau, siêu tân tinh sẽ phát sáng với độ sáng như là cả một thiên hà.
Trong khi lớp ngoài của ngôi sao tung rắc khắp trong không gian thì số phận của lõi một lần nữa lại phụ thuộc vào khối lượng của nó. Lõi nào có khối lượng thấp sẽ bị ép thành một ngôi sao có đường kính nhỏ, và có cấu tạo đặc, gọi là Sao Nơ-tron (Neutron star). Nếu khối lượng lõi lớn bằng 2 lần khối lượng của mặt trời thì trọng lực của nó sẽ nén nó mạnh hơn nữa, hình thành nên lỗ đen (Black hole)

Sao nhỏ (Small star)
Sao nào có khối lượng cỡ như mặt trời thì sẽ trải qua một qúa trình "lặng lẽ" hơn sao lớn. Nó cũng tự phồng lên thành một khối đỏ rực và khổng lồ nhưng có kích thước nhỏ hơn (Red Giant). Sau đó nó đánh mất dần lớp vỏ ngoài đi, phần mất đi đó tạo nên một lớp vỏ khí cho nó, ta gọi trang thái của ngôi sao lúc này là một tinh vân hành tinh (Planetary Nebula). Còn lõi nó bị lộ ra, chuyển thành một khối cầu nóng có màu trắng gọi là Sao lùn trắng (White Draft) vớI tỷ trọng cực lớn. Bạn hãy hình dung vớI một vật có kích thước cỡ hạt đậu vàng trên Sao lùn trắng có thể nặng đến khoảng 1000kg. Và khối cầu này sẽ nguội và nhạt dần đi trong hàng tỉ năm sau (giai đoạn lúc này nó được gọI là Cooling White Draft). Và khi ngừng phát ra ánh sáng, nó sẽ trở thành một khối cầu đen (Black Draft). Ngôi sao nhỏ có khối lượng tối thiểu bằng 1/10 khối lượng của mặt trời có thể tồn tại khoảng 100 tỉ năm hoặc hơn nữa. trong khi hầu hết sao khổng lồ tự cháy hết chỉ sau vài triệu năm. Mặt trời hình thành từ khoảng 5000 triệu năm trước, và đến giờ nó chỉ mới "sống" hết có nửa đời của nó.
P.S: các bạn nào muốn quan tâm tại sao lại có những trạng thái như vậy của vật chất rong vũ trụ thì tôi nghĩ những quyển Vật lý thiên văn sẽ giúp bạn trả lời đầy đủ những gì muốn biết. Trong box này mọi người cũng đã nói khá nhiều về nó rồi, các bạn chịu khó lục tìm lại nhé!

Sao lớn (Massive star)
Một ngôi sao mới thực nào có khối lượng lớn hơn 10 lần khối lượng mặt trời thường phải trải qua quá trình sau trước khi có một kết thúc đặc biệt.
Đầu tiên, nó tự phồng lên thành một khối đỏ rực có kích thước siêu khổng lồ và phát ra ánh sáng (Red Supergiant), với lớp vỏ bền ngoài thì mát dần và dãn ra liên tục. Cuối cùng nhân của nó sụp đổ tạo nên một vụ nổ vĩ đại, trạng thái lúc này gọi là trạng thái siêu tân tinh (Supernova) hay sao mớI hình thành. Vài tuần sau, siêu tân tinh sẽ phát sáng với độ sáng như là cả một thiên hà.
Trong khi lớp ngoài của ngôi sao tung rắc khắp trong không gian thì số phận của lõi một lần nữa lại phụ thuộc vào khối lượng của nó. Lõi nào có khối lượng thấp sẽ bị ép thành một ngôi sao có đường kính nhỏ, và có cấu tạo đặc, gọi là Sao Nơ-tron (Neutron star). Nếu khối lượng lõi lớn bằng 2 lần khối lượng của mặt trời thì trọng lực của nó sẽ nén nó mạnh hơn nữa, hình thành nên lỗ đen (Black hole)

Sao nhỏ (Small star)
Sao nào có khối lượng cỡ như mặt trời thì sẽ trải qua một qúa trình "lặng lẽ" hơn sao lớn. Nó cũng tự phồng lên thành một khối đỏ rực và khổng lồ nhưng có kích thước nhỏ hơn (Red Giant). Sau đó nó đánh mất dần lớp vỏ ngoài đi, phần mất đi đó tạo nên một lớp vỏ khí cho nó, ta gọi trang thái của ngôi sao lúc này là một tinh vân hành tinh (Planetary Nebula). Còn lõi nó bị lộ ra, chuyển thành một khối cầu nóng có màu trắng gọi là Sao lùn trắng (White Draft) vớI tỷ trọng cực lớn. Bạn hãy hình dung vớI một vật có kích thước cỡ hạt đậu vàng trên Sao lùn trắng có thể nặng đến khoảng 1000kg. Và khối cầu này sẽ nguội và nhạt dần đi trong hàng tỉ năm sau (giai đoạn lúc này nó được gọI là Cooling White Draft). Và khi ngừng phát ra ánh sáng, nó sẽ trở thành một khối cầu đen (Black Draft). Ngôi sao nhỏ có khối lượng tối thiểu bằng 1/10 khối lượng của mặt trời có thể tồn tại khoảng 100 tỉ năm hoặc hơn nữa. trong khi hầu hết sao khổng lồ tự cháy hết chỉ sau vài triệu năm. Mặt trời hình thành từ khoảng 5000 triệu năm trước, và đến giờ nó chỉ mới "sống" hết có nửa đời của nó.
P.S: các bạn nào muốn quan tâm tại sao lại có những trạng thái như vậy của vật chất rong vũ trụ thì tôi nghĩ những quyển Vật lý thiên văn sẽ giúp bạn trả lời đầy đủ những gì muốn biết. Trong box này mọi người cũng đã nói khá nhiều về nó rồi, các bạn chịu khó lục tìm lại nhé!

3. GIA ĐÌNH SAO
Những ngôi sao xem vậy chứ không hề đơn giản, chúng thường xuất hiện trong một nhóm gồm 2 hay 3 sao, đôi khi là vô số sao và độ sáng của chúng có thể thay đổi theo một chu kỳ...

Sao đôi, và sao hỗn hợp (Double and Multiple Stars)
Khi quan sát sao bằng ống nhòm hoặc viễn vọng kính, bạn sẽ thấy rất nhiều ngôi sao thường có "bạn đồng hành" với chúng (dĩ nhiên cũng là một ngôi sao rồi). Đôi khi có thể ngôi sao đồng hành kia chẳng có một mối liên hệ gì về vị trí gì cả (xem ảnh), ta gọi chúng là sao đôi thị giác (Optical Double Stars).
Nhưng hầu hết chúng đều nằm cận nhau trong không gian cả, tạo thành một đôi gọi là sao nhị phân (Binary Star). Trong sao nhị phân, sao nào sáng hơn ta gọi sao sơ cấp, sao nào mờ hơn ta gọi là sao thứ cấp (phụ). Dưới tác động của trọng lực, chúng cùng chuyển động quanh một qũy đạo với tâm của qũy đạo phụ thuộc vào khối lượng của cả hai.
Một VD về sao đôi đây, nó là sao Albireo (beta Cygnus) của chòm Cygnus (Swan hay Thiên Nga), bạn chỉ có thể quan sát được "anh bạn" còn lại nhờ vào KTV thôi, còn bình thường thì ... bó mắt

3. GIA ĐÌNH SAO
Những ngôi sao xem vậy chứ không hề đơn giản, chúng thường xuất hiện trong một nhóm gồm 2 hay 3 sao, đôi khi là vô số sao và độ sáng của chúng có thể thay đổi theo một chu kỳ...

Sao đôi, và sao hỗn hợp (Double and Multiple Stars)
Khi quan sát sao bằng ống nhòm hoặc viễn vọng kính, bạn sẽ thấy rất nhiều ngôi sao thường có "bạn đồng hành" với chúng (dĩ nhiên cũng là một ngôi sao rồi). Đôi khi có thể ngôi sao đồng hành kia chẳng có một mối liên hệ gì về vị trí gì cả (xem ảnh), ta gọi chúng là sao đôi thị giác (Optical Double Stars).
Nhưng hầu hết chúng đều nằm cận nhau trong không gian cả, tạo thành một đôi gọi là sao nhị phân (Binary Star). Trong sao nhị phân, sao nào sáng hơn ta gọi sao sơ cấp, sao nào mờ hơn ta gọi là sao thứ cấp (phụ). Dưới tác động của trọng lực, chúng cùng chuyển động quanh một qũy đạo với tâm của qũy đạo phụ thuộc vào khối lượng của cả hai.
Một VD về sao đôi đây, nó là sao Albireo (beta Cygnus) của chòm Cygnus (Swan hay Thiên Nga), bạn chỉ có thể quan sát được "anh bạn" còn lại nhờ vào KTV thôi, còn bình thường thì ... bó mắt

Cung sao
Hầu hết các ngôi sao đều là một phần của một nhóm sao hay một cung sao nào đó hơn là đứng độc lập một mình. Có 2 loại cung sao khác biệt nhau, thứ nhất là cung sao mở (Open Cluster), đây là loại thông thường, chúng không có hình dạng gì đặc biệt cả, thường nằm rải rác trong khắp thiên hà ở phần đuôi xoắn của thiên hà và quy tụ hàng chục đến hàng trăm ngôi sao trẻ. Loại thứ hai là Cung sao cầu (Globular Cluster), là cung sao thường nằm ở vùng quầng bao quanh thiên hà, có dạng cầu hoặc elip và chứa rất nhiều sao già. (tôi sẽ post bài sơ lược về vũ trụ và thiên hà của chúng ta để các có thể tìm hiểu thêm về nó)
Sao biến đổi (Variable Stars) (vì sao các ngôi sao trông lấp lánh)
Chúng được gọi là sao biến đổi vì độ sáng của chúng thay đổi theo thời gian. Có thể xem như có 2 loại sao biến đổi.
Thứ nhất: gần 20% những ngôi sao là sao nhị phân sáng mờ (Eclipsing Binary), chúng thường là một đôi nằm rất gần nhau, do phải chuyển động quanh một tâm nên chúng thuờng che khuất lẫn nhau (nếu chúng được nhìn từ một hướng ), nên độ sáng của chúng sẽ thay đổi khi đến với trái đất chúng ta (xem hình). Và ngôi sao đôi nổi tiếng nhất là sao Algol trong chòm Perseus.
Thứ hai: còn lại gần như toàn bộ các ngôi sao khác đều có độ sáng thay đổi do sự thay đổi kích thước của chúng, kích thước này thay đổi như một dạng xung, co giãn liên tục. Ngôi sao nổi tiếng trong dạng này là sao Mira trong chòm Cetus. Người ta đã phát hiện ra các tia vũ trụ và nhiều bí mật khác của vũ trụ cũng chính là nhờ những xung do các sao loại này phát ra. Em không rành lắm về khoản này, Xin các tiền bối chỉ giáo thêm cho em nhé !

Cung sao
Hầu hết các ngôi sao đều là một phần của một nhóm sao hay một cung sao nào đó hơn là đứng độc lập một mình. Có 2 loại cung sao khác biệt nhau, thứ nhất là cung sao mở (Open Cluster), đây là loại thông thường, chúng không có hình dạng gì đặc biệt cả, thường nằm rải rác trong khắp thiên hà ở phần đuôi xoắn của thiên hà và quy tụ hàng chục đến hàng trăm ngôi sao trẻ. Loại thứ hai là Cung sao cầu (Globular Cluster), là cung sao thường nằm ở vùng quầng bao quanh thiên hà, có dạng cầu hoặc elip và chứa rất nhiều sao già. (tôi sẽ post bài sơ lược về vũ trụ và thiên hà của chúng ta để các có thể tìm hiểu thêm về nó)
Sao biến đổi (Variable Stars) (vì sao các ngôi sao trông lấp lánh)
Chúng được gọi là sao biến đổi vì độ sáng của chúng thay đổi theo thời gian. Có thể xem như có 2 loại sao biến đổi.
Thứ nhất: gần 20% những ngôi sao là sao nhị phân sáng mờ (Eclipsing Binary), chúng thường là một đôi nằm rất gần nhau, do phải chuyển động quanh một tâm nên chúng thuờng che khuất lẫn nhau (nếu chúng được nhìn từ một hướng ), nên độ sáng của chúng sẽ thay đổi khi đến với trái đất chúng ta (xem hình). Và ngôi sao đôi nổi tiếng nhất là sao Algol trong chòm Perseus.
Thứ hai: còn lại gần như toàn bộ các ngôi sao khác đều có độ sáng thay đổi do sự thay đổi kích thước của chúng, kích thước này thay đổi như một dạng xung, co giãn liên tục. Ngôi sao nổi tiếng trong dạng này là sao Mira trong chòm Cetus. Người ta đã phát hiện ra các tia vũ trụ và nhiều bí mật khác của vũ trụ cũng chính là nhờ những xung do các sao loại này phát ra. Em không rành lắm về khoản này, Xin các tiền bối chỉ giáo thêm cho em nhé !

Vì lazy, nên tôi không muốn xóa những chú thích bằng tiếng anh trong các anh tôi post lên, và cũng vì nó ghi chú về hình rất rõ, nếu ... không hiểu kỹ, xin bạn cứ ... théc méc nhé!
---------------------------------------------------
Open your eyes, look up the sky & see