Chuyện núi đồi và thảo nguyên - Aimatov - Giamilya, Cây phong non trùm khăn đỏ

Ước gì tôi có thể làm hiện lại, dù chỉ là ít nhiều, tiếng hát của Đaniyar! Tiếng hát của anh hầu như không có lời, nó phải mở tâm hồn rộng lớn của con người không cần lời. Trước kia cũng như sau này, chưa bao giờ tôi được nghe tiếng hát nào như vậy: nó không giống làn điệu Kirghizia, cũng không giống làn điệu Cadakh mà dung hợp c 2. Nhạc điệu của Đaniyar thấm hút những làn điệu hay nhất của 2 dân tộc anh em và hoà thành 1 bài ca duy nhất, có 1 không 2. Đấy là bài ca của núi đồi và thảo nguyên, khi thì trải rộng bao la như thảo nguyên Cadăcxtan.
Nghe anh hát, tôi ngạc nhiên: "Thì ra anh chàng Đaniyar này là như thế đấy! Ai mà ngờ được!"
Chúng tôi đã? đi trong thảo nguyên, trên con đường mòn nhẵn đất mềm và bây giờ tiếng hát của Đaniyar thực là mênh mang, làm điệu luôn luôn đổi mới, nối tiếp nhau uyển chuyển lạ thường. Con người ấy mà có tâm hồn phong phú như thế ư? Có chuyện gì đã xảy đến với anh vậy? Dường như bấy lâu nay, anh vẫn chỉ chờ đợi ngày này, giờ này của mình!
Và đột nhiên, tôi bỗng hiểu những cái lạ đời của anh đã? khiến mọi người băn khoăn của chế nhạo: tính mơ mộng, ưa lẻ loi, tính lầm lì. Bây giờ tôi hiểu tại sao anh thường ngồi suốt buổi chiều trên cồn canh gác và tại sao anh thường ngủ đêm 1 mình bên sông, tại sao anh lắng nghe những âm thanh người khác không nghe thấy được và tại sao đôi khi mắt anh bỗng cháy rực lên, đôi lông mày thường ngày vốn có vẻ e dè bỗng xếch ngược lên. Đây là 1 con người yêu say đắm. Anh đang yêu say đắm, tôi cảm thấy thế, không phải chỉ là yêu mê 1 người khác; đấy là 1 thứ tình yêu khác, hết sức lớn lao: yêu cuộc sống, yêu cõi đất này. Đúng, anh ấp ủ tình yêu đó trong lòng, trong điệu nhạc của mình, nó là lẽ sống của anh. Người nào mang trong mình 1 tâm hồn tẻ lạnh không thể hát như vậy được, dù có giọng hay đến đâu.
Khi hồi âm cuối cùng của tiếng tôi dường như đã? tắt hẳn, cảm hứng xốn xang mới mẻ của bài ca như đánh thức cả thảo nguyên đang thiu thiu ngủ. Thảo nguyên cảm kích nghe tiếng người hát, sung sướng được vỗ về trong điệu hát thân quen. Lúa mì chín biếng biếc đang chờ thu hoạch rập rờn như làn nước mênh mang, và những vệt ánh sáng lúc sắp rạng đông lướt trên cánh đồng. Đám liễu già đông đảo ở cạnh nhà xay rung lá xào xạc, mấy đống lửa của các khu trại đồng bên kia sông đã? tàn lụi, 1 bóng người cưỡi ngựa êm ru trên bờ sông nhằm hướng bản làng, lúc thì biến mất trong những khu vườn, lúc thì lại xuất hiện. Gió từ phía ấy thổi tới dâng hương táo chín, hương mật ngọt của ngô đang trổ hoa thơm thơm như mùi sữa tươi mới vắt và mùi nồng ấm của kigiắc đang khô.
Đaniyar mê mải hát. Đêm tháng Tám đắm đuối nín thở nghe anh hát. Cả đến mấy con ngựa cũng đã? chuyển sang đi bước 1 từ lâu, như sợ làm tan biến mất phút giây huyền diệu này.
Đột nhiên, lên đến 1 âm thanh cao nhất , vang vọng nhất, Đaniyar bỗng ngừng bặt, không hát nữa và hò lên 1 tiếng, quất ngựa phi nước đại. Tôi cứ tưởng chị Giamilia sẽ giục ngựa đuổi theo anh và tôi cũng sẵn sàng cho ngựa phi, nhưng chị không nhúc nhích. Trước chị ngồi ngả đầu về 1 bên vai, giờ chị vẫn ngồi như thế, dường như vẫn lắng nghe những âm thanh chưa tàn lạnh còn đang bay lượn trên không. Đaniyar đã? đi xa, và cho đến lúc về tới bản, 2 chị em chúng tôi không thốt lên 1 lời nào. Vả chăng, cần gì phỉa nói kia chứ? Lời nói không phải bao giờ cũng bộc lộ được hết nỗi lòng ta...
Từ hôm ấy trở đi, trong đời sống của chúng tôi hình như đã? có cái gì đổi khác. Bây giờ tôi luôn luôn mong chờ 1 điều gì tốt lành, đáng thèm ước. Từ sáng, chúng tôi đóng thóc vào bao ở sân kho, chở ra ga, và chúng tôi nóng lòng cho xe đi thật mau để khi trở về được nghe Đaniyar hát. Tiếng hát của anh thấm vào hồn tôi, theo tôi từng bước: sáng sáng, tôi cùng n ó chạy qua bã?i cỏ linh lăng đẫm sưng đến chỗ cột ngưa, mặt trời tươi cười nhô lên sau dã?y núi đón chào tôi. Tôi nghe thấy giọng hát ấy cả trong tiếng rào rào êm dịu của trận mưa lúa mạch vàng óng mà các cụ già quạt thóc tung ra trước gió, cả trong nhịp bay uyển chuyển của con diều hâu đơn độc lượn vòng trên không trung cao vọi giữa thảo nguyên. Nhìn bất cứ cái gì tôi cũng nghe thấy tiếng hát ấy, cũng mường tượng đến điệu nhạc của Đaniyar.
Buổi chiều, khi xe chúng tôi qua hẽm núi, lần nào tôi cũng tưởng chừng như tôi lạc vào 1 thế giới khác. Tôi lim dim mắt nghe Đaniyar hát và trước mắt tôi hiện lên những cảnh tượng thân quen lạ lùng từ thuở ấu thơ: có lúc là những đám mây lang thang mùa xuân dịu hiền, màu khói biêng biếc bồng bềnh lướt trôi ở tầm cao sếu bay, phía trên những nhà lều; có lúc là những đàn ngựa hí vang, nện vó rầm rập trên mặt đất dội tiếng ầm vang, phi như bay ra bã?i chăn mùa hè, và những con ngựa non bờm chưa xén, mắt rực lên ngọn lửa đen man dại, vừa kiêu hã?nh phóng đi vừa như điên như dại chạy quẩn xung quanh mẹ; khi thì là những bầy cừu như làn phún thạch bình thản toả xuống các sườn dốc; khi thì là 1 thác nước từ vách đá đổ xuống sủi lên từng đám bọt trắng loá; khi thì là cảnh thảo nguyên bên kia sông, vầng mặt trời nhẹ nhàng lẩn xuống sau bụi cây, và xa xa, 1 người cưỡi ngựa đơn độc lững thững ở đường chân trời bốc lửa, dường như đuổi theo vầng dương, chỉ còn cách nó 1 tầm tay, rồi cũng chìm nốt trong đám cây bụi và trong bóng tối.

Bên kia sông, thảo nguyên Cadakh rộng bao la xô dạt núi non của chúng tôi về 2 bên, trải ra oai nghiêm và hoang vắng...
Nhưng vào mùa hè đáng ghi nhớ ấy, khi chiến tranh ập đến, những đám lửa đã? bùng cháy trên thảo nguyên, hàng đoàn ngựa chiến dìm ngập thảo nguyên trong đám bụi mờ mịt nóng rực, những người đưa tin phóng ngựa về khắp các ngả. Tôi còn nhớ, từ bờ bên kia, 1 người Cadakh cưỡi ngựa phi nước đại, gào lên bằng cái giọng hầu của người chăn cừu:
-Hã?y lên ngựa, hỡi dân chúng Kirghizia: kẻ thù đã? tới! - rồi người đó tiếp tục lao đi trong cơn lốc bụi và trong lớp sóng hơi nóng bóc lên mờ mịt như sương mù.
Thảo nguyên thôi thúc toàn dân vùng dậy, và những trung đonà kị binh đầu tiên của chúng tôi từ trên núi kéo xuống, băng qua các thung lũng trong tiếng ầm ầm dữ tợn và trịnh trọng. Hàng nghìn đôi bàn đạp va chạm long xong, hàng nghìn chàng gighit đưa mắt nhìn khắp thảo nguyên: phía trước là những lá cờ đỏ dương cao bay phất phới, phía sau, bên kia đám bụi bốc lên dưới vó ngựa, tiếng khóc trang nghiêm đầy đau xót của những người vợ và bà mẹ dội xuống mặt đất: "Cầu cho thảo nguyên trợ giúp các anh, cầu xin anh lính tráng sĩ Manax của chúng ta phù hộ các anh!"
ở đâu nhân dân lâm vào cảnh chiến tranh, ở đấy còn lại những con đường chua xót...
Và toàn bộ thế giới những vẻ đẹp trần gian này cùng những nỗi lo âu khắc khoải này, Đaniyar đã? phải mở ra trước mắt tôi trong bài ca của anh. Anh đã? học được ở đâu? Ai dạy cho anh những câu ca đó? Tôi hiểu rằng tình yêu quê hương như thế chỉ có thể có ở 1 người đã? nhiều năm ròng mong nhớ quê nhà, đã? đau khổ vì tình yêu quê hương. Nghe anh hát, tôi nhìn thấy chính anh còn là 1 chú bé nhỏ tuổi lang thang trên các nẻo đường thảo nguyên. Có lẽ chính khi ấy, âm hồn anh đã? thai nghén ra những bài ca quê hương chăng? Hay có lẽ những bài ca ấy đã? ra đời khi anh băng qua những dặm đường khói lửa của chiến tranh?
Nghe Đaniyar, tôi muốn sà xuống đất ôm ghì lấy nó như đứa con ôm hôn mẹ, chỉ vì 1 lẽ cõi đất đã? có thể làm cho con người yêu nó đến thế. Khi ấy lần đầu tiên tôi thấy trong tôi bừng thức dậy 1 cái gì mới mẻ mà tôi không biết gọi là gì, nhưng đó là 1 cái gì không thể cưỡng lại nổi, là nhu cầu bộc lộ tâm tình. Phải, bộc lộ, không phải chỉ là chính mình nhìn thấy cái mình nhìn, truyền cho họ những ý nghĩ và cảm giác của mình, kể với mọi người về vẻ đẹp của đất nước, như Đaniyar đã? làm với tình cảm thắm thiết nồng hậu. Tôi lặng người đi, bất giác cảm thấy sợ hã?i và vui sướng trước cái gì chưa từng biết. Nhưng hồi ấy tôi vẫn chưa hiểu rằng tôi cần cầm lấy bút vẽ.
Tôi thích vẽ từ bé. Tôi thường vẽ lại những bức tranh nhỏ trong sách giáo khoa, và bạn bè vẫn bảo tôi vẽ "giống hệt". ở trường các thày cũng khen tôi mỗi khi tôi đưa tranh của tôi lên báo tường. Nhưng rồi chiến tranh xảy đến, các anh tôi đi bộ đội, tôi bỏ học và đi làm ở nông trang cũng như tất cả các bạn cùng lứa tuổi. Tôi đãa? quên cả bột màu cùng bút vẽ và không hề nghĩ rằng rồi đây sẽ có lúc tôi lại nhớ đến những thứ ấy. Nhưng tiếng hát của Đaniyar đã? làm tâm hồn tôi xao xuyến. Tôi như sống trong chiêm bao, tôi nhìn thế giới bằng con mắt ngạc nhiên như thể cái gì cũng mới thấy lần đầu.
Còn chị Giamilia đột nhiên thay đổi mới lạ làm sao! Dường như chị chưa bao giờ là cô gái hay cười, hoạt bát, hay trêu chọc. Nỗi buồn tươi sáng của mùa xuân vương vấn trên đôi mắt thẫn thờ kia. Dọc đường chị luôn luôn mải mê nghĩ ngợi điều gì. Nụ cười mơ màng, khắc khoải phảng phất trên môi chị, chị thầm lặng vui sướng chuyện gì không rõ, điều đó chỉ riêng mình chị biết. Đôi khi, vác tải lên vai, chị cứ đứng ngây ra, rụt rè đến khó hiểu, dường như trước mặt chị là 1 thác nước cuồn cuộn và chị không biết có nên đi tiếp hay không. Chị tránh mặt Đaniyar, không nhìn vào mắt anh.
Có lần, ở sân đập, Giamilia nói với Đaniyar, giọng cố làm ra vẻ bực bội nhưng vẫn yếu đuối:
-Này, cởi chiếc áo vari ra đi. Đưa tôi giặt cho.
Rồi, giặt xong chiếc áo ở sông, chị trải ra phi và ngồi cạnh đấy, lấy tay vuốt tấm áo hồi lâu cho phẳng, cẩn thận từng li từng tí, soi đôi vai áo đã? mòn ra nắng, lắc đầu, rồi lại bắt đầu vuốt tấm áo, lặng lẽ buồn rầu.
Suốt trong thời gian ấy, chỉ có 1 lần chị Giamilia cười vang, tiếng cười dễ lôi cuốn của chị, và mắt chị lại người sáng như trước. 1 đám đông ồn ào tạt vào sân đập, đấy là những thiếu phụ, những cô gái và những chàng gighit đã? phục viên vừa ở cánh đồng linh lăng về.
-Này, các cô , không phải chỉ các cô mới có quyền ăn bánh mì tiểu mạch đâu nhé, đem ra thết chúng anh đi, không thì chúng anh quăng các cô xuống sông bây giờ! - Các chàng gighit vờ gi chàng nạng lên doạ.

-Đừng có hòng giơ chàng nạng ra dọa chúng tôi! Bạn gái với nhau thì chúng tôi sẽ có món ngon thết đãi ngay, còn các anh thì xin tự kiếm lấy mà ăn! - Giamilia lanh lảnh đáp lại.
-A, đã? thế thì cho tất cả các ả xuống thăm thuỷ cung!
Thế là các cô gái và các chàng trai xô vào túm lấy nhau. Họ la hét, kêu ré, cười đùa xô đẩy nhau xuống nước.
-Túm lấy, lôi đi! - Giamilia cười to hơn hết thảy nhanh nhẹn và khéo léo lẩn tránh những người xấn đến bắt mình.
Nhưng lạ 1 điều là các chàng gighit dường như chỉ thấy có 1 mình Giamilia. Anh nào cũng cố túm cho bằng được chị để ôm ghì lấy. Rồi 3 chàng trai cũng vồ được chị và khiêng ra bờ sông.
-Hôn đi, không thì cho ùm xuống sông!
-Nào, lăng lấy đà đi!
Giamilia khéo léo thoát ra được, chị ngửa mặt cười to, vừa cười vừa gọi các bạn gái đến cứu. Nhưng các cô bạn cũng đang nháo nhào chạy trốn trên bờ sông, vừa chạy vừa lượm những chiếc khăn choàng rơi xuống nước. Giamilia bay xuống sông giữa tiếng cười rộ của các chàng gighit. Chị lóp ngóp bò lên, tóc ướt đẫm xoã? tung, nhưng lại càng đẹp hơn trước. Chiếc áo dài vải hoa ướt dính sát người, làm lẳn lên bộ đủi tròn trĩnh khoẻ mạnh, đôi vú gái tơ rắn chắc, còn chị chẳng để ý gì hết, vẫn cười nghiêng ngả, và nước chảy ròng ròng vui vẻ trên khuôn mặt bừng bừng của chị.
-Hôn đi! - các chàng gighit nài ép.
Giamilia hôn họ, nhưng rồi lại bay xuống nước và lại cười, hất đầu hắt những mớ tóc ướt dính nặng ra phía sau.
Mọi người trên sân đập đều cười vui trước trò tinh nghịch của lớp trẻ. Các cụ già quạt thóc cũng buông xẻng xuống, lau những giọt nước mắt ứa ra, những nếp răn trên khuôn mặt nâu sạm của các cụ ngời lên niềm vui sướng khiến các cụ trẻ hẳn lại trong giây lát. Còn tôi cũng cười thật lòng, lần này tôi quên bẵng mất bổn phận của mình là phải sốt sắng bảo vệ chị Giamilia không cho các chàng gighit chòng ghẹo.
Chỉ riêng Đaniyar là không cười. Tình cờ tôi nhìn thấy anh và tôi im bặt. Anh đứng 1 mình ở cuối sân, 2 chân choãi ra. Tôi có cảm giác như anh sắp lao vọt tới, giằng giật chị Giamilia khỏi tay các chàng gighit. Anh nhìn chị không dứt, cái nhìn buồn rầu, đắm đuối, trong đó niềm vui lẫn với nỗi đau đớn. Đúng, cả hạnh phúc cũng như nỗi đau khổ của anh đều do sắc đẹp của chị Giamilia mà ra. Khi các chàng gighit ôm ghì lấy chị, bắt chị hôn từng anh 1 thì Đaniyar cúi đầu xuống, dáng bộ như chực bỏ đi, nhưng vẫn không đi.
Lúc đó, chị Giamilia cũng nhận thấy anh. Lập tức chị không cười nữa và cúi gằm mặt xuống.
-Thôi, đú đởn thế đủ rồi! - đột nhiên, chị đẩy phắt những chàng gighit chớt nhả ra.
Có anh chàng lại toan ôm lấy chị.
-Thôi đi chứ! - chị xô anh chàng ra, ngẩng đầu lên, đưa mắt nhìn về phía Đaniyar 1 thoáng cái nhìn ngượng ngùng như biết lỗi, rồi chị chạy vào bụi cây vắt nước cho khô áo.
Tôi vẫn chưa hiểu rõ quan hệ giữa 2 người, và thú thật là tôi không dám nghĩ đến chuyện ấy. Nhưng không hiểu sao tôi áy náy trong lòng khi thấy chị Giamilia buồn rầu vì bây giờ chính chị lại tránh mặt Đaniyar. Chẳng thà chị cứ vui cười và trêu chọc Đaniyar như trước còn hơn. Nhưng đêm đêm, khi chúng tôi trở về bản và nghe tiếng hát của Đaniyar, tôi lại cảm thấy vui mừng cho 2 người, niềm vui không thể nói rõ duyên cớ vì sao.
Lúc đi trong hẽm núi, chị Giamilia ngồi xe, nhưng ra đến thảo nguyên thì chị xuống đi bộ. Tôi cũng xuống đi bộ, đi bộ nghe hát thú vị hơn. Thoạt đầu chúng tôi người nào đi cạnh xe người ấy, nhưng dần dà chúng tôi đi lại gần xe Đaniyar lúc nào không biết. 1 sức mạnh bí ẩn nào không rõ lôi cuốn chúng tôi đến với anh, chúng tôi muốn nhìn cho rõ vẻ mặt và ánh mắt anh trong bóng tối. Người đang hát là anh đấy chăng, anh chàng Đaniyar ưa lẻ loi, lúc nào cũng càu quạu ấy!
Lần nào tôi cũng thấy Giamilia bàng hoàng xúc động, từ từ chìa tay ra cho anh, nhưng anh không nhìn thấy, mắt anh nhìn tận đâu đâu ở trên cao, nơi xa xăm, gáy tựa vào lòng bàn tay, người lắc lư, còn tay Giamilia mềm nhũn rơi thõng xuống thành xe. Thế là chị giật mình, giật phắt tay lại và dừng bước. Chị đứng giữa đường, ủ rũ, ngơ ngác, nhìn theo anh hồi lâu, rồi lại đi tiếp.
Đôi khi tôi có cảm giác rằng tôi với chị Giamilia cùng chung 1 nỗi khắc khoải khó hiểu. Có lẽ tình cảm ấy đã? nương náu trong tâm hồn chúng tôi từ lâu và bây giờ đã? đến ngày nó bộc lộ ra chăng?
Lúc làm việc, chị Giamilia vẫn còn hăng say mải miết, nhưng những phút nghỉ hiếm hoi, khi chúng tôi dừng lại ở sân đập, chị đứng ngồi không yên. Chị đi vơ vẩn đến chỗ những người quạt thóc, tự nguyện giúp họ 1 tay xúc mấy xẻng thóc, hất cao và mạnh, tung ra trước gió, rồi đột nhiên chị bỏ chiếc xẻng xuống, đi đến chỗ mấy đống rơm. ở đây chị chọn 1 chỗ mát ngồi nghỉ, và dường như sợ cảnh cô đơn, chị gọi tôi:
-Lại đây, kichinêbala, lại đây ngồi với chị!

Tôi vẫn mong chờ chị nói với tôi điều gì quan trọng, giải thích cho tôi rõ cái gì làm xáo động tâm hồn chị. Nhưng chị không nói gì cả. Chị lặng lẽ đặt đầu tôi lên gối chị, mắt nhìn tận đâu đâu, chị xoa ngược mái tóc rễ tre của tôi và những ngón tay nóng hổi run run của chị dịu dàng ve vuốt mặt tôi. Tôi ngước mắt lên ngắm nhìn khuôn mặt xao xuyến bồn chồn, và tưởng chừng như nhìn thấy chính mình. Chị cũng đang bị dày vò bởi 1 nỗi niềm chi đó, 1 cái gì đang tích tụ và chín mọng trong tâm hồn chị, đòi 1 lối thoát. Chị sợ cái đó. Chị khổ tâm, vừa muốn lại vừa không muốn thú thật với lòng rằng chị đã? yêu say đắm, cũng như tôi vừa muốn lại vừa không muốn chị yêu Đaniyar. Bởi vì dù sao chị cũng là con dâu của bố mẹ tôi, là vợ của anh tôi!
Nhưng những ý nghĩ như vậy chỉ len vào óc tôi trong giây lát. Tôi xua đuổi nó đi ngay. Đối với tôi lúc ấy, không gì vui thú hơn là được nhìn thấy đôi môi dễ rung cảm hé mở 1 cách ngây thơ của chị, được nhìn thấy đôi mắt mờ lệ của chị. Chị xinh đẹp biết bao, gương mặt chị ánh lên niềm cảm hứng và say mê trong sáng biết bao! Hồi ấy tôi nhìn thấy tất cả những cái đó nhưng không hiểu hết. Ngay bây giờ tôi cũng thường tự hỏi: Có lẽ tình yêu là 1 cảm hứng cũng như cảm hứng của hoạ sĩ hay của nhà thơ chăng? Nhìn chị Giamilia tôi muốn chạy ra thảo nguyên, hét vang lên hỏi đất xem tôi phải làm gì, làm cách nào chế ngự được nỗi xao xuyến khó hiểu ấy, niềm vui sướng khó hiểu ấy. Rồi 1 hôm, hình như tôi đã? tìm ra câu trả lời.
Như mọi lần, chúng tôi đánh xe từ ga về. Đêm đã? xuống, sao chi chít từng đám trên trời, thảo nguyên thiu thiu ngủ, chỉ có tiếng hát của Đaniyar phá tan sự yên tĩnh, ngân vang và tắt lặng dần trong bóng tối xa xăm mịn màng. Tôi và chị Giamilia đi bộ theo sau anh.
Nhưng lần này có chuyện gì xảy đến với Đaniyar vậy? Điệu hát của anh chứa chan 1 nỗi buồn êm dịu, thấm thía, 1 cảm giác cô đơn đến nỗi người nghe nghẹn ngào thương cảm muốn ứa nước mắt.
Chị Giamilia bước đi, đầu cúi thấp tay bám chặt lấy thành xe. Khi tiếng hát của Đaniyar lại vút cao, chị ngẩng đầu lên, nhảy lên xe ngồi cạnh Đaniyar. Chị ngồi như hoá đá, tay khoanh trước ngực. Tôi đi bên cạnh, hơi vượt lên trước 1 chút và liếc nhìn 2 người. Đaniyar vẫn hát, dường như không để ý thấy chị Giamilia ngồi cạnh mình. Tôi thấy 2 tay chị Giamilia thẫn thờ buông xuống, và chị áp sát vào Đaniyar, ngả nhẹ đầu lên vai anh. Chỉ 1 thoáng như sự đổi nhịp phóng của con ngựa bị quất roi, giọng anh giật nảy lên và lại vang dội với sức mạnh mới. Anh hát về tình yêu!
Tôi bàng hoàng sửng sốt. Thảo nguyên như tưng bừng nở hoa, rung rinh, đẩy lùi bóng tối, và trong thảo nguyên mênh mông ấy tôi thấy cặp tình nhân say mê. 2 người không để ý đến tôi, dường như không có tôi ở đây. Tôi vừa đi vừa nhìn họ: họ quên hết mọi sự đời, cùng nhau lắc lư theo điệu hát. Và tôi không nhận ra họ. Vẫn chỉ là Đaniyar ấy với tấm áo lính đã? sờn cũ không cài khuy, nhưng mắt anh hình như cháy rực trong bóng tối. Đấy vẫn là chị Giamilia của tôi ngồi áp sát vào Đaniyar, nhưng sao mà trầm lặng và bẽn lẽn, 2 hàng mi long lanh lệ. Đấy là những con người mới, vô cùng hạnh phúc. Đó chẳng phải là hạnh phúc sao? Tất cả điệu nhạc đầy cảm hứng ấy, Đaniyar hoàn toàn dâng tặng chị, anh hát là vì chị, anh hát về chị.
Lòng tôi lại xống xang 1 nỗi niềm khó hiểu vẫn đến với tôi mỗi khi Đaniyar hát. Bỗng nhiên tôi hiểu rõ tôi muốn gì. Tôi muốn vẽ 2 người.
Tôi sợ hãi chính những ý nghĩ của tôi. Nhưng niềm mong muốn mạnh hơn nỗi sợ. Tôi sẽ vẽ 2 người đúng như thế, 2 con người hạnh phúc. Phải, vẽ họ đúng như lúc này! Nhưng liệu tôi có làm nổi không? Tôi cảm thấy nghẹn thở vì sợ hã?i và vui sướng. Tôi bước đi trong trạng thái mê man ngây ngất dịu ngọt. Tôi cũng cảm thấy tràn trề hạnh phúc, bởi vì tôi vẫn chưa biết ước muốn táo bạo ấy rồi đây sẽ gây cho tôi bao nhiêu khó khăn. Tôi tự nhủ lòng: cần biết nhìn cõi thế gian như Đaniyar nhìn thấy nó, tôi sẽ dùng màu kể lại bài ca của Đaniyar, trong bức vẽ của tôi sẽ có núi đồi, thảo nguyên, người, cây cỏ, mây trời và sông nước. Thậm chí lúc ấy tôi nghĩ: "Nhưng ta sẽ lấy màu ở đâu? Nhà trường không cho màu vẽ đâu: chính trường cũng đang cần!" Dường như mọi chuyện chung quy lại chỉ tuỳ thuộc vào màu vẽ thôi.
Tiếng hát của Đaniyar đột nhiên ngừng bặt. ấy là vì chị Giamilia bồng bột ôm ghì lấy anh, nhưng rồi chị buông ra ngay, lặng người đi giây lát, nhoài người nhảy xuống xe. Đaniyar lưỡng lự ghì dây cương, mấy con ngựa dừng lại. Chị Giamilia đứng trên đường, quay lưng về phía anh, đột nhiên chị ngẩng phắt đầu lên, hơi xoay mặt lại nhìn anh, và cố cầm nước mắt, thốt lên:
-Ô kìa, anh nhìn gì mà nhìn gớm thế? - chị im lặng 1 lát, rồi nghiêm giọng nói thêm - Đừng nhìn tôi như thế, cho xe đi đi! - và chị đi về xe của mình - Còn chú nữa sao chú cứ trân mắt ra nhìn như vậy? - chị quặc c tôi - Ngồi xuống, cầm lấy dây cương đi! Tôi thật đến khổ với các người!

"Sao bỗng dưng chị ấy lại thế nhỉ?" - tôi băn khoăn, giục ngựa đi. Nhưng kể cũng dễ đoán ra thôi: chị đang lâm vào cảnh khó xử, bởi vì chị đã? có chồng, đang nằm điều trị ở 1 quân y viện tại Xaratốp. Nhưng tôi tuyệt nhiên chẳng muốn nghĩ ngợi gì hết. Tôi giận chị và giận chính mình, và có lẽ tôi sẽ oán ghét chị Giamilia nếu biết rằng Đaniyar sẽ thôi không hát nữa, tôi sẽ không bao giờ còn được nghe giọng hát của anh.
Tôi mệt chết người, toàn thân rời rã?, và chỉ muốn mau mau về đến nhà để nằm lăn ra ổ rơm. Mấy con ngựa đi nước kiệu, lưng nhấp nhô trong bóng tối, xe xóc không thể chịu nổi, dây cương cứ tuột khỏi tay.
Về đến sân đập, tôi tháo quàng mấy chiếc vòng cổ ngựa, ném xuống gầm xe, lê được đến ổ rơm và năm vật xuống. Lần này Đaniyar đưa ngựa ra bã?i cho ăn cỏ.
Nhưng sáng ra, khi thức giấc, tôi cảm thấy vui sướng trong lòng. Tôi sẽ vẽ Giamilia và Đaniyar! Tôi lim dim mắt, hình dung rõ mồn một Đaniyar và Giamilia đúng như trong bức vẽ sắp tới của tôi. Dường như chỉ việc cầm lấy bút, thuốc màu và vẽ là xong ngay.
Tôi chạy ra sông, tắm rửa rồi chạy lại chỗ thả mấy con ngựa. Có linh lăng ướt đẫm lành lạnh quất tanh tách vào đôi chân trần, đâm đau nhói vào 2 bàn chân nứt nẻ, nhưng tôi vẫn cảm thấy thích thú. Tôi vừa chạy vừa quan sát mọi diễn biến xung quanh. Mặt trời vươn mình nhô lên sau dã?y núi, cây hướng dương mọc hoang trên bờ kênh vươn về phía mặt trời. Đám cúc thỉ xa đầu trắng hau háu xúm xít vây lấy nó, nhưng nó không chịu thua: nó thè ra những chiếc lưỡi vàng, đón lấy những tia sáng ban mai, cho bầu quả nang chặt cứng hạt uống no ánh sáng. Kia là lối qua mương, mặt đất nát nhừ vì xe cộ qua lại nhiều nước rỉ qua những vệt bánh xe.
Kia là đám cây bạc hà thơm thơm mọc cao ngang tầm thắt lưng, nom như 1 hòn đo nhỏ màu tím nhạt. Tôi chạy trên mảnh đất quê hương, trên đầu tôi chim én thi nhau lao vun vút. Chao ôi, nếu tôi có màu vẽ thì tuyệt quá, tôi sẽ vẽ cả vầng mặt trời buổi sáng này, cả dã?y núi xanh điểm những vệt trắng kia, cả cánh đồng cỏ linh lăng long lanh sương sớm này, cả cây hướng dương mọc hoang bên bờ kênh kia!
Khi tôi trở lại sân đập, niềm hân hoan rạng rỡ trong lòng tôi tắt ngấm. Tôi thấy chị Giamilia cau có, gầy rộc đi. Chắc đêm qua chị không ngủ: 2 mắt chị thâm quầng. Chị không mỉm cười với tôi và không hỏi han gì cả. Nhưng khi bác đội trưởng Ôrôzmát đến, chị tới gặp bác và không chào hỏi gì hết, nói luôn:
-Xe của ông, ông lấy lại đi! Ông muốn điều tôi đi làm ở đâu cũng được, nhưng đánh xe ra ga thì tôi không đi nữa đâu!
-Kìa sao thế, Giamilia, con ruồi nào nó đốt cháu đấy? - Ôrôzmát ngạc nhiên, hỏi bằng giọng hiền hậu.
-Ruồi bâu ở dưới đuôi bê ây! Đừng có mà cật vấn tôi! Tôi bảo là tôi không muốn đánh xe ra ga nữa, có thế thôi!
Nụ cười biến mất trên gương mặt Ôrôzmát.
-Muốn hay không thì cô cứ phải chở thóc ra ga! - ông động chiếc nạng xuống đất - Nếu có đứa nào chòng ghẹo cháu thì cứ bảo bác, bác sẽ quật chiếc nạng vào cổ nó cho kì đến gã?y nạng thì thôi! Không thì đừng có giở chứng: đây là cô chở bánh mì cho bộ đội, trong đó có cả chồng cô! - nói rồi bác quay ngoắt đi, tập tễnh chỗng nạng bỏ đi.
Chị Giamilia bối rối, đỏ bừng mặt, đưa mắt nhìn về phía Đaniyar và khẽ thở dài. Đaniyar đứng cách đấy 1 quã?ng, quay lưng về phía chị, giật mạnh sợi dây da vòng cổ ngựa, xiết cho chặt lại. Anh nghe thấy hết những gì 2 người nói với nhau. Chị Giamilia còn đứng ở đấy 1 lát, tay ve vẩy chiếc roi, rồi chị phẩy tay 1 cách thất vọng và trở về xe briska của mình.
Hôm ấy chúng tôi ra về sớm hơn thường lệ. Suốt dọc đường Đaniyar cứ giục ngựa đi thật mau. Chị Giamilia thì ủ rũ và lặng lẽ. Còn tôi, tôi không sao tin được trước mặt tôi lại là thảo nguyên cháy đen thui. Mới hôm qua còn khác hẳn. Cứ như thể tôi vừa được nghe câu chuyện cổ tích, và bức tranh hạnh phúc làm xao động tâm trí tôi vẫn còn lởn vởn trong đầu óc. Dường như tôi đã? chợp được 1 mẩu chói lọi nhất của cuộc sống. Tôi hình dung rõ từng nét tỉ mỉ, chỉ riêng điều đó cũng đủ làm tôi bồi hồi. Tôi không sao yên lòng được, mã?i cho đến khi đánh cắp được 1 tờ giấy trắng dầy cộp của chị cân thóc tôi mới bình tâm lại. Tôi chạy ra sau đống rơm, tim đập thình thịch, kẻ tờ giấy lên tấm bàn xúc bằng gỗ bào nhẵn đã? đánh thó được của mấy người quạt thóc ở dọc đường.
-Cầu xin thánh Ala ban phước lành! - tôi lẩm bẩm như hồi xưa lần đầu tiên cha tôi đặt tôi lên mình ngựa, và tôi chấm đầu bút chì xuống giấy. Đấy là những nét vẽ đầu tiên, còn vụng về. Nhưng khi những đường nét phác hoạ hình ảnh Đaniyar đã? vạch ra trên giấy, tôi quên hết mọi thứ trên đời! Tôi đã? mường tượng thấy cảnh thảo nguyên tháng Tám đêm ấy hiển hiện trên giấy, tôi tưởng như nghe thấy tiếng hát của Đaniyar và nhìn thấy chính anh, đầu ngửa ra sau, ngựa phanh trần, và tôi nhìn thấy chị Giamilia nép đầu vào vai anh. Đấy là bức hoạ đầu tiên tôi vẽ theo ý mình: này là chiếc xe briska và cả 2 người, dây cương bỏ thõng xuống tấm chắn phía trước, lưng mấy con ngựa nhấp nhô trong bóng tối, xa hơn nữa là thảo nguyên, những ngôi sao xa xăm.
Tôi vẽ say sưa đến nỗi không để ý gì đến xung quanh, mã?i tới lúc có tiếng ai gọi trên đầu tôi mới sực tỉnh.
-Chú làm sao thế, điếc rồi à?
Hoá ra là chị Giamilia. Tôi luống cuống, đỏ mặt và không kịp giấu bức vẽ.
-Xe đã? chất xong hàng từ lâu, chúng tôi gọi chú suốt 1h mà chẳng thấy đâu! Chú làm gì ở đây?.. Cái gì thế này? - chị hỏi và cầm lấy tờ giấy - Hừ! - chị nhún vai ra chiều bực tức.
Tôi chỉ muốn chui tọt xuống dưới đất. Chị Giamilia nhìn bức vẽ mã?i không dứt, rồi chị ngước đôi mắt buồn rầu, loáng ướt lên nhìn tôi và khẽ nói:
-Cho chị cái này nhé, kichinêbala... Chị sẽ cất kỹ làm kỷ niệm... - đoạn, chị gấp tờ giấy làm 2, nhét vào khoang ngực áo.
Xe chúng tôi đã? ra đến đường cái mà tôi vẫn chưa bình tâm lại được. Mọi việc diễn ra như trong giấc chiêm bao. Tôi không thể tin rằng tôi đã? vẽ được 1 hình ảnh giống như những gì tôi đã? nhìn thấy. Nhưng đâu đó trong đáy lòng tôi đã? dấy lên 1 niềm hoan hỉ thơ ngây, thậm chí là tự hào, và những mơ ước mỗi lúc 1 táo bạo hơn, mỗi lúc 1 quyến rũ hơn, khiến tôi choáng váng đầu óc. Tôi còn muốn vẽ vô vàn bức tranh khác nữa, nhưng không phải bằng bút chì, mà bằng thuốc màu kia. Tôi không để ý rằng xe chúng tôi đã? chạy rất nhanh. ấy là vì Đaniyar ra sức giục ngựa. Giamilia không chịu thua kém. Chị nhìn đó đây, đôi lúc mỉm cười cái gì không rõ, nụ cười cảm động và thẹn thùng như biết mình có lỗi. Tôi cũng mỉm cười: thế là chị không còn giận tôi và Đaniyar nữa, và nếu chị nài thì hôm nay anh sẽ hát...

Lần này chúng tôi đến ga sớm hơn mọi bận nhiều, nhưng ngựa thì đẫm mồ hôi trắng như bọt xà phòng. Xe chưa dừng hẳn, Đaniyar đã? bắt đầu xốc bao tải lên vai. Anh vội vã? như vậy làm gì, có điều gì mới lạ đã? đến với anh, thực khó mà hiểu được. Khi những đoàn xe lửa ầm ầm phóng qua, anh dừng lại, nhìn theo hồi lâu bằng con mắt đăm chiêu. Giamilia cũng dõi theo hướng mắt, như cố đoán xem anh đang nghĩ ngợi gì.
-Anh lại đây hộ tôi với, có 1 miếng sắt móng ngựa gần như sắp long, giúp tôi dứt hẳn nó ra - chị gọi Đaniyar.
Khi Đaniyar kẹp móng ngựa giữa 2 đầu gối, dứt hẳn được miếng sắt ra rồi đứng thẳng dậy, Giamilia nhìn thẳng vào mắt anh, nói khẽ:
-Sao anh lại thế nhỉ, chẳng lẽ anh không hiểu ư?.. Trên đời này phải chăng chỉ có mình tôi?
Đaniyar lẳng lặng nhìn đi nơi khác.
-Anh tưởng tôi thì dễ xử ư? - Giamilia thở dài.
Đôi lông mày của Đaniyar xếch lên như đôi cánh xoè ra, anh nhìn chị, cái nhìn yêu đương và buồn rầu, nói với chị câu gì, nhưng nói nhỏ quá tôi không nghe rõ. Rồi anh rảo bước về xe của mình, thậm chí có vẻ hài lòng, không rõ duyên cớ vì sao. Anh vừa đi vừa vuốt ve miếng sắt. Tôi nhìn anh và băn khoăn: câu nói của chị Giamilia có gì đáng cho anh hởi dạ như thế? Có gì đáng hởi lòng hởi dạ khi 1 người thở dài nặng nề nói với anh: "Anh tưởng tôi thì dễ xử ư?..."
Chúng tôi đã? bốc dỡ thóc xong xuôi và sắp ra về thì có 1 thương binh vào sân, người này gày gò, mặc chiếc áo khoác lính nhàu nát, vai đeo túi hành lý. Mấy phút trước vừa có chuyến xe lửa đỗ ở ga. Người lính nhìn quanh quẩn rồi lớn tiếng hỏi:
-ở đây có người nào ở bản Kurkurêu không?
-Tôi ở Kurkurêu đây! - tôi vừa trả lời vừa vắt óc nghĩ xem người này là ai.
-Thế chú là con nhà ai đấy nhỉ? - người lính định đi đến chỗ tôi thì chợt nhìn thấy Giamilia, anh mỉm cười ngạc nhiên, vui sướng.
-Kìa Kêrim, anh đấy ư? - chị Giamilia reo lên.
-ồ, cô Giamilia! - anh lính chạy bổ tới, 2 tay nắm chặt lấy tay chị Giamilia.
Thì ra đấy là 1 người cùng làng với chị.
-Thật là may quá! Cứ như thể đã? biết trước tôi mới tạt vào đây! - anh lính nói, giọng hào hứng - Chả là tôi vừa ở chỗ Xađức về đây, chúng tôi cùng nằm 1 quân y viện mà. Ơn trời, chỉ 1 vài tháng nữa anh ấy sẽ về thôi. Lúc chia tay, tôi bảo anh ấy: viết thư cho vợ cậu đi, tớ sẽ mang về cho... Đây, trao tận tay nhé, nguyên vẹn, không suy xuyển gì - Kêrim đưa cho chị Giamilia lá thư gấp hình tam giác.
Chị Giamilia hấp tấp cầm lấy lá thư, mặt đỏ lên rồi tái nhợt đi, và dè dặt liếc nhìn Đaniyar. Anh đứng 1 mình cạnh xe briska 2 chân choã?i rộng như lần ấy ở sân đập, đôi mắt tuyệt vọng nhìn Giamilia.
Lập tức, người từ 4 phía đổ xô đến, trong đó có c những người quen và bà con thân thích của anh lính, người ta xúm lại hỏi han dồn dập Giamilia chưa kịp cám ơn anh mang giúp lá thư thì chiếc xe của Đaniyar đã? ầm ầm phóng qua, ***g lộn ra khỏi sân ga, nhảy chồm chồm trên các ổ gà, tung bụi mù mịt trên đường.
-Gã? kia hoá rồ rồi chắc! - người ta thét với theo.
Anh lính đã? bị lôi đi đâu không rõ, còn tôi với chị Giamilia vẫn đứng ở giứa sân nhìn những cột bụi bốc lên mỗi lúc 1 xa dần.
-Chị em ta đi thôi, giênê - tôi nói.
-Chú cứ về đi, mặc chị! - chị đáp bằng giọng chua xót.
Thế là lần đầu tiên trong suốt thời gian ấy, chúng tôi đánh xe đi riêng rẽ từng người. Khi nóng ngột ngạt làm cho môi đã? khô se càng đau rát như phải bỏng. Đất nứt nẻ, bị thiêu đốt đến nóng trắng trong ngày, giờ đây dường như đã? nguội đi, nom như phủ 1 lớp muối trắng xám. Trong khung cảnh mờ ảo màu muối trắng ấy lung linh 1 vầng mặt trời hoàng hôn chập chờn, không có hình thù rõ rệt. Phía trên đường chân trời nhạt nhoà, những đám mây b?ão màu đỏ da cam đang tụ lại, gió khô ào tới từng cơn, kết thành bọt trắng xoá trên mõm ngựa, khó nhọc lật ngược những cỗ bờm, rồi vùn vụt chuyển ra xa, đảo lộn ti t những cụm ngải trên các ngọn đồi.

"Trời sắp đổ mưa chắc?" tôi nghĩ.
Tôi cảm thấy bơ vơ quá chừng, lòng tôi tràn ngập nỗi lo âu khắc khoải! Tôi thẳng tay quất mấy con ngựa lúc nào cũng chực chuyển sang đi bước 1. Những con chim bã?o gầy guộc, cẳng dài lo sợ chạy đi tìm chỗ trú trong khe! Lá ngưu bàng khô héo của hoang mạc bị cuốn lên đường cái: vùng chúng tôi không có loại lá này, nó bị lùa từ nơi nào bên vùng Cadakh đây. Mặt trời đã? lặn hẳn. 4 bề không 1 bóng người. Chỉ có thảo nguyên nhọc lử sau 1 ngày nắng gắt.
Tôi về đến sân kho thì trời đã? tối. Vắng lặng, không 1 phảy gió. Tôi gào to gọi Đaniyar.
-Hắn ra sông rồi - người gác kho đáp - Ôi bức quá thế này, người ta bỏ về nhà hết rồi. Ngoài sân không có gió, cũng chẳng có việc gì làm.
Tôi lùa ngựa ra bã?i cho ăn cỏ và định tạt ra sông. Tôi biết cái chỗ Đaniyar ưa thích trên bờ sông dốc đứng.
Anh ngồi khom lưng, cúi gục xuống đầu gối, lắng nghe tiếng nước sông réo ầm ầm dưới chân bờ dốc. Tôi bỗng muốn lại gần, ôm lấy anh và nói với anh điều gì tốt đẹp. Nhưng nói gì với anh được? Tôi đứng đấy 1 lát, cách anh 1 quã?ng, rồi quay trở lại. Sau đó, tôi nằm rất lâu trên đống rơm, nhìn bầu trời đầy mây đen đang tối dần lại và nghĩ ngợi: "Tại sao cuộc sống khó hiểu và phức tạp đến thế nhỉ?"
Chị Giamilia vẫn chưa về. Chị đi đâu biệt tăm thế nhỉ? Tôi không ngủ được, tuy đã? mệt lắm. Những tia chớp nguồn loé lên ở đằng xa, bên trên các dã?y núi, giữa lòng những đám mây đen.
Lúc Đaniyar về, tôi vẫn chưa ngủ. Anh đi lang thang vơ vẩn trên sân, chốc chốc lại nhìn ra đường. Rồi anh gieo mình xuống đám rơm sau đống cỏ, cạnh tôi. "Bây giờ anh ấy sẽ bỏ đi nơi khác, không ở lại bản nữa đâu! Nhưng anh ấy đi đâu được? 1 thân 1 mình, không cửa không nhà, ai cần đến anh ấy?" Và giữa lúc đang thiêm thiếp ngủ, tôi mơ màng nghe thấy tiếng lộc cộc chậm chạp của chiếc briska đang đến gần. Hình như xe của chị Giamilia đã? về...
-Anh Đaniyar, em đã? đến, chính em đến với anh - chị nói khe khẽ.
4 bề yên lặng, 1 tia chớp lặng lẽ trườn xuống phía dưới.
-Anh giận phải không? Giận lắm phải không?
Và lại yên lặng, chỉ có 1 tảng đất lở rơi xuống sông, và 1 tiếng "Bõm" rất nhẹ.
-Em có lỗi gì đâu? Anh cũng không có lỗi...
Xa xa, 1 tiếng sấm vang rền trên núi. ánh chớp dọi sáng khuôn mặt trông nghiêng của Giamilia. Chị nhìn quanh và nép sát vào Đaniyar. Đaniyar đặt 2 tay lên vai chị, và vai chị run lên bần bật. Chị nằm xuống đám rơm, cạnh anh.
Gió nóng hừng hực như hơi lửa từ thảo nguyên đổ về, xoáy lốc, bốc tung đám rơm lên, thốc vào túp lều lung lay ở rìa sân kho, rồi quay tít như con cù, nghiêng ngả chạy trên đường. Giữa những đám mây lại loé lên những tia lửa xanh, tiếng sấm lẹt rẹt vỡ tan ra trên đầu chúng tôi. Cảnh tượng ấy vừa ghê rợn vừa vui thú: cơn giông đã? tới, cơn giông cuối cùng của mùa hè.
-Anh lại tưởng em sẽ đổi anh lấy anh ta ư? - chị Giamilia thì thầm, giọng thắm thiết - Không đâu, không đời nào! Anh ta chưa bao giờ yêu em cả. Ngay cả câu thăm hỏi em, anh ta cũng chỉ viết thêm vào cuối lá thư gửi về nhà. Em chẳng cần gì con người ấy cùng với thứ tình yêu muộn màng của anh ta, mặc cho thiên hạ muốn nói gì thì nói! Anh yêu quí của em, chàng trai cô đơn của em, em sẽ không nhường anh cho ai cả! Em yêu anh từ lâu rồi. Ngay cả khi chưa biết anh, em đã? yêu anh và chờ đợi anh, thế rồi anh đã? tới, như thể anh biết em vẫn chờ đợi anh!
Những tia chớp xanh lằng nhằng nối tiếp nhau phóng xuống sông, chỗ chân bờ dốc. Những giọt mưa giá buốt, rơi chênh chếch loạt soạt trên đám rơm.
-Giamiliam, Giamantai! - Đaniyar thì thầm gọi chị bằng những tên âu yếm của tiếng Kazaxtan và tiếng Kirghizia - Quay lại đây, em, cho anh nhìn vào mắt em 1 chút!
Cơn giông bùng ra.
Mảnh dạ bị dứt khỏi lều vật vã? như con chim bị bắn hạ quằn quại vỗ cánh. Mưa trút xuống từng đợt ào ào như hôn mặt đất, bị gió thổi dạt đi ở phía dưới. Sấm chuyển dần chéo ngang qua cả bầu trời, ầm ầm như vụ sụt lở mã?nh liệt. Chớp nguồn loá sáng trên núi, chói lọi như đám uất kim hưng rực cháy về mùa xuân. Gió gầm gào, ***g lộn dưới bờ dốc.
Mưa vẫn trút xuống, tôi nằm vùi mình trong đám rơm và tay đặt lên ngực, cảm thấy tim đập thình thịch. Tôi sung sướng. Tôi có cảm giác như lần đầu tiên tôi được ra ngoài nhìn ngắm mặt trời sau 1 trận ốm. Cả mưa cũng như ánh chớp đều xói vào tôi dưới lớp rơm, nhưng tôi sung sướng, tôi mỉm cười ngủ thiếp đi, không hiểu những âm thanh lọt đến tai tôi là tiếng Đaniyar và Giamilia thì thầm với nhau hay là tiếng mưa đang ngớt dần rơi nhẹ trên rơm.
Bây giờ sắp vào mùa mưa, rồi chẳng bao lâu nữa sẽ là mùa thu. Không khí đã? thấm đượm mùi ngải cứu ẩm ướt và mùi rơm ướt lúc thu sang. Nhưng cái gì đang chờ đợi chúng tôi trong mùa thu? Chẳng rõ vì sao, tôi không nghĩ tới chuyện ấy.
Mùa thu năm đó, sau 2 năm bỏ học, tôi lại đến trường. Hết buổi học, tôi thường ra chỗ bờ dốc ven sông, ngồi cạnh cái sân kho trước kia, bây giờ đã? trở nên hoang vắng. ở đây tôi đã? dùng màu của học sinh vẽ những bức phác hoạ đầu tiên. Ngay với trình độ hiểu biết của tôi lúc bấy giờ, tôi cũng thừa hiểu không phải tôi vẽ bức nào cũng thành công cả.
"Màu khỉ gió! Giá mà có loại màu vẽ thực sự thì phải biết!" tôi tự nhủ, tuy tôi chẳng hình dung được thuốc màu thực sự nó như thế nào.
Có màu hay không là 1 chuyện, nhưng có lẽ các thầy giáo tôi nói đúng: vẽ là việc cần học mới làm được. Nhưng lúc ấy tôi đâu dám mơ đến chuyện học tập. Học với hành gì: lâu nay chẳng có tin tức gì về các anh tôi, mẹ tôi không đời nào chịu rời tôi ra, tôi là đứa con trai duy nhất của gia đình, "chàng gighit và là người nuôi sống cả 2 gia đình"! Tôi chẳng dám răng nói đến chuyện ấy. Thế mà, cứ như cố tình trêu ngươi, mùa thu năm ấy đẹp đến nỗi tôi chỉ muốn cầm lấy bút vẽ lại cảnh đẹp ấy.
Sông Kurkurêu giá buốt cạn hẳn đi, đá tảng ở những khúc nông lộ ra, mọc đầy rêu xanh sẫm và vàng da cam. Cây liễu mềm yếu trụi hết lá, đỏ tía lên vào những lúc sương giá ban mai, nhưng những cành phong nhỏ bé vẫn còn giữ được những chiếc lá đầy đặn và vàng úa.
ở những chỗ úng nước, mấy túp lều ám khói, gội mưa của người chăn ngựa sẫm đen lại trên đám cỏ màu đỏ hung, và những làn khói mỏng mảnh thơm thơm màu xanh lam uốn éo tuôn lên qua những lỗ thông khói. Những con ngựa đực gầy nhom hí vang lừng như thường thấy về mùa thu, lũ ngựa cái chạy tan tác đi đâu hết, và từ giờ cho đến mùa xuân, không dễ gì giữ được chúng trong bầy. Gia súc được từ trên núi về đi lang thang từng bầy trên đống rạ. Thảo nguyên sạm nâu màu cây cỏ chết khô, chằng chịt những vết đường mòn ngang dọc do gia súc dẫm nên.

Chẳng bao lâu sau, gió thảo nguyên nổi lên, bầu trời trở nên u ám, mưa lạnh đổ xuống: điềm báo sắp có tuyết. 1 hôm thời tiết không đến nỗi xấu, tôi ra sông: tôi rất thích ngắm bụi thanh lưng trà vùng núi đỏ rực như lửa trên bã?i cát bồi. Tôi ngồi ở 1 chỗ cách khúc sông cạn 1 quã?ng, trong bụi liễu. Bóng chiều đã? xuống. Bỗng nhiên tôi nhìn thấy 2 người đang đi, rõ ràng họ vừa lội qua sông. Đó là Đaniyar và Giamilia. Tôi không thể rời mắt khỏi khuôn mặt lo lắng nghiêm nghị của 2 anh chị. Vai đeo chiếc túi dết đựng đồ, Đaniyar bước lật đật, vạt chiếc áo khoác lính không cài khuy cứ đập vào ống đôi ủng giả da đã? vẹt gót. Chị Giamilia chít chiếc khăn choàng trắng lúc này đã? tuột xuống sau gáy, chị mặc bộ áo váy sặc sỡ đẹp nhất chị vẫn thường diện vào những ngày chợ phiên, bên ngoài mặc chiếc áo vét nữ bằng nhung kẻ may chần. Tay chị xách 1 bọc nhỏ, tay kia núi lấy sợi dây đeo túi dết của Đaniyar. 2 người vừa đi vừa chuyện trò gì với nhau.
Kia, 2 người đã? vào con đường mòn dẫn qua khe, giữa những lùm cây bụi. Tôi nhìn theo họ và không biết phải làm gì. Lên tiếng gọi họ chăng? Nhưng lưỡi như dính vào vòm miệng.
Những tia nắng đỏ thắm cuối cùng trườn trên những đám mây đen đốm trắng nối đuôi nhau trôi nhanh dọc theo dã?y núi. Trời bống đổ tối. Đaniyar và Giamilia không hề ngoái nhìn lại, đi miết về phía đường tàu tránh. Đầu anh chị thoáng hiện vài lần nữa trong đám lùm cây, rồi biến mất.
-Giamilia-a-a! - tôi ráng sức gào toáng lên.
"A-a-a" tiếng vang dội lại từ nhiều phía.
-Giamilia-a-a! - tôi gào lên lần nữa và cuống cuồng cắm đầu đuổi theo họ, lao bừa xuống nước, vượt qua sông.
Nước giá buốt bắn vọt lên từng cụm lớn, táp vào mặt, quần áo tôi ướt đẫm, tôi cứ chạy bừa đi, chẳng còn biết đâu là đường nữa. Đột nhiên, tôi vấp chân, ngã? xấp xuống đất. Tôi cứ nằm như thế, không ngẩng đầu lên, nước mắt giàn giụa khắp mặt. Dường như bóng tối đã? đè nặng lên đôi vai tôi. Những thân cây nhỏ mềm mại rít lên vi vút, buồn rầu.
-Giamilia! Giamilia! - tôi nức nở nghẹn ngào nuốt nước mắt.
Tôi phải xa lìa những người thân yêu gần gũi nhất của mình. Mã?i đến lúc này, nằm xoài trên mặt đất, tôi mới hiểu tôi yêu chị Giamilia. Phải, đấy là mối tình đầu, mối tình thuở niên thiếu của tôi.
Tôi cứ nằm như thế mã?i, úp mặt vào cùi tay ướt đẫm. Vừa rồi không phải tôi chỉ giã? từ Đaniyar và Giamilia, tôi đã? giã? từ tuổi thơ của mình.
Khi tôi lần mò trong bóng tối, lần được về đến nhà thì ở sân đã? nháo cả lên, tiếng bàn đạp ngựa long xong, có người thắng yên ngựa, gã? Ôxmôn say rượu ngất ngưởng trên mình ngựa, hét tướng lên:
-Lẽ ra phải tống cổ con chó hoang lạc loài ấy ra khỏi bản từ lâu rồi kia! Thật là điếm nhục cho cả dòng họ! Tôi mà vớ được nó thì tôi giết chết tươi ngay tại chỗ, tội vạ gì cũng cam lòng. Không thể để cho bất cứ thằng du đã?ng nào cũng dụ dỗ được đàn bà con gái bản ta đem đi! Nào, lên ngựa, các chàng gighit, nó không thể trốn thoát đi đâu được, ta đuổi đến ga là tóm được thôi!
Tôi lạnh toát cả người: Họ sẽ phóng ngựa đi đâu? Nhưng khi đã? biết chắc là họ đuổi theo đường cái ra ga, chứ không phải ra chỗ đường tránh tàu, tôi lẻn vào nhà, lấy chiếc áo dạ lông của bố chùm kín đầu để khỏi ai nhìn thấy tôi khóc.
Cả bản xôn xao bàn tán, thôi thì bao nhiêu điều ong tiếng ve! Các bà các chị thi nhau chỉ trích Giamilia.
-Cái con ngu đần hết chỗ nói! Được làm dâu 1 gia đình như thế mà bỏ trốn đi, đúng là nó tự xéo nát hạnh phúc của nó.
-Thử hỏi, còn thèm muốn cái gì mới được chứ? Tài sản của thằng cha ấy vẻn vẹn có độc 1 chiếc áo khoác lính cà khổ và đôi ủng rách nát!
-Thì đã? hẳn, ngữ ấy làm sao có được 1 sân đầy gia súc! 1 thằng tứ cố vô thân, cầu bơ cầu bất, khố rách áo ôm. Chẳng sao, rồi cô xinh đẹp sẽ nghĩ lại thôi, nhưng lúc ấy thì muộn rồi!
-Chính thế! Mà Xađức lại không đáng mặt làm chồng nó ư, không đáng mặt làm chủ gia đình ư? 1 chàng gighit cừ khôi nhất bản!
-Còn bà mẹ chồng nữa chứ? Không phải bất cứ ai cũng được Trời ban cho 1 bà mẹ chồng như thế! Có giỏi cứ đi kiếm cho ra 1 baibitsê như thế đi! Nó tự huỷ hoại đời nó, con bé ngu xuẩn, tự dưng vô cớ chuốc hoạ vào thân!
Có lẽ chỉ 1 mình tôi không chê trách chị Giamilia, giênê trước kia của tôi. Dù anh Đaniyar chỉ có chiếc áo khoác lính cũ kỹ với đôi ủng rách nát, nhưng tôi biết tâm hồn anh giầu có hơn tất cả chúng tôi. Không, tôi không tin rằng chung sống với anh, chị Giamilia sẽ bất hạnh. Tôi chỉ thương mẹ tôi thôi. Tôi cảm thấy hình như chị Giamilia ra đi đã? đem theo cả sức lực trước kia của mẹ tôi. Mẹ tôi rầu rĩ, gầy rộc đi, và bây giờ tôi hiểu rằng mẹ tôi không thể chịu đựng khi thấy cuộc sống đôi khi phá vỡ 1 cách quá đột ngột những nền nếp cổ xưa. 1 cái cây dù to khoẻ đến đâu 1 khi đã? bị bã?o trốc tung cả rễ thì cũng không còn trỗi dậy được. Trước đây, mẹ tôi không bao giờ nhờ ai xâu chỉ luồn kim: như vậy chạm đến lòng kiêu hã?nh của mẹ tôi. Thế mà, có lần đi học về, tôi thấy 2 tay mẹ tôi run run, mẹ tôi không nhìn thấy lỗ kim và khóc.
-Này, con luồn hộ mẹ sợi chỉ đi! - mẹ tôi bảo và thở dài nã?o nề - Giamilia rồi sẽ khổ 1 đời... Chao ôi, lẽ ra nó sẽ thành 1 người nội trợ đảm đang biết bao! Nó đi rồi! Nó rũ bỏ hết... Tại sao nó bỏ đi nhỉ? Hay ở nhà ta nó cảm thấy khó chịu?
Tôi muốn ôm lấy mẹ, an ủi mẹ, kể cho mẹ biết Đaniyar là người thế nào, nhưng tôi không dám, vì như vậy, tôi sẽ gây cho mẹ tôi vết thương lòng suốt đời không hàn gắn được.
Nhưng rồi việc tôi có dính líu vào chuyện này cũng không còn là chuyện bí mật nữa, tuy tôi chẳng có lỗi gì...
ít lâu sau anh Xađức về. Tất nhiên anh đau buồn, mặc dù trong lúc say rượu anh có nói với Ôxmôn:
-Nó đi là đáng thôi. Rồi nó sẽ chết đường chết chợ cho mà xem. Thời buổi này thiếu gì đàn bà. Ngay cả 1 cô có tóc bằng vàng cũng chưa đáng giá bằng 1 gã? trai hèn kém nhất đời!
-Đúng thế! - Ôxmôn đáp - Chỉ tiếc là hôm ấy tôi không vớ được thằng ấy, chứ không thì tôi giết quách nó đi là xong chuyện! Còn con ấy thì cứ nắm tóc nó buộc vào đuôi ngựa, kéo lê đi cho đáng đời! Chắc là 2 đứa xuống miền Nam đi hái bông sinh sống, hay đi làm thuê làm mướn, thằng này không phải là lần đầu sống cuộc đời lang thang nữa rồi! Có điều tôi không sao hiểu được là sự thể thế nào mà chẳng ai hay biết gì cả, thậm chí chẳng ai ngờ đến nữa. Chính cái con đê tiện ấy nó gây ra chuyện, tự nó dàn xếp hết! Tôi mà tóm được thì phải biết!...

Nghe Ôxmôn nói như vậy, tôi chỉ muốn nói độp vào mặt hắn: "Mi vẫn chưa sao quên được những lời chị ấy nói như tát vào mặt mi ở bã?i cắt cỏ đấy thôi. Bụng dạ mi đểu giả lắm!"
Có lần tôi ngồi ở nhà, vẽ bức tranh cho tờ báo tường của nhà trường. Mẹ tôi loay hoay bên bếp lò. Bỗng nhiên anh Xađức xồng xộc chạy vào. Mặt tái nhợt, đôi mắt cau có hằn học, anh xấn đến và gí vào mũi tôi 1 tờ giấy:
-Chính mày vẽ cái này phải không?
Tôi sững sờ cả người. Đây là bức vẽ đầu tiên của tôi. Hình ảnh Đaniyar và Giamilia sống động lúc ấy đang nhìn tôi:
-Em vẽ đấy.
-Thế ai đây? - anh chỉ ngón tay vào tờ giấy.
-Đaniyar.
-Quân phản bội! - anh Xađức quát vào mặt tôi.
Anh xé vụn bức vẽ rồi đi ra, đóng sầm cửa lại.
Sự yên lặng nặng nề kéo dài hồi lâu, rồi mẹ tôi hỏi:
-Con biết ư?
-Vâng, con biết.
Tựa mình vào bếp lò, mẹ tôi nhìn tôi với bao nhiêu băn khoăn trách móc. Rồi khi tôi nói: "Con sẽ còn vẽ 2 anh chị ấy lần nữa!" thì mẹ tôi lắc đầu đầy vẻ chua xót và chán nản.
Tôi nhìn những mẩu giấy vụn bừa bộn dưới sàn, và 1 nỗi uất giận ghê gớm khiến tôi nghẹt thở. Mặc cho người ta bảo tôi là kẻ phản bội. Tôi phản bội ai kia chứ? Phản bội gia đình ư? Phản bội dân tộc ư? Nhưng tôi không phản bội chân lý, chân lý của cuộc sống, chân lý của 2 con người đó! Tôi không thể nói với ai điều ấy, ngay cả mẹ tôi cũng sẽ không hiểu tôi.
Trước mắt tôi, tất cả đều nhoà đi, những mảnh giấy hình như liệng vòng trên sàn như những vật sống. Khoảnh khắc mà Đaniyar và Giamilia trong bức tranh nhìn tôi như người đã? thật ăn sâu vào kí ức tôi đến nỗi tôi tưởng chừng nghe thấy bài ca của Đaniyar, bài ca anh đã? hát trong cái đêm tháng Tám đáng ghi nhớ ấy. Tôi nhớ lại 2 người đã? từ bỏ bản làng ra đi như thế nào, và tôi cũng nôn nóng muốn lên đường ra đi như họ, mạnh bạo và kiên quyết dấn thân vào con đường khó khăn đi tìm hạnh phúc.
-Con sẽ đi học... Mẹ nói với bố cho con. Con muốn trở thành hoạ sĩ! - tôi cả quyết nói với mẹ tôi.
Tôi đinh ninh mẹ tôi sẽ trách móc tôi và oà khóc, sẽ nhắc đến mấy anh tôi đã? bỏ mình trong chiến tranh. Nhưng lạ thay, mẹ tôi không khóc, chỉ khẽ nói, giọng buồn rầu:
-Được con cứ đi đi... Con đã? đủ lông cánh, con muốn bay nhảy thế nào tuỳ ý... Ai mà đoán trước được, biết đâu con lại chẳng bay cao? Chưa biết chừng con nghĩ thế mà phải. Con cứ đi đi... Có thể sau này con sẽ nghĩ lại. Bôi bôi vẽ vẽ đâu phải là 1 nghề... Cứ học đi rồi con sẽ hiểu ra... Nhưng chớ có quên mái nhà mẹ cha...
Từ hôm ấy. Nhà bé tách riêng ra, không làm ăn chung với chúng tôi nữa. ít lâu sau, tôi đi học.
Tất cả câu chuyện chỉ có thế.
Học hết trung cấp, tôi được gửi đến trường cao đẳng mỹ thuật. Tại đây, tôi đã? trình bày bài thi tốt nghiệp của tôi: đấy là bức tranh tôi hằng mơ ước vẽ ra từ lâu.
Dễ đoán được rằng bức tranh ấy vẽ Đaniyar và Giamilia. 2 người đi trên con đường thảo nguyên vào 1 ngày mùa thu. Trước mặt họ là khoàng xa tươi sáng, rộng lớn.
Mặc dù bức vẽ của tôi chưa phải là hoàn mỹ - tài nghệ đâu có đến ngay 1 lúc được - nhưng tôi quý bức vẽ ấy vô cùng, nó là nỗi khắc khoải có ý thức đầu tiên của tôi trong sự nghiệp sáng tác.
Ngay cả bây giờ, đôi khi tôi vẫn thất bại, có những phút nặng nề tôi mất lòng tin ở chính mình. Khi ấy tôi bị lôi cuốn đến trước bức tranh ấy, bức tranh vẽ Đaniyar và Giamilia. Tôi nhìn 2 người hồi lâu và lần nào tôi cũng nói chuyện với anh chị.
Giờ này anh chị ở đâu, anh chị đang sóng bước trên con đường nào? Giờ đây có biết bao nhiêu con đường mới trên thảo nguyên của chúng ta: ở khắp Cadăcxtan cho đến tận Antai và Xibiri! Vô vàn con người dũng cảm đang lao động ở đó. Có lẽ anh chị cũng đã? đến những vùng ấy chăng? Chị đã? ra đi, Giamilia của tôi, chị đi trên thảo nguyên bao la, không hề ngoái nhìn lại. Có thể chị đã? mệt mỏi, có thể chị đã? mất lòng tin ở chính mình chăng? chị hã?y dựa vào Đaniyar. Hã?y để anh hát cho chị nghe bài ca về tình yêu, về đất nước, về cuộc sống. Sao cho thảo nguyên chuyển mình và ngời lên đủ mọi sắc màu! Mong chị hã?y nhớ lại đêm tháng Tám ấy! Cứ đi đi, Giamilia, đừng hồi tiếc gì cả, chị đã? tìm thấy hạnh phúc khó khăn của mình!
Tôi nhìn 2 người và nghe thấy tiếng nói của Đaniyar. Anh gọi tôi cùng lên đường: vậy là đã? đến lúc sửa soạn hành trang. Tôi sẽ đi trên thảo nguyên về bản làng tôi, và ở đấy tôi sẽ tìm thấy những màu sắc mới.
Mong sao mỗi nét vẽ của tôi đều vang lên điệu hát của Đaniyar! Mong sao mỗi nét vẽ của tôi đều phập phồng nhịp tim đập của Giamilia!

Cám ơn bạn M_M. Truyện Giamilia được lấy làm tên cho tuyển tập của Aimatop, trong đó có một truyện mà tôi rất thích tên là "Cây phong non trùm khăn đỏ". Bạn có nó ở đây ko vậy?