Cảnh báo về 1 thảm họa dịch thuật.

Cảnh báo về 1 thảm họa dịch thuật.

Gần đây trong giới dịch thuật rộ lên vấn đề được họ gọi là ?othảm họa dịch thuật?, tất cả bắt đầu từ những chỉ trích bản dịch cuốn tiểu thuyết ?oMật mã Da Vinci?. Ở đây anh thấy các cô các chú cũng đang lọ mọ dịch 1 cuốn sách kiến trúc, ý tưởng ấy nói chung là tốt nhưng anh cũng muốn viết vài dòng gọi là cảnh báo một ?othảm họa? tương tự. Vẫn biết nhiệt tình là điều tốt nhưng nhiệt tình cộng với ngu dốt sẽ thành phá hoại.

Anh các chú tự nhận là tiếng Anh đe?To được đến bằng A, vốn từ quanh quẩn cũng chỉ là copy, paste, start, shutdown?tiếng Việt thì cũng chỉ vừa đủ để chửi nhau không líu lưỡi, nói chung là mới thoát nạn mù chữ. Vì đeo biết tiếng Anh lại chả có có tiền nên phải đọc sách dịch, đó là cuốn ?oKIẾN TRÚC HÌNH THỂ KHÔNG GIAN VÀ TRẬT TỰ?. Anh nói thật anh đọc quyển này chả thấy khác gì đọc sách triết học Mác-Lê nin, nghĩa là câu cú lủng cà lủng củng từ ngữ tối nghĩa, may mà nó có nhiều tranh ảnh chứ không thì chắc cũng giống đọc sách bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ. Lẽ ra anh chẳng rỗi hơi viết bài này làm gì coi như đánh rơi mất mấy chục nghìn, nhưng vì hôm nọ mới biết được rằng mình vinh dự được chung một forum với ?odịch giả? chả biết có phải dịch thật không?! Thế nên anh mới rụt rè góp ý với chú Architetto, (tự nhận là) dịch giả cuốn sách trên, là ?ocó nhiều lỗi văn phạm? . Chú Architetto (từ giờ anh gọi là Tồ hay Tồ tẹt cho nó nhanh) nổi ?orận? mắng anh là nói ?onước đôi? thiếu dẫn chứng kèm theo khoảng 5 dấu ?o??. Anh liền quán triệt tinh thần cái đe?To gì cũng phải chuyên nghiệp của bạn Go Blue, chửi nhau cũng phải có dẫn chứng đàng hoàng cho nó chuyên nghiệp. Các lỗi sau chỉ được coi là lỗi văn phạm tiếng Việt, lỗi chuyển ngữ thì anh dành cho thằng đệ tử của anh là chú A_Y_A chỉ ra hộ, nghe nói thằng này có quyển từ điển rất tốt còn biết cả nấu cơm, rửa bát, giặt quần áo.

Trang 24, dòng thứ 1, cột thứ 2 (gọi tắt là t24-d1-c2), ?o?diện tường có thể nối kết với mặt sàn và mặt trần hoặc có thể bị cô lập hoàn toàn với các mặt gần kề khác.? Nếu bị cô lập hoàn toàn thế hóa ra diện tường có thể bay được?

Sau đó thì ?oNó có thể được xem như nền tảng bị động cho các yếu tố khác trong không gian có thể khẳng định mình, hoặc trở thành yếu tố chủ động trong không gian với sự nổi trội của hình thể, màu sắc??-> Tối nghĩa, khó hiểu, dài dòng. Cách viết khác: ?oNó có thể trở thành phông nền cho các yếu tố khác hoặc tự làm nổi bật mình qua hình thể, màu sắc??

Sau đó vài câu ?o?cửa sổ, cửa đi thiết lập tính liên lạc của các không gian kế cận,??. Tính liên lạc của các không gian là cái gì? Có lẽ nên sửa là tính liên tục. Nói chung là vẫn có thể hiểu được tương tự như vẫn có thể hiểu nghĩa ?ocon chó ô, con ngựa mực? là gì. Câu tiếp theo, ?oKhi kích thước được tăng cường, các khoảng mở bắt đầu cảm giác vốn có của tường bao che?. Tối nghĩa, cảm giác vốn có của tường bao che là gì?


T25-d8-c2, ?o?Hình thức của nó (diện trần, lời người viết) cũng có thể được thao tác để điều khiển chất lượng ánh sáng,?? Thao tác hình thức là gì? Có lẽ nên sửa ?othao tác? thành ?otạo hình?, ?otạo dáng?.


T27-d4, ?oHình thể tổng thể của 1 công trình có thể được xác định với 1 chất lượng diện phẳng rõ nét, bằng cách đề xuất cẩn thận những khoảng mở nhằm phơi bày các cạnh của diện đứng và diện ngang. Các diện này có thể được làm nổi bật khác biệt hơn với sự thay đổi màu sắc, ?? Thế nào là ?o1 chất lượng diện phẳng rõ nét?? Thế nào là ?ođề xuất cẩn thận những khoảng mở?? Tạm ?odịch? từ tiếng Việt ra tiếng Việt, ?oBằng cách khéo léo tạo ra các khoảng mở để phô ra các cạnh của diện đứng và diện ngang, hình thể chung của 1 công trình có thể xác định được các diện phẳng rõ nét. Các diện này có thể được làm nổi bật bằng sự thay đổi màu sắc??. Anh tạm dịch được như vậy là nhờ có hình vẽ!

Với thời gian có hạn anh chỉ tạm moi ra mấy cái lỗi tương đối nghiêm trọng, các lỗi lặt vặt khác thì vô số. Chú nào có quyển sách này thì có thể đọc lại các đoạn anh trích dẫn trong ngữ cảnh để có cái nhìn tổng thể hơn.

Trong 3 trang tương đối gần nhau mà có bằng ấy lỗi là đe?To thể chấp nhận được. Anh đoán các lỗi trên hầu hết là do dịch giả thiếu vốn từ tiếng Việt, điều này là dễ thấy qua những gì dịch giả viết bằng tiếng mẹ đẻ (có khi cả tiếng bố đẻ) ở diễn đàn này. Bọn biên tập viên, hiệu đính của nhà xuất bản cũng dốt nốt chắc chúng nó chắc chỉ biết sửa lỗi chính tả thông thường.


Bây giờ anh ngoài lề tý.

Dịch sách, nhất là sách kiến trúc, là việc rât khó, anh đeo có khả năng ấy nên anh rất kính trọng những người bỏ công dịch sách cho anh đọc. Thầy Đặng Thái Hoàng có lẽ là người dịch và viết nhiều sách kiến trúc nhất VN, là người có công lớn trong việc viết (dịch) giáo trình dạy cho cả thày của các chú (học KT ở VN). Cá nhân anh đeo kính nể gì khả năng thiết kế cũng như khả năng sư phạm của thầy, nhưng cái nào ra cái ấy, thầy dạy lý thuyết KT mà tk không giỏi cũng không sao. Các thày dạy kiến trúc đi tk công trình thì cũng như anh nông dân trồng lúa đi làm kinh tế vườn ao chuồng thôi, cũng chỉ là tăng gia sản xuất kinh tế hộ gia đình, không thể đòi hỏi cao được vì có phải nghề chính đâu. Thế mà các chú oắt con mới ti toe ra nghề đã chửi thầy nhem nhẻm đeo ra gì, chúng mày đúng là họ nhà tôm kứt lộn lên đầu.

Vẫn biết thầy hay bóc lột SV nộp bài tiểu luận để lấy làm tài liệu nhưng làm nghề nào ăn nghề ấy thôi, bố mẹ các chú mà làm sếp thì có ăn đút lót không? Chúng mày chê thày dịch sách mà không ?osáng tác? được sách, thế anh hỏi chúng mày cả nước Vn này có ai mà sáng tác được hết, thằng đeo nào mà chả phải dịch?

anh rachmaninoff,
Đồng ý với anh về khoản dịch thuật. Tôi thỉnh thoảng cũng có dịch một số tài liệu nên hiểu rõ những gì anh nói. Theo tôi, ngoài khả năng ngoại ngữ, trình độ tiếng Việt, nguời dịch còn có phải năng khiếu nữa. Dịch sao mà chúng ta đọc mà không biết là dịch. Thầy ĐTH là một trong những nguời như vậy, có những sách thầy dịch tôi đọc tại VN mà không biết là ..dịch. Sau này đọc lại mới biết. Tôi không hiểu vì sao thầy ĐTH lại để tên như tác giả trong khi sách là sách dịch. Nếu ỡ Mỹ thì bị kiện từ lâu rồi.
Nếu anh rãnh , mời qua phần dịch của cuốn " Làm việc chuyên nghiệp " để góp ý mà các ae đang làm, the_sign ơi, tiếp tục đi chứ....
Thân,
Được goblue sửa chữa / chuyển vào 09:20 ngày 17/11/2005

Hix... Những lời vàng ngọc của anh rách - woman - in - off làm tôi xúc động thật sự. Cơ bản là tôi đồng ý với các ý kiến của anh, đặc biệt là về cái vụ dịch sách và chửi thầy.
Cũng xin anh thông cảm là có lẽ hồi xưa, xưa ơi là xưa, việc dịch sách của anh Tồ còn một số giới hạn lại dưới sự chỉ đạo của thầy Đặng Thái Hoàng (tôi gọi là Thầy vì tôi có đọc và học sách dịch của ông ấy). Chứ bây giờ thì trình dịch của anh Tồ có lẽ cao hơn hẳn rồi, với lại anh ấy đã biết thêm được 1 ngoại ngữ nữa là tiếng Italia.
Hồi xưa tôi cũng có lọ mọ dịch vài cuốn sách, ví dụ như quyển The Houses in the 20th Century của Richard Weston (có trên diễn đàn này). Quả thật là rất khó khăn vừa vì ngoại ngữ kém (lúc nào cũng phải kè kè quyển tự điển 100.000 từ), vừa vì phải dịch làm sao cho văn phong dễ hiểu dễ đọc. Nói chung là rất oải, nên anh cũng nên thông cảm cho anh Tồ vậy !
Về vụ chửi thầy thì tôi đồng ý với anh rằng có một số anh em cho rằng người viết giỏi, dịch giỏi, nói giỏi cũng phải là người vẽ giỏi. Tôi biết có nhiều người vẽ rất giỏi nhưng không giỏi trong thảo luận, ngược lại, có nhiều người dịch giỏi, nói giỏi nhưng vẽ không hay, vì họ là nhà lý thuyết. Còn quan điểm cá nhân thì để không bị chửi, tôi phải phấn đấu để có thể vẽ giỏi như thầy Vũ Đại Hải, viết giỏi như thầy Đặng Thái Hoàng và nói giỏi như anh rách-woman-in-off hoặc đệ tử của anh là anh A_Y_A.
Được hot_heart sửa chữa / chuyển vào 09:56 ngày 17/11/2005

Sắp 20-11 rồi, tông trọng Thầy đi các chú. Này chú HH, anh khuyên chú không nên học cách nói của lão Rách với A-Y-A , cái giọng bất mãn và côn đồ đó có gì đáng học chứ.

Thì hồi xưa anh chả đã từng bảo chú cái gì Nguyễn anh đé o nhớ là kiếm bản tiếng Anh của quyển đó mà đọc là gì. Bản Việt hoá của quyển đó anh tin là không phải do người trong nghề kiến trúc dịch đâu. Thật đáng tiếc vì anh tin là nếu kts VN đã đọc kĩ quyển đấy nguyên bản thì rất nhiều lỗi vớ vẩn đã không xảy ra.
Quyển sáng tác kiến trúc gì đó của thầy ĐTH anh có bản tiếng Nga, giống hệt từ hình vẽ đến cách trình bày. Tiếng Nga anh kém, đọc quyển đấy thỉnh thoảng vẫn phải tra từ điển, nhưng thấy nó kĩ hơn quyển của thầy H nhiều. Anh đoán chắc bọn Nga ngố dịch sách của thầy H sang tiếng Nga và bổ sung thêm, mí lại đóng bìa cứng đẹp ơi là đẹp nữa. À quên, quyển sách đó xuất bản năm 1976.
Còn chuyện tại sao sách của thầy H không ghi là dịch hoặc tổng hợp từ bài tập của các sv cao học thì anh thấy hơi bị éo le.

Mạn phép các bác bon chen chút:
Những lỗi dịch ở trên mà anh Rach nói tới là lỗi cơ bản nhất mà người dịch mắc phải khi dịch mà bên cạnh có một quyển từ điển song ngữ (anh việt chẳng hạn). Đó là lỗi dịch kiểu word by word.
Một từ tiếng Anh có rất nhiều nghĩa phụ thuộc vào từng ngữ cảnh cụ thể (meaning in context). Vì vậy, câu tiếng Anh đó khi được dịch sang tiếng bản địa, người dịch phải có khả năng lựa chọn nghĩa phù hợp với ngữ cảnh và phạm vi chuyên ngành để nghĩa của câu được sát hợp.
Một nghịch lý là các sách vở kiểu bản dịch thuật hiện nay phần nhiều là do những người chỉ có khả năng về ngoại ngữ mà không có hiểu biết sâu về chuyên ngành dịch ra cộng thêm với khoản hiệu đính qua quít nữa là các bác nhà ta có mấy quyển Kiến Mác xít đọc xong chả hiểu gì.
Các tài liệu kiến trúc kiểu dịch thuật ở việt nam hiện giờ có mấy nguyên nhân cố hữu mà chả biết bao giờ mới khắc phục được:
- dịch thuật là quá trình chuyển hoá ngôn ngữ nên các bác được tặng free một đống error.
- các sách vở kiến trúc nước ngoài tranh ảnh được in màu đàng hoàng nay được chuyển thành dạng monotone hay 16 màu không thương tiếc cho hạt dẻ.
- lược dịch: tức chết được. Trong các tài liệu, những điểm mấu chốt của vấn đề thường rất khó diễn đạt nên câu rất chặt chẽ, từ chuyên môn nhiều. Các bác nhà ta đang dịch trơn tru đến đoạn này thấy khó hiểu quá đâm ra lược dịch cho kịp tiến độ, word by word mà chả chịu tìm hiểu kĩ.
-vì là xuất bản tài liệu của người khác mà không xin phép nên thôi cố gắng "hô biến" nó một chút cho chắc ăn.. (câu này là tui võ đoán thôi nên các bác nghe rồi bỏ nhé)
Bên lề:
Thầy em nói là cấm được tin vào từ điển song ngữ. Có cần lắm thì vác từ điển Anh - Anh ra mà tra. Em thấy chí lý lắm.

Đ/c Rách viết bài này được.
Thật, sách dịch của VN chả quyển nào đọc ra hồn. Có mua về cũng chỉ xem tranh là chính

Cảnh cáo anh Hot-Heart !! tại sao lại dịch cái nick của anh rachmaninoff - làm tôi nghĩ tới cái quần rách ( lúc in lúc off )
hehehehehehehehe
Đọc chuyện Kim Dung mới thấy được tài năng người dịch, hay đọc Shakespear thì lại nhớ tới Bùi Giáng. khó thiệt khó thiệt !!

Xin đính chính lại là tên này là: Rách - Woman - In - Off, không phải Rách Man, cho nên in-off không có nghĩa như anh hiểu. Anh tìm mấy cô đóng phim Playboy hỏi mấy cổ là tại sao bị Rách và In -Off nghĩa là thế nào ! Thế nhé !
Được hot_heart sửa chữa / chuyển vào 12:39 ngày 18/11/2005

Giọng hơi bất mãn nhưng viết được đấy, có cá tính,kts mà.Tôi đánh giá rất cao những cái vớ vẩn mà anh viết