Cháo Cóc Chỏo Cúc Vu B?ng Mựa ny, vo nh?ng bu?i chi?u s?m t?i cú con dụng, tụi v?n thu?ng nh? d?n m?t can nh th?p ? ph? Hng Gai, H-n?i, quanh nam ?m th?p, h? cú mua ro thỡ nu?c dõng lờn m?p mộ chõn giu?ng. Nh ?y l nh c?a c? tụi, sau d? l?i cho th?y m? tụ? Cú l? vỡ s? lm m?ch lũng cỏc c?, th?y tụi khụng dỏm s?a l?i, thnh th? m?i khi mua thỡ nh d?t d?t ?m, n?a dờm ch?t t?nh gi?c n?ng, c? nghe ?m ?p bờn tai ti?ng cúc nhỏi kờu go nhu th? mỡnh duong n?m gi?a cỏnh d?ng: ghột quỏ! Tụi cũn nh? cú dờm, m?t ng?, tụi lộn th?c d?y th?p m?t cõy n?n nh? di soi ? du?i g?m giu?ng, b?t cúc, dem hnh ph?t. M? tụi m?ng: ếB?t nú ph?i thỡ t?i ch?t?. V m? tụi l?i b?o: ếMỡnh nú cú nh?a, ch?m ph?i, húa h?i, khụng th? no ch?a du?c?. ếCon cúc l c?u ụng tr?i, H? ai dỏnh cúc thỡ tr?i dỏnh cho?. T? dú, tụi khụng dỏm dỏnh cúc, gi?t cúc n?? V cung t? dú, tụi yờn trớ r?ng nh?a cúc s? sinh b?nh h?i cho mói t?i bõy gi?... d? thỳ th?c r?ng tụi dó ng?c nhiờn v kinh s? h?t s?c khi th?y cú ngu?i ? dõy an chỏo cúc Cúc ai m l?i cũn khụng bi?t nú? X?u d?n th? l cựng! Nú n?ng n?, ỡ ?ch, lỳc no cung ng?i ch?m h?m, m?t c? giuong ra tr?ng tr?ng, m da thỡ den mai mỏi, l?i sự sỡ, t?m quỏ. Nhỡn bỏt chỏo cúc m tu?ng tu?ng l?i cỏi thõn hỡnh nhu th?, th?c tụi khụng hi?u sao ngu?i ta cú th? an u?ng ếl?m c?m? nhu th? du?c... Nhung d?n khi li?u ch?t, hỳp th? vi mi?ng xem sao thỡ mỡnh cung th?y nú cú m?t huong v? l?, ngon ng?t, thom thom, man mỏt nhu th? th?t cú u?p hoa bu?i v?? Th? cho m bi?t nhu th? cung ha? Cú m?t thu? no xa xua l?m r?i, tụi dó ? trong r?ng v?i ngu?i Chm, l?y lỏ du d? n?u canh, an ?c ma leo ? hng ro ?m c? thỏng m khụng lm sao h?t, trỏi l?i v?n c? ngon... Cú ngu?i s?ng hng nam trong r?ng an ki?n, an giỏn cũn ghờ hon tụi, m cú lm sao dõ? Cũn ? t?nh thnh, ai m khụng an ?c nh?i, ?c v?n, ai m l?i khụng an ruoi, an ?ch? Th? thỡ t?i sao khụng th? b?t con ch?ng hiu nh?m ru?u choi, nu?ng con d? com lờn l?a an v?i c? l?c rang v r?a con cúc cho s?ch nh?t, l?t da, ch?t d?u n?u chỏ? ?ch v cúc cựng thu?c loi ếlu?ng th? d?ng v?t?. Ngu?i Tõy phuong an ?ch chiờn, ?ch xo lan v?i hnh v nuụi ?ch ếto th? ny ny? dúng h?p d? xu?t c?ng thỡ nghi cho k?, cúc cung ch? th? m thụ? Ngu?i ta s? an cúc ch? vỡ cú thnh ki?n v? da nú, nhung cú ai dó du?c xem lm m?t m? cúc r?i m?i bi?t ết?t dốn nh ngúi cung nhu nh tranh?, th?t ?ch cung ch?ng hon gỡ th?t cúc. Cho t?i bõy gi? chua cú m?t ai b?o cho tụi bi?t da cúc cú truy?n b?nh h?i dớch th?c hay khụng, nh?ng trụng m?t m? cúc ch?t d?u, l?t da r?i, d? trờn th?t ch? lm th?t, ta th?y th?t cúc h?p d?n nhu th?t ếba d?i? v?? Th?t ?y mu tr?ng ng, th? nh?, danh m rỏo r? dỏo d?. Th? tu?ng tu?ng d? cho khụ nu?c, chiờn hnh t?i cho d?y mựi r?i b? th?t cúc vo m xo, cỏi thom tho ti?t ra trong khụng khớ quy?n ru kh?u giỏc c?a ngu?i ta bi?t ch?ng no! ễng no nh?u, ch? cho th?t chớn vng, xỳc ra dia, gia thờm s?, h?t tiờu, ?t vo m nh?m nhút cú th? th?y thớch thỳ hon an th?t g mỏi t? Th?t dờ dai l?m, m th?t th? thỡ xỏc quỏ, khụng th? dem ra so sỏnh du?c v?i th?t cúc, m?m, m nhai s?n s?t, ng?t nhung ý v?, d?m d, ch? khụng tro tr?n nhu th?t ngan, th?t ng?ng. ếB?m cỏc c?, chỳng tụi xin l?i, ch? an cúc nhu th? ny, ngon nh?t mún gỡ?? Tụi dó h?i ý ki?n nhi?u ngu?i snh an ? dõy thỡ cúc am su?ng nh?t l mún chỏ? Th?t cúc lu?c v?i chỏo, an thanh c?nh m khụng ng?? Nhung ph?n dụng thớch an chỏo v?i th?t cúc x? An ki?u ny, cung nhu ếc?p t?y? hay ếkờ ?p chỳc?, nghia l d? chỏo v?i th?t riờng ra, duy khỏc m?t chỳt l cỏ thỡ d? tỏi, g thỡ lu?c ếlũng do?, cũn cúc thỡ xo lờn tru?c. Lỳc an, trỳt th?t cúc vo chỏo, qu?y lờn. Ai an du?c md?u, r?y m?t chỳt lờn cho thờm thom, thờm bộo; nhung n?u khụng cú thỡ cung ch?ng sao, b?i vỡ riờng th?t cúc, cung dó thom v ng?t l?m r?? V?a hỳp, v?a ng?m nghi, ta cú c?m giỏc cỏi thom, ng?t dú t?a nhu cỏi thom ng?t c?a tụm he v bo ngu hũa h?p v?i nhau d? t?o thnh m?t ếl?c lu?ng thom th? ba? v?a lnh v?a mỏt. Th?c th?, nhi?u ngu?i b?o tụi r?ng chỏo cúc mỏt l?m, tr? con, ngu?i l?n an vo gi?i nhi?t; hon th? cú ụng l?i b?o nú tr? du?c c? m?t vi ch?ng kinh, sung v ch?ng khúc ếd? d?? c?a tr? m?i sinh - ch?ng bi?t cú dỳng hay khụng? Núi thỡ nghe su?ng l?m, nhung b?i mỡnh m?i ết?p s?? an chỏo cúc nờn v?n c? th?y r?n r?n, s? m?t cỏi gỡ... Thỡ ra l mỡnh s? ch?t. Ch? sa? é?c bỏo hng ngy, ngu?i ta hỏ ch?ng th?y dụi khi cú dang tin an th?t cúc ch?t ngu?i l gỡ d??! M?t ụng b?n b?o tụi: - Cú th? th?c, an cúc cú khi ch?t ngu?i, nhung ch?t l t?i ngu?i ta lm lũng khụng k?. Lỳc lm cúc c?n nh?t l ph?i s?ch, d?ng d? cho d?p m?t, d?ng d? cho sút tr?ng vỡ n?u tr?ng cúc lm khụng k?, nú dớnh vo m?, an vo d? ch?t nhu cho? M?t l?y khụng h?t cung v?? Ngu?i ta b?o r?ng m?t n?i chỏo cúc m d? xút muoi cỏi r?ng an vo ch? n?a ti?ng d?ng h? th?y xõy x?m my m?t l?i, qu? luụn. Cỏc ụng gi, b c? l?i cũn núi r?ng th?t cúc t?i k? c?i c v khoai mỡ. N?u th?t cúc v?i rừ cõy c ti'm phoi khụ hay an th?t cúc l?n v?i khoai m? cung d?c l?m, d? ch?t ngu?? Nghe th?y m b?t ?n! Song le nh?ng ngu?i ua thu?ng th?c mún an ngon khụn g vỡ th? m ch?u thụi th?t cúc. ? ph?i, c? vo v? mua ny dõy, cú ai v? choi tham nh?ng vựng quờ Cỏi-bố, C?n-giu?c, ? l?i ngh? dờm ? Tõn-phu?c hay Ch? G?o m?i th?y ngu?i ta ham b?t cúc an d?n ch?ng n? M?y th?ng nh? c?i tr?n trựng tr?c, dúng kh?, l?i mua, xỏch m?t cỏi dốn di lựi lui vo vu?n nh ngu?i ta rún rộn tỡm d?n ch? cúc kờu l?y xiờn xiờn t?ng con ho?c n?m xoi ra d? ch?p cho vo trong m?t cỏi gi? deo ? bờn su?n. Nhung d?y ch? l nh?ng t?p ngu?i l? t? di b?t cúc vụ t? ch?c. Mu?n hi?u th? no l b?t cúc ếchõn chớnh?, ta ph?i di ra ngoi, di quan sỏt du?i tr?i mua, ? ru?ng, hay d?c m?t con d? Hong hụn v?a l? xu?ng trờn n?i c?, d?ng cõy t? Laodung qua Tr-b?n, t? Long-thnh d?n Lỏi-an t? C?n-lỏt d? v?, t? b? sụng cỏi v?ng sang, ti?ng cúc ỡ ỡ ?p liờn thanh b?t ch? nhu m?t b?n nh?c thụ k?ch nhung xỳc tớch huong cau, mựi lỳ? T?ng nhúm ngu?i b?n ỏo den qu?n c?t, l?m l?m lui lui di ? trờn b? ru?ng, v?nh tai lờn nghe xem ti?ng nh?c cúc t? noi no v?ng r? Ch? m?t giõy, h? bi?t ngay noi cúc ếh?i?. Thu?ng thu?ng, dú l m?t cỏi gũ c? r?m ho?c m?t lu d?t bờn c?nh nh?ng vung nu?c d? Chi?u m?t ỏnh dốn vo dú m coi: chỳng ếb?t c?p? v?i nhau k? l?m; ỏnh dốn v?a chi?u vo, lộo m?t, c?p no c?p n?y nh?y dỡ d dỡ d?ch, nhung c?m cú c?p no ch?u r?i nha? M?t cu?c b? rỏp di?n ra, lm cho k? bng quanh tu?ng tu?ng nhu mỡnh duong ch?ng ki?n m?t cu?c b? rỏp ? Chu?ng Chú hay Ngó ba chỳ ớ? Mu?i c?p thỡ c? mu?i b? túm! Ngu?i ếchuyờn viờn? thong th? gio t?ng c?p b?t du?c, dua lờn ỏnh dốn d?u d? coi n? m?t n? cu?i khoỏi trỏ khi b?t du?c c?p cúc den v m?p. Cỏi gi?ng cúc b?ng d? l cúc b?nh, an ch?ng ra cỏi ch?t gỡ, ch? d? dnh trong nh an v?i nhau, ch? khụng bỏn du?c ti?n.Cúc du?c ua chu?ng ph?i l cúc ếb??, cú nhi?u ếm?t? den ? trờn lung, chõn ếno? m sỏng. Ngu?i ta cho t?t c? vo trong m?t cỏi vú tre hay thựng thi?c dem v?, l?t da r?i dua ra ch?. Cỏc ch? Si-gũn, Phỳ-nhu?n, Ngó ba ụng T?... thu?ng v?n bỏn cúc cho ngu?i th? dụ mua x? H?i cụ Hai, cụ Ba, Cụ Sỏu, cụ B??.. cụ Chớn, cụ Mu?i oi! G nhỳng hốm, an mói b?; ch?o tụm, g?i s?a, bỡ cu?n, dựng luụn cung ngỏn! Hụm no th? ra ch? mua m?t m? cúc v? lm vi mún an choi, cỏc cụ s? th?y ch?ng b?t khú tớnh di, v cỏc ụng s? v?a thu?ng th?c mi?ng ngon v?a k? nh?ng cõu chuy?n hay hay dỏo d?: - Em cú bi?t t?i sao v? c? mua ny, ngu?i ta b?t du?c nhi?u cúc khụng? Nguyờn gi?ng cúc, cung nhu gi?ng ?ch nhỏi, l m?t lo?i d?ng v?t vựa nu?c m v?a c?n. ếCỏi tr?ng n? ra nhu m? th? ?u trựng, cú mang d? th?, ? du?i nu?c nhu loi cỏ. ớt lõu sau, mang nú r?ng di, chõn m?c ra, d?ng th?i cỏi duụi m?t n?t. ếC? vo c? mua thỡ cúc du?i nu?c lờn trờn b? ?, nhung cung chớnh vo lỳc dú, nh?ng cúc d?y thỡ, cung nhu cỏc cúc n? giũng, l?n tu?i n?m trong nh?ng d?ng ru?ng d?y sao r?ng, mo chuy?n õ tỡnh, thi nhau lm cụng vi?c truy?n t? nhuoc tụn. ếNh?ng ti?ng kờu oai oỏi, cú lỳc nhu dau d?n, cú lỳc nhu th? di, cú lỳc nhu rờn rỳ, cú lỳc nhu nhừng nh?o, chớnh l ti?ng núi c?a tỡnh yờu d?y, em thuong ?! ếV?y m, t?i nghi?p, dang lỳc cúc m?n thuong trao nh?p th? chung tỡnh v?i nahu trong dờm xanh mỏt ru?i thỡ loi ngu?i t? kh?p noi d? d?n, vo c? lu r?i nộm c? vo thựng. Hỳ vớa! Cú con sõy sỏt c? mỡnh; cú con góy dựi, s?t trỏn; l?i cú c?p b? d?t ngang ra, nhung da tỡnh thay l gi?ng cúc! B? sa co d?n nhu th?, c?p no c?p n?y v?n khụng ch?u r?i nhau, nh?t thi?t kh?ng khớt cho d?n ch?t. ếYờu l ch?t ? trong lũng m?t ớt? cú ph?i nh thi si dó vi?t nhu th? ph?i khụng, em? V?i loi cúc, yờu l ch?t th?c s?, ch?t d? d?, ch?t ếton di?n?, ch?t gi?y lờn dnh d?ch?; nhung khụng h? gỡ, ? trong thựng, trong vú chựng v?n ếsong caề b?n nh?c mờ l? Vỡ th?, d?ng tu?ng an th? ny l ch? an th?t cúc m thụi, nhung chớnh l ta an huong thom d?ng ru?ng, an... nh?ng b?n nh?c dõn ca, an... bao nhiờu cu?c õn tỡnh ra rớt? vo lũng...? Ngu?i ch?ng núi t?i dú, dua m?t nhỡn v?, thỡ th?y long lanh c?p m?t lỏ khoai, h?ng lờn dụi mỏ m?n mng... éờm ?y, bờn chựm d? lý huong, hai mỏi d?u xanh sỏt l??.. éõu dõy, cú mựi hoa bu?i thom thom...
