1. Tuyển Mod quản lý diễn đàn. Các thành viên xem chi tiết tại đây

CA TRÙ, có ai biết không ???

Chủ đề trong 'Nhạc Dân Tộc Dân Gian' bởi secret_garden, 20/03/2005.

  1. 1 người đang xem box này (Thành viên: 0, Khách: 1)
  1. home_nguoikechuyen

    home_nguoikechuyen Thành viên rất tích cực

    Tham gia ngày:
    15/05/2002
    Bài viết:
    3.846
    Đã được thích:
    7
    Uh, Vì mình nhớ hồi trước đọc cuốn sách về âm nhạc truyền thống, về phần Ca Trù, cuốn sách đó có ghi 1 người tên là Đào Thị sống ở thế kỉ 15&16, quê Hà Tĩnh nổi tiếng hát ca trù hay , và cái tên hát Ả đào, nghĩa là như vậy.Không những chỉ có mình cuốn đó, mà một số người nghiên cứu về âm nhạc dân gian cũng cho là vậy.
    Nhưng còn một cái nữa mà mình còn băn khoăn là ca trù có thể chia ra làm mấy thể loại và tương lai nó có phát triển thêm loại hình nào của nó nữa không ?
    Cái này mình sẽ tìm hiểu, và hỏi thêm để trả lời bạn. Dạo này mắc làm mấy chuyện, mình chưa có thời gian để trả lời bạn xác đáng.
    Hôm nay xin kể một câu chuyện Thần tích tổ Ca trù ở Lỗ Khê:
    Xưa, vào đời Lê Thái Tổ, trong nước ta, có người học Ðinh tên Lễ ở động Hoa Lư, huyện An Khang, phủ Trường Yên, đạo Thanh Hoá, đời trước từng được thụ phong, nối đời hưởng ấm, theo vua dấy nghĩa ở Lam Sơn chống lại Vương Thông đã được 10 năm. Ông lấy người con gái họ Trần, tên hiệu Minh Châu, là nhà truyền gia thi lễ, kế thế trâm anh, đúng thực cuộc hôn phối môn đăng hộ đối.
    Một hôm, Ðinh công đi huyện Nga Sơn phủ Hà Trung, đạo Thanh Hoá thấy có một động ở bên bờ biển gọi là động Bích Ðào, người thời đó gọi là động Thần Tiên. Ông bèn xem xét. Lúc ấy mặt trời chưa đứng bóng, bèn nằm nghỉ. Bỗng nhiên, ông mộng thấy có hai cụ già ngồi đánh cờ vui vẻ dưới gốc cây đào. Có một cụ tự xưng: "Ta vốn ở trên điện Thừa Hoa, tên là Ðông Phương Sóc, ngày ngày thường giáng hạ đến các tiên cung trên biển". Nhân đó, ông nói: "Nhà người đức dày, đắc địa sinh con ắt được quý tử. Trời đã định rồi vậy! Sẽ gặp và lấy vợ Tiên đó".
    Nói xong, theo đám mây bay lên không trung đi mất. Ông tỉnh dậy, khẩu chiến một bài thơ rằng:
    Hải thượng quần tiên sự diểu mang,
    Bích Ðào động khẩu thái hoang lương
    Càn khôn nhất ngộ cùng Ðông Sóc
    Vân thuỷ song nga lão bắc phương
    Thạch cổ hữu thanh xao hiểu nguyệt,
    Sa diêm vô vị niết thu sương,
    Thế nhân khổ tác Thiên Thai mộng,
    Thùy đức Thiên Thai triệu báo tường.
    (Trên biển người tiên chuyện mãi vương
    Bích Ðào cửa động quá thê lương
    Một phen gặp gỡ cùng Ðông Sóc
    Ðôi mắt nheo cùng khách Bắc phương
    Ðá gõ âm vang lay bóng nguyệt
    Muối rây vô vị ám thu sương
    Người đời khổ mộng Thiên Thai mãi
    Ai biết Thiên Thai cũng mộng trường.)
    Ngày hôm đó, ông cùng binh sĩ trở về đồn sở. Bấy giờ Thái Tổ sai ông đem quân đi tuần phương Bắc để ứng phó với quân Minh. Ông tiến đến trang Lỗ Khê, huyện Ðông Ngàn, phủ Từ Sơn, thấy có một cuộc đất sơn thuỷ tình, có thế núi hình con phượng, hình cái đàn, là một thắng cảnh.
    Ngay hôm đó, ông truyền cho nhân dân, binh sĩ thiết lập đồn sở và trú lại đó. Ðược vài tháng, bà Trần thị, vợ ông, một đêm nằm mộng thấy một con rắn xanh từ dưới đất vọt lên, trườn vào trong lòng bà. Bà hoảng sợ tỉnh dậy. Từ đó bà Minh Châu có thai. Ðến năm Quý Tỵ, tháng 4 mùng 6 sinh hạ một con trai. Ðứa bé thiên tư cao lớn, dáng vẻ tuấn tú kì lạ. Ông biết là "đắc địa sinh nhân", đặt tên là Dự và nuôi dưỡng đứa bé rất thành tâm.
    Bấy giờ đang thượng tuần tháng Giêng, mùa xuân, Thái Tổ sai sứ giả đem thư tới, lệnh cho ông đi đánh giặc Minh ở Lạng Sơn. Ông liền hội họp binh sĩ, quyết đánh lớn một trận; nhưng đánh mãi mà chưa phân thắng bại. Ông đành trở về trang Lỗ Khê, đạo Kinh Bắc. Tháng lại ngày qua, Dự đã 12 tuổi, thiên tư dĩnh ngộ, học vấn tinh thông, cầm, kỳ, thi, họa, ca xướng thảy đều tinh luyện, chưa có bậc anh tài nào vượt được. Dự ngày ngày tìm học thể cách dạo đàn ở các giáo phường, nghe nói ở huyện Gia Ðịnh, Thuận An, có trang Ðông Cứu núi dựng chất chồng, dưới ở bến sông, trên có chùa Thiên Thai, chàng bèn đến đó. Tại đây, chàng gặp một người con gái có nhan sắc "chim sa cá lặn, nguyệt thẹn hoa nhường", thật là thanh sắc vẹn toàn. Ðinh Dự bèn hỏi: "Nàng từ nơi nào lại, mà hai ta gặp nhau ở đây vậy?". Người con gái ấy đáp: "Thiếp là Ðường Hoa Hải Tiên người ở động Nga Sơn, Thanh Hoá. Nhân lúc nhàn rỗi, lấy việc đọc giáo phường, thể cách 9 lối ca làm nghề". Ðinh Dự nghe vậy, bèn cười nói rằng: "Ðồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu. Nay người lấy cái hoà đức ở trên để dạy tôi hoà hợp ở dưới, cho nên lễ nghĩa của đạo với thể cách đàn của giáo phường là đồng hành vậy".
    Thế rồi, chàng bèn cùng Ðường Hoa kết duyên chồng vợ, trở về nơi đồn trú là trang Lỗ Khê lập Giáo phường, cha mẹ đều rất vừa ý. Khoảng một năm sau, dạy xong nghề đàn, cũng lúc ấy, Thái Tổ sai sứ mang thư tới, nói rằng giặc Minh rất đông chia làm các đạo tiến vào nước ta. Vua kế cùng lực kiệt đành thúc thủ. Thái Tổ lo lắng lắm, sinh bệnh, bèn sai gọi Ðinh Lễ trở về Thanh Hoá, bàn định kế sách tiến quân. Ngày hôm đó, vợ chồng ông cùng con trai và nhân dân đem binh sĩ trở về Thanh Hoá. Bất đồ Ðinh Lễ và Minh Châu đi được nửa đường đều mất cả. Ðinh Dự và binh sĩ rước về quê cũ, chọn đất tốt để an táng. Sau đó vợ chồng Ðinh Dự mới tới nơi đồn sở của Thái Tổ tâu rằng: "Việc cha mẹ tôi do số trời, đều đã mất cả. Chúng tôi xin nguyện đàn hát để giải bệnh cho nhà vua".
    Thái Tổ liền quyết chiến một trận, giặc Minh bị đánh tan. Ngài lên ngôi Hoàng Ðế. Nhà vua tưởng nhớ các công thần, nghĩa sĩ bèn cho gọi vợ chồng Ðinh Dự về kinh đô mở yến tiệc, thưởng công, ban tước.
    Bấy giờ, Ðường Hoa phu nhân mới tâu với vua rằng: "Thiếp vốn do vượng khí của trời đất chung đúc mà sinh ra, biến hoá vô thường, tinh linh sáng suốt, bầu bạn cùng tiên, cai quản tam giới, biến hoá thiện duyên, chu du thiên hạ, dạy dỗ cho các phường để truyền lưu cổ tiếng thơm. Nay ngày tháng năm ở trần gian đã mãn, nguyện xin trở về thượng giới". Nói xong, khẩu chiếm một bài thơ rằng:
    Gián phong triều tấu cửu trùng thiên
    Tịch hệ thành môn tuyệt khả liên
    Nghĩa chủ báo sinh thần thượng tiết
    Thời nhân hột vị giáo phường hiền
    (Can ngăn dâng tấu chín tầng trời
    Chiều níu cửa thành xót mấy mươi
    Nghĩa chúa báo đền tròn khí tiết
    Người đời kể mãi chuyện không thôi)
    Ngâm xong, bay lên không trung đi mất, tức là hoá vậy. Bấy giờ Ðinh Dự tưởng nhớ đến tình chồng vợ bị ý trời đoạt đi, bèn bái tạ nhà vua, và khẩu chiếm một bài thơ rằng:
    Luỹ kế quân ân hốt khế nhiên,
    Hiếu trung nhất tiết lưỡng kiêm toàn
    Hạc quy hoa biểu thiên niên tại
    Vạn sự tri tâm thác lão thiên
    (Mấy kiếp ơn vua trọn tấm tình
    Hiếu trung một tiết vẹn thanh danh
    Hạc về, hoa biểu nghìa năm đó,
    Muôn việc yên lòng gửi cõi xanh)
    Ngâm xong, bèn ngửa mặt lên trời than rằng: "Không thể làm gì được nữa, cũng cùng một lý ấy", tức khắc biến thành một con rắn xanh thật dài, trườn qua trườn lại chỗ cột trụ rồi đi mất. Vua cho đôi vợ chồng này là bề tôi trung nghĩa. Bấy giờ là tháng 11 ngày 13, Ðinh Công và Hải Tiên cùng hoá vậy. Thái Tổ có thơ rằng:
    Lộ kinh cổ miếu thụ liên thiên
    Khái tưởng trung thần báo quốc niên
    Thuỳ vị đặc trung hoàn thất hiếu
    Ðắc trung tiện thị hiếu kiêm toàn.
    (Lối qua miếu cũ ngút trời cây
    Báo quốc trung quân tưởng những ngày
    Ai bảo được trung đành dứt hiếu
    Ðược trung lại hiếu vẹn tròn đầy [3] )
    Ngày hôm đó, vua bèn truyền hịch cho thần tử các giáo phường trong khắp nước Nam, đến kinh đô rước mỹ tự về giáo phường của mình thiết lập từ đường để thờ phụng. Vua chuẩn cho các cửa đình trong khắp nước Nam đều có lệ: tiết Khai Hạ ngày xuân cầu phúc với số tiền là 3 mạch. Giáo phường dùng để cung đốn trong việc thờ cúng ở giáo đường.
    Lê Thánh Tông hoàng đế ghi nhớ công tích của các bề tôi, có làm thơ, phổ vào lời ca để ghi lại điềm lành ấy, gồm các bài Quân đạo, Thần tiết, Quân Minh thần tiết, Dao tưởng anh hiền, Kỳ khí. Lại gia phong cho Ðinh Công là Thanh Xà Ðại Vương, gia phong Mãn Ðường Hoa làm Công chúa.
    Theo như bản thần tích tổ Ca trù của giáo phường Lỗ Khê thì ta có thể thấy được Giáo phường Lỗ khê là một trong những giáo phường lâu đời nhất còn tồn tại cho đến gần đây, ngày nay trở thành một làng Ca trù còn giữ lại được đình Ca công cũng như các nhi lễ thờ tế của giáo phường xưa.
    Hiện nay tại làng Lỗ khê - Ðông Anh - Hà Nội còn lại hai cụ nghệ nhân còn hát Ca trù đó là cụ: Phạm Thị Mùi (79 tuổi) và cụ Nguyễn Thị Nhiên.
    Trong đó có cụ Phạm Thị Mùi còn giữ lại được các thể như sau:
    Bắc phản
    Mưỡu
    Hát nói
    Gửi thư
    Cung bắc
    Tì bà
    Hãm
    Ngâm vọng
    Sẩm cô đầu
    Ca đàn
    Dâng hương
    Thét nhạc
    Chước cẩm hồi văn
    Ðọc thơ, thổng
    Múa bỏ bộ
    Ðọc phú.
    Còn cụ Nguyễn Thị Nhiên giữ lại được các điệu như:
    Bắc phản
    Mưỡu
    Hát nói
    Gửi thư
    Cung bắc
    Tì bà
    Hãm
    Ngâm vọng
    Sẩm cô đầu
    Ca đàn
    Dâng hương
    Thét nhạc
    Ðọc thơ, thổng
    Múa bỏ bộ
    Ðọc Phú.
    Không biết Lys và garden có cần nghe một vài điệu ca trù không? Mai minh sẽ up lên nhé.
    To Lys: Home không phải là dân trong ngành như bạn nói đâu?Làm gì có vinh dự ấy. Dân CNTT chính hiệu đây.
  2. Fleur-de-Lys

    Fleur-de-Lys Thành viên rất tích cực

    Tham gia ngày:
    13/04/2002
    Bài viết:
    1.307
    Đã được thích:
    2
    Nhắn bác home: Hân hạnh được đọc những gì bác viết ở topic Tuấn Vũ in VN. Em chưa đến mức độ phải làm vậy ở trên mạng đâu bác ạ Nếu ngay bây giờ em có một điều ước, em mong rằng kiếp sau bác trở thành người có đầu óc đỡ khô khan hơn là kiếp này , như vậy mới hy vọng bác hiểu được khi nào người ta đùa, khi nào nói thiệt Còn chuyện nhạc nhẽo, bác không muốn nói hoặc không thể nói với em thì cũng là chuyện riêng của bác thôi, em không bình luận. Nhưng đừng vì thế mà không post ca trù lên đây cho secret_garden, em nghe ké bạn ấy cũng được, để giúp bác giữ vẹn lời hứa không nói chuyện nhạc nhẽo với em nữa.
    Chúc bác vui vẻ nhiều cho lâu già
  3. Fleur-de-Lys

    Fleur-de-Lys Thành viên rất tích cực

    Tham gia ngày:
    13/04/2002
    Bài viết:
    1.307
    Đã được thích:
    2
    Nhắn bác home: Hân hạnh được đọc những gì bác viết ở topic Tuấn Vũ in VN. Em chưa đến mức độ phải làm vậy ở trên mạng đâu bác ạ Nếu ngay bây giờ em có một điều ước, em mong rằng kiếp sau bác trở thành người có đầu óc đỡ khô khan hơn là kiếp này , như vậy mới hy vọng bác hiểu được khi nào người ta đùa, khi nào nói thiệt Còn chuyện nhạc nhẽo, bác không muốn nói hoặc không thể nói với em thì cũng là chuyện riêng của bác thôi, em không bình luận. Nhưng đừng vì thế mà không post ca trù lên đây cho secret_garden, em nghe ké bạn ấy cũng được, để giúp bác giữ vẹn lời hứa không nói chuyện nhạc nhẽo với em nữa.
    Chúc bác vui vẻ nhiều cho lâu già
  4. secret_garden

    secret_garden Thành viên quen thuộc

    Tham gia ngày:
    11/06/2002
    Bài viết:
    156
    Đã được thích:
    0
    Cám ơn các bác nhiều lắm lắm ạ,chả có gì đành hỗi lộ mỗi bác 5* vậy
  5. secret_garden

    secret_garden Thành viên quen thuộc

    Tham gia ngày:
    11/06/2002
    Bài viết:
    156
    Đã được thích:
    0
    Cám ơn các bác nhiều lắm lắm ạ,chả có gì đành hỗi lộ mỗi bác 5* vậy
  6. Fleur-de-Lys

    Fleur-de-Lys Thành viên rất tích cực

    Tham gia ngày:
    13/04/2002
    Bài viết:
    1.307
    Đã được thích:
    2
    Đâu sao đâu? Tìm mòn mắt chẳng thấy à
    Chả có gì là thế nào? Home đang ở VN đó, còn tớ thì sắp về rồi. Đợi khi nào về rồi tính sau nha
  7. Fleur-de-Lys

    Fleur-de-Lys Thành viên rất tích cực

    Tham gia ngày:
    13/04/2002
    Bài viết:
    1.307
    Đã được thích:
    2
    Đâu sao đâu? Tìm mòn mắt chẳng thấy à
    Chả có gì là thế nào? Home đang ở VN đó, còn tớ thì sắp về rồi. Đợi khi nào về rồi tính sau nha
  8. secret_garden

    secret_garden Thành viên quen thuộc

    Tham gia ngày:
    11/06/2002
    Bài viết:
    156
    Đã được thích:
    0
    Ai kêu sao đó có sao kia :D
  9. secret_garden

    secret_garden Thành viên quen thuộc

    Tham gia ngày:
    11/06/2002
    Bài viết:
    156
    Đã được thích:
    0
    Ai kêu sao đó có sao kia :D
  10. Fleur-de-Lys

    Fleur-de-Lys Thành viên rất tích cực

    Tham gia ngày:
    13/04/2002
    Bài viết:
    1.307
    Đã được thích:
    2
    Ờ thấy rồi còn cái vụ offline, khi nào về VN tớ gọi điện thoại nha tớ thích cơm nồi đất, bún ngan Hai Bà Trưng, bánh bò Sài Gòn, bún chả Mai Hắc Đế, bánh tôm hồ Tây...với vài chục bắp ngô nướng nữa thui

Chia sẻ trang này