Cái tình trong ca dao, dân ca

Cái tình trong ca dao, dân ca

Ca dao, dân ca, dù nói về chủ đề gì cũng có một điểm chung: tất cả đều mang cái tình đằm thắm. Dù là tình quê hương, đất nước, tình cảm gia đình hay tình yêu, tất cả đều được thể hiện rất mộc mạc, giản đơn mà dễ đi vào lòng người:

Thò tay mà bứt cọng ngò
Thương em đứt ruột giả đò ngó lơ

Khế rụng bờ ao thanh thao anh lượm,
Ngọt như cam sành, úng cuống anh chê

Chợ chiều nhiều khế ế chanh,
Nhiều con gái lạ nên anh phụ nàng
​

Hạ Vy

Ca dao, dân ca bao giờ cũng ca ngợi tình nghĩa, đạo đức, lối sống hay, sống đẹp được người dân gìn giữ. Tuy nhiên tình, nghĩa, đạo đức, lối sống ấy hoàn toàn tự nhiên, không bị câu thúc bởi những thứ lễ giáo vốn rất được coi trọng thời bấy giờ. Điểm qua một số câu ca dao, người khắt khe có thể cho rằng chúng đã vượt qua lễ giáo:

Bấy lâu em còn nghi ngại
Bữa nay em kêu đại bằng mình
Phụ mẫu hay đặng, không lẽ giết mình với em
Bên này tình, bên kia nghĩa,
Không biết thương bên nào.
Phải chi tôi sắm được một chiếc tàu,
Đi qua đi lại, bên nào cũng thương.
Giả đò mua khế bán chanh
Giả đi đòi nợ thăm anh kẻo buồn
Mặc cho cha đánh mẹ treo
Rớt dây đứt xuống cũng theo chung tình
Lẳng lơ chết cũng ra ma
Chính chuyên chết cũng chôn ra ngoài đồng
Lẳng lơ thì cũng chẳng mòn
Chính chuyên cũng chẳng sơn son mà thờ
Thò tay bẻ ngọn mía lau,
Chờ ba má ngủ, lén vào thăm em.
Mù u bông trắng, lá quắn, nhị huỳnh,
Có con gái đẹp không gả cho mình,
Chờ khi đi cấy mình rình, mình ôm.
​

Hạ Vy

Tuy vậy, tựu trung ca dao dân ca vẫn xoay quanh chủ đề nhân nghĩa, vẫn nói lên những bài học làm người chân chính một cách nhẹ nhàng ý nhị, không lên gân, không giáo điều cứng nhắc.

Ăn xoài lấy hột mà ương
Làm thân con gái chớ thương chồng người
Dạo chơi quán cũng như nhà
Lều tranh có đạo hơn nhà ngói tô
Dê xồm ăn lá khổ qua
Ăn nhằm lá đậu chết cha dê xồm
(... các anh nhớ đấy ...)
Chồng em áo rách em thương
Chồng người áo gấm xông hương mặc người
Đói lòng ăn hột chà là
Để cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con
​

Hạ Vy
Được ha_vy_84 sửa chữa / chuyển vào 23:32 ngày 03/06/2003

Nỗi nhớ, sự tương tư được thể hiện trong ca dao với những từ ngữ rất mộc mạc nhưng lại sâu sắc:

Nhớ chàng như vợ nhớ chồng
Như chim nhớ tổ, như rồng nhớ mây
Mấy khi rồng gặp mây đây
Để rồng than thở với mây vài lời
Nữa mai rồng ngược mây xuôi
Biết bao giờ lại nối lời rồng mây
Nhớ ai con mắt lim dim
Chân đi thất thểu như chim tha mồi
Nhớ ai hết đứng lại ngồi
Ngày đêm tơ tưởng một người tình nhân
Gió sao gió mát sau lưng
Bụng sao bụng nhớ người dưng thế này
Chỉ ngũ sắc xanh đỏ tím vàng
Bùa yêu ăn phải, dạ càng ngẩn ngơ
Biết rằng đâu trong đục mà chờ
Hoa xuân mất tuyết để mong chờ cậy ai
Đêm qua nguyệt lặn về tây
Sự tình kẻ đấy, người đây còn dài
Trúc với mai, mai về trúc nhớ
Trúc trở về, mai nhớ trúc không?
Bây giờ kẻ Bắc người Đông
Kể sao cho xiết tấm lòng tương tư
Tay tiên rót chén rượu đào
Đổ đi thì tiếc, uống vào thì say
Chẳng chè chẳng chén sao say
Chẳng thương chẳng nhớ sao hay đi tìm
Tìm em như thể tìm chim
Chim ăn bể Bắc, đi tìm bể Đông!
Trèo lên cây khế nửa ngày
Ai làm chua xót lòng mày khế ơi
Mặt trăng sánh với mặt trời
Sao hôm sánh với sao mai chằng chằng
Mình ơi có nhớ ta chăng
Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời
Nhớ ai, em những khóc thầm
Hai hàng nước mắt đầm đầm như mưa
Nhớ ai ngơ ngẩn ngẩn ngơ
Nhớ ai, ai nhớ, bây giờ nhớ ai?
Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa, như ngồi đống than.​

------------------------------------
Màu thời gian không xanh
Màu thời gian tím ngát
Hương thời gian không nồng
Hương thời gian thanh thanh