Cái Gì Làm Cho Người Do Thái Thông Minh ?

Cái Gì Làm Cho Người Do Thái Thông Minh ?
What makes Jews so smart ?

Tại sao người do thái trở thành thương gia, chủ ngân hàng, học giả và bác sĩ ? Một cuốn sách mới trả lời câu hỏi này.


Học Kinh Thánh Torah. Tiến thoái lưỡng nan là chi phí giáo dục và để nổi loạn, hoặc tiết kiệm tiền bằng việc quên đi Do Thái giáo. Hình ảnh của Eyal Warshavsky

“The Chosen Few: How Education Shaped Jewish History, 70-1492,” tác giả Maristella Botticini và Zvi Eckstein, Princeton University Press, 344 trang, giá $34.95

Sự thành công của người do thái trong kỷ nguyên hiện đại , và sự xâm chiếm nổi bật trong cách lĩnh vực thương mại , y học và tài chính vào thời Trung Cổ là những điều bí ẩn.

Zvi Eckstein và Maristella Botticini giới thiệu cuốn sách “The Chosen Few" được dịch sang tiếng Hebrew bởi Inga Michaeli, một luận văn về sự phát triển của người do thái trong các lãnh vực yêu cầu học vấn:

Sau khi Ngôi Đền Thờ Thứ 2 vào năm 70 sau công nguyên bị hủy diệt, những tín đồ Đạo Do Thái Giáo yêu cầu mỗi người Do Thái phải học viết và đọc, và kỹ năng buôn bán, những người không làm được những điều đó thì bị đồng hóa. Người Do Thái đã chuẩn bị những kỹ năng cho sự phát triển kinh tế của họ.

Vào khoảng thời gian bị lưu đày ở Babylon vào thế kỷ thứ 6 trước công nguyên, Đạo Do Thái Giáo có 2 trụ cột đức tin chính: những nghi lễ trong Đền Thờ và đọc sách Kinh Thánh Torah. Người La Mã xâm chiếm thánh địa Jerusalem và sự phá hủy của Đền Thờ biến Đạo Do Thái Giáo thành " trung tâm của lực hấp dẫn " từ các thầy tu đến các cộng đồng phát triển và các nhà học giả từ Đền Thờ đến những khu hội đường.

Khi không có trung tâm để làm những nghi lễ, những tín đồ Đạo Do Thái Giáo tìm ra cách xoay sở mới cho phù hợp với tình hình hiện tại, Việc đọc và học sách Kinh Thánh Torah của những người đàn ông Do Thái - điều này tạo ra sự tồn tại của người Do Thái. Để tiếp tục duy trì, những người đàn ông Do Thái có nghĩa vụ phải dạy con trai của họ khả năng đọc và viết. Thật sự điều đó là một cuộc cách mạng khi mà thời đó đa số nhiều người trên thế giới không biết chữ.

Tất cả điều này đã được biết đến, nhưng chưa rõ ràng liên quan đến những hậu quả không lường trước được sự phát triển mạnh mẽ này, cho cả Do Thái giáo và cho các mối quan hệ lẫn nhau giữa tín đồ của nó và môi trường xung quanh. Thấm nhuần văn hóa và giảng dạy Kinh Thánh Torah kéo theo chi phí cao , Vào thế kỷ đầu tiên sau khi ngôi đền thứ hai bị phá hủy, hầu hết người Do Thái làm nông nghiệp, và do đó sống trong nghèo đói và khó khăn. Làm thế nào một người nông dân Do Thái trong những ngôi làng miền Galilê vào năm 200 sau công nguyên có thể trang trải tiền giáo dục cho con trai của ông? Và giải quyết làm sao ?

Sự tiến thoái lưỡng mà là gánh nặng của người Do Thái trong thời gian đó: chịu gánh nặng tài chính của giáo dục và do đó rời khỏi Do Thái Giáo, hoặc hưởng lợi từ việc tiết kiệm tiền bạc, và do đó bỏ đạo Do Thái giáo. Logic kinh tế đơn giản dự đoán rằng một quyết định đến định mệnh như vậy sẽ được thực hiện theo lợi thế và sở thích của mỗi người. Rõ ràng, người Do Thái có ái lực với tôn giáo bắt đầu yếu kém, hoặc những người gặp khó khăn khi học tập, sẽ bị cám dỗ để lựa chọn giải pháp thay thế ít khó khăn.

Nói cách khác, một phần của những người Do Thái sẽ bị đồng hóa, và do đó dân số sẽ giảm dần.
Và quả thật, trong thời điểm Talmud (thế kỷ thứ 3 đến thế kỷ thứ 6 sau công nguyên), hai mô hình khác nhau xuất hiện:

Một mặt, người biết đọc biết viết trong cộng đồng Do Thái, có nền kinh tế phần lớn là nông nghiệp .

Và, mặt khác, một quá trình chậm nhưng rõ ràng của việc cải đạo qua tôn giáo khác (chủ yếu để Kitô giáo), và số lượng dân Do Thái bị giảm đáng kể - từ khoảng 5,5 triệu người do thái vào khoảng năm 65 sau công nguyên chỉ còn 1,2 triệu người do thái trong khoảng năm 650. Dịch bệnh và thảm sát cũng góp phần vào điều này, nhưng những yếu tố này chiếm nhiều nhất chỉ khoảng một nửa sự suy giảm dân số.

Gặp phải Đạo Hồi Giáo
Encounter with Islam

Vào giữa thế kỷ thứ 7, đạo Do Thái Giáo gặp đạo Hồi Giáo, sự gặp mặt này tạo ra một cuộc cách mạng giáo dục. Đế chế Hồi giáo lớn phát sinh sau cái chết của nhà tiên tri Mohammed nằm dài từ bán đảo Iberia đến các con đường từ Ấn Độ và Trung Quốc. Trong đó đã được khắc sâu không chỉ là tôn giáo Hồi giáo mà còn là một ngôn ngữ chính, tiếng Ả Rập, tổ chức mới và pháp luật. Sự phát triển của đế chế dẫn đến sự phát triển của nhiều ngành công nghiệp mới, thương mại mở rộng, thành phố mới được dựng lên.

Toàn cầu hóa và đô thị hóa đã tạo ra nhu cầu gia tăng cho các chuyên gia giáo dục với các kỹ năng trí tuệ. Ảnh hưởng của những thay đổi đã có trên những người Do Thái : giữa 750 và 900, gần như tất cả những người Do Thái ở vùng Lưỡng Hà và Ba Tư - khoảng 75 % người Do Thái trên thế giới vào thời điểm đó -, chuyển đến các thành phố lớn của Abbasid Caliphate, và bắt đầu làm việc trong một loạt các ngành nghề và biết đọc biết viết dựa trên giáo dục, và sinh lợi nhiều hơn làm nông nghiệp. Thay đổi cơ cấu lao động của người Do Thái này xảy ra ngay cả trước khi bất kỳ giới hạn pháp lý áp đặt lên người do thái về quyền sở hữu đất đai.

Eckstein và Botticini đã trả lời trong cuốn sách của họ về câu hỏi tại sao người Do Thái trở thành thương gia, chủ nhà băng, học giả và bác sĩ. Không phải vì sự ép buột hay nhu cần cần thiết, mà qua sự kiện đau buồn Đền Thờ bị phá hủy dẫn đến việc phát triển học vấn của người do thái qua hàng thế kỷ. Quá trình chuẩn bị người Do Thái để đảm nhận vai trò quan trọng trong nền kinh tế trỗi dậy của đế chế Hồi giáo,kỹ năng của người Do Thái thích hợp cho các nhu cầu của một thế giới đô thị và toàn cầu đang phát triển.

Điều này cũng có thể giải thích sự thành công chóng mặt của người Do Thái trong các ngành nghề liên quan đến thị trường tín dụng và tài chính. Vào thế kỷ thứ 12 đến 13, cho vay lấy lãi đã là một nghề nghiệp của người Do Thái điển hình ở Anh, Pháp và Đức, và cũng chính nghề nghiệp của họ ở Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Ý và các vùng đất Tây Âu khác.

Lời giải thích được đưa ra ở đây mâu thuẫn với quan điểm phổ biến rằng người Do Thái ở châu Âu trong thời Trung cổ chuyên cho vay lấy lãi bởi vì họ đã bị cấm làm các công việc tay chân thủ công, và vì người Hồi giáo và Cơ đốc giáo bị cấm cho vay tiền lấy lãi.

Quyển Sách "The Chosen Few" đã cho rằng người Do Thái ở Tây Âu làm việc trong ngân hàng vì họ có kỹ năng và điều kiện: khả năng đọc và viết, sức mạnh toán học và phương tiện thể chế để thực hiện hợp đồng; vốn ban đầu được tích lũy kinh nghiệm từ công việc của họ là thương nhân và thợ thủ công và các mạng lưới cho phép họ giao tiếp với nhau trong suốt khoảng thời gian lưu vong.

Các sự kiện lịch sử thứ ba ảnh hưởng sâu sắc đến đạo Do Thái giáo là cuộc xâm lược của Mông Cổ ở Trung Đông, một cái gì đó đáng ngạc nhiên nhưng không được nhấn mạnh trong sách lịch sử của người Do Thái. Mông Cổ xâm lược Ba Tư và Lưỡng Hà trong năm 1219; Baghdad năm 1258.

Sự sụp đổ nền kinh tế đô thị và thương mại của Abbasid Caliphate, và nền kinh tế của vùng Lưỡng Hà và Ba Tư thụt lùi đến giai đoạn nông nghiệp đã mô tả trong quá khứ. Dẫn đến một phần lớn người Do Thái ở Ba Tư, Lưỡng Hà, và thậm chí cả Ai Cập và Syria, đã bị bắt buộc phải từ bỏ đạo Do Thái giáo và cải đạo qua tôn giáo khác. Các chỉ tiêu tôn giáo, và đặc biệt là kêu gọi giáo dục con trai của người do thái, một lần nữa đã trở thành một gánh nặng đắt tiền, và một vài người Do Thái đã cải sang đạo Hồi Giáo.

Và kết quả là dân số Do Thái trên thế giới sụt giảm một tỷ lệ đáng kể và đạt mức thấp nhất chưa từng có vào cuối thế kỷ 15. Nói cách khác, lịch sử chứng minh rằng cơ chế tương tự trình bày ở đây có thể hoạt động theo hướng ngược lại, cuộc chinh phục của người Mông Cổ.

Eckstein và Botticini hiển thị sức mạnh của tư duy kinh tế kết hợp với tiến bộ, nghiên cứu lịch sử toàn diện sâu sắc. Đây là một sản phẩm phẩm tiên phong, ban đầu, chiếu sáng và mở rộng, có thể thay đổi nhận thức của chúng ta về bản thân và nơi người do thái bắt đầu sân khấu của lịch sử. Nó cũng có thể giúp chúng ta thánh hòa gì có thể được dự kiến từ những thay đổi xảy ra trong thế giới của người Do Thái ngày hôm nay.

Giáo sư Manuel Trajtenberg là một nhà kinh tế. Ông đứng đầu ủy ban được bổ nhiệm sau khi làn sóng phản đối xã hội vào năm 2011.

Nguồn http://www.haaretz.com/weekend/1.539425

Khôn lỏi chứ...,