Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại của nhân dân Liên Xô

Nắn lưng bác lính Quốc xã tí:
Con tăng trên hình là Pz-VI Tiger, tăng hạng nặng. Cố nhiên không thể so với con Sherman (hạng trung) hay con SU (pháo tự hành) được rồi. Nếu so với con IS-2 thì khả dĩ.
Con Chuội chũi Hetzer là con tự hành mà bác V. Zimakov cùng bạn đã bắn hạ trong hồi ức trang 1. Chỉ mình con này trong trận đó đã xử gọn 5 con T-34-76, 2 khẩu chống tăng 45 cùng một mớ lính chống tăng và bộ binh Xôviết!

- A.D. Anh là binh nhất đi nghĩa vụ?
- Binh nhất
- A.D. Đấy là bộ phận gì?
- Pháo binh siêu nặng
- А.D. Bộ phận này đã có ngay từ lúc đầu?
- Vâng. Những vũ khí như thế này. Ở đây là kích thước 203 mm, còn chỗ chúng tôi là 280 mm, chúng có nòng ngắn và dầy hơn. Còn những phần chính thì cũng thế thôi. Loại 203 là pháo hạng nặng, ở đó bức kích pháo 207- VM, còn loại cuả chúng tôi là OM. Đấy là nòng nhô, 280 mm. Đạn của nó nặng gần 300 kg. Nó chỉ bắn đến 11 km thôi, nhưng nó dùng để diệt các công sự vững chắc. Đơn vị của chúng tôi với lọai vũ khí đó được thành lập vào năm 1939. Lúc đó là chiến tranh Phần lan đã bắt đầu. Và tiểu đoàn của chúng tôi (lúc đó tôi chưa nhập ngũ, tôi đi nghĩa vụ năm 1940, tức là sau khi họ đã chiến đấu xong), tiểu đoàn của chúng tôi tham gia vào chiến tranh Phần lan. Trên mặt trận Leningrad tại eo Kareli. Rồi sư đoàn của chúng tôi vào cuối chiến tranh được mang tên là ?oTiểu đoàn pháo binh siêu nặng RGK Berlin 34 huân chương Cờ đỏ Kutuzov? ?" tên dài thế đấy
Thế là đơn vị của chúng tôi đã đi qua hai lần trên con đường của mình: trong các năm 39 -40 là Leningrad ?" Vưborg, đường nhựa và dọc đường nhựa là dải phòng ngự, nơi mà sư đoàn đã đánh các hỏa điểm. Ở đó chúng tôi đã chiến đấu xuất sắc, rất nhiều người chúng tôi đã được tặng thưởng. Trong đó có cả tiểu đoàn trưởng

- A.D. Anh là binh nhất đi nghĩa vụ?
- Binh nhất
- A.D. Đấy là bộ phận gì?
- Pháo binh siêu nặng
- А.D. Bộ phận này đã có ngay từ lúc đầu?
- Vâng. Những vũ khí như thế này. Ở đây là kích thước 203 mm, còn chỗ chúng tôi là 280 mm, chúng có nòng ngắn và dầy hơn. Còn những phần chính thì cũng thế thôi. Loại 203 là pháo hạng nặng, ở đó bức kích pháo 207- VM, còn loại cuả chúng tôi là OM. Đấy là nòng nhô, 280 mm. Đạn của nó nặng gần 300 kg. Nó chỉ bắn đến 11 km thôi, nhưng nó dùng để diệt các công sự vững chắc. Đơn vị của chúng tôi với lọai vũ khí đó được thành lập vào năm 1939. Lúc đó là chiến tranh Phần lan đã bắt đầu. Và tiểu đoàn của chúng tôi (lúc đó tôi chưa nhập ngũ, tôi đi nghĩa vụ năm 1940, tức là sau khi họ đã chiến đấu xong), tiểu đoàn của chúng tôi tham gia vào chiến tranh Phần lan. Trên mặt trận Leningrad tại eo Kareli. Rồi sư đoàn của chúng tôi vào cuối chiến tranh được mang tên là ?oTiểu đoàn pháo binh siêu nặng RGK Berlin 34 huân chương Cờ đỏ Kutuzov? ?" tên dài thế đấy
Thế là đơn vị của chúng tôi đã đi qua hai lần trên con đường của mình: trong các năm 39 -40 là Leningrad ?" Vưborg, đường nhựa và dọc đường nhựa là dải phòng ngự, nơi mà sư đoàn đã đánh các hỏa điểm. Ở đó chúng tôi đã chiến đấu xuất sắc, rất nhiều người chúng tôi đã được tặng thưởng. Trong đó có cả tiểu đoàn trưởng

- é.D. BÂy giỏằ chúng ta quay lỏĂi nfm 41, 'iỏằu gơ 'Ê xỏÊy ra?
- Tiỏp theo, tỏằ>i chiỏằu thơ chỏằ? huy nói: õ?oSỏẵ có tfng viỏằ?n, tÂn binh sỏẵ tỏằ>iõ?. Còn chúng tôi thơ 'ỏằâng trong doanh trỏĂi, gỏĐn chỏằ- chúng tôi có 2 trung 'oàn 'ỏĂi bĂc. Trặỏằ>c chiỏn tranh gỏĐn mỏằTt thĂng thơ mỏằTt trung 'oàn 'i 'ỏn gỏĐn biên giỏằ>i, theo nhặ hỏằ nói là 'i tỏưp trỏưn (huỏƠn luyỏằ?n). Thỏ mà hỏằ 'em 'i bao nhiêu là 'ỏĂn dặỏằÊc! ỏằz chÂn cĂnh lĂi xe câng hàng 'ỏằ'ng hòm 'ỏĂn. Hỏằ 'em 'i tỏƠt cỏÊ 'ỏĂn dặỏằÊc có thỏằf 'em. Tỏằ>i cuỏằ'i ngày thơ ngặỏằi Đỏằâc nâm bom cĂc kho vâ khư gỏĐn 'ó õ?" rỏƠt nhiỏằu vâ khư. Chỏằ- 'ỏƠy cĂch chúng tôi khoỏÊng 400, mà câng có thỏằf là 500 mât. Kho chĂy, 'ỏĂn nỏằ., không phỏÊi là tỏƠt cỏÊ cạng lúc, mà là tỏằô tỏằô. Đỏn tỏằ'i thơ chúng tôi 'ặỏằÊc giao trỏằc canh vòng quanh doanh trỏĂi. Tỏằâc là phỏÊi 'i dỏằc bỏằ rào, chỏằ- mà nhỏằng cĂi vâ khư ỏƠy 'ang nỏằ.. Lúc 'ó thơ chúng tôi 'ỏằu sỏằÊ 'ỏn gỏĐn. NhỏằĂ nỏằ. ngay thơ sao õ?" ai mà biỏt 'ặỏằÊc! Chỏng ai có kinh nghiỏằ?m cỏÊ. Thỏ rỏằ"i thôi. Đỏn tỏằ'i thơ phiên trỏằc cỏằĐa chúng tôi kỏt thúc. Chúng tôi nỏm chỏằÊp mỏt gỏĐn lỏằu, chỏằ- công sỏằ ỏƠy. Mỏằ-i ngặỏằi 'ỏằu có Ăo khoĂc shinel, Ăo mặa bỏằT 'ỏằTi theo 'úng 'iỏằu lỏằ?nh nhâ. Lúc 'ó lỏĂi có bĂo 'ỏằTng õ?" mĂy bay nâm bom bay 'ỏn. Rỏằ"i thơ nhỏằng chiỏc mĂy bay nâm bom sĂng lỏưp lòe bay trên doanh trỏĂi cỏằĐa chúng tôi. Mà chúng tôi thơ không biỏt phỏÊi làm gơ, phỏÊi làm sao tiêu diỏằ?t chúng. Rỏằ"i cĂc 'ỏằ"ng 'ỏằTi cỏằĐa tôi bỏt 'ỏĐu bỏn. Tôi thơ thỏƠy là vô ưch nên không bỏn, mỏãc dạ tôi bỏn câng khĂ lỏm õ?" bỏn 50 phĂt thơ 50 trúng 'ưch. Nhặng mà tôi không bỏn vơ thỏƠy bỏn chỏằ? phư 'ỏĂn. Cuỏằ'i bÊi là mỏằTt khoỏÊng rỏằông nhỏằ - cÂy bỏĂch dặặĂng cao khoỏÊng 8 õ?" 10 m, qua cĂc cành cÂy có thỏằf thỏƠy rà mĂy bay và bom. Trên cÂy có ai 'ó õ?" lưnh dạ. Thỏ là cỏưu bỏĂn tôi leo lên cÂy. Anh ỏƠy trăo lên, tên lưnh dạ câng leo lên cao hặĂn. CÂy bỏĂch dặặĂng nghiêng xuỏằ'ng, thỏ là cỏÊ hai ngÊ xuỏằ'ng. Chúng tôi bỏt giỏằ tên lưnh dạ õ?" hóa ra là hỏn mỏãc quÂn phỏằƠc Hỏằ"ng quÂn. Câng là lưnh, nhặng không phỏÊi 'ặĂn vỏằ< chúng tôi õ?" mà là mỏằTt 'ặĂn vỏằ< cỏĂnh 'ó. Doanh trỏĂi ỏƠy là bỏằT binh, lưnh tỏằô vạng nào 'ó ỏằY TÂy Ucraina. Hỏằ còn hĂt cĂc bài hĂt bỏng tiỏng U, rỏƠt khó hiỏằfu. Hóa ra là mỏằTt anh chàng 'ào ngâ cỏằĐa 'ặĂn vỏằ< bên. Không phỏÊi lưnh dạ, mà là 'ào ngâ!

- é.D. BÂy giỏằ chúng ta quay lỏĂi nfm 41, 'iỏằu gơ 'Ê xỏÊy ra?
- Tiỏp theo, tỏằ>i chiỏằu thơ chỏằ? huy nói: õ?oSỏẵ có tfng viỏằ?n, tÂn binh sỏẵ tỏằ>iõ?. Còn chúng tôi thơ 'ỏằâng trong doanh trỏĂi, gỏĐn chỏằ- chúng tôi có 2 trung 'oàn 'ỏĂi bĂc. Trặỏằ>c chiỏn tranh gỏĐn mỏằTt thĂng thơ mỏằTt trung 'oàn 'i 'ỏn gỏĐn biên giỏằ>i, theo nhặ hỏằ nói là 'i tỏưp trỏưn (huỏƠn luyỏằ?n). Thỏ mà hỏằ 'em 'i bao nhiêu là 'ỏĂn dặỏằÊc! ỏằz chÂn cĂnh lĂi xe câng hàng 'ỏằ'ng hòm 'ỏĂn. Hỏằ 'em 'i tỏƠt cỏÊ 'ỏĂn dặỏằÊc có thỏằf 'em. Tỏằ>i cuỏằ'i ngày thơ ngặỏằi Đỏằâc nâm bom cĂc kho vâ khư gỏĐn 'ó õ?" rỏƠt nhiỏằu vâ khư. Chỏằ- 'ỏƠy cĂch chúng tôi khoỏÊng 400, mà câng có thỏằf là 500 mât. Kho chĂy, 'ỏĂn nỏằ., không phỏÊi là tỏƠt cỏÊ cạng lúc, mà là tỏằô tỏằô. Đỏn tỏằ'i thơ chúng tôi 'ặỏằÊc giao trỏằc canh vòng quanh doanh trỏĂi. Tỏằâc là phỏÊi 'i dỏằc bỏằ rào, chỏằ- mà nhỏằng cĂi vâ khư ỏƠy 'ang nỏằ.. Lúc 'ó thơ chúng tôi 'ỏằu sỏằÊ 'ỏn gỏĐn. NhỏằĂ nỏằ. ngay thơ sao õ?" ai mà biỏt 'ặỏằÊc! Chỏng ai có kinh nghiỏằ?m cỏÊ. Thỏ rỏằ"i thôi. Đỏn tỏằ'i thơ phiên trỏằc cỏằĐa chúng tôi kỏt thúc. Chúng tôi nỏm chỏằÊp mỏt gỏĐn lỏằu, chỏằ- công sỏằ ỏƠy. Mỏằ-i ngặỏằi 'ỏằu có Ăo khoĂc shinel, Ăo mặa bỏằT 'ỏằTi theo 'úng 'iỏằu lỏằ?nh nhâ. Lúc 'ó lỏĂi có bĂo 'ỏằTng õ?" mĂy bay nâm bom bay 'ỏn. Rỏằ"i thơ nhỏằng chiỏc mĂy bay nâm bom sĂng lỏưp lòe bay trên doanh trỏĂi cỏằĐa chúng tôi. Mà chúng tôi thơ không biỏt phỏÊi làm gơ, phỏÊi làm sao tiêu diỏằ?t chúng. Rỏằ"i cĂc 'ỏằ"ng 'ỏằTi cỏằĐa tôi bỏt 'ỏĐu bỏn. Tôi thơ thỏƠy là vô ưch nên không bỏn, mỏãc dạ tôi bỏn câng khĂ lỏm õ?" bỏn 50 phĂt thơ 50 trúng 'ưch. Nhặng mà tôi không bỏn vơ thỏƠy bỏn chỏằ? phư 'ỏĂn. Cuỏằ'i bÊi là mỏằTt khoỏÊng rỏằông nhỏằ - cÂy bỏĂch dặặĂng cao khoỏÊng 8 õ?" 10 m, qua cĂc cành cÂy có thỏằf thỏƠy rà mĂy bay và bom. Trên cÂy có ai 'ó õ?" lưnh dạ. Thỏ là cỏưu bỏĂn tôi leo lên cÂy. Anh ỏƠy trăo lên, tên lưnh dạ câng leo lên cao hặĂn. CÂy bỏĂch dặặĂng nghiêng xuỏằ'ng, thỏ là cỏÊ hai ngÊ xuỏằ'ng. Chúng tôi bỏt giỏằ tên lưnh dạ õ?" hóa ra là hỏn mỏãc quÂn phỏằƠc Hỏằ"ng quÂn. Câng là lưnh, nhặng không phỏÊi 'ặĂn vỏằ< chúng tôi õ?" mà là mỏằTt 'ặĂn vỏằ< cỏĂnh 'ó. Doanh trỏĂi ỏƠy là bỏằT binh, lưnh tỏằô vạng nào 'ó ỏằY TÂy Ucraina. Hỏằ còn hĂt cĂc bài hĂt bỏng tiỏng U, rỏƠt khó hiỏằfu. Hóa ra là mỏằTt anh chàng 'ào ngâ cỏằĐa 'ặĂn vỏằ< bên. Không phỏÊi lưnh dạ, mà là 'ào ngâ!

- Thế rồi chúng tôi dẫn anh ta về đơn vị đó ?" thế là xong, yên tĩnh đến sáng. Sáng hôm sau khi chúng tôi ngủ dậy, thì cũng như mọi khi anh nuôi chuẩn bị thức ăn và phân phát cho mọi người. Nhưng chúng tôi vẫn không làm gì, chỉ ngồi một chỗ. Bỗng có lệnh ?oCác khẩu đội, lên xe?. Chúng tôi có xe hơi để chở người, máy kéo và rơ moóc để chở đạn. Chúng tôi lên xe và đi đến sân bay ở đầu kia thành phố. Tức là thế này, Zgiutomir có một thị trấn lân cận tên là Guivo ?" doanh trại của chúng tôi ở đó, còn nơi này thì ở tận đầu kia của thành phố - ở đó là sân bay phía tây. Chúng tôi rải quân ra ở sân bay này. Ở các chỗ trống trải cứ cách khoảng 40 ?" 50 m thì lại có lính, còn ở chỗ có rừng thì cứ 10 m một. Để chống đổ bộ. Quả thật là chúng tôi thì không thấy, nhưng đêm trước đã có rồi. Chúng bắn pháo hiệu để chỉ đường cho máy bay. Vào ngay đêm đầu tiên thì bạn tôi - Pasha Chernhiako đã bị thương. Ai đó đi trong rừng, cậu ta hét ?oĐứng lại, ai đó?, rồi thì nghe tiếng súng nổ, cậu ta bắn. Thế là cậu ấy bị thương. Đấy là đêm 26 tháng 6 chúng tôi có người bị thương. Còn sau đó à? Có một hôm họ rút tất cả chúng tôi ra. Ban đêm lên xe rồi đi đâu đó ra ngoài thành phố. Tôi cũng không nhớ, đi bao xa nữa, có lẽ là khoảng 15 ?" 20 cây số. Dọc đường nhựa thì đi theo đội hình chiến đấu, trinh sát dọc đường, các trạm quan sát, pháo thì ở đâu đó phía sau. Nghe nói: xe tăng Đức đã xông vào ?

- Thế rồi chúng tôi dẫn anh ta về đơn vị đó ?" thế là xong, yên tĩnh đến sáng. Sáng hôm sau khi chúng tôi ngủ dậy, thì cũng như mọi khi anh nuôi chuẩn bị thức ăn và phân phát cho mọi người. Nhưng chúng tôi vẫn không làm gì, chỉ ngồi một chỗ. Bỗng có lệnh ?oCác khẩu đội, lên xe?. Chúng tôi có xe hơi để chở người, máy kéo và rơ moóc để chở đạn. Chúng tôi lên xe và đi đến sân bay ở đầu kia thành phố. Tức là thế này, Zgiutomir có một thị trấn lân cận tên là Guivo ?" doanh trại của chúng tôi ở đó, còn nơi này thì ở tận đầu kia của thành phố - ở đó là sân bay phía tây. Chúng tôi rải quân ra ở sân bay này. Ở các chỗ trống trải cứ cách khoảng 40 ?" 50 m thì lại có lính, còn ở chỗ có rừng thì cứ 10 m một. Để chống đổ bộ. Quả thật là chúng tôi thì không thấy, nhưng đêm trước đã có rồi. Chúng bắn pháo hiệu để chỉ đường cho máy bay. Vào ngay đêm đầu tiên thì bạn tôi - Pasha Chernhiako đã bị thương. Ai đó đi trong rừng, cậu ta hét ?oĐứng lại, ai đó?, rồi thì nghe tiếng súng nổ, cậu ta bắn. Thế là cậu ấy bị thương. Đấy là đêm 26 tháng 6 chúng tôi có người bị thương. Còn sau đó à? Có một hôm họ rút tất cả chúng tôi ra. Ban đêm lên xe rồi đi đâu đó ra ngoài thành phố. Tôi cũng không nhớ, đi bao xa nữa, có lẽ là khoảng 15 ?" 20 cây số. Dọc đường nhựa thì đi theo đội hình chiến đấu, trinh sát dọc đường, các trạm quan sát, pháo thì ở đâu đó phía sau. Nghe nói: xe tăng Đức đã xông vào ?

- A.D. Các anh với những vũ khí ấy đi chống tăng ư?
- Thế đấy, với những vũ khí cuả chúng tôi. Tất nhiên là không hay lắm khi dùng những vũ khí ấy đi chống tăng. Nhưng dù sao thì chúng tôi cũng triển khai đội hình chiến đấu. Cũng có ý nghĩ phòng hờ, có thể thế, hay là ra khỏi thành phố cứu lấy pháo. Chúng tôi đóng vài ngày phòng ngự như thế. Quả thật là từ phía tây đã nghe tiếng súng. Chúng tôi được lệnh ?oLên xe!?. Thế là chúng tôi rời khỏi chỗ đó, vào thành phố ra ga và chất các thứ lên tàu rồi đi. Đi đâu ấy à? Đang có các trận chiến ở gần ngoại ô thành phố với những chiếc xe tăng đã vào được gần thành phố, vậy mà chúng tôi thì lại chất vũ khí lên tàu và đi. Chúng tôi được lệnh đi tàu thật nhanh đến vùng biên giới cũ ?" đó là cách thành phố Novograd-Volưnsk khoảng 120 ?" 130 km. Chúng tôi phải chiến đấu ở đó. Chúng tôi đang chuẩn bị chất hàng lên tàu thì bị ném bom. Thật kinh khủng. Không chất được gì lên cả - các toa xe lửa cháy, nhà ga cháy, tất cả đều cháy. Chúng tôi chạy xa nhà ga ra, vào chiến hào, mạnh ai nấy trốn. Hết ném bom thì mới tập hợp đội hình. Rất ít người bị thương ?" mỗi khẩu đội chỉ có 1-2 người. Tóm lại là rất may mắn. Có nghĩa là không có chất hàng gì hết, ai lên xe nấy và đi. Trung đội trưởng hạ lệnh cho bộ phận trinh sát, tức là chúng tôi ấy, đi lên trước đội hình theo con đường mà ông ấy chỉ ra trên bản đồ. Hóa ra là đi theo hướng tới Kiev. Đấy là quyết định riêng của chỉ huy, vì bây giờ mà đi đến Novograd-Volưnsk cũng vô ích thôi, đang đánh nhau ở sát bên chỗ đóng quân, thế thì chúng tôi đến Novograd-Volưnsk để đầu hàng quân Đức chắc? Có lẽ là chẳng có mệnh lệnh nào từ trên cả, còn chỉ huy pháo binh ở trong doanh trại thì không sao liên lạc với Ban tham mưu quân khu được.

- A.D. Các anh với những vũ khí ấy đi chống tăng ư?
- Thế đấy, với những vũ khí cuả chúng tôi. Tất nhiên là không hay lắm khi dùng những vũ khí ấy đi chống tăng. Nhưng dù sao thì chúng tôi cũng triển khai đội hình chiến đấu. Cũng có ý nghĩ phòng hờ, có thể thế, hay là ra khỏi thành phố cứu lấy pháo. Chúng tôi đóng vài ngày phòng ngự như thế. Quả thật là từ phía tây đã nghe tiếng súng. Chúng tôi được lệnh ?oLên xe!?. Thế là chúng tôi rời khỏi chỗ đó, vào thành phố ra ga và chất các thứ lên tàu rồi đi. Đi đâu ấy à? Đang có các trận chiến ở gần ngoại ô thành phố với những chiếc xe tăng đã vào được gần thành phố, vậy mà chúng tôi thì lại chất vũ khí lên tàu và đi. Chúng tôi được lệnh đi tàu thật nhanh đến vùng biên giới cũ ?" đó là cách thành phố Novograd-Volưnsk khoảng 120 ?" 130 km. Chúng tôi phải chiến đấu ở đó. Chúng tôi đang chuẩn bị chất hàng lên tàu thì bị ném bom. Thật kinh khủng. Không chất được gì lên cả - các toa xe lửa cháy, nhà ga cháy, tất cả đều cháy. Chúng tôi chạy xa nhà ga ra, vào chiến hào, mạnh ai nấy trốn. Hết ném bom thì mới tập hợp đội hình. Rất ít người bị thương ?" mỗi khẩu đội chỉ có 1-2 người. Tóm lại là rất may mắn. Có nghĩa là không có chất hàng gì hết, ai lên xe nấy và đi. Trung đội trưởng hạ lệnh cho bộ phận trinh sát, tức là chúng tôi ấy, đi lên trước đội hình theo con đường mà ông ấy chỉ ra trên bản đồ. Hóa ra là đi theo hướng tới Kiev. Đấy là quyết định riêng của chỉ huy, vì bây giờ mà đi đến Novograd-Volưnsk cũng vô ích thôi, đang đánh nhau ở sát bên chỗ đóng quân, thế thì chúng tôi đến Novograd-Volưnsk để đầu hàng quân Đức chắc? Có lẽ là chẳng có mệnh lệnh nào từ trên cả, còn chỉ huy pháo binh ở trong doanh trại thì không sao liên lạc với Ban tham mưu quân khu được.

- A.D. Đấy đã là ngày nào rồi?
- Đấy là vào khoảng ngày 30, đúng rồi. Chúng tôi đi ra khỏi thành phố, sắp thành hàng lối. Xe hơi đi trước, rồi đén máy kéo và vũ khí, máy kéo và đạn dược.
- A.D Thế các anh có những máy kéo loại gì?
- Ban đầu thì chúng tôi có những chiếc máy kéo ?oVoroshilovetx?, chúng có từ thời chiến tranh Phần lan đấy. Có khi là các anh cũng thấy những chiếc máy kéo ấy rồi. Máy kéo, sau ca bin nó thì có thùng xe, nơi mà khẩu đội ngồi, sau đó thì là vũ khí. Nhưng sau khi bắt đầu chiến tranh thì người ta thu mất của chúng tôi những chiếc máy kéo loại ấy. Mà họ đưa cho chúng tôi loại máy kéo nông nghiệp được động viên ?" loại máy kéo của Nhà máy máy kéo Cheliabinsk. Chúng cũng đủ mạnh để kéo nhưng thứ vũ khí mà ở trạng thái hành quân thì nặng 18 tấn. Khẩu đội có 2 loại vũ khí, tất cả có 6 khẩu pháo thôi, cứ mỗi khẩu đội có 3 máy kéo. Cái máy kéo thứ nhất kéo pháo, cái thứ hai kéo xe, trên xe là nòng pháo ở tư thế hành quân.
- A.D. Thế bình thường thì nòng pháo kéo như thế nào?
- Nòng pháo kéo về phía trước. Một cái xe đẩy đẩy đến chỗ càng pháo, trên đó thì có đường ray, rồi thì nòng lăn theo ray. Một cái máy kéo thì kéo càng pháo, cái thứ 2 thì chở nòng. Còn cái thứ ba thì kéo rơ moóc, ví dụ đạn dược hay là gì đó nữa. Vận tốc hành quân khoảng 15 km một giờ. Thế rồi thì chúng tôi làm hỏng những chiếc Voroshilovetx vì kéo đi nhanh quá. Vũ khí thì nặng, mà phần kéo thì yếu. Trên đường đi Kiev ban ngày chúng tôi thường xuyên bị ném bom, chủ yếu là bọn tiêm kích. Đầu tiên thì chúng bắn, rồi sau đó thì ném bom. Những quả bom cũng nhỏ thôi, nhưng mà chúng ném nhiều. Chúng tôi đi mất mấy ngày. Dọc đường toàn những cảnh đáng sợ. Những đơn vị bị tan rã, các anh bộ đội đi riêng lẻ - các vị chỉ huy riêng rẽ - 1-2 người, rồi cả dân chúng nữa dọc theo quốc lộ. Các nhân viên nông trang thì đem máy kéo của mình kéo các máy liên hợp gặt đạp đem đi đâu đó về phía đông ra xa khỏi kẻ thù (người Đức). Những cảnh tượng đó làm chúng tôi rất buồn. Chúng tôi rất đau, không cho ai tới gần các rơ moóc vì đó là dạn dược của chúng tôi và thuốc súng. Chúng tôi canh giữ. Khi máy bay bay tới và bắt đầu ném bom thì chúng tôi chạy tới cứu các máy kéo, không để ý tới máy bay nữa. Người lái máy kéo không nghe thấy gì, chúng tôi đập vào cửa ca bin, anh ta dừng lại và chúng tôi mau chóng chạy ra xa ?" chúng tôi có đạn dược. Nếu bom rơi trúng vào chỗ chúng tôi và nổ thì mạnh khủng khiếp. Sau đó chúng tôi ngoảnh nhìn lại ?" mảnh bom và đạn rơi vào chỗ vũ khí, làm đổ tung tóe một số, có lẽ là do vỏ ngoài của máy kéo bị nghiêng có màu vàng rất rõ. Thế là chúng tôi đã có kinh nghiệm, bây giờ mà ném bom là chúng tôi dừng máy kéo lại và nằm dưới rơ mo óc. Những viên đạn đại bác che chở thật tuyệt vời. Thế rồi có một hôm tôi ngồi xoay lưng lại phía trái ca bin, bên phải tôi là anh chàng trinh sát Kosinsky. Một quả bom nổ bên trái chiếc máy kéo của chúng tôi, và một mảnh bom rơi vào mũ bảo hiểm của tôi. Nhiều mảnh bom khác bay đến, làm bị thương đồng chí lái xe ngồi bên phải, và làm hỏng chiếc máy kéo. Mảnh bom trúng vào mũ, làm gẫy miếng kim loại, trong mũ là miếng nhựa đội ở trên đầu ấy, thế là mảnh bom đi vào miếng nhựa, làm cong queo, nhưng may mà nó đi tiếng. Nhưng vì cái mù bị cong nên làm tôi bị thương một ít. Tất nhiên là tôi bị chóng mặt rồi ngất đi, máu chảy ra, các bạn tôi sợ hãi, anh lái máy kéo bị thương. Nhưng tất cả cũng qua, các bạn băng bó cho chúng tôi (tất cả đều có túi cứu thương). Người cứ lâng lâng. Nếu anh bị lấy búa bổ vào đấu thì chắc là anh sẽ có cảm giác tương tự đấy. Mảnh bom! Đấy là ngày 5 tháng 7. Sau đó thì chúng tôi chỉ hành quân ban đêm... Đêm thì ngắn, khoảng 4 tiếng, thế là hết. Vì thế mãi đến hôm sinh nhật tôi, ngày 9 tháng 7 chúng tôi mới đến Kiev. Chúng tôi ở đây là chiếc áy kéo và cái rơ mo óc, vì tiểu đoàn đi trước trong khi chúng tôi chữa máy kéo sau trận bom.
Chúng tôi đến Kiev và để xe vào khu để xe ngoài rìa thành phố. Đến đó là thấy nhẹ nhàng hơn, vì ở đó có thợ sửa xe, dụng cụ và mọi thứ cần thiết. Không thấy tiểu đoàn đâu, mà cũng chẳng hiểu tiểu đoàn đi đâu, chẳng thấy ai cả. Chúng tôi ở đó hơn một ngày, đói khát, tôi thì có cái đầu đầy băng, anh lái máy kéo thì bị thương. Thế rồi đến hôm sau thì một chiếc xe của tiểu đoàn xuất hiện và đưa chúng tôi đến Borispol. Chúng tôi đóng trong rừng. Canh gác khắp nơi, tuần tra khu vực, ngụy trang mọi thứ, vì người Đức ném bom Kiev. Ban đêm thì người Đức đã sử dụng lính dù chỉ dẫn để ném bom đơn vị bên cạnh. Chúng tôi cũng sợ bị ném bom, vì thế rất nhiều người làm nhiệm vụ tuần tra. Tôi phải nói thêm là chúng tôi được bổ sung quân số từ các làng Ucraina, dân hộ khẩn vùng đó. Họ không khéo léo lắm ?" đã kha khá tuổi rồi, cỡ chừng 35 ?" 40. Một phần trong số đó đã đào ngũ khi chúng tôi hành quân từ Zgitomir đến Kiev. Vì họ được gọi nhập ngũ từ các làng gần dọc đường tới Kiev.
Chúng tôi đóng ở Borispol vài ngày rồi lại được điều tới Kiev. Chúng tôi chiếm lĩnh vị trí bên bờ trái cạnh cấu (bắc qua sông Dnepr). Cánh trinh sát chúng tôi thì có điểm quan sát cách cầu khoảng 70 ?" 80 m. Nhiệm vụ của cánh trinh sát và cả tiểu đoàn nói chung là bắn vào người Đức, khi họ tới phía tây Kiev. Bắn về phía đó, và nếu người Đức dùng xe tăng Đức đánh xung kích thì bắn về phía đầu xa của cầu, đầu gần thành phố ấy. Thế là chúng tôi phòng thủ ở đó gần một tháng. Người Đức ném bom cầu, thì chúng tôi cũng được một ít bom. Sau đó chúng tôi được điều đến Brovar.