Bùi Giáng ??" Người lữ khách cuồng điên

Cũng chính từ đấy, ta nghe Bùi Giáng hỏi han:
?oBây giờ em đứng nơi đâu.
Cỏ trong mình mẩy em sầu ra sao?
Gắng thu xếp gấp rồi vào. Tấm quần năm trước phai màu rồi phải không? Trong này thiên hạ rất đông. Ăn mặc thật đẹp nhưng trơng không mặn mà bằng em.?
?oVề sau khắp bến giang hà
Nơi nào cũng thấy ngọc ngà đèo truông?Hậu ý nào đứng đằng sau những câu chữ ngỡ như là ?? Từ câu hỏi mở ra một bờ vực thẳm chông chênh hun hút., một miệng núi lửa sẵn sàng phun trào những hoả thạch dung nham vùi hết mọi thứ xuống đáy sâu thảm hoạ. Đáy sâu thảm hoạ. Cốt lõi của hố thẳm chính là sự hiểm nguy của bước nhảy như lời của Bùi thi sĩ từng viết trong một lá thư cho giới văn nghệ Tây Phương. Bước nhảy của con ếch vào chiếc ao cũ:
?oAo cũ,
Con ếch nhảy vào,
Vang tiếng nước xao? ?như trong một bài hài cú Nhật?
Ngọn cỏ trong mình mẩy của cô em băng trinh tuyết nguyệt sầu hoen? Vì sao mà thu xếp gấp? Phải chăng có một tột nguy nào đang diễn ra nơi đây? Tấm quần năm thước phai màu vì chuyện gì hả em? Thiên hạ đông tại sao anh không thể thấy mặn mà như cô em mọi nguyên sơ nơi xóm làng thôn dã? Bởi lẽ nào cứ nhìn đâu cũng thấy ngọc ngà đèo truông? Đèo nào, truông nao? Phải chăng đã cách xa lắm lắm như một ?oxứ Đoài mây trắng? và vì lòng anh tuyệt không nghĩ đến ai khác ngoài em-thôn-nữ-băng-trinh mà gây nên nông nỗi ám ảnh đến độ nhớ nhung hoài vọng điên rồ? Để thiên hạ phải chê cười tấm lòng chung thuỷ trong anh? Em thật tệ, không nói mà im hơi tuyệt lặng, để ngày âm u như đêm tối lu bù, chẳng còn thấy rõ mặt người, anh nhìn cứ ngỡ đười ươi thị thành!
?oEm Mọi man sơ nay thay những kiều nữ môi son má phấn Kim Cương, Malyn MốngLồ, Bizít Bàđơ?... Thơ lại thơi thới, hân hoan, giản dị, thực thà, ngộ nghĩnh và trẻ thơ? Sao trẻ thơ được thế nhỉ??-Nam Dao-
Trẻ thơ vì thơ trẻ bông đùa? Trẻ thơ vì thiên hạ ùa vào trông ra? Mù sương rớt giọt mù sa, tư lương môi thắm thôi mà có chi!? Lỡ mai quên buổi xuân thì, ghi câu vàng đá nhu mì hiền ngoan, lỡ mai chết giữa loạn tràng, anh đi như thể vì nàng anh đi? Chất thơ trẻ nếu mất, thì Bùi Giáng già nua và chết từ muôn vạn kiếp, có còn đâu cho những thi phị điên rồ khích bác ganh ghen? Chịu thôi, cái trầm trọng thơ trẻ, nếu học được bằng những sách vở ngập tràn, thì Trời xanh kia dễ thương biết mấy, Đất dày kia đâu có buồn thương:
Đất hoa khóc vĩnh biệt người
Ngàn cây cố quận đôi lời sương thu ?
Nhớ người từ những buồn vương, xa người từ thuở đoạn trường diễn ra? Diễn ra muôn một ta bà, diễn ra cái cảnh tâm là nghĩ suy? Cao xanh có biết được gì, lời anh trong cỏ xuân thì du dương? Anh đi suốt những ngả đường, từ ly chia cách xót thương Thuý Kiều, ta bỗng thành kẻ lắm điều, nói năng như thể tự thiêu lấy mình? Bớ làng, bớ xã đinh ninh, xôn xao nghi vấn riêng mình anh điên? Anh điên như thể tự nhiên, anh điên như thể mọi miền Tồn Sinh? Anh điên đánh mất chính mình, nhân gian khóc mướn luỵ tình ni cô, anh về tuyệt tích hư vô, bâng quơ trầm mộng hồ đồ giỡn chơi? Em này em, đã tơi bời! Còn chi nhất thể rã rời chia phân?
Từ một cội, những đường bay như vết thiên di, vẽ chằng chịt trên bầu thiên không ngắt tạnh âm hao, mà lưu lạc? Mùi dư hương quấn quít chẳng còn nhiều để mà có thể nhìn ngó ra kỉ niệm. Cổ độ vẫn cứ trôi hoài trong bàn tay cố nắm bắt cho được phù du giữa hư không mộ địa? Hố thẳm tràn lan, tràn lan địa ngục. Đành chia lời cho ngôn ngữ điêu linh, mà điêu linh cũng lắm sự tình, điêu linh đã lắm tư tình riêng tay? Giáng điên là kẻ bị đày, rửa cho sạch tội trời dày đất sâu? Em về đi, kẻo mưa mau, lá thu còn nhớ những câu thì thầm? Anh bỗng thành kẻ tình câm, miên du giữa phím dương cầm cỏ lau. Em đi xuân biếc rơi màu, mùi phong lưu úa bên cầu gió mưa? Khóc bao nhiêu nữa cho vừa, nói bao nhiêu nữa cho vừa lòng nhau?
Nói chi cũng đã phai màu, tóc xanh đã bạc mái đầu sơ sinh, trang thư thấm đẫm xuân tình, lời thơ thấm đẫm khổ hình tang thương, đành thôi chào giữa miên trường, từ bi rớt hột phố phường tanka? Mùa xuân bước tới như là, ban sơ ngõ hạnh tài hoa bạc phần? Này, em, anh lỡ lần đân, nói đi nói lại mấy lần thế ni, lỡ em thương được anh vì tâm tư ý nguyện thì đi về cùng, nếu lòng em cũng bung xung, như anh cà rỡn ngày cùng với năm, thì thôi anh chịu ngậm tăm, mà cười hô hố cho râu cằm bớt thưa!

Bùi Giáng nói thế đấy, trong chiêm bao tôi gặp anh. Tôi chiêm bao rất nhẹ nhàng, thấy anh giấu một điệu xoang mê nùng. Mà chịu không bước tới nắm tay anh được, tôi đành tỉnh giấc, để biết rằng anh đang sống, đã chết giữa những thị phi tanh bành phân tích. Một đời anh ghét tích phân, nên nếu anh mà sống lại chắc cũng bị anh vần cho ra tương? Mi là chi mà dám nói đoạn trường? Qua mặt những vị vẫn thường chửi tau?
Giật mình thêm một cái nữa, tôi tỉnh mộng. Anh đi rồi, tôi biết, anh đi cái hồi năm chín tám, cuối thế kỉ hai mươi khoa học rầm rộ mở ra những chân trời, những thiên hà bát ngát, những tầm bay vĩ đại vào thế giới xa xăm. Tôi hoài nghi vì, có những thế giới xa xăm ở rất gần, ngay đây, mà tôi, và anh, và mọi mọi đười ươi đành ngớ ngẩn hỏi nhau: đâu rồi, đâu có, đâu đâu?
Thêm một cái giật mình, tôi thấy tôi đang ngồi viết giữa đêm. Hoá ra nãy giờ tôi vẫn đang ở trong mộng. Chợt tôi nhớ cái câu mà anh trích dẫn của Ngoạ Long Sinh, một trong ngũ đại gia kiếm hiệp anh mê:
Bách niên nhân sinh nhất giác mộng
Vạn lý hà sơn nhất cuộc kì?
Mộng? Oái chao mộng! Mộng trung? Là trong mộng hoài nghi? Hoài nghi cũng bởi tại vì, bàn chân tôi cứ xoay đi nghĩ về? Nghĩ về những mộng mê đau, cành hoa rớt cội cỏ lau ngút ngàn!? ?
Mộng mê đã hẳn, nghĩ về mộng mê càng đau đớn khôn hàn. Nối tiếp từ những riêng hàng vô thanh?
Sống với thơ, giỡn chơi với ngôn ngữ để tạo nên thơ. Chữ nghĩa của Bùi Giáng lúc nào cũng có một điều gì đó rất dị thường. Ông chỉ cần sắp đặt những đề tựa từ mục lục một tập thơ của một tác giả khác thì đã mang lại cho chúng ta một bài thơ tuyệt đẹp.
Từ Nguyễn Du đến Bùi Giáng, đường bay của thơ thực là kỳ diệu, mênh mông, vô lượng. Ông là chiếc bóng của Nguyễn Du, hay chính ông đã đẩy Nguyễn Du đến cùng thể tính của thi ca, làm ***g lộng, chất ngất một hồn thơ nước Việt.
Nói như thế cũng bằng thừa. Bùi Giáng có lẽ sẽ ngất đi không chừng vì điên, chạy một hơi xuống Biên Hoà Viện Bịnh như ông nói. Cái tài của Bùi Giáng ấy chính là, ấy chính là? ông đã làm thơ. Thơ ông bất khả diễn giải, là những mặc khải vô âm. Tất cả nằm trong trọn vẹn trong khối nguyên thể thơ. Đụng tới là phá tan chiếc áo vẹn nguyên lành lặn. Từ Nguyễn Du đến Bùi Giáng, một đường bay. Có lẽ đúng, nhưng đúng hơn là một di nguồn. Chúc thư để lại của Nguyễn Du, Bùi Giáng đã thừa hưởng bằng tài hoa của mình, bằng giọng văn nhì nhằng, giọng thơ lăn nhăn, của một tâm hồn Quảng đặc sệt nông dân.
Có ai bước chân từ Sài Gòn mà một lần rong chơi khắp những rừng rú khe truông đất Quảng, đặc biệt là từ Duy Xuyên ngược dòng Thu Bồn về sông Yên (nay là sông Vu Gia), rồi theo mãi lên sông Côn, sông Bung, Hòn Kẽm, Đá Dừng? sẽ thấy một mênh mông nguồn nước, một yên lặng tịch mịch trung du trải dài qua những làng tơ tằm vang tiếng khung dệt, những nương dâu xanh ngắt bãi cát ven sông? thì từ đấy hiểu thêm về gốc ngọn của một tinh văn dung dị. Dung dị, chứ không hề dị thường quái đản như lời nói của những kẻ dở hơi cứ phỉnh nịnh ngôn ngữ, lừa gạt người đời bằng những ngôn từ văn hoa lả lướt.
Một linh hồn được khai sinh như thế, giữa những biển dâu ngăn ngắt, những bồi lở sông bãi thường niên qua mùa lũ lớn, thì biến động âu cũng lẽ thường nhiên thế thời. Một Nguyễn Du, một Bùi Giáng, hay một Nguyễn Bùi Du Giáng rất đỗi bi thương? Những thiên tài, là con của đất trời, chỉ có đất trời mới ghì giữ nổi cơn quắt quay vô thượng của tấm lòng đứa con, như cha mẹ nhìn sự lớn lên đầy biến động của con, ngậm ngùi vì lỡ trót đã sinh con quá tài hoa nên mang phước bạc. Và chỉ có lệ đất trời, lệ mênh mông, mới có thể xoa dịu được những đớn đau khôn tả, khôn diễn, khôn phát, khôn thâu? trong những hồ nghi nhân thế như kia. Bùi Giáng không là chiếc bóng của Tố Như, càng không phải là người đẩy Nguyễn Du lên tới tận cùng tinh thể. Đã là Tinh Thể, còn gì nữa mà đẩy lên đến tận cùng? Và đã không là Tinh Thể, thì có cách nào cứu vãn được sự tình bằng dăm bảy lời vẽ rắn thêm chân? Cái hoạ của người bình loạn ấy là chỗ đấy, đừng múa may mà hòng đánh trống qua cửa nhà sấm. Không chừng, lão Thiên Lôi thức giấc, giáng cho một búa thì không gì tai ương, không gì dở hơi bằng. Nên mới nói:
Trà đêm ước vọng thanh cao
Đàm văn luận cú là đào huyệt sâu......
Trà thơm nhấp một chén rầu
Đàm thi luận tứ dừng làu bàu thôi

Bà Bùi Giáng qua đời cách đây nửa thế kỷ, cảnh ly tan đó đã xô đẩy Bùi Giáng đến những đổ vỡ cùng cực. Bóng dáng người nữ ám ảnh ông suốt đời, để rồi từ đó ông sẽ nghiệm ra được một cách vô cùng sâu thẳm về tính nữ, về nguyên lý mẹ.
Giữa những vần thơ điên của ông, đôi lúc chúng ta sẽ tìm thấy những câu thơ vô cùng kỳ diệu nói về bà mẹ thiêng liêng ấy, tất cả đều như rạo rực, sinh sôi, triển nở.
Một hôm nào em mở cửa đầu khe
Và bữa đó đến bây giờ cỏ rạ
Thi nhau mọc mặt trời lên lả tả
Bông lúa chín trong rừng kêu tiếng lá
Chóc chim xanh đòi đẻ trứng bây giờ
Em là em anh đợi khắp nẻo đường
Em có nụ cười buồn mây mọng
Em có là mi khép lá cây rung
Em có đôi mắt như sầu xanh soi bóng
Hồ gương ơi! Sao sóng lục vô chừng!
......
Em ở lại với đời ta em nhé
Em đừng đi cho ta nắm tay em
Ta muốn nói bằng thơ bay nhẹ nhẹ
Vào trong mơ em mộng rất êm đềm
Ta sẽ đặt mười ngón tay lên mắt
Để nhìn em qua khe hở du dương
Vòng theo máu hai vòng tay khép chặt
Ồ thưa em ta thấy mộng không thường
Vừa nói xong, đã thấy có người đứng ra nói nhăng cuội rồi thấy không? Oái ăm thật đấy, thật đấy! Không tin thì là giả cũng chẳng sao?
Nhưng mà, cái lạ lùng tự dưng nảy mầm lên một câu hỏi:
Nguyên lý Mẹ là gì?
Tính Nữ là thứ chi chi?
Đạo Đức Kinh của Lão Đam có nói đến Huyền Tẫn. Trong Hán ngữ, Huyền là nguyên lý sâu thẳm. Tẫn là con thú giống cái. Nghĩa lý sâu thẳm của con thú giống cái? Con thú giống cái có cái gì để sinh ra nghĩa lý sâu thẳm? Là mẹ của những đứa con? Mẹ là ai? Là người sinh ra ta, sinh ra từ một tế bào trong dạ, hoàn toàn có quyền phủ quyết ta nếu mẹ thấy không bằng lòng. Nhưng thường là mẹ rất bao dung. Mà mẹ, chỉ đơn giản là mẹ? Hay mẹ là Mẹ? Là một tượng trưng siêu hình còn lớn hơn cả mẹ?
Tính Nữ, làm ta liên tưởng tới ?oCánh Tay? của Kawabata. Một cánh tay đẹp như mộng phù du, lại biết co rúm sợ hãi khi chàng kia ôm cánh tay trong người, đi qua những ga tàu điện, khi giông gió nổi lên trong đêm mưa? Cánh tay là một cánh tay? Là một bộ phận trong mình mẩy một người con gái? Là cái đẹp nhất, thánh thiện và yếu đuối nhất? Hay là một khát vọng về cái đẹp đến vô tưởng, cái đẹp lấp ló nơi những mù sương chiêm bao? Là một bản tính nữ đại diện đặc trưng nhất cho một Người ?" Nữ ?" Hoàn ?" Hảo?
Lại thêm một thằng câu hỏi thậm thụt đầu tường: ?o Phải chăng Bùi Giáng luôn luôn bị ám ảnh bởi bóng dáng của một người nữ trong suốt cuộc đời du tử hải hồ của mình?? Câu trả lời là phải, vì mật độ của em gái, em mọi, mẫu thân, nàng? xuất hiện thường trực. Thế ấy, thì có phải Bùi Giáng luôn khao khát về một nàng thiên hương kiều diễm Thuý Kiều? Cũng phải nốt. Nhưng lại có thêm một thằng kia, tửng tửng hỏi lại rằng: ?o Này, thằng kia, mày nghĩ thế ư? Ngu si dốt nát cũng thấy gã kia rất ba lăng nhăng, rất cà rỡn, hắn nói lung tung hết cả lên, thế mà mi tin hắn ư?? ?" Tin chứ, hắn nói mà không tin thì còn biết nghe ai để mà tin? ?" Thiệt là mi ngu dốt quá, ta nói hoài mi cũng không tỉnh hơn ra. Ta hỏi mi, một bà mẹ chồng nói với cô con dâu trưởng về muộn hôm đám giỗ: ?ocon về sớm nhỉ??, thế mi tin ngay đấy là bả nói thiệt đó chăng? Thiệt mi điên đến độ hết lời! Thằng kia đành ngậm miệng, còn thằng nọ cũng bỗng thấy mình hăng hái quá, cãi cọ dữ dội quá, cũng tắt hơi luôn. Cuộc cãi nhau rơi vào im lặng. Mọi câu hỏi cũng không còn xuất hiện nữa, đêm tối mênh mông?
Bùi Giáng van nài: ?oem ở lại với đời ta em nhé!?? là vì sợ nàng mặt hoa da phấn kia bỏ mình mà đi mất, chẳng còn ánh sáng nào nữa? Ông đặt khẽ hai bàn tay lên mắt, là vì rằng chỉ có thể nhìn thấy nường kia qua một khe hở giữa hai bờ mắt thịt phàm nhân? Chỉ có thể ti hí nhìn, trong một thoáng, rồi phải nhắm tịt mắt lại ngay, nói láo rằng, ta không nhìn thấy chi cả, để nàng khỏi thẹn thuồng khi lão Giáng già nua nhìn thấy khe Đào Nguyên bí ẩn chập chùng dị bội thượng thừa u linh? Nasát u tình? Nếp gấp vô minh? Rồi, giả lả nói rằng, ồ thưa em, ta thấy mộng không thường?

Cảm ơn bạn, hay lắm
Lâu lắm mới được đọc kỹ như thế về Ông

Viết về Bùi Giáng quá khó nhọc, tôi chỉ là người đọc ông hằng ngày, hằng đêm. Viết trong ám ảnh. Và mong nguyện điều ông nói sẽ có ai đó nghe ra.
Cảm ơn đã động viên.
Nguyên.
Mộng không thường? Là mộng di dời? Là mộng hay thay đổi? Là mộng triệu nguy nan? Là tơ tưởng đá vàng? Là miên vấn miên man? Trời đất cũng thở than, vì những vô thường mộng. Đã mộng, lại còn vô thường, thì còn biết ăn làm sao, nói làm sao khi ta lỡ luôn miệng khăng khăng rằng, ta yêu nàng, ta quý nàng, ta hiểu nàng, ta muốn gắn bó cuộc đời này khi đã tìm thấy được nàng? Ghì giữ nàng cho riêng ta, thế mà nàng vẫn cứ như sương khói, như nước trong, chảy lọt qua bàn tay ta nắm chặt mà trôi hoài? chợt nghĩ tới mấy câu thê thiết:
Ta thả một chiếc lá, chiếc lá trôi
Ta thả một con thuyền giấy, con thuyền giấy trôi
Ta ôm em trong vòng tay,
Em vẫn trôi?
(Lá ?" Văn Cao)
Định mệnh đã chọn ông là một thiên tài điên của dân tộc, đẩy ông bước theo Nguyễn Du, để ông kết bạn với Gerard de Nerval, Saint Exupéry, Khuất Nguyên, Tô Ðông Pha, Apollinaire, André Gide, Camus, René Char, để đôi khi nghiêm trang đàm đạo với Khổng Tử, Heracleitus, Parmenides, để sống cuộc đời quỉ khốc thần sầu của một cuồng sĩ ngoài chợ, và tuyệt vời nhất vẫn là để viết lại cho đất nước những dòng thơ kỳ diệu độc nhất vô nhị.
Có thật tồn tại một định mệnh quy định Bùi Giáng là nhà thơ điên của dân tộc? Không có Bùi Giáng, chúng ta có mất đi một vốn ngôn ngữ? Câu trả lời thì ai cũng biết. Bùi Giáng đã sống như thế. Không ai lật ngược được những dòng sông lịch sử. Sống cuộc đời quỷ khốc thần sầu, có phải là vì Bùi Giáng muốn thiên hạ sau này nhìn mình với con mắt ngưỡng vọng của một nhà thơ đã đốt cháy cả mình để sống trọn vẹn cho thơ ca? Bùi Giáng ngông ngạo với những câu nói phớt đời, tài hoa với những câu thơ sáng loà ý niệm Thiền và thật cô độc với những gửi gắm quá khủng khiếp vào một chiếc áo quá nhỏ bé là ngôn ngữ. Bùi Giáng khai thác mỏ chữ nghĩa, chẳng phải để tránh lặp lại, để tự làm thành cho mình một phong cách thơ, mà có những điều thật sự chữ nghĩa thường đã không thể gánh nổi, đã không thể hiện diện ra trước trận tiền sinh tử sống mái của Bùi Giáng. Đành đi tìm cái lời cà rỡn, cái sự hàm hỗn vô lượng trong từ, trong câu, để từ đấy, nảy ra một cái gì còn vô lượng ma kha hơn, uy nghiêm kì bí và nhàn nhã trần tục hơn. Thế nên mới có cái câu:
Ngõ ban sơ hạnh ngân dài
Cổng xô còn vọng điệu tài tử qua?
Có người viết:
?oTôi cho là Mai Thảo rất nhầm lẫn khi qui tội điên của Bùi Giáng cho những nguyên nhân thời đại:
Và ở Sài Gòn vẫn còn Bùi Giáng
Tối tối về chùa đêm làm thơ
Ngày ca múa khóc cười giữa chợ
Kẻ sĩ điên thế kỷ mù rồi
(Mai Thảo - Viết văn trở lại)
Sống và mơ giữa thế giới đó, ông vác cần đi câu cá hư vô ngoài biển đông:
Tôi làm Nam Hải Điếu Đồ
Ngồi câu con cá hư vô giữa trời
Ngay khi ông lên cơn điên, nhưng chưa điên quá độ, mà mới chỉ trôi nổi giữa những cơn điên nhẹ, ông cũng mang lại cho chúng ta những câu vần vè quàng xiên rất vui vẻ.?
Lạy Chúa! Bùi Giáng điên! Đã điên, lại còn điên nhẹ, điên quá độ, điên vừa vừa? Nghe ra thật cũng điên! Người viết bài này chê Mai Thảo nhầm lẫn khi quy tội điên của Bùi Giáng cho thời đại, có khi cho rằng Bùi Giáng điên vì những lý do nghiêm túc hơn, thâm trầm hơn, sâu sắc hơn, vĩ đại hơn? đấy chắc? Đứng trên cả hai bờ vực thẳm của ý thức phân loại, giải thích, Bùi Giáng cứ hồn nhiên tuôn trào những sấm động của một ngòi bút đã chấm mực vào se sắt thê lương mà vũ động một trận mưa thơ như thế. Lão chẳng điên vì những nguyên do thời đại, cũng chẳng điên vì những mục tiêu cao cả, lão ấy điên hay không, thật là cũng chỉ có lão mới trả lời nổi. Điên hay không khi cho rằng mình là Nam Hải Điếu Đồ câu cá hư vô? Giữa hư vô, cõi thái hư trống rỗng, có cái gì để mà nắm bắt? Hình dung một không gian phương phi tuyệt vắng, khi mọi sóng ý tưởng chìm hút dưới những mù sương thiêm thiếp Nam Kha, con cá hư vô hiện ra. Câu có được không? Nhất định là không. Bởi có định dạng thì mới câu được chứ. Không có hình thù thì câu gì mà câu? Cú nữa là câu! Bất chợt mơ màng về cái câu: ?oThoa này bắt được hư không?. Vậy mà lão nói lão ngồi câu. Có nhì nhằng không, có điên dại không? Ngồi câu, ai cũng biết, phải thừa kiên nhẫn, tỉnh táo và hiểu con mồi. Con mồi của lão Giáng ở đâu trong hư vô? Phải là câu niềm tuyệt vọng? Niềm tuyệt vọng như nhiên ung dung chờ đón tất cả mọi mọi? ?

Bằng bút chì đen
Tôi viết bài thơ
Trên tường vôi trắng
Bằng bút chì trắng
Tôi viết bài thơ
Trên lá lục hồng
Bằng cục than hồng
Tôi đốt bài thơ
Từng giờ từng phút
Tôi cười tôi khóc bâng quơ
Người nghe cười khóc có ngờ chi không?
Và bình:
?oQuả là một bài thơ tuyệt đẹp với những hình ảnh tự động xô đẩy đuổi bắt nhau. Những hình ảnh chuyển động trên một đường biên của hữu thức và vô thức. Ảnh tượng và sắc màu rất cụ thể mà rõ ràng là vô thực và đầy mộng mị. Tất cả là để dẫn đến một dấu hỏi về cuộc đời và ý nghĩa nhân sinh, đầy khúc mắc và nhẹ nhàng, tế nhị, và vô cùng bao dung. Có thể nói đó là một bài thơ siêu thực hiện đại mà vẫn chứa chấp một cái hồn cổ kính thơ mộng?
Hình ảnh xô đẩy đuổi bắt nhau? Đúng. Đường biên hữu thức và vô thức? Đúng. Vô thực và đầy mộng mị? Đúng. Dẫn đến một dấu hỏi về cuộc đời và ý nghĩa nhân sinh? (!?) Nhẹ nhàng, tế nhị, và vô cùng bao dung? ? Trời hỡi đất ơi! Những lời lả lơi, tả tơi những những! Dấu hỏi về cuộc đời gì nằm ở cái câu ?ongười nghe cười khóc có ngờ chi không?? Bao dung ở chỗ nào? Nói cho đến cùng là chỉ trỏ vào một cái chung chung nhập nhằng, kiểu nhập nhằng kì lạ. Như nhá nhem chạng vạng, mặt ả dạ xoa cũng giống khuôn hoa nàng kiều? Cố tình tạo ra những hoàng hôn để lẫn trộn vàng thau, thiệt cũng tài tình với cái lối thu nhận văn thơ như vậy lắm thay. Cái gì siêu thực hiện đại, nữa là cổ kính hồn thơ mộng? Từ bằng bút chì đen và tường vôi trắng chuyển thành bút chì trắng và lá lục hồng, rồi cục than hồng và tro tàn thơ thẩn, là cái gì? Đường đi của thơ Bùi Giáng viết? Đường đi của thơ ca? Đường bay của tư tưởng? Và rốt cuộc chỉ đành cười khóc bâng quơ! Vì sao? Thơ Ca là trò chơi ngộ nghĩnh nhất, đốt hết sạch đi rồi khóc? Vì sao khóc khi đã quyết tâm đốt? Tiếc nuối chăng? Mộng mị chăng? Khùng điên ngây dại chăng? Cười khóc cũng bâng quơ, thì còn nói chi đến tư tưởng với tưởng tư phù hư mơ màng!
?o ?Anh còn thật sự ghi đậm lên tôi một ấn tượng vô cùng mạnh mẽ, rằng anh là một sinh thể luôn bị lay động và bị cấu xé bởi ánh sáng và lửa tịch mịch, điêu linh với những ám ảnh về lẽ sinh tử không cùng, dấn mình một cách hiên ngang và khốc liệt vào cõi thơ ca. TẬN HIẾN hết cả đời mình cho duy nhất - thơ ca ?" Từ buổi sơ ngộ đầu đời đến những giây phút cuối cùng về nơi chốn lâm chung ?" Tận hiến mà không hề nhận lại một sự bù đắp đối đãi nào của nhân thế, trút gửi hết thảy xương máu và hồn phách, lưu lại ở đời như vậy tạm một hình cốt mong manh bi thiết và mộng mị. Với riêng tôi, hình ảnh đắm chìm của tận hiến hung hiểm đó chính là một tượng đài vĩ đại đến khủng khiếp của thiên tài thơ Bùi Giáng??
Giũ áo phồn hoa mà đi rồi Giáng hỡi! Cuộc phù thăng vui như một chốc bông đùa, anh về với cõi riêng mùa, lơ thơ mộng cũ đã lùa chân mây. Phải, tận hiến, cuộc tương phùng tận hiến cũng là sự tử biệt ban đầu. Nhưng xin hãy ngừng những tụng ca dành cho một thiên tài, bởi ngày phù du Giáng đã bán rẻ Tử Sinh, thì dấn mình hiên ngang hay khốc liệt lửa máu? cũng chỉ là lối tâng bốc thói thường đãi bôi. Đừng nói tới những tượng đài, đừng bi thương cho một hình hài tạm bợ, có bao giờ Giáng nghe? Đi là mất hút những vọng ảnh cuồng si, ngây dại, bi thiết, tịch mịch rồi. Đi là vô tận thế mà thôi?
Rồi Mai đi về xứ nào chẳng biết
?
đi lìa xa xứ sở của mặt trời
?
Dấu tiên nga và ngấn tích tiên sa
Bờ dạt bèo hay bến lạnh trôi hoa
?
Rồi mai đi về xứ nào chẳng biết
Những người em hãy ở lại bên đời
Nô hay đùa xin cứ mỉm hai môi...

Đi mất và chẳng biết xứ nào còn ở lại. Những xứ sở mặt trời nào đã xa? Xứ rằng những ngõ hồng hoa? Cổng ban sơ vọng điệu tài tử qua hôm nào? Có chút dư vang ngấn tích này sót rụng, xin em nhặt lên và cười mỉm hai môi vào những vọng âm miên trường. Nụ niêm hoa còn hơn triệu triệu lời dài, ta đi rồi, ta vẫn cứ lai rai? giỡn hoài?
? Phồn hoa có nhớ đèo truông?
? Nàng đi mất hút cuối miền thời gian
Tôi ngồi khóc lóc hoang mang
Một mình cô độc muôn ngàn tương tư?
(Một nàng tiên- BG)
Bỏ lại một phồn hoa dang dở mà về tắm mát sông Nghi, đình Vũ, vùng vẫy hát ca lăn lộn hoang đàng lộng quẫy đèo truông chập chùng. Vì lụa tà huy che mất bóng nàng, ta đành khóc! Vì cô liêu thấm đẫm u tình biển sâu, ta bỗng cười! Này người xuân nữ nét son tươi, em bồng bế ta vào Vu Sơn hoan lạc đượm nồng của em, hê, ta dập mộng trần gian nát bấy những mặt trời thành muôn ngàn vụn vỡ như tương?
Người đó chẳng đã đường đường tự tại một phong cách rất là thế giới nhưng vẫn không xa rời gốc đó ư? Với mảnh đất chật hẹp cuối cùng quê ấy, Bùi Giáng có cả một vũ trụ dệt nên từ những hoài niệm về thuở ban đầu. Trong một thế giới rộng lớn để thả hồn rong chơi, Bùi Giáng có một mảnh đất đầy kỷ niệm gắn bó để chiêm bao mộng mị.
_Nguyễn Hoàng Văn_
Phải, Bùi Giáng có riêng một mảnh đất kỉ niệm để mà chiêm bao mộng mị. Có thể suốt cả những cuộc ngông, trò đùa, luôn luôn ẩn hiện một cố đô cội cành. Cũng có thể đó là một phế đô. Một phế đô hoang tàn khủng khiếp đang ngự lên tất cả ngóc ngách đời sống. Đời sống hiện thị như một giấc mơ phù phiếm viễn mộng với những dòng chảy như thác lũ cuốn phăng phăng trôi nguồn. Và:
Giấc mơ hóa cội cây tùng
Mở ra công án một vùng cỏ hoa
Con về mượn áo thiền gia
Kính thưa Sư Tổ Đạt Ma Bồ Đề
_Ngô Cang_
Một giấc mơ đã hoá cội cây tùng? Đây chính là một công án nữa, một công án muôn thu như tiếng vỗ của một bàn tay. Vì sao một bàn tay có thể vỗ nên tiếng? Phải chăng tiếng vỗ đã như là bản tính của bàn tay? Phải chăng Bùi Giáng cũng chỉ là một bàn tay với tiếng vỗ đắm đuối mê mộng nhất từ trong linh tâm chính ông? Có đọc nhiều và có si mê Bùi Giáng như một người đáng sùng trọng, thì ai đó mới có thể mở ra một tiếng nói nào như giấc chiêm bao, nhoà nhạt, mơ hồ, nhưng cũng sấm động rung chuyển khủng khiếp những định thức đã căn bản đặt lên ý thức những vết hằn sắc bén, những vết hằn có thể làm quên đi những con đường mòn lơ thơ cồn cỏ vọng tiếng chiều làng xa, và những chiêm bao in dấu cỏ hoa lạ lùng. Có đọc nhiều và có si mê Bùi Giáng như một ?ongài?, (dù lão rất ghét tiếng trịnh trọng hão huyền này) thì mới thấy hết, trọn vẹn một tầm trí tuệ mênh mông với những liên kết xâu chuỗi chặt chẽ chằng chịt từ Đông Tây kim cổ, từ Phật, Nho, Lão, Kitô, từ những thứ hà rầm nhăng nhít lem luốc phố hè đến những kiêu sa ngọc ngà rực rỡ đình cung. Có thể liên hệ ngay một nhà thơ với một tư tưởng gia, có thể đang ở Việt Nam mà nhảy sang Đức, có thể từ trong lăng nhăng mà nảy hột tiêu tương tha thiết đoạn trường, có thể một câu không chấm phết suốt cả trang viết, cũng có thể ngắt tuỳ tiện một câu thành bảy tám dòng nhảy cỡn hí lộng Thi Ca, mà vẫn tài hoa rất mực, mà vẫn bi thống hận sầu, mà vẫn chua chát hắt hiu, lại thêm loé sáng của những sát na thực nghiệm đời sống và tư tưởng, của Thi Ca và Cội Nguồn, của Vực Thẳm với Trời Cao? Nói rằng Bùi Giáng thật sự là một thiền gia, thiền giả ? âu cũng không ngoa, vì đọc đến đâu, lạnh mình đến đó, và những hiểu biết của mình về một con đường tìm chân lý bỗng trở nên xa mù, nhăng nhít, nhỏ nhoi, vì lão hầu như đã dẫm nát hết những tích sử, những công án, những kinh sách, và múa may vũ động cho những thứ kia trở thành những luồng nước cam lồ tươi mát mới mẻ cà rỡn như một cây củi khô biến thành gậy như ý của Ngộ Không. Nhưng dồn ép Giáng cho đến chân tường của những câu hỏi dồn dập và mang tính truy sát, những bức bách bưng bít bịt bùng tai quái nhất, thì hẳn sẽ chẳng còn gì nữa là thơ Bùi Giáng. Mộng của Bùi Giáng là mộng an nhiên, thung dung nhưng thắm thiết đắm đuối như Lý Bạch say trăng mà chết; lối sống của Bùi Giáng là thoả mái như Tuệ Trung Thượng Sỹ: ?oPhật ngã tự Phật, huynh ngã tự huynh??, và thơ Bùi Giáng là thơ? Bùi Giáng vậy. Tưởng những tính cách cổ quái nhất, lãng đãng nhất, nghịch ngợm nhất, hồ đồ nhất, thơ ngây nhất, tài hoa nhất ? đều dồn cả vào con người này. Nhưng, một tiếng nhưng bỗng lạnh lùng bật ra, rằng đâu là một Bùi Giáng uyên nguyên triệu mộng, một Bùi - Giáng ?" đích - thực để cho chúng ta có thể nhìn ngó ra chân dung một con người?

Nghe lão nói:
"Nghĩ cũng dị kỳ thật. Người Việt Nam vốn là người thơ mộng thi sĩ nhất thế giới (chỉ riêng cái màu da vàng Việt nam thôi cũng đã thơ mộng hơn mọi màu da đen hay trắng) thì người Việt nam lại chẳng bao giờ đọc thơ Việt Nam, lại luôn luôn chút hết cõi lòng thơ mộng của mình cho những thứ sách vở hổ lốn tạp pí lù ở đâu đâu. Lại chạy đi si mê những da trắng Marilyn, những da đen Phi châu chiêm bao bờ cỏ. Làm bao nhiêu câu thơ thơ mộng lại đem gán hết cho châu chấu chuồn chuồn. Ẩn ngữ gì mà đoạn trường ra như thế".
"Nhe răng cười trong bóng tối... Không bao giờ bắt chuồn chuồn và cứ bảo rằng mình luôn luôn bắt chuồn chuồn... Không thiết chi đọc sách mà vẫn cặm cụi đọc sách hoài... Suốt năm khắc khoải loay hoay mà tự cho mình thanh thoát phiêu bồng... Chán chường thi ca mà cứ làm thơ hoài, đêm tối trần gian đau đớn vô cùng mà vẫn bảo rằng trần gian lộng lẫy... chuốc sầu vạn đại thì bảo rằng mua vui cũng được một vài trống canh..."
Lão nghĩ mình cũng kì dị, thế là lão biết lão kì dị đấy, có phải lão điên đâu? Nói như lão thì rằng: ?oKhông điên chút nào mà tự nhận mình điên ấy là Đạo vậy!?. Làm những điều tưởng chừng nghịch lại với suy tư, thích thú, lời nói của mình, lão muốn nhắm đến điều gì thế? Phải chăng cũng chính như lão nói: ?oĐi vào cõi tư tưởng ta phải lưu ý tới cái lõi ăn nói nghịch lý của người tư tưởng, họ nói một đường, để ta suy ra một ngã?? Vậy là thâm ý của lão nằm ở đây chăng, làm một đường để người ta suy ra lão theo một ngã? Một ngã có thể dẫn đến những cái - chết, hoặc những cái ?" sống? Ở đó, chết thực sự là tử tận, và sống cũng thực sự là an lạc hân hoan? Nhưng, lại nhưng, rằng ta đang nói đến Bùi Giáng, một lão điên ăn nói hồ đồ thái thậm, mà chẻ chia lời của lão ra để giải thích phân bua thì rằng ta cũng điên theo lão nốt sao? Vậy thì còn lại gì cho ta, còn gì cho lão, còn gì cho những cô em mọi mà lão thương yêu, những chuồn chuồn châu chấu bay thấp bay cao, báo hiệu những cơn mưa rào? Còn lại ? còn lại? một cuộc đi vào cõi thơ?
"Đi vào cõi thơ". Thế nghĩa là? Có một cõi và một cuộc đi, cuộc đi có nhiều thể thái. Có thể đi theo lối chu du của ông Khổng Tử. Có thể đi theo lối ngồi yên không rục rịch suốt bao nhiêu diên trường tuế nguyệt dưới một gốc cây bồ đề theo lối Như Lai. Cũng có thể đi theo lối anh lùa bò vào đồi sim trái chín..."
Nghĩa là có rất nhiều cách để đi vào Cõi Thơ hay cả những Cõi như là? ? Nhưng phương ý, mục đích?
"Đi như vậy dù sao thì dù, cũng là trong ý hướng mở cõi ra chơi. Không ai buộc ai phải theo ý riêng độc đoán của ai." ?
Anh thong dong ngồi xuống một gốc cây sim. Anh có thể chọn một gốc cây sim già, hoặc sim trẻ, hoặc một cây sim sử lịch nào vốn đã từng chứng giám một u tình của một Hoàng hậu Phèdre xưa kia." ?
Nghĩa là dĩ tâm truyền tâm? Hoặc giả: ?oHãy đạp trên xác ta mà đi? ? Từ những gu tạng mà chọn lấy cho mình một hành ngã tư riêng, một đối chứng tâm tương thích?
"Rồi anh dần dần mở cõi. Đã gọi là mở cõi thì chẳng nên khép miền. Nghĩa là... tránh cái lối bưng bít...
"Ta ngồi dưới gốc cây sim, lắng tai nghe bò đương gặm cỏ, thong dong đưa tay với một cành, hái một trái chín ăn chơi."?
"Bỗng dưng? Bỗng dưng nảy ra một sự tình kỳ bí: bàn tay ta vừa chạm với một trái sim riêng rẽ, thì suốt dãy rừng, toàn thể ngàn sim lục bỗng chấn động vang lừng. Đó là bí quyết lạ lùng. Một bí quyết bất khả truyền"?
Cũng có thể dịch di lời lão ra thành: ?o giáo ngoại biệt truyền, minh tâm kiến tánh? ? Tánh là chung, là Hoằng Viễn, là Vĩnh Thể, là Ban Sơ, là Bất Sinh, là Bản Lai Diện Mục, Cổ Lục Như Nhiên?? Và cuộc đi của Bùi Giáng là cái cách lão thong dong lùa bò vào rừng sim, bứt một trái sim chín ngọt bỏ vào miệng, để rồi ầm vang chấn động cả một dãy rừng? Sáng sủa hơn, cưỡng bức hơn, huỵch toẹt hơn, thì lão Giáng nhà ta đã làm chấn động sim lục bằng Hằng Tánh ngộ ra trong một ngẫu nhĩ tình cờ? Một Giác được thức, ngàn Giác, triệu Giác cũng một lòng như nhau? Một Tâm, hai Tâm, ngàn vạn triệu Tâm cũng là Tâm ấy sáng láng thường hằng? Một Phật, hai Lão, ba Đạo? cũng là gốc cội tươi xanh của buổi đầu trái cấm?

Nói đến đây, như bỗng nghe giọng hom hem quê mùa của lão Giáng vọng về: ?oNày, ngươi nói những lời chua hơn giấm, nhạt hơn ruợu đế pha cồn, thiệt uổng công ta dạy ngươi, thiệt uổng công ngươi đọc sách bấy nhiêu lâu. È cổ ra mà đọc để rồi viết ra những điều tưởng còn tệ hơn cả phẫn heo! Thiệt là cái thằng sách vở học đòi, triết lý xỏ lá mị đời! Ta phải đánh mi cho đến chết bỏ bu chắc mi còn chưa thấy được hàm râu mi đã dài ra sao! ?? Hoảng quá, thụt lùi, thì ngỡ ngàng nhận ra, mình tỉnh giấc điệp mơ màng, cả những lời lăng nhăng vừa qua, cũng là mộng ảo chơi vơi. Hú vía, hồn về với xác bô lô ba loa? Từ biệt những ngõ phù hoa, ta đi mê mải sơn hà viễn du?

Những việc làm của chúng ta không bao giờ được ai hiểu nổi, nhưng chỉ bị ngợi khen hoặc thống trách. (Die frõhliche Wissenschaft)
Có lẽ đó là lời mà Nietzsche dành cho Bùi Giáng.
Rồi có thể : ?oBui Giang gehõrt zu den wesentlichen Denkern?? (Tạm hiểu như là: BG thuộc về loại tư tưởng gia chân chính?). Đấy có thể là lời của Heidegger dành cho Nietzsche, mà cũng rất có thể dành cho Bùi lão điên.
Và rồi, bất chợt nhớ tới đoạn văn nào của Anbert Camus, khi Martha, nhân vật nữ của ?oLe Malentendu? (Ngộ Nhận) đối thoại những câu điên dại sau khi giết chết chính anh trai của mình là Jan, cùng chị dâu Maria:
?o Maria : ?o ? Ồ, thật thế, tôi không có thì giờ để đau khổ, không có thì giờ để giận hờn đứng lên phản đối. Tôi quá nhỏ nhoi trước tai hoạ quá lớn.?
Martha: ?o Nhưng chưa thật là lớn đâu, bởi vì nó còn để cho chị đủ nước mắt để trào ra. Nên trước khi cùng chị vĩnh biệt , tôi thấy rằng mình còn chút việc phải làm. Tôi phải làm cho chị tuyệt vô hy vọng mới cam.?
Maria: ?oÔ, tôi van cô, cô đi đi, để tôi yên một chút! Cô đi đi!?
Martha: ?o Tôi sắp đi đó mà! Vui thú gì mà kéo dài cái cuộc đối thoại với chị. Trút cái gánh nặng quỷ quái này, thật là khoẻ cho tôi. Tôi không chịu đựng nổi nước mắt và tình yêu của chị. Tuy nhiên, tôi không thể chết đi được, nếu còn để chị tưởng lầm rằng chị có lý, rằng tình yêu có nghĩa, rằng ân ái không hão huyền, rằng đây là một sự rủi ro đáng tiếc. Không, chính bây giờ mới là lúc chúng ta nằm trong một thuận hoà trật tự. Chị hãy gắng tin êm đềm cho như vậy.?
Maria: ?oTrật tự gì??
Martha: ?oTrật tự dàn xếp cuộc đời trong đó không một kẻ nào được kẻ khác nhìn ra.?
Thế đấy, có thể đấy lại là lời của Anbert Camus đã dành cho Bùi Giáng, một cách tình cờ trong một lúc hứng chí vô tình. Hoặc là lão Giáng nhà ta đã chua thêm câu ấy theo cái ý của lão muốn cà rỡn với chính mình trong lúc dịch.
Nhưng từ đây, chúng ta còn có thể nhận ra điều gì?
Nietzsche đã nói thế, rồi Heidegger, rồi Camus, ? phải chăng chỉ là những câu trời ơi đất hỡi học lóm của nhau như cái cách chúng ta hiện nay vẫn bảo là kinh nghiệm thực tế dạn dày? Hãy tự dành cho mình chút lặng câm trong một phút thảnh thơi, đủ để thấy mọi thứ đang lao theo một chuỗi nguyên truyền kì bí vô hình mà không ai có thể nhận thấy mặt nhau trong lập loè ánh sáng ma trơi hư huyễn? Sao cứ gọi mãi là hư huyễn ma trơi?

Tôi xin góp vài dòng về tiểu sử của BÙI GIÁNG
Bùi Giáng, sinh ngày 17/12/1926 tuổi Bính Dần, tại Thanh Châu, Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Con thứ của ông bà Bùi Thuyên và Huỳnh Thị Kiều. Năm Mậu Dần ông được tròn 6 giáp, 72 tuổi. Ông được văn giới, không phân biệt không gian thời gian, yêu mến trọng vọng. Những tác phẩm đầu của ông là sách giáo khoa in năm 1957, như Một vài Nhận xét về Bà Huyện Thanh Quan, Lục Vân Tiên, Chinh Phụ Ngâm ... Nhưng tiếng tăm ông nổi bật từ tập thơ "Lá Hoa Cồn" (1963). Ông là một nguời tự học và học rất trễ, tuy nhiên khả năng tinh thông nhiều ngôn ngữ của ông, kể cả những ngôn ngữ khó như chữ Hán và tiếng Đức, làm kinh ngạc mọi người trong văn giới.
Những cuốn sách đầu của ông là sách giáo khoa in năm 1957, Bùi Giáng đã là một tên tuổi quá quen thuộc với đông đảo bạn đọc. Ông thường tự nhận là "trung niên thi sĩ" cùng hàng loạt biệt danh trào lộng : thi sĩ Đười ươi, Brigitte Giáng, Giáng Moroe, Bùi Bán Dùi, Bùi Bàn Dúi, Bùi Tồn Lưu, Bùi Tồn Lê, Bùi Bê Bối, Bùi Văn Chiêu Lỳ...
Ông được xem như một "ngôi sao" trên vòm trời văn hóa văn nghệ miền Nam trước đây, được không ít độc giả xưng tụng là "thiên tài", là "bậc thượng trí", là "đáng tiêu biểu hơn cả về thi ca bây giờ và có lẽ... vạn đại" và tôn ông làm "thần tượng". Gần đây, một số tác phẩm, dịch phẩm của Bùi Giáng được tái bản rộng rãi.Ông đã dịch nhiều sách Pháp, Anh, Hán văn như Hamlet của Shakespeare, Hoàng tử bé của Saint''Exupéry, Ngộ nhận của Albert Camus, Khung cửa hẹp,và Hòa âm điền dã của André Gide, Kim kiếm điêu linh của Ngọa Long Sinh...
Đặc biêt, gây nhiều tranh luận sôi nổi nhất là những tập thơ của ông, từ Mưa nguồn, Lá hoa cồn... đến Trăng châu thổ, Sương bình nguyên, Bài ca quần đảo, Rong rêu...Ai đã từng tiếp xúc Bùi Giáng trong trang sách lẫn ngoài cuộc đời, hầu như chưa thể bình luận gì về ông. Biết bình với luận thế nào khi kẻ khen thì tâng hết lời mà người chê thì lại đả tới số. Riêng vấn đề họ Bùi có điên chăng cũng đã làm tốn hao bao giấy mực. Người bảo ông điên. Người cho rằng ông giả vờ điên. Người lại quả quyết Bùi Giáng không điên. Đời luôn là như vậy ...................