Chiến tranh ở Afganistan: từ năm 1979 đến nay

Giới thiệu với các bạn là Osprey có vài quyển sách về chiến tranh Afganistan như quyển này

Tớ sẽ dịch quyển này vậy (vì nó mỏng nhất trong số sách về Afganistan mà tớ có

Được chipheovd sửa chữa / chuyển vào 00:49 ngày 12/02/2009

Sặ LặỏằÂC Vỏằ? ÐỏÔT NặỏằsC AFGHANISTAN
________________________________________

Trong mỏằTt quỏằ'c gia nhặ Afghanistan, nặĂi mà ẵ niỏằ?m quỏằ'c gia 'ặỏằÊc hơnh thành mỏằ>i 'Ây, 'ỏƠt nặỏằ>c 'ặỏằÊc coi nhặ cĂi gơ 'ó nỏm bên ngoài xÊ hỏằTi và nặĂi lòng trung thành phỏằƠc vỏằƠ cỏằĐa dÂn chúng chỏằĐ yỏu hặỏằ>ng vỏằ cỏằTng 'ỏằ"ng 'ỏằi 'ỏằT cao 7470 m 'ỏằf chia cỏt Tajikistan tỏằô Pakistan và vặặĂn tỏằ>i phưa Bỏc Trung quỏằ'c.
Vỏằ phưa Bỏc cỏằĐa rỏãng này, 'ặỏằÊc biỏt 'ỏn vỏằ>i cĂi tên Hindu Kush, là 'iỏằfm bỏt 'ỏĐu cỏằĐa nhỏằng bơnh nguyên chỏĂy qua biên giỏằ>i Afghanistan ỏằY con sông Amu Darya và kâo dài ra hàng ngàn dỏãm dỏằc theo vạng Trung Á và tỏằô nhỏằng thỏÊo nguyên cỏằĐa Nga 'ỏn Bỏc cỏằc. Vỏằ phưa Nam cỏằĐa rỏãng Hindu Kush là vạng sa mỏĂc lỏĂnh lỏằo, hoang vỏng có gió thỏằ.i nhiỏằu, vạng sa mỏĂc này chỏĂy qua Pakistan tỏằ>i ỏÔn 'ỏằT dặặĂng.
Nhỏằng bỏng chỏằâng khỏÊo cỏằ. cho thỏƠy rỏng ngặỏằi trong vạng này trỏằ"ng lúa mơ và lúa mỏĂch cạng nuôi cỏằôu và dê trên 'ỏằ"ng cỏằ ỏằY nhỏằng chÂn núi cỏằĐa dÊy Hindu Kush vào khoỏÊng 9000 cho 'ỏn 10000 nfm trặỏằ>c 'Ây. Nó câng nói lên chuyỏằ?n có thỏằf có mỏằTt nỏằn vfn hóa du mỏằƠc nỏm trên vạng 'ỏƠt rỏằTng hặĂn vỏằ phưa TÂy và Bỏc.

Sặ LặỏằÂC Vỏằ? ÐỏÔT NặỏằsC AFGHANISTAN
________________________________________
Nỏằn kinh tỏ phỏĐn lỏằ>n dỏằa vào nỏằn canh nông nuôi sỏằ'ng dÂn, vỏằ>i lúa mơ 'ặỏằÊc trỏằ"ng tỏằ?a bỏng cĂch tặỏằ>i bón là vỏằƠ mạa chưnh. Còn lúa mơ và lúa mỏĂch dạng nặỏằ>c mặa 'ỏằf tặỏằ>i 'ặỏằÊc trỏằ"ng trên nhỏằng vạng 'ỏƠt khó trỏằ"ng trỏằt. CuỏằTc chiỏn tranh 'Ê dỏôn 'ỏn sỏằ bỏằ quên hay phĂ hoỏĂi nhiỏằu công trơnh thỏằĐy lỏằÊi dỏôn thỏằĐy nhỏưp 'iỏằn mà nỏằn kinh tỏ nông nghiỏằ?p tạy thuỏằTc vào và mỏằTt sỏằ' lỏằ>n sỏằ giúp 'ỏằĂ trong nhỏằng nfm gỏĐn 'Ây 'ỏằu nhỏm vào chuyỏằ?n sỏằưa chỏằa nói trên.
Cho nên nhỏằng nfm sau khi quÂn Liên Xô rút quÂn ngặỏằi ta 'Ê chỏằâng kiỏn chuyỏằ?n tĂi lỏưp hỏằu hiỏằ?u nỏằn kinh tỏ cfn bỏÊn, và mỏằi ngặỏằi trỏằY lỏĂi nhỏằng làng thôn cỏằĐa hỏằ sau khi 'i lặu 'ày ngoài hay trong nặỏằ>c. Tiỏn trơnh tĂi xÂy dỏằng 'Ê 'ặỏằÊc hỏằ- trỏằÊ bỏằYi nhiỏằu nguỏằ"n tài trỏằÊ và nhỏằng kỏằạ thuỏưt chuyên môn 'ặỏằÊc cung cỏƠp bỏằYi nhỏằng cặĂ quan thiỏằ?n nguyỏằ?n cho 'ỏƠn khi Taliban cặỏằ>p chưnh quyỏằn.
Nỏằn kinh tỏ ỏằY thôn quê câng 'Ê chỏằâng tỏằ sỏằ tiỏn bỏằT, ưt nhỏƠt là ỏằY miỏằn Nam và TÂy cỏằĐa 'ỏƠt nặỏằ>c, nhặng phỏĐn lỏằ>n miỏằn Bỏc 'Ê lỏằT rà tơnh hơnh ngày càng tỏằ? hỏĂi.
Vài vạng tặặĂng 'ỏằ'i tỏằ't 'ỏạp hặĂn nhỏằng vạng khĂc. Chỏng hỏĂn nhặ vạng chung quanh Jalalabad, có thỏằf sỏÊn xuỏƠt nhiỏằu loỏĂi trĂi cÂy và rau. Thêm vào 'ó, vạng 'ỏƠt này câng 'ặỏằÊc biỏt 'ỏn vỏằ sỏÊn phỏâm nha phiỏn.
Vạng Helmand là mỏằTt vạng trỏằ"ng nha phiỏn chưnh khĂc, cung cỏƠp mỏằTt phỏĐn tặ nhu cỏĐu sỏÊn lặỏằÊng nha phiỏn toàn thỏ giỏằ>i. Jalalabad câng là mỏằTt nặĂi nỏằ.i bỏưt vỏằ>i con 'ặỏằng 'ỏằ.i chĂc chưnh và hoỏĂt 'ỏằTng nhặ là mỏằTt trung tÂm cỏằĐa mỏĂng lặỏằ>i buôn lỏưu ma túy 'ặỏằÊc tỏằ. chỏằâc rỏƠt kỏằạ lặỏằĂng.
NgặỏằÊc lỏĂi, nhỏằng thung lâng bên sông cỏằĐa vạng trung tÂm và Ðông Bỏc Afghanistan, dỏằc chiỏằu dài cỏằĐa dÊy Hindu Kush, ngặỏằi dÂn khó khfn lỏm mỏằ>i sỏằ'ng nỏằ.i và có mỏằTt lỏằi mỏằâc 'ỏằT nghiêm trỏằng.

DÊy núi Hindu Kush, nhơn tỏằô 'ăo Khyber, kỏt nỏằ'i Kabul và Jalalabad (hơnh ỏÊnh cỏằĐa Bruce Richardson)
Được chipheovd sửa chữa / chuyển vào 20:36 ngày 26/02/2009

Sặ LặỏằÂC Vỏằ? ÐỏÔT NặỏằsC AFGHANISTAN
________________________________________
Chiỏn tranh 'Ê tỏĂo ra sỏằ tfng trặỏằYng quĂ mỏằâc cỏằĐa vạng trung tÂm 'ô thỏằn dÂn sỏằ' bỏằi cỏằ' gỏng sỏẵ sỏằ'ng còn vỏằ mỏãt kinh tỏ. Nhỏằng sỏằ trỏằÊ cỏƠp 'ặỏằÊc cung ỏằâng bỏằYi Liên Xô giỏằ cho nỏằn kinh tỏ 'ô thỏằi cỏÊnh khỏằ'n cạng. Nỏằn kinh tỏ thành thỏằi, nỏm trong tỏằ?nh TÂy-Bỏc ỏằY biên giỏằ>i, nỏm bên phưa Afghanistan. DÂn Pushtuns có mỏằTt ngôn ngỏằ rà rỏằ?t là Pashto, vỏằ'n có sỏằ khĂc biỏằ?t rà ràng tỏằô tiỏng Dari, mỏằTt thỏằ. ngỏằ cỏằĐa tiỏng Ba-tặ 'ặỏằÊc nói ỏằY nhỏằng phỏĐn 'ỏƠt khĂc trong nặỏằ>c.
ỏằz phưa Bỏc cỏằĐa 'ỏƠt nặỏằ>c có ba nhóm sỏc dÂn chưnh, vỏằ'n nỏằ'i vỏằ>i nhỏằng ngặỏằi khĂc có chung liên hỏằ? chỏằĐng tỏằTc ỏằY Trung Á. Sỏằ' dÂn ưt ngặỏằi thuỏằTc sỏc dÂn Thỏằ. ỏằY tỏằ?nh Badghis do 'ó câng có liên hỏằ? tỏằ>i dÂn Turkmenistan, thuỏằTc sỏc dÂn Uzbek 'ông hặĂn ỏằY miỏằn Bỏc vạng trung tÂm, chưnh yỏu ỏằY vạng Mazar, cho tỏằ>i nặỏằ>c Uzbekistan, và giỏằ'ng dÂn Tajiks ỏằY phưa Ðông Bỏc Afghanistan kâo dài tỏằ>i Tajikistan.
Nhóm sỏc dÂn Uzbeks và nhóm Turkomans nguyên thỏằĐy là ngặỏằi Thỏằ. và Thỏằ. nhâ kỏằ 'Ê tỏằ bày thĂi 'ỏằT lặu tÂm 'ỏn hỏằ mỏằ>i 'Ây, 'ó là nhỏằng tham vỏằng cỏằĐa sỏc dÂn Thỏằ. ỏằY Trung Á. Còn thêm mỏằTt sỏc dÂn nỏằa là giỏằ'ng ngặỏằi Baluch 'ặỏằÊc nhỏưn ra ỏằY góc vạng TÂy Bỏc cỏằĐa Afghanistan, hỏằ là mỏằTt phỏĐn cỏằĐa dÂn sỏằ' ngày càng tfng trặỏằYng ỏằY cỏÊ hai phưa biên giỏằ>i Pakistan và Iran.

HỏĐu hỏt 'ỏƠt nông nghiỏằ?p, chỏng hỏĂn nhặ làng này cỏằĐa tỏằ?nh Bamiyan, 'ỏằu nỏm trong nhỏằng thung lâng hỏạp. (Hơnh ỏÊnh cỏằĐa Shaista Wahab)
Được chipheovd sửa chữa / chuyển vào 20:39 ngày 26/02/2009

Afghanistan Album of 345th Airbone Regime
Album của Igor Belov, cựu chiến binh Xô Viết thời kì Afghanistan
http://www.rsva-ural.ru/photos/5/39.jpg
http://www.rsva-ural.ru/photos/5/40.jpg
http://www.rsva-ural.ru/photos/5/55.jpg
 

được maseo sửa chữa / chuyển vào 11:09 ngày 14/03/2009

dinhphdc: cám ơn bạn đã tham gia viết bài cho topic này, bạn có thể resize ảnh được không? Khoảng 900 hay 1000 pixel ngang cho fix với màn hình 17"
-----------------------------------
Nghe nói, Pie Đại đế của nước Nga, Sa Hoàng, trước phút lâm chung đã có bản di chúc, viết rằng: Cho dù là bất kỳ ai kế vị ngai vàng cũng phải gắng sức tiến về phía Nam đến Ân Độ. Vì nước Nga có thể tự do đi vào Ấn Độ Dương, thì nó có thể thiết lập sự thống trị về quân sự và chính trị của nó trên toàn thế giới. Đường xuống phía Nam của nước Nga chỉ gồm 3 con đường:
Con đường thứ nhất, từ biển Đen qua eo biển của Thổ Nhĩ Kỳ đến Địa Trung Hải.
Con đường thứ hai, từ phía Nam qua Hy Lạp đến vịnh Pecxich.
Con đường thứ cuối cùng là từ Trung Á qua Afghanistan đến biển Ả Rập.
Ai cũng hiểu một điều con đường thứ ba là con đường ngắn nhất. Sau này các Sa hoàng cũng nhiều lần mở rộng bá quyền, giành giật quyền kiểm soát đất nước Afghanistan bởi vì mảnh đất này thật là quí giá. Nhưng dân tộc này cũng có tinh thần bất khuất và tâm lý báo thù quyết liệt cho nên nơi đây còn được mệnh danh là ?osân đá gà? của vùng Trung Á.
Chữ Afghanistan trong ngôn ngữ Pashtuns cổ có nghĩa là người miền núi, những người ở cùng lục địa Trung Á quen gọi họ là ?oNước của người miền núi?.
Sự keo kiệt của Thượng đế đã khiến mảnh đất này trở nên khô cằn và đầy tai ương, đã từ lâu Afghanistan là quốc gia khá lạc hậu trong số các nước đang phát triển của thế giới thứ 3. Nhưng chính môi trường tự nhiên khắc nghiệt cũng tạo cho con người nơi đây những cá tính đặc biệt. Tại Afghanistan dường như tất cả đều tuân thủ chuẩn mực ?oPashtuns?. Có nghĩa là mỗi một cá nhân đặc biệt là đàn ông đều biết cả văn lẫn võ, nhiệt tình, hiếu khách thích giúp đỡ người khác, báo thù đến cùng và cũng thiện chiến kiêu dũng.
Một cụ già người Pashtun

Phái Si ai của Hồi giáo có một niềm tin vững mạnh nhưng có hai chi nhánh phụ thuộc rõ ràng: nhóm Hazaras ở vùng trung tâm Afghanistan,họ có một lịch sử bị chèn ép về chính trị lẫn kinh tế, và nhóm Ismailis của vùng Tây Bắc Afghanistan. 80 % dân số là những người phái Si và 20 % là những người phụ thuộc.
Nền văn hóa quốc gia khá hỗn hợp. Nhóm Pushtuns theo hình thái bộ tộc và có truyền thống cao, với những lễ nghi rõ ràng dành cho quan hệ đối đãi trong gia đình và với những người ngoài bộ tộc. Hệ thống liên ứng dùng để quyết định vấn đề mang tính chất Afghanistan được đặc biệt công bố trong những khu vực người Pushtuns. Hệ thống hội đồng bô lão địa phương, được biết đến với cái tên Jirgas, vốn được tìm thấy trong tinh thần văn hóa Pushtuns đã đóng một vai trò quan trọng trong chuyện duy trì cơ cấu, giềng mối xã hội. Nhóm Shuras, vốn hiện diện ở những vùng khác trong nước Afghanistan, thì lại càng lỏng lẻo nhiều hơn nữa.
Số dân Hazara theo đạo Si ai ở vùng trung tâm Afghanistan cũng có thể coi là nhóm bảo thủ, nhưng nguyên tắc xã giao không quá khe khắt như nhóm Pushtun ở miền Nam.Thêm vào đó còn có lý do xã hội vẫn còn khuynh hướng thứ bậc, tôn ti và theo chủ nghĩa cá nhân. Không có chuyện gì gọi là bất bình thường khi đàn bà tự mình nuôi dưỡng con trong một hệ thống xã hội mà gia đình đa số còn sống theo kiểu quây quần bên nhau chứ không theo kiểu mở rộng ra.
Tương tự như thế , ở vùng Herat về phía Tây Bắc, dân số trước chiến tranh được ghi nhận là rất hay di chuyển khi những gia đình sống bên nhau di chuyển từ chỗ này sang chỗ khác để kiếm việc làm. Ở Mazar, dân chúng ở vùng này mang tính chất thành thị nhiều hơn nữa và có thể coi như có nhiều điểm tương đồng với những khu vực sống bên trong thành thị mang nhiều tính chất Tây phương hơn là cách sống cổ truyền ở phía Nam. Tuy nhiên, những khu vực đồng quê chung quanh nó không hẳn là kém bảo thủ hơn vùng của người Pushtuns, dù họ thiếu sự gắn bó kết hợp thường hiện diện ở những vùng dân Pushtuns cư trú. Cho nên chuyện khu vực vỡ thành từng mảnh là chuyện dễ dàng hơn là trở thành nhiều thành phần chống đối nhau trong sự liên kết có biến đổi.

Lừa được sử dụng rộng rãi trong giao thông vận tải ở tỉnh Bamiyan. (Hình ảnh của Shaista Wahab)

Vừa đọc xong cuốn "Người đua diều", tiểu thuyết tiếng Anh đầu tiên của 1 tác giả Afga, nhận xét cá nhân là Afga ko phải 1 nước, 1 dân tộc, ko có thằng khác đánh thì tự họ sẽ giết lẫn nhau thôi. Tác giả đang lưu vong ở Mỹ, căm thù sâu sắc người Nga xâm lược, nhưng cũng phải kết luận là người Nga giết chóc phá phách chỉ bằng 1/10 những gì người Afga tự làm sau đó, người Mỹ đến sau ngày 11/9 chỉ là phá lại 1 đống đã đổ nát sẵn. Cuốn tiểu thuyết cũng mô tả tệ phân biệt chủng tộc giữa người Pashtun và người Hazara, người Sunni và người Shiai với góc nhìn người trong cuộc, chính thói phân biệt đó đã phá nát cuộc đời 2 cha con nhân vật chính ngay từ khi đất nước còn hoà bình và rộng ra là phá luôn cả nước Afga. Các thế lực ngoại bang, các tư tưởng như + sản, Hồi giáo cực đoan rút cục cũng chỉ là chỗ dựa để người Afga giết nhau mà thôi.
Chào thân ái và quyết thắng!

Hết thời hạn sửa bài lâu rồi, giờ chỉ con nhờ mod maseo del ảnh đi, để lại cái link thôi!

Đó la? thơ?i ma? Apganistan co?n la? 1 đế quốc giưf 1 phâ?n cu?a Iran va? Ấn độ bây giơ?. Co?n cái Ápga bây giơ? chi? la? cục xương thư?a ơ? xó núi ma? cha? ai muốn dây va?o!