Cay Chua Mặn Ngọt ( Hot Sour Salty Sweet )

Chào các bạn
Tương chấm đậu phọng Việt Nam
Có lẽ tác giả đã ghi chép không đúng chữ - Vietnamese Peanut Sauce : Nuoc Leo . Tôi xin mạn phép được thay thế bằng chữ Tương chấm .
Tương chấm khi đọc lên nghe thân thiết như là anh em họ hàng với sốt sa-tế , nhưng món này rất đặc biệt của người Việt Nam . Ăn hơi mằn mặn và xào xạo trong miệng một chút và màu sắc thì nâu hơi hồng hồng . Tương này với nhiều đậu phọng , thêm thịt heo bầm , chua chua với cà chua , mằn mặn với tương hột , khi dùng với dưa leo xắt mỏng , với rau thơm chấm vào , cho các món Gỏi Cuốn , Bò ướp sả nướng , và Nem nướng .
1/4 chén đậu phọng rang (lạc)
2 thìa lớn me , khi múc đừng lấy đầy quá
2 thìa nhỏ dầu đậu phọng
4 tép tỏi , xắt mỏng
3 thìa lớn thịt heo xay
3 thìa lớn tương hột
1 chén nước
1,5 thìa nhỏ đường
1 hay 2 trái ớt
Chanh miếng vắt lấy nước , tùy ý
Cho đậu phọng vào máy xay hay vào cối giã dập dập ra . Để riêng qua một bên . Nếu dùng me , lược lấy nước cốt . Đun dầu trong chảo cho sôi lên . Cho tỏi vào , khuấy đều cho đến khi tỏi vừa đổi màu , chừng 15 giây . Bỏ thịt heo vào , và dùng thìa dẹp đánh tơi ra , đừng để nó dính cục vào nhau . Khi thấy thịt hơi vàng vàng , cho tương vào , thêm nước cốt me hay nước cà chua vào , khuấy đều . Đổ 1/4 chén nước và đậu phọng vào . (Giữ lại một thìa để dùng sau) . Cho đường, ớt vào khuấy đều . Cho thêm nửa chén nước , và đến khi bạn cảm thấy một màu sắc đẹp : một chất sền sệt , không đặc lắm , rót ra được mà không lỏng như nước . Khi dọn lên ăn , cho vào những chén con hay vào một tô vừa , với một cái muỗng để khách tùy tiện dùng , có thể chan tương vào thức ăn hay vào dĩa của họ . Ăn có thể dùng nóng hay bằng nhiệt độ trong phòng ăn , vắt thêm chanh và rải rắc thêm đậu phọng rang lên trên mặt chén tương chấm .
Đậy kín trong tủ lạnh , tương có thể dùng được trong 3 ngày , và nếu bỏ đông đá , có thể ăn được trong 1 tháng . Đun nó lại trong một nồi nhỏ , với ngọn lửa riu riu , trước khi dọn nó ra bàn ăn .

VEGETARIAN NUOC CHAM
[VIETNAM]
One of the hardest things to work around when cooking vegetarian food in Vietnam is the loss of fish sauce for flavoring and for sauces. I learned this rich-tasting sauce, a vegetarian substitute for nuoc cham, from Vui, a boat woman in Cantho. She and her friend Hanh invited me to dinner several times. Since Vui was fasting (eating no meat or fish) that month, much of what they made was from the extensive Vietnamese vegetarian repertoire.
This sauce in no way tries to replicate nuoc cham (page 28). Instead, itõ?Ts a distinctive and delicious dipping sauce in its own right, with no hint of deprivation. Itõ?Ts particularly good drizzled over stirfried or parboiled green vegetables, used as a flavoring for jasmine rice or for rice noodles.
3 tablespoons soy sauce
1 tablespoon rice wine or cooking sherry
1 teaspoon finely chopped garlic
1 teaspoon finely chopped lemongrass
1/8 teaspoon ground cinnamon
1 bird chile, minced
1 teaspoon peanut oil
1 teaspoon peanut oil
1 teaspoon sugar
ẵ teaspoon salt
In a small bowl, combine the soy sauce and wine or sherry. Place the garlic and lemongrass in a mortar and pound to reduce to a paste, then add to the sauce. Stir in the cinnamon and bird chile, then add the oil, sugar, and salt. Stir well and taste. Store for up to 3 days in a well-sealed container in the refrigerator.
MAKES about 1/3 cup sauce
NOTE: If you wish to make a larger recipe, enough for 6 to 8 people with some left over, multiply the first 5 ingredients by 4; the chile, cinnamon, sugar, and salt should be increased less than proportionately. Start by doubling them, then, once youõ?Tve blended all the ingredients, adjust the balance of flavors as you please.

CAY CHUA MẶN NGỌT
(Jeffrey Alford và Naomi Duguid )
NƯỚC TƯƠNG CHAY
Một trong những cái khó khăn trong việc bếp núc trong các món ăn của Việt Nam khi nấu món ăn chay là sự thiếu hụt hương vị nước mắm và cho các loại nước chấm . Tôi học loại nước tương chấm này , một loại tương chay thay thế cho nước mắm chấm , từ một cô lái đò , chị Vui quê ở Cần Thơ . Chị ta và Hạnh , bạn cổ mời tôi đến nhà dùng cơm tối vài lần . Bởi vì chị Vui ăn chay trường (không ăn thịt cá ) trong tháng đó , đã làm cho tôi thiệt nhiều món chay trong kho tàng dự trữ món ăn chay của người Việt .
Món tương này không thể nào tương tự như nước mắm chấm (trang 28) . Thay vì vậy , với mùi vị riêng biệt và đặc sắc , nước tương dùng để chấm rất đậm đà , dù rằng thiếu sự ngọt bùi của thịt cá . Thiệt là ngon miệng khi chan nước tương lên món chiên xào hay trên những cọng rau luộc sơ sài còn xanh mướt , trong chén cơm gạo thơm (chợ Đào nàng Thơ) hay trên các tô hủ tiếu khói bay ngạt ngào .
3 thìa lớn nước tương
1 thìa lớn rượu đế hay rượu để nấu
1 thìa nhỏ tỏi , giã nhuyễn
1 thìa nhỏ sả , xay nhuyễn
1/8 quế , xay thành bột
1 trái ớt đỏ
1 thìa nhỏ dầu đậu phọng (dầu lạc)
1 thìa đường
1/2 thìa muối
Rót rượu và nước tương vào một chén nhỏ . Cho tỏi và sả vào cối giã , cho đến nhuyễn , xong cho vào chén nước tương trên . Khuấy bột quế, ớt vào , rồi thêm dầu ăn , đường và muối . Khuấy cho đều và nếm thử . Nếu đậy kín trong keo lọ trong tủ lạnh , có thể dùng được trong 3 ngày .
Chú thích : Nếu bạn muốn làm món này với dung lượng lớn , đủ cho 6 hay 8 người ăn , hãy lấy năm thành phần đầu nhân cho 4 : ớt , quế, đường và muối có thể tăng thêm , nhưng không cần theo đúng tỉ lệ . Trước hết tăng đôi chúng lên , rồi thì , sau khi trộn lẫn lộn vào nhau , nêm nếm thấy vừa miệng thì dọn ra ăn .

CAY CHUA MẶN NGỌT
(Jeffrey Alford và Naomi Duguid )
YUNNAN: Yunnan is big, in all ways big. Roughly the size of California and with a population of thirty-five million people, it is China?Ts sixth largest province.
In the west, there are snow-capped Himalayan peaks, and in the south there are tropical forests and lush vegetation. Over half of all the plant species found in China are found in Yunnan. One third of the population is not Chinese. There are the Zhuang, Achang, Mien, Hmong, Hani, Jingpo, Wa, Minchia, Dai, Benglong, Bulang, Yu, Tibetan, Lisu, Nu, Dulong, Naxi, Pumi, Lahu, Jinuo, Menggu-altogether, forty to fifty different non-Han populations live in the province.
With its high mountains, huge valleys, and raging rivers, Yunnan feels as if the great Himalaya here decided to stretch its long limbs, to get comfortable, to move sideways instead of always thrusting upward. Seldom is the elevation less than a mile, yet always, in every direction, there is a view of higher mountains. Like Mexico, Yunnan straddles the Tropic of Cancer; in December you can still be happily in short sleeves.
Traveling in Yunnan is different from traveling in the rest of Southeast Asia. Not only are distances long and the terrain rugged, it?Ts China, and China has its own way of doing things. We?Td been to Yunnan many times, but on a recent visit we wanted to spend as much time along the Mekong (which in China is called the Lancang) as we could. We first headed to Dali, an ancient but thriving town that was once the center of Nan Chao Kingdom. Dali has long been popular among travelers to China. We figured we?Td have a chance of finagling affordable transport along the Mekong, along a route of our own design. And we were right, more or less.
A local taxi driver agreed to make the trip along our route in a total of three days (we had wanted five). He demanded twice as much money we were prepared to spend, and he got it, being the only one in town willing to make the trip. And, being Chinese, he insisted on staying at night in Chinese towns, a point he also succeeded in winning.
But our drive through mountainous Yunnan was worth every yuan and every compromise. Over and over again, we would slowly traverse our way up a valley wall, back and forth from hair pin turn to hairpin turn (Chinese road builders are masters of building roads on steep inclines). When we would get to the top, we?Td look back into the giant valley we were leaving, and then ahead to that we were heading into. Beautiful terraced hillsides were planted in rice, in tea, in rapeseed. The rice and rape grew at lower levels, near the valley floor, the tea higher up the mountainsides. At dawn on our third day, we drove through a region where all the rape was in flower; in every direction were beautiful yellow fields, a brilliant blue sky, and walls and houses of rich red earth and stone.
Driving through Yunnan was a revelation, like discovering the missing piece of a jigsaw puzzle we?Td sworn we?Td never find. In three days we traversed the Autonomous Regions of the Lahu, Lisu, and Bai peoples. Over the past hundred years, many of these tribal peoples have migrated in small numbers into remote corners of the mountains of northern Thailand, Laos, and Vietnam. Here in Yunnan, we met them for the first time living as a dominant culture.
And each night our driver would somehow find the one and only Chinese town. Oh well.

Chào các bạn
VÂN NAM
Vân Nam là một tỉnh lớn của Trung Hoa , rất rộng lớn đủ mọi chiều mọi nghĩa . Ngang ngữa với diện tích tiểu bang California , Hoa Kỳ và với dân số 35 triệu người , Vân Nam là tỉnh lớn đứng hàng thứ sáu của Trung Hoa .
Nằm về hướng tây , có những rặng núi Hi Mã Lạp tuyết phủ quanh năm trên đỉnh , về phương nam núi rừng nhiệt đới chập chùng và đồn điền xanh mướt cỏ cây . Hơn phân nửa tất cả các loại cây ăn trái , trồng trọt tại Trung Hoa đã được tìm được ở đây . Một phần ba dân số không phải là người Trung Hoa . Đây là người Zhuang, Achang, Mien, Hmong, Hani, Jingpo, Wa, Minchia, Dai, Benglong, Bulang, Yu, Tibetan, Lisu, Nu, Dulong, Naxi, Pumi, Lahu, Jinuo, Menggu , từ bốn mươi đến năm mươi sắc dân không phải là dân Hán , cùng sống chung trong tỉnh Vân Nam .
Với những ngọn núi cao hùng vĩ , thung lũng mênh mông và những con sông dài cuồn cuộn chảy , Vân Nam như là các rặng Hi Mã Lạp Sơn uốn mình đưa những cánh tay dài ngàn dăm , thoải mái xuôi ngang xuôi dọc . Ở đây ngắm nhìn phong cảnh hùng vĩ của rừng núi bao la . Đôi khi cao độ chùng xuống thấp ít hơn dặm trường , rồi lại vươn cao mọi nơi mọi ngả đường . Giống như Mễ Tây Cơ , Vân Nam nằm trên miền nhiệt ôn đới ; tháng chạp với áo tay ngắn , dạo chơi đây đó bạn vẫn cảm thấy thoái mái sung sướng nhẹ nhàng .
Khi đi du lịch trong tỉnh Vân Nam , không như ở các miền khác của Đông Nam Á . Không những với dặm đường thiên lý xa xôi , mà địa hình địa thế gập ghềnh khó đi . Trung Hoa đó , và Trung Hoa có muôn vàn cách thức xử sự . Chúng tôi đã ghé Vân Nam nhiều lần , nhưng với lần vừa rồi , chúng tôi muốn lưu lại lâu , để xuôi dọc sông Mekong ( nơi đây người Tàu gọi là bến Lancang ) . Trước tiên chúng tôi hướng về Đại Lý , một thành phố cổ xưa nhưng vẫn phồn thịnh , đã từng là kinh đô của nước Nan Chao (nước Đại Lý cũ thời nhà Tống) . Thành phố Đại Lý này rất quen thuộc với du khách phương xa . Chúng tôi biết cách tìm ra một phương tiện giao thông mập mờ, hợp với túi tiền để xuôi dòng Cửu Long về nam , con đường hành trình của riêng chúng tôi . Và dù ít hay nhiều , chúng tôi đã chọn đúng .
Một bác tài lái xe tắc xi thổ địa đồng ý dẫn đưa , theo con đường của chúng tôi , chỉ mất ba ngày đường , thay vì năm ngày . Hắn đòi tiền gấp đôi giá cả chúng tôi ấn định cho cuộc hành trình . Có lẽ ông ta là người duy nhất trong thị xã muốn làm chuyện này , và ông ta đã đạt ý muốn . Và là người Tàu , ông ta cứ nài nỉ ngủ lại qua đêm ở các phố Tàu , một cứ điểm mà lúc nào ông ta cũng thắng .
Nhưng khi vào cuộc hành trình leo đồi vượt suối , qua Vân Nam đầy núi non hiểm trở , chúng tôi mới thấy rằng thật đúng đồng tiền bát gạo , mỗi đồng Nguyên và mỗi cuộc thỏa thuận đôi bên . Qua từng ngày từng đêm , chúng tôi đi đường tắt vượt núi , băng qua những thành vách thung lũng sừng sững , hết cua quẹo này tới khúc gắt kia (người Trung Hoa nổi tiếng là bậc thầy về cách xây dựng những con đường trên đèo cao dốc sâu ) . Khi chúng tôi tới đỉnh núi cao , quay đầu nhìn lại cái thung lũng bao la rộng lớn chúng tôi vừa đi qua , chúng tôi lại tiếp tục quay đầu đi tiếp . Bên sườn núi , đất đai được cày cấy theo từng tầng , từng lớp trông thật ngoạn mục , người ta trồng lúa , trồng trà và cây cải dầu . Lúa và cải trồng ở nơi đất thấp , gần nền thung lũng , còn trà trồng bên sườn núi cao . Bình minh sáng ngày thứ ba , chúng tôi lái xe tới một miền mà xung quanh hoa cải nở vàng rộ cả cánh đồng ; đất một màu vàng tươi thắm , trời xanh xanh và tường vách , nhà gạch một màu đỏ thẩm màu đất đá .
Lái xe xuyên qua miền Vân Nam , như bầu trời vừa hé lộ , như tấm màn đã che phủ bấy lâu , như đi tìm một mảnh hình còn thiếu sót của bức tranh ô chữ , mà chúng tôi thề hứa là không bao giờ tìm gặp . Ba ngày qua , chúng tôi băng tắt qua Miền Tự Trị của sắc tộc Lahu . Lisu và Bai . Qua hàng trăm năm qua , dân tộc thiểu số này theo từng đoàn nhỏ đã di cư vào tận hang cùng động nhỏ , vào đến những miền xa xôi hẻo lánh của Bắc Thái , Lào và Việt Nam . Ở đây của miền Vân Nam , chúng tôi lần đầu đã gặp họ với nền văn hóa ưu việt .
Và hàng đêm , bác tài của chúng tôi đã khéo xoay sở làm sao cũng kiếm được một và độc nhất phố Tàu . Ồ ! Thật hay .
Phụ chú của HH :
1. rapeseed : cải làm dưa ,
a European herb (Brassica napus) of the mustard family grown as a forage crop for sheep and hogs and for its seeds which yield rapeseed oil and are a bird food -- compare CANOLA
HH / Trần Đình Ánh 7/6/04

Chào các bạn
Bài đọc thêm
Đây là vương quốc mới , Nan-chao , đã bành trướng thế lực bằng cách kiểm soát những tuyến đường buôn bán chính yếu , nổi tiếng Con Đường Tơ Lụa .
Vân Nam , nằm trên cao nguyên Quí Châu- Vân Nam (Yunan-Guizhou Plateau) , là miền đất huyền bí và có vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ , với diện tích 394 ngàn mét vuông và với dân số 40 triệu . Tỉnh Vân Nam là một trong những tỉnh sát nhập mới nhất vào lãnh thổ Trung Hoa . Dù ngày nay , một số người Trung Hoa vẫn cho rằng đây là Tỉnh Tiên Phong, mặc dù Hốt Tất Liệt Đại Hãn và con cháu Mông Cổ , 200 năm trước thời Khả Luân Bố tìm ra châu Mỹ , đã tiến vào vùng núi non hiểm trở , nằm phía dưới cao nguyên Tây Tạng và giáp giới với Việt Nam , Lào và Miến Điện .
Vân Nam là một trong vài tỉnh có nền văn hóa và điạ hình thiên nhiên đa dạng . Ngoài ra , Vân Nam còn có nhiều thắng cảnh ngoạn mục , hấp dẫn du khách tới thăm , những đỉnh núi băng tuyết phủ quanh năm , các ao hồ lành lạnh trăng thu , suối nước nóng liên miên rỉ rả , đồi núi cao chập chùng , những khu rừng nguyên thủy và với những cơn mưa rừng nhiệt đới không ngơi ngớt , nơi đây bạn có thể thấy loài khỉ và voi đi lang thang . Rừng rậm chiếm hơn mười triệu mẫu tây , hay là tám phần trăm diện tích nước Trung Hoa , bao che một phần tư miền đất Vân Nam , được nổi danh là vương quốc của cây cối và động vật muôn loài .
Ngọn núi Đại Tuyết Sơn Mễ Lý (Meli Snow Mountain) với cao độ 6740 mét , hùng vĩ và sừng sững cheo leo vách đá , chưa hề bị chinh phục . Thạch Lâm (Stone Forest) được gọi là kỳ quan thứ nhất của thế giới . Vực Cọp Nhảy Ngang (The Tiger Leaping Gorge) với độ cao 3200 thước chảy qua thác ngàn , ào ào tràn về sông Cát Vàng (Golden Sand River) băng ngang những hang động cheo leo , với dòng nước cuốn trôi mãnh liệt . Hơn 40 đại hồ to nhỏ lóng lánh như những hạt kim cương rải rác đâu đó trên núi ngàn cao vời vợi . Nhiều loại thực vật , hoa quả hiếm và động vật sắp tuyệt chủng ở Xishuangbanna . Bông hoa tươi nở cả Côn Minh (Kunming) , một thành phố của mùa Xuân , hoa nở bốn mùa quanh năm . Nơi đây không còn vách đá , vực thẳm cheo leo hiểm trở , du khách có thể tới lui dễ dàng . Shangri-la , trong phim Lost Horizon của James Milton , được miêu tả như miền đất còn trinh nguyên , với những tầng điạ chất còn hoang vu từ mấy ngàn năm qua . Lijiang (Ly Giang) coi như là một di tích cần được bảo tồn của thế giới , UNESCO , là một miền tràn đầy hang vực , sông hồ và là nơi nuôi loài ngựa giống nổi tiếng của bộ tộc Naxi , mặc áo lông cừu và chữ viết tượng hình trên mảnh da dê (hieroglyphic writing) .
Vân Nam với nền văn hóa đa dạng . Hơn 26 sắc tộc chính , từ y phục đơn sơ cổ truyền rực rỡ , các điệu vũ và câu hát hò dân tộc mang lại nhiều sắc thái riêng biệt cho thành phố , cho bản làng , cho ngày hội chợ và lễ lộc . Lễ Tạt Nước của người Đại , lễ Diễn Hành (Marching Festival) của người Bái , Lễ Đốt Đuốc của người Yi (Torch Festival) làm cho du khách lưu luyến quên cả đường về .
Vân Nam còn là cái nôi của loài người . Từ 1,7 triệu năm vê trước , hóa thạch của người tiền sử Yuanmou Apeman đến hóa thạch khủng long trong quận Lữ Phong (Lufeng county) , từ vương quốc Nam Châu (Nanzhao) tại Đại Lý (Dali) đến Đền Vàng (Golden Temple) , hồ Hắc Long (Black Dragon Pool) và còn rất nhiều di tích khác . Những chiếc trống đá(Stone Drums) , ngọn núi Ngọc Long Tuyết Sơn ( Jade Dragon Snow Mountain) , với những lễ cúng vái thần thánh , từ trời , đất , núi non , sông ngòi .
Ngạn ngữ Trung Hoa nói rằng : " It is better to see once than hear a hundred times , thấy một lần , hơn trăm ngàn lời nghe "
HoangHac theo tài liệu từ www.visit-mekong.com/yunnan/jewels

Bài đọc thêm về Vân Nam
Lịch sử nuôi ngựa giống
Vào thế kỷ thứ 12 đời nhà Tống , quân Kim xâm lấn Trung Nguyên . Triều đình nhà Tống đã yêu cầu nước Đại Lý hàng năm triều cống vào khoảng 1500 thớt ngựa tốt . Với giống to lớn khỏe mạnh và chịu đựng lâu bền , giống ngựa nuôi ở miền Vân Nam đã nổi tiếng khắp nơi .
Nước Đại Lý thịnh vượng trong ba thế kỷ , từ năm 937 AD cho đến khi bị thống trị bởi quân đoàn dũng mãnh Mông Cổ năm 1253 . Vương quốc Nam Dao (Nanzhou) đã từng thu gom chiếm cứ đất đai của Miến Điện , Lào và Thái Lan , cũng như miền Tứ Xuyên , nam Trung Hoa , gần hai thế kỷ .
Dân tộc Bái , một trong những sắc tộc lớn nhất Vân Nam , đã từng sống phong túc trên mảnh đất màu mỡ này . Cá mắm đầy rẫy trên hồ Erhai , một phần thuộc dòng sông Mê Kông , nơi đây hơn 40 loài cá được nuôi dưỡng có tính cách qui mô .
Người Bái là những người nuôi ngựa tuyệt giỏi , học trò của Bật Mã Ôn Tôn Ngô. Không ngày xưa , và hàng ngàn năm trôi qua , mỗi năm vào tháng tư xuân về , họ tổ chức những ngày lễ , đình đám rất linh đình trang trọng . Trên bình nguyên mênh mông ngoài thành Đại Lý , các bộ tộc trên miền núi cũng như các dân tộc khác kéo nhau về chung vui . Trong năm ngày các trò chơi , múa lân , múa kiếm và nhất là cuộc đua ngựa . Khắp nơi lều trại , quán hàng mọc lên như nấm chào mời những món ăn địa phương , thơm phức thịt bò, dê , cừu nướng . Súc vật lễnh nghễnh nghé ngọ , be he inh ỏi . Ngoài ra các bạn có thể mua được những loại dược thảo quí , mang chở trên lưng ngựa từ miền Tây Tạng hay sắc tộc thiểu số cư ngụ trên núi đồi mênh mông . Và bạn có thể mua sắm được những con ngựa hay , Thiên Lý Mã , ngày chạy ngàn dặm (trong tiểu thuyết võ hiệp truyền kỳ )của sắc tộc Bái tỉnh Vân Nam .
HoangHac 9/6/04 theo tài liệu từ www.visit-mekong.com/yunnan/jewels

Chào các bạn
Kunming
Kunming, the capital city of Yunnan, is changing fast. Traffic jams now mean cars, not bicycles. The main streets are lined with multistory concrete buildings. Women wear short skirts and high heels, and taxi drivers have attitudẹ Department stores, which a decade ago were cold ****rnous dimly lit Soviet-style halls selling an indescribably bleak assortment of Chinese Spam, local cigarettes, and white sorghum whiskeys, are now almost cheerful places to shop.
Presentđay Kunming reminds up of Taipei, Taiwan, twenty years agọ There is a facade of modernity, there is even modern life, but just behind it, behind the tall concrete buildings, there is still the old Chinạ We stay in the Camellia Hotel, just down (and down-market) from the Kunming Hotel, and every morning we get up, cross the street, and walk into the dazzling local produce market, which winds around in a wonderful complex tanglẹ There is so much good food: Muslim food, Minchia food, Dai food, hot pickles, and steaming jiao-zị
For lunch, we dine at the nearby cooking school, not because the food is particularly good, but because we can watch the cooking teachers and their students, the confident and the less than confident, cooking their way furiously through order after order.
For dinner, it''s as easy as breakfast and lunch. We just disappear behind the concrete buildings?.
On market day in Dali, the main street-from one city gate to the other-is filled with stalls and shoppers, and the action spills down side streets and out beyond the city walls.

Chào các bạn
CAY CHUA MẶN NGỌT
Côn Minh , thủ đô của Vân Nam , đang đà thay đổi nhanh chóng . Giao thông tắc nghẽn bởi những hàng xe ô tô , không phải là xe đạp cút kít ngày xưa . Những con đường chính trong thành phố thẳng tắp với các toà nhà bê tông nhiều tầng . Phụ nữ mặc váy ngắn và mang giày cao gót , và tài xế tắc xi có tư cách . Các cửa hàng bách hóa , cách đây chừng chục năm còn là sảnh đường (tòa nhà) xây theo lối Sô Viết lờ mờ , sâu thẳm trông lạnh lẽo , bán các thứ linh tinh đồ hộp Trung Hoa , ế ẩm không người mua , thuốc lá nội địa , và rượu huýt ky (nấu bằng lúa miến) , giờ đây biến đổi trở thành khu vực sầm uất nhộn nhịp mua bán .
Côn Minh ngày nay , mang lại một hình ảnh của thành phố Đài Bắc , Đài Loan hai mươi năm về trước . Nhìn bề ngoài có vẻ tân tiến , cuộc sống có vẻ tân thời , nhưng đằng sau nó , sau các toà nhà bê tông cao sừng sững , vẫn còn Trung Hoa ngày xưa . Chúng tôi ở khách sạn Camellia , ngay phía dưới của khách sạn Kunming , và mỗi buổi sáng thức dậy , băng qua bên kia đường , lững thững bước vào khu chợ địa phương , với sự ngạc nhiên sững sờ , lòng vòng các sạp các quán lẫn lộn với nhau . Rất nhiều món ăn ngon: Thức ăn người Hồi , người Minchia , người Đại , các loại dưa món cay xè , và món jiao-zi còn đang nóng hổi bốc hơi .
Đến buổi trưa , chúng tôi tìm đến một trường dậy nấu ăn gần đó , không phải vì thức ăn đặc sắc gì , nhưng bởi vì chúng tôi có thể quan sát thầy lẫn trò , đầy tự tin hay luống cuống , tập tành nấu ăn một cách hăng say , qua sự đặt hàng order của khách .
Buổi tối , không dễ dàng như bữa sáng hay bữa trưa . Chúng tôi lẫn mất vào trong sau các bin đinh xi-măng .(ăn trong đây , khách sạn an toàn hơn )
Ngày chợ họp ở Đại Lý , con đường chính - từ cổng vào thành phố đến cổng khác - đầy rẫy các sạp , quầy hàng và người mua sắm , và cảnh tượng náo nhiệt cứ tiếp diễn qua những con phố khác , và ra mãi ngoài tường thành

mình cứ tưởng là vào đây sẽ có cách dạy nấu ăn cơ đó,thế mà,hix....hix............