Cái Tôi hay cái Tao ?

Cái Tôi hay cái Tao ?

"Cái tôi" hay "cái tao"?[

Mỗi người trong cuộc đời đều có ít nhiều ý thức về "cái tôi" của mình. Đã bao giờ bạn thắc mắc tại sao khi muốn thể hiện bản ngã - tức cái độc nhất và cái cùng gốc của nó: con người cá nhân- các nghệ sĩ, các triết gia lại thường dùng từ "cái tôi" mà không phải là "cái tao" chưa?
Tôi nghĩ rằng kiến giải sau đây của nhà ngôn ngữ học Nguyễn Phú Phong rất thú vị. Xin post lên đây để cùng chia sẻ.

***​

Chúng ta thường bắt gặp các cặp đại từ xưng hô sau:

ngôi 1: tao - ngôi 2: mày
ngôi 1: tôi - ngôi 2: ông, bà, bác, cô, chú, chị, em ....​

Quan hệ đối thoại là một quan hệ rất chặt chẽ, bởi vậy nên quan hệ cú pháp cũng như ngữ nghĩa giữa hai đại từ nhân xưng ngôi 1 (chỉ người nói) và ngôi 2 (chỉ người nghe) cũng rất mật thiết.
Trên mặt cú pháp, một danh từ dùng để chỉ ngôi 2 đối diện với đại từ nhân xưng ngôi 1 "tôi" khiến cho danh từ ngôi 2 có chức năng như một Đại danh từ.
Trên mặt ngữ nghĩa, vì đại từ nhân xưng "tôi" còn lưu giữ lại cái ngữ nghĩa chức phận xã hội là "đày tớ", nên ngữ nghĩa danh từ ngôi 2 mặc dù là từ một từ chỉ quan hệ họ hàng phải được xã hội hoá.
Thí dụ: A và B là thành viên của cuộc đối thoại "tôi" và "ông" thì: trên mặt cú pháp danh từ "ông" trở nên (có chức năng) một đại từ nhân xưng ngôi 2; trên mặt ngữ nghĩa "ông" đối diện với "tôi" không chỉ quan hệ gia đình nữa mà lại chỉ một quan hệ xã hội, "ông"= một người đàn ông đối thoại mà tôi xem trọng nhưng không thân.
Như vậy, đối diện với ngôi 1 "tao" chỉ có duy nhất ngôi 2 "mày", còn đối diện với ngôi 1 "tôi" sẽ có vô số ngôi 2 "ông, bà, bác, cô, chú, chị, em....". Những ngôi 2 này có thể thể hiện dưới dạng 1 danh từ chỉ quan hệ họ hàng, chỉ chức vụ hay ngôi thứ xã hội v.v...
Vì thế chỉ có "tôi" mới biểu hiện được cái bản ngã (ego) đối với vạn vật và vũ trụ, còn ngôi 1 "tao" chỉ biểu hiện được quan hệ duy nhất với ngôi 2 "mày". Điều này giải thích tại sao tiếng Việt chấp nhận danh ngữ "cái tôi" cho triết học, văn học chứ không dùng "cái tao".

===================================



Hoặc rằng người cũng là tôi
Hay là tôi cũng là tôi như người
Ấy rằng tinh thể đười ươi
Lời rằng quyết tuyệt và tươi vui và
Ấy rằng một cũng là ba
Là hai mai một mốt là hôm nay....