Ở ta, Sài Gòn hẳn là nơi thứ nhất với tiệm cà phê, có lẽ vào năm đầu thập niên 60 của thế kỷ XIX. Cà phê đầu đời. Còn Hà Nội thì tất nhiên là đã tiếp nhận thứ thức uống đời mới ấy sau Sài Gòn, song ko phải đến mãi sau khi Tây hạ thành Hà Nội lần vật dụng hai, năm 1882. Café de Beira phố Hàng Khảm khai trương năm 1884, là quán cà phê mọc lên sớm nhất ở Hà Nội , rộng rãi người khẳng định vậy, cả viết lên báo và cả viết trong sách. Điều ấy hình như chỉ đúng có một nửa thôi. Năm 1884, Hàng Khảm là đại lộ kiểu Tây đầu tiên của Hà Thành, nối Khu nhượng địa Đồn Thuỷ mang đồn binh ở Cửa Nam (cái tuyến Hàng Khảm thuở xưa ấy ngày nay gồm ba phố: Tràng Tiền, Hàng Khay, Tràng Thi). Nhưng Café de Beira không phải ở Hàng bình lắc shaker Khảm mà nằm chếch ra, ở chỗ bây giờ là ngã tư Hai Bà Trưng – Nguyễn Khắc nên. Quán cà phê ấy phải đã mang trước năm 1884, và cả trước 1882 nữa, vì nó vốn là một dòng căng – tin sĩ quan trong nhượng địa Đồn Thuỷ. Mà nhượng địa này thì Tây đã giành được từ năm 1875, nhờ vào Hoà ước Giáp Tuất. Vả lại, Café de Beira (cho đến quãng 1959/60 vẫn thấy đa dạng người lớn tuổi gọi khu nhà tập thể Bộ lương thực, số 10 Hai Bà Trưng, là “nhà Bây ra”) là quán của Tây, lại Tây nhà binh đề nghị người mình chắc ko lui tới, do vậy ko thể được xem là quán cà phê đầu tiên của người Hà Nội. Vậy thì quán nào năm nào? Dò hỏi những bậc tiền bối thông tỏ muôn sự Hà Thành như nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc, nhà văn Hà Ân, sử gia Trần Quốc Vượng, mà những cụ ko biết cụ thể chính xác, đề nghị tôi hậu sinh lại càng không thể biết được. Chỉ với thể chắc chừng là cà phê Hà Nội đã sở hữu từ lâu lắm rồi, nguyên do là vào khoảng đầu thế kỷ XX đã với quán cà phê tại các nơi cực kỳ bình dân. Như ở ngõ Cấm Chỉ. hiện tại thì mất rồi, nhưng cho tới năm 1969, trước lúc xa Hà Nội đi Bê tôi vẫn còn thấy trên cổng 1 ngôi nhà chỗ góc Cấm Chỉ – Kỳ Đồng con số 1906 và loại chữ Café de Paris. Số và chữ khá lớn, được đắp nổi, nhưng đã phủ rêu và ẩn dưới mái tôn bắt buộc được cha tôi chỉ cho tôi mới thấy. Tuy tên quán chữ Tây, lại còn Paris nữa, nhưng ngõ Cấm Chỉ vào năm 1906 thì Tây nào lai vãng, đề nghị chắc hẳn đấy là quán cà phê của người Việt, mà người Việt tầng lớp bình dân. Hà Nội, thuở tôi còn tuổi học trò, mười năm hoà bình giữa hai cuộc chiến, tuy đã hoàn toàn là đời sống “phe ta – dân chủ nhân dân” nhưng hình hài thời Pháp thuộc hầu như còn cả đấy. một vài cửa hiệu, hãng buôn, cao lâu, tửu quán, khách sạn, tòa báo… đầy đủ đã dẹp tiệm, đã đóng cửa, đã công hữu hoá, mậu dịch hoá, nhưng cái mác loại danh của những cơ sở ấy thì vẫn còn thấy. do hồi xưa ấy người ta hay đắp nổi tên sở hữu năm thành lập của hãng lên cổng hoặc lên mặt tiền tầng trên toà nhà, và cả một số tư gia cũng vậy, cũng có năm sinh của ngôi nhà trên cổng, yêu cầu qua vài con số với thể cảm nhận được vài giai đoạn phát triển của Hà Nội trước 1954. Thấy nhiều nhất là một số toà nhà, biệt thự, hãng buôn có mặt trên thị trường trong vòng mười năm từ 1930 tới 1939. trang bị nữa là các năm: 1949, 1950, 1951, tức là khoảng giữa thời Tạm chiếm. vài ngôi nhà của thập niên 1920 không nhiều, trước đấy nữa lại càng hiếm. Nhưng, vô cùng lạ, mặc dù được thiết kế tại một vài nơi siêu xa khu phố Tây, và rất sớm, 1919, 1915, 1910, 1905, thậm chí 1903, vừa khi sở hữu cầu Long Biên, thậm chí cả trước đấy nữa, 1887, mà chúng gần như là nhà kiểu Tây, nhà gạch hai tầng, chí ít thì đó chẳng hề kiểu nhà truyền thống của người Việt. Ngôi nhà mang con số 1887 đắp nổi trên cổng chính tọa lạc đầu phố Nguyễn Thiệp (năm 1966 nhà này bị bom Mỹ đánh sập), theo nhớ lại của nhà văn Hà Ân, thì đó là ngôi nhà đầu tiên của người Hà Nội xây theo kiểu Tây. 1887, nghĩa là chỉ 5 năm sau khi quân Pháp đánh chiếm Hà Thành lần vật dụng hai. Và vào năm đó, 1887, ngoài quân lính đóng đồn trong Thành, người Pháp dân sự vẫn đang sống cụm lại ở nhượng địa Đồn Thuỷ, thế mà không tính phố đã với người Việt xây nhà kiểu Pháp ! quá trình tiếp thu đời sống mới khởi sự thật là sớm sủa. do người Việt mình, 1 mặt với tinh thần dân tộc siêu cao, luôn quyết liệt chống quân xâm lược nước ngoại trừ, nhưng mặt khác lại không mù quáng chống người nước không tính, không mắc tật bài ngoại. Người mình không mang mẫu lối anh hùng rơm, chẳng hạn bởi vì chính sự với khúc mắc gì đó có người Nhật thì ồ ạt đàn lũ đổ ra đường hò hét chửi bới nước Nhật người Nhật, đốt cờ Nhật, đập phá xe khá mác của Nhật. Tuy Tây là kẻ thù xâm lược thật ấy, nhưng họ sở hữu đồ vật gì hay thì người mình vẫn chuộng và vẫn xài. Nhà cửa, xe cộ, vật dụng, đường xá, cầu cống, đèn đóm, điện nước. đề cập chung là đời sống đô thị tân thời ko phải đa số gốc gác từ Tây cả đó sao. Rồi cả chữ cái vẫn viết hàng ngày nữa. Rồi trang phục, đầu tóc. Đủ thứ. Trước cuộc chiến tranh năm 1979 tôi sống ở phố Hàng Cân, nhà 21, vốn dụng cụ pha chế cà phê là một cửa hiệu của người Tàu nhưng lại chuyên về buôn bán một số đồ ăn thức uống của Tây. Hiệu buôn cha truyền con nối từ khai trương năm 1878 đến tận khi “đánh tư sản” 1958. Hậu duệ cuối cùng của chủ hiệu là bà cụ Lìm, độc thân, vẫn sống ở 21 Hàng Cân cho đến ngày đề nghị rời đất Việt hồi hương. Bà cụ vẫn còn giữ thiết kế kỷ vật được sổ sách từ thuở ban đầu của cửa hiệu. Đã ố vàng và toàn chữ Nho, nhưng bà Lìm đọc được, bà dịch cho tôi. Năm khai trương là Mậu Dần thời vua Tự Đức. Hàng họ thì tạp pí lù, tôi không nhớ hết được, chỉ nhớ là rặt vài sản phẩm Âu châu : bột mỳ, rượu nho, rượu ngải, rượu cồn, dầu ô liu, pho mai, thuốc lá sợi, thuốc lá nhai, đường kính… và, cà phê.
