Chuyện tình kể trước lúc rạng đông - Dương Thu Hương

Chuyện tình kể trước lúc rạng đông - Dương Thu Hương

Chuyện tình kể trước lúc rạng đông
1
Hai mươi năm trước, vào một buổi tối mùa thu năm một ngàn chín trăm năm mươi tám đại đội trưởng Vũ Sinh mời vợ vào buồng riêng nói chuyện. Vợ anh, chị Lựu, một cán bộ phụ nữ huyện ngạc nhiên. Bình thường không người đàn ông nào gọi vợ như thế:

- Lựu này, tôi muốn nói với Lựu câu chuyện. Lựu vui lòng nhé. Mời Lựu vào buồng.

Nói song, anh đứng nghiêm trang, chờ chị rửa hai bàn tay trắng xóa bọt xà phòng. Rồi hai người bước vào buồng riêng. Dó là một trong năm gian nhà của ông bà thân sinh ra đại đội trưởng. Anh là con trai duy nhất nên toàn bộ ngôi nhà năm gian có hiên rộng, lợp ngói ta rất dày cùng cái sân có tường hoa thấp bao quanh đều thuộc quyền sở hữu của anh. Hai gian ở đầu hồi xây tường con kiến ngăn thành buồng riêng có cửa lớn thông với ba gian giữa và có hai cửa sổ, một cửa mở trông ra trước sân, cửa kia ngó ra khu vườn sau, nơi những khóm hoa móng rồng xanh om suốt bốn mùa thoang thoảng đưa hương. Một trong hai gian ấy của vợ chồng Vũ Sinh. Họ lấy nhau từ năm bốn mươi chín do đoàn thanh niên Cứu Quốc tổ chức. Hồi đó, cả hai đều là cán bộ phân đoàn.

Ðại đội trưởng Vũ Sinh gạt đống chăn gối xếp ở đầu giường vào góc trong:

- Mời Lựu ngồi.

Còn anh, anh tháo dây thắt lưng có móc khẩu súng ngắn treo trên tường. Xong đó, anh ngồi xuống cuối giường:

- Ðã từ lâu, tôi định nói với Lựu ...

Người đàn bà ngước nhìn chồng: Không có niềm vui không có nỗi buồn trong đôi mắt anh. Chỉ có vẻ thầm lặng và u uẩn đã trở thành thói quen nhiều năm nay.

Sinh đứng dậy, ra gian thờ chính giữa nhà, bưng bộ tách chén, hộp chè và phích nước vào, chờ nước ngấm, rót cho vợ một chén, cho mình một chén rồi nói tiếp:

- Lựu thấy đời sống của vợ chồng của chúng ta ra sao?

Giọng nói trầm trầm của anh khiến câu nói đó không cần là nỗi băn khoăn cần giải đáp và giống như hồi âm của một nỗi buồn từ vực sâu ký ức vọng về.

Lựu không hiểu chồng muốn nói gì. Chị hỏi:

- Sao cơ?

Vũ Sinh nhắc lại:

- chúng ta có phải là một cặp vợ chồng không, chẳng lẽ Lựu chưa hề nghĩ đến điều đó?

Người đàn bà trợn tròn mắt. Chị tưởng chồng lẩn thẩn, như người ta vẫn nói là mắc bệnh tâm thần, hoặc anh sốt âm ỉ mà không nói nên lâu dần hóa cuồng ngôn. Chị đứng dậy, định đặt tay lên trán anh. Nhưng Vũ Sinh mỉm cười, ngăn lại:

-Lựu đừng lo, tôi không ốm đâu. Sáu tháng liền tôi vẫn huấn luyện lớp hạ sĩ ngoài thao trường. Tôi muốn nói chuyện với Lựu một cách rõ ràng, nghiêm chỉnh.

Ðôi mắt anh mở rộng, nhìn chị. Ðôi mắt khôn ngoan, tư lự. Ðó không phải là đôi mắt của kẻ mắc chứng cuồng ngôn hoặc đang chìm đắm trong cơn mê sảng nào. Lựu thu tay vào lòng, bối rối ngồi xuống giường.

Ðại đội trưởng Vũ Sinh nhẹ nhàng nói tiếp:

- Chẳng nhẽ Lựu không thấy rằng giữa tôi và Lựu lâu nay...

Người đàn bà bỗng dưng đỏ mặt, từ cổ cho đến hai tai. màu đỏ mỗi lúc mỗi gay gắt và hổ thẹn thầm kín bị chôn vùi trong tâm tư chị bỗng hóa niềm căm giận. Chị quắc mắt nhìn chồng giây lát rồi quay đi.

Ðã hơn nửa năm nay, anh chưa hề một lần ôm ấp chị, đừng nói chi tới chuyện ái ân. Trước kia, hai tuần anh về một lần, vì đơn vị đóng quân cách nhà có mười hai cây số. Mỗi lần ấy, nếu anh không vướng vào các cuộc giỗ tết, thăm viếng bạn bè hoặc họ hàng, và nếu chị hoàn toàn khỏe mạnh, họ chung đụng một cách hối hả vào đêm trước khi anh đi... Nhưng sáu tháng nay, người chồng hầu như chỉ ôm ấp, hôn hít hai đứa con rồi đạp xe đi chơi rong suốt ngáy nghỉ. Dến khuya, anh mới trở về. Lựunằm ôm đứa con gái nhỏ. Chị thao thức trờ anh. Khi anh về, chị lặng lẽ như đã ngủ. Người chồng nhẹ nhàng cài chốt cửa, vén lá màn, trèo lên giường. Anh bước qua chân vợ một cách khéo léo để khỏi giẫm đạp phải chị. Rồi anh vào phía trong, sát tường, ngủ ngay. Ðôi lần anh cũng còn thao thức. Chị nghe thấy anh thở dài rồi sau đó chừng một giờ, anh mới khe khẽ gáy. còn chị, chị trăn trở tới gà gáy canh ba. Thoạt đầu, chị ngỡ anh qúa mệt mỏi vì những ngày luyện tập ở thao trường, và cả những bữa rượu kéo dài mà mấy ông chú ông bác trong họ nhất quyết bắt anh tham dự. Sau đó, chị ngờ anh có một người đàn bà nào đó, hoặc một cô gái mũm mĩm trẻ măng nơi đóng quân. Lòng ghen bóc phừng phừng như lửa. Nhưng vốn là một cán bộ của huyện hội phụ nữ, những người nổi tiếng trầm tĩnh, chừng mực, giản dị, biết hy sinh, nên chi không giám làm điều gì đó thô bạo, hàm hồ. Chị trình bày hoàn cảnh với người bạn từ thuở còn chăn trâu trên đồng làng là Hồng Thắm. Hồng Thắm là huyện hội trưởng. Chị triệu tập ngay một mạng lưới cán bộ phụ nữ xã, truyền đạt câu chuyện và yêu cầu họ mở cuộc điều tra để bảo vệ hạnh phúc cho bạn.

mặc dù, mạng lưới cán bộ phụ nữ đó đã giăng kín khu vực đóng quân của Vũ Sinh. Mặc dù, họ đã dò xét một cách thật kỹ lưỡng từ các tình tiết đáng ngờ vực nhỏ nhất nhưng cũng không có kết qủa. Vũ Sinh không có một cô gái mũm mĩm nào cả. Anh hoàn toàn vô tội. Lựu không còn cách nào hơn là yên lặng chờ đợi. Mặc dù, trong thâm tâm, chị hoang mang vì không rõ vì tình trang đó là do bệnh tình của chồng hay nỗi ghét giận ngấm ngầm không được bộc lộ. Có vài lần, chị hỏi anh:

- Em có lỗi gì với anh không?

Nhưng đáp lại đôi mắt băn khoăn, hồi hộp của chị, anh chỉ lắc đầu đáp:

- không.

Chị chẳng thể hỏi anh một câu nào khác nữa, vì sự hổ thẹn đã ăn sâu trong cội rễ tâm hồn. Cuộc sống bất thường kéo dài tới ngày người chồng đặt câu hỏi một cách nghiêm trang cho vợ ...

Ðại đội trưởng Vũ Sinh nhìn ngọn lửa căm tức vừa cháy rực lên trong ánh mắt người đàn bà. Anh đưa tay nắm tay Lựu:

- Ðừng giận tôi ... Tôi biết Lựu rất khổ tâm. Nhưng tôi không thể ... Người chồng ngừng lại, ngắc ngứ chút ít rồi nói tiếp: Tôi không thể như vậy ... Vì sao, tôi cũng chẳng biết nữa? ... Có lẽ, vì chúng ta không có tình yêu ...

Anh cúi đầu. Mái tóc anh đổ xuống trán. Những sợi tóc rễ tre, cứng, quăn tự nhiên. Lựu nhìn những sợi tóc vừa quen thuộc lại vừa xa lạ của chồng: Không có tình yêu? ... Anh ấy nói thế nào nhỉ? ... Tình yêu? ...


Vì giếng quá trong nên dễ nhìn thấy đáy
Vì mắt quá trong nên mắt nói quá nhiều...
 

Ngày đó, hai người cùng là phân đội trưởng trong tám phân đội của huyện đoàn. Họ thường gặp nhau trong các cuộc họp. Có lần, họ cùng phụ trách một đoàn dân công tải lương lên chiến khu. Dọc đường những cơn mưa rào ập xuống. Mọi người lấy áo tơi, vải sơn che gạo, cố đẩy những xe thồ nặng nhọc tới lán chú quân. Ai lấy áo quần ướt sũng. Một anh chàng cất tiếng hò:
Trời mưa ướt áo ướt quần
Nhưng sao ướt được tinh thần dân công
Hò lớ, hò lơ ...
Ðoàn người cất tiếng hò hưởng ứng. Những thanh âm bị rung chuyển trong tiếng mưa quất rào rào. Nhưng đoàn người vẫn vui như đi trẩy hội. Tới lán, họ đốt lửa sưởi. Và trong đám trai tinh nghịch ngồi hong quần áo một anh chàng bỗng lại cất tiếng hò:
Lạy trời cho cải lên xanh
Cho hoa gạo đỏ, cho anh lấy nàng ...
Lúc ấy Lựu ngồi đối diện với Vũ Sinh. Không hiểu vì sao, chị lại đưa mắt nhìn anh. Sinh cũng nhìn chị. Và cả hai người cùng đỏ bừng mặt lên.
Người thanh niên vừa cất tiếng hò thấy hai người bối rối sau câu hò đầy ý nghĩa đó thì khoái chí reo:
- A ... a ... a, bắt được qủa tang rồi nhé. Bắt được qủa tang rồi ... A ha ... ha ... ha ... "Vì cam nên quýt đèo bòng. Vì cơn gío giật, anh phải lòng... cô em...".
Cứ thế, anh ta vừa hò, vừa cười cợt vừa vỗ tay đôm đóp. Vũ Sinh và Lựu mặt đỏ tía tai, không làm sao chạy trốn được vòng tròn những làn sóng trêu cợt mỗi lúc một ráo riết bao vây họ ...
- Cô ả Lựu phải lòng anh Sinh rồi... Tụi mình lo thêu khăn tặng đám cưới là vừa...
Mấy cô bạn cùng làng đi dân công đợt ấy về kháo ầm ĩ. Cả cơ quan huyện đoàn cũng vậy. Hiển nhiên việc Vũ Sinh và Lựu yêu nhau trở thành một nội dung trong cuộc họp cán bộ đoàn. Ðồng chí phụ trách gọi hai người tới:
- Các đồng chí yêu nhau từ bao giờ mà không báo cáo tổ chức?
Cả Lựu lẫn Vũ Sinh đều ấp úng:
- Thưa đồng chí, tôi không biết, tôi không...,
Chính họ, họ cũng không thể hiểu được mình yêu nhau từ bao giờ. Sau khi đưa đoàn dân công trở về, mỗi lần gặp lại nhau, hai người cùng đỏ bừng mặt vì sấu hổ, nhưng thích thú. Một nỗi thích thú khó giải thích của tuổi trẻ. giống như cơn choáng váng êm dịu của kẻ chưa bao giờ uống rượu lần đầu được nhấp một ngụm rượu nếp pha lẫn mật ong.
- Thưa đồng chí, tôi không...
Vũ Sinh ấp úng nói lần thứ hai. Anh bỗng có cảm giác no âu. Nỗi no âu mơ hồ nhưng rất rõ ràng đè nặng trái tim và khiến anh lúng túng, hoang mang.
Ðồng chí phụ trách nhìn anh với cặp mắt thương yêu trìu mến:
- Các đồng chí yên tâm. Dù công việc chiến đấu với kẻ địch còn nặng nề, nhưng tổ chức vẫn có nhiệm vụ quan tâm tới hạnh phúc của các đoàn viên. Chúng ta có sức mạnh tập thể, các đồng chí đừng lo ngại. Mọi chuyện sẽ được giải quyết gọn nhẹ và ổn thỏa.
Vũ Sinh lật đật đứng dậy gãi tai:
- Báo cáo, tôi chưa sác định được là...
Cán bộ phụ trách đưa tay gạt anh xuống:
- Tôi hiểu, tôi hiểu... Các đồng chí không nên lo ngại điều gì...
Lựu ngồi im. Lúc đó, chị cũng hoang mang như Vũ Sinh. Thực tình, Lựu thấy thích Sinh. Có lẽ từ buổi tối trong lán dân công, khi bếp lửa bập bùng nhảy nhót, khi những gương mặt chan hòa niềm vui, má ửng đỏ vì hơi than nóng còn ánh mắt long lanh vì ánh lửa. cũng có lẽ chị là một cô gái đã tới tuổi dậy thì, còn anh là một cậu trai khôi ngô tuấn tú... Lựu không biết Vũ Sinh. Chị ở một xã hẻo lánh, còn anh sống ngay trong phố huyện. Chị chỉ biết bố anh là thày thuốc, còn mẹ anh ở nhà làm vườn, cộng thêm hàng xay hàng xáo... Nhà anh rất đẹp. Khang trang hơn ngôi nhà mái tranh, rường cột tre của thầy u chị dưới làng... Ngoài những điều đó, anh là một người xa lạ.
Thế nhưng chị không biết nói sao với đồng chí cán bộ phụ trách. Mọi ý nghĩ trong chị đều mờ nhạt, không rõ rệt. Vả chăng, lúc đó chị mười tám tuổi. chưa hề cầm tay người con trai nào. Chưa hề thầm thương trộm nhớ ai. ngoài công tác đoàn thể, Lựu chỉ có niềm vui duy nhất là về thăm thầy u và lũ em nhỏ. Ði cấy cho nhà vài buổi. Ði gọi lũ em đi chăn trâu hoặc bắt ốc ngoài đìa về luộc nồi khoai bở lên ăn lúc còn nóng hôi hổi hoặc ngồi bới tóc sâu bắt chấy cho u. Từ dạo đưa đoàn dân công về, thêm một nỗi thích thú nữa là gặp Sinh. Vừa thích vừa sợ, vì Lựu thấy anh sinh trai hơn mình, sang trọng hơn mình. Anh biết để mái tóc kiểu thành thị và kể chuyện thơ Nhị Ðô Mai, đọc Kiều rất giỏi...
- Các đồng chí cố gắng công tác cho tốt. Tổ chức sẽ quan tâm tới các đồng chí với khả năng cao nhất.
Cán bộ phụ trách kết thúc với câu nói đó. Xong anh hối hả bước ra, để đôi bạn trẻ có thời gian tâm sự.
- Báo cáo...
Vũ Sinh đuổi theo, nắm vạt áo anh. Nhưng người cán bộ phụ trách mỉm cười gạt tay Sinh một cách khéo léo. chắc hẳn, anh tưởng chàng trai làm một động tác để tránh cơn e thẹn.
khi người phụ trách đi hẳn. Vũ Sinh quay vào nhà. Tâm hồn anh tràn ngập nỗi bối rối
Lựu vẫn ngồi trước bàn, lấy ngón tay nhúng vào cốc nước nụ vối rồi vẽ lên bàn những hình tròn méo mó. Hết hình nọ tới hình kia. Cô cố gắng để vẽ được một hình tròn thật đẹp nhưng không nổi. Những ngón tay cô thô cứng, vụng về. Thấy Sinh vào, cô ngước mắt nhìn anh.
Sinh hỏi:
- Lựu thấy thế nào?
Cô gái lúng búng trong miệng:
- Em thấy... cũng tốt thôi...
Vũ Sinh ngồi im. Lúc đó, tới lượt cô hỏi anh:
- Còn anh thấy thế nào?
Sinh đang nghĩ ngợi gì đó. anh chợt quay đầu nhìn cô như vừa dứt khỏi dòng mộng mị. Anh cũng đáp lại cô bằng một giọng vô cùng bối rối:
- Mình ấy à... Mình thấy... tổ chức rất quan tâm, rất tốt...
Nói song mặt đỏ lững, anh cúi xuống.
Lúc đó lũ trẻ đi học qua, cấu trí nhau rồi cười ré lên, chạy di chạy lại qua cửa. Tưởng như để trêu cợt hai người. Ðôi trai gái xấu hổ vội vã đi ra, mỗi người một nẻo. Không lời hẹn hò gặp gỡ. Họ để lại trong gian nhà trống vắng mấy chén nước nguội và những hình vẽ chưa khô trên mặt bàn. Những hình vẽ cố gắng hết sức nhưng không sao tròn nổi...
Ðã chín năm qua rồi. Ðám cưới đời sống mới thời kháng chiến do đoàn thể nhiệt tình tổ chức đã đem đến cho hai người một đứa con trai và một đứa con gái. Hai sợi giây thắt họ trong cuộc sống gia đình. Nhưng trái tim họ lại giống như đôi ngựa, mỗi con chạy mỗi đường, càng chạy càng cách xa nhau.
Người nhận ra điều này trước tiên là Vũ Sinh.
Vì giếng quá trong nên dễ nhìn thấy đáy
Vì mắt quá trong nên mắt nói quá nhiều...
 

Sau khi cưới nhau một năm, lúc Lựu có thai đứa con trai đầu lòng hai tháng. Sinh phải đi công tác ở huyện bên.
Một chiều, vì trời sập tối trước khi tới bến đò, anh đành phải rẽ vào nhà một người thợ rèn ngủ nhờ. Cặp thợ rèn mới cưới nhau ba năm. Họ rất vui tính và tốt bụng. Họ nhất định bắt Vũ Sinh ăn cơm gạo mới với thịt lợn nướng và dưa cải. Còn vắt cơm nếp anh đem theo, cô vợ rán lên giòn như bánh chưng ngày tết để trồng và người khách ăn tráng miệng.
- Mời anh, anh phải nhanh xuống đũa không ngoảnh đi ngoảnh lại là đĩa nhẵn như chùi... Nhà em được cái khảnh ăn lắm. Mỗi bữa chỉ hết hai bơ gạo trắng có ngọn thôi...
Cô vợ vừa mời khách vừa trêu chọc trồng. Anh chồng thấy thế làm vui thích lắm, cười tít mắt đáp lời:
- Chỉ được cái nói oan cho người ta?... Mỗi bữa mình hết có tám lạng gạo chứ đâu mà hai bơ trắng?...
Mỗi bơ trắng đong được bốn lạng rưỡi gạo. Vũ Sinh biết thế, anh cười.
Cơm xong cô vợ lại bắc tiếp nồi khoai luộc lên bếp than. Chừng nửa giờ sau, mùi khoai chín cạn cháy sém đã bốc lên mùi thơm lừng ba gian nhà nhỏ. Anh chồng xao tay:
- Anh lại xơi khoai với vợ chồng chúng em. Các cụ có câu : Ăn cơm no bụng thấy khoai vẫn thèm...
Nói xong, anh kéo Vũ Sinh ngồi xuống gần bếp than mở cái vung đát úp nồi hông khoai cho hơi bốc trắng, rồi thò tay nhón từng củ khoai ra, miệng xuýt xoa kêu nóng. Cô vợ rửa bát xong thấy vậy nguýt yêu chồng:
- Trông rõ đẹp chưa kìa. Ðưa tay sờ lên tai cho đỡ phỏng.
Anh chồng trẻ lại tít mắt cười, tay đưa lên nắm chặt vành tai. Bên ngoài gío bấc rít ù ù. Những tiếng gió bị tiếng cười trẻ trung tràn trề hạnh phúc của cô vợ trẻ át đi.
Sinh im lặng ăn khoai.
- Ngon không anh, khoai vùng này nhất hạng là bở. Anh thợ rèn hỏi.
- Ngon lắm.
Sinh gật đầu. Nhưng anh không có cảm giác gì mới lạ về miếng khoai đang ăn. Anh sững sờ vì cảnh sống của cặp vợ chồng thợ rèn. Anh và Lựu chưa bao giờ có được những phút giây như thế. Chưa từng một lần anh nhìn Lựu với ánh mắt đam mê, mãn nguyệt như anh chàng thợ rèn này. Cũng chưa bao giờ, Lựu có những cử chỉ bộc lộ yêu đương nồng nàn như cô thợ rèn mập mạp ấy.
Bếp than dần dấn nguội đi khi câu chuyện vãn và tiếng gío rít mạnh hơn.
- Ngủ đi.
Anh thợ rèn nói cụt lủn, rồi đứng dậy, vặn lưng răng rắc. Chờ khách mắc chiếc màn cá nhân, trùm chăn chiên xong, chủ nhà thổi đèn, phụt một tiếng rồi vào buồng. Cô vợ trẻ đã vào trước, sửa soạn chăn chiếu. Anh chồng vào, họ lại trêu ghẹo nhau rinh rích cười. Mới đầu cô vợ còn nhắc:
- Khẽ chứ, cho anh cán bộ đoàn ngủ...
-Ðừng có cấu người ta thế, bên ngoài anh ấy nghe tiếng anh ấy cười cho...
Sau, cô vợ trẻ cũng quyên mất điều đó. Hoặc cô nghĩ rằng ông khách đi đường mệt nhọc đã ngủ say rồi. Và cặp vợ chồng chủ nhân thả sức truyện trò, chọc ghẹo nhau âu yếm nhau như mọi đêm.
Vũ Sinh không ngủ được. Anh ghe rõ mọi lời nói, anh hình dung rõ những cử chỉ của cặp vợ chồng chủ nhà. Anh chồng rúc đầu vào tóc vợ hít hà như trẻ con ngửi cốn rang ngày tết mồng năm. Anh khen lấy khen để mùi hương nhu và mùi lá bưởi. Kể cả mùi mồ hôi sau gáy còn đọng lại vì suốt ngày kéo bễ và nấu ăn, anh tràng cũng thấy thơm. Còn cô vợ trẻ vừa đẩy chồng ra xa, lại vừa thọc tay vào nách chồng khiến anh chàng cứ nấc lên từng cơn cười ngây ngất...
Sinh bàng hoàng. Xưa nay, anh chưa chứng kiến cảnh sống lứa đôi một cách tỏ tường. Bây giờ, người ta mới biết khi người ta yêu nhau, cuộc sống chung mặn nồng, say sưa đến thế. Giống như kẻ sống suốt đời trong núi lần đầu tiên thấy biển, anh ngỡ ngàng trước những cơn ào ạt trắng xóa của biển khơi, nơi nước liền với chân trời trong một không gian mênh mông choáng ngợp.
Sáng hôm sau, anh tiếp tục qua đò, làm công việc của mình. Nhưng khi trở về nhà, một nỗi buồn lạnh lùng thấm trong tâm hồn khiến anh muốn rã rời chân tay. Lúc đó, anh chưa nhận thức được thảm kịch của mình, nhưng anh mơ hồ đoán định được nỗi bất hạnh sẽ tới. Trước đây, anh chưa bao giờ yêu Lựu. Nhưng anh chưa ý thức được điều đó nên cuộc sống trung vẫn diễn ra tẻ nhạt nhưng bình yên. Giờ khi đã có ý thức điều đó. Cuộc sống chung với anh đã khiến nặng nề.
Năm sau khi đứa con trai tròn năm tháng. Vũ Sinh nhập ngũ. Anh được đề bạt trung đội trưởng ngay ngày đầu tiên mặc áo lính. Ðơn vị anh đóng quân ngay Thái Nguyên. Từ ngày đó cho tới hội nghị Giơ-ne-vơ ký kết. Năm cửa ô xòe cánh hoa đón đoàn quân kháng chiến trở về, anh không một lần về nhà.
Trong khoảng thời gian ấy, có lần đơn vị Vũ Sinh đóng quân tại một bản Thái Trắng. Chủ nhân nhà anh ở là một ông già. Ông có hai cô con gái. Cô lớn, bị bắt vào đội xòe của quan châu. Cô nhỏ, đi dân công nuôi bộ đội kháng Pháp. Ông già uống rượu như uống nước, kể chuyện thật hay. Hết thời hạn đóng quân, đơn vị anh lên đường,ông ra tiễn hết một con đèo. Lúc sắp từ giã chợt ông giơ tay chỉ về ngọn núi phía trước:
- Ơ... con út đã về kìa. Con út đã về rồi đó...
Vì giếng quá trong nên dễ nhìn thấy đáy
Vì mắt quá trong nên mắt nói quá nhiều...
 

Phải một lúc, Vũ Sinh mới nhận ra người con gái đang băng qua con đường lượn quanh núi đi về phía mình. Một nàng tiên từ một thế giới mộng ảo bước ra, tha thướt trong bộ váy áo trắng, lúc ẩn lúc hiện trong ánh nắng chiều và giữa sắc sanh trùng điệp của núi rừng, Sinh đứng đờ người hồi lâu. Tới lúc đại dội trưởng chào ông già lần cuối cùng và giục mọi người lên đường anh mới sực tỉnh. Họ cũng tiến về phía con đường lượn quanh núi, ngược chiều cô gái Thái. Không ai nói, nhưng tất cả đoàn quân đều phập phồng chờ đợi lúc gặp mặt người đẹp. Có lẽ người hồi hộp nhất là Vũ Sinh. Mặc dù không mang vác nặng tim anh cứ đập rộn lên như trống trận.
Chừng mười phút sau, họ gặp cô gái. Cô chào bộ đội với giọng trong veo, lảnh lót như tiếng chim. Ðại đội dừng lại vài phút, nói chuyện về bản của cô mà họ vừa từ giã. Cậu liên lạc đại đội kể chuyện vanh vách về ông già sinh ra cô, mặc dầu cậu ta chỉ sang chơi dăm ba lần. Còn Sinh, Sinh đứng im, nghiêm trang nhưng không thể rời mắt khỏi khuân mặt sinh đẹp của cô gái. Một gương mặt kiều diễm, làn da hồng mịn, hai tràng mày gọn sắc như hai nét mực tầu, sống mũi thanh và làn môi tươi tắn. Vẻ mặt đẹp trinh trắng, mãnh liệt của rừng sâu. Khi cô đi rồi, gương mặt cô, tấm thân mềm dẻo bó trong bộ áo váy của cô không rời anh nữa. Cô như ngôi sao rực rỡ hiện lên giữa chốn núi non trùng điệp, và giữa trái tim trống trải, bơ vơ của anh. Anh cứ tương tự anh cho mãi tới sau này, khi anh gặp người đàn bà thực sự của cuộc đời anh...
- Tôi muốn chúng mình nhìn lại mọi chuyện cho rõ ràng. Bởi vì cuộc đời còn dài quá...
Ðại đội trưởng Sinh nói chậm rãi. Anh không nhìn vợ:
- Thực sự chúng ta chưa kịp yêu nhau đã tổ chức cưới. Lúc đó, cả tôi và Lựu còn qúa trẻ nên không đắn đo...
Người đàn bà lắng nghe, chăm chú. Chợt nghĩ rằng lúc sắp lấy anh, chị cũng còn thinh thích hai chàng trai cùng làng.Một anh có bằng Séc-ti-phi-ca, làm hương sự. Còn anh kia vào bộ đội trước lúc chị lên huyện. Kể ra chị cứ lấy một trong hai anh ấy cũng chẳng khác gì Vũ Sinh là bao... Vậy, tại sao, chi không nghĩ ra điều đó?... có lẽ vì sự chế nhạo, ghép đôi của mọi người khiến chị tưởng rằng chị yêu Sinh hơn hai tràng kia chăng? cũng có lẽ lúc đó chị chưa nghĩ được điều gì cho đến đầu đến đũa...
Người chồng tiếp tục nói:
- Nhiều lần, tôi cứ nghĩ,gía như chúng ta sớm nhìn nhận ra điều này... Hồi hòa bình lập lại chẳng hạn. Lúc đó, chưa có con Mai...
Anh lại cúi đầu theo thói quen, lùa tay vào mái tóc. Người đàn bà đột nhiên bật tiếng thở dài. Chị hiểu chồng muốn nói: "Gía cứ bỏ nhau ngay lúc đó lại rễ ràng hơn...". Chị nhớ cảm giác đau đớn của mình vào một buổi sáng đón anh về. Giữa đám đông các ông chú, bà bác, các cô cậu, lũ cháu, anh hoàn toàn thoải mái, vui vẻ, mừng rỡ... Chị kiên tâm chờ đợi như những người đàn bà khác. Biết rằng một chiến sĩ từ mặt trận chiến thắng trở về là niềm vui chung cho tất cả những ai có liên quan huyết thống và quê hương với anh. Nhưng, khi mâm cỗ cuối cùng đã dọn xong, khi mọi người đã ngủ ngon lành sau một ngày cười nhiều, khóc nhiều, nói nhiều và ăn uống ngon lành. Lúc đó, chị chờ anh với niềm khát khao tự nhiên của một người vợ đã qua bốn năm đằng đẵng xa chồng. Anh vào. Anh hỏi chị những câu anh đã hỏi nhiều người thân một cách nhạt nhẽo. Dường như anh phải cố gắng để nghĩ ra những câu hỏi đó cho có chuyện mà nói. Chị cũng trả lời anh những câu mà bố mẹ chồng, anh em chú bác chồng nói rồi. Tới một khoảng khắc im lặng vô duyên cớ, ngượng ngùng, oi nóng. Rồi sau khoảng khắc đó, anh hối hả chung chăn gối mới chị, gấp gáp và thất thường. Một giấy lát cảm xúc thoáng qua cả hai người cùng nằm im. Chi ngửi mùi rêu bay lên từ chân giường, mùi hoa móng rồng phía vườn sau theo gío đưa vào, mùi chăn chiếu ẩm mốc quạnh hưu... Chị thấy những mùi cũ kỹ đó sẽ còn cũ kỹ mãi như thế. Còn anh, Anh cũng hít mùi thơm ngọt ngào của thứ hoa móng rồng hoàng anh - loài hoa cánh dày có màu vàng như màu lông chim hoàng anh. Anh đã hái hoa đó từ khi anh mười một tuổi. Nên mùi thơm của nó thấm sâu vào tâm hồn. Nó là dĩ vãng thân thuộc của anh... còn mùi rêu ẩm ướt dưới chân tường, mùi giường chiếu, và hơi thở của người vợ bên cạnh anh đều là xa lạ. chúng ở tít xa, nơi nào đó, bên ngoài khoảng sáng trong tâm hồn. Tiếng nói mê ú ớ của đứa con trai khiến anh nao lòng. Anh quay sang hôn vụng nó trong giấc ngủ. Rồi sau đó anh lại nằm ngửa lên, không thể nào quên được hình ảnh cô gái thái và mùi hoa móng rồng. Mùi hương của tuổi thơ và hình ảnh nàng tiên trắng trong ảo mộng theo anh vào giấc ngủ...
Anh cứ sống như vậy. có những lần, chung chăn gối với vợ nhưng anh tưởng mình đang ôm ấp người con xinh đẹp tha thướt trong bộ váy áo trắng sinh đẹp kia. Khi bừng tỉnh, anh cảm thấy như bị rơi xuống đáy vực. Một nỗi tức giận khiến anh vùng lên, mở chốt cửa ra vườn, hút thuốc...
- Cũng đã nhiều lần... Người chồng tiếp tục nói với giọng đều đặn: Nhiều lần, tôi cứ nghĩ rằng chúng ta cũng đã qua thời xuân xanh, vì con cái cứ duy trì cuộc sống này cho hết đời... Nhưng Lựu thông cảm, càng ngày tôi càng xa Lựu hơn ... Mà đã không yêu, không xúc động, không thể... Lựu sẽ khổ... không chỉ một vài tháng, dăm ba năm mà suốt đời...
Anh uống một ngụm nước, hắt phần cặn qua cửa sổ ra sân, nói khẽ: không thể nào cố gắng... tình yêu, không thể cố gắng được... Lựu có nghĩ như tôi không?...
Người đàn bà ngẩng đầu nhìn chồng. chị mơ hồ điều anh nói là đúng. Căn buồng chị sống, với mùi hoa móng rồng, mùi rêu mốc và mùi chiếu giường quạnh hiu cũ kỹ sẽ suốt đời cũ kỹ. Vì không có hơi ấm của người đàn ông. Vì không có tình yêu nồng nàn của người đàn ông ấp ủ. Anh chồng của chị, anh chỉ ghé qua vội vã nhu một kẻ đi đường ghé qua túp lều nát uống tạmbát nước vối. Chị không thể nào biến đổi anh trở thành một người đàn ông khác, một người có khả năng yêu thương chị, ôm ấp chị, sưởi ấm cho chị... Nhưng nếu mất anh?... Chị nghĩ tới hai đứa con của mình, tới những năm tháng đợi chờ vô vọng, những công sức chị đã bỏ ra đẻ tu tạo mảnh vườn sau, vườn trước. Từ hàng rau, khóm ớt, mấy luống rau tới gốc cây vối xanh om, dẫy hoa móng rồng đều có mồ hôi chị nhỏ xuồng. Vả chăng, với khả năng kinh tế eo hẹp của chị, một khi rời khỏi ngôi nhà này, chị sẽ bơ vơ... Nỗi tủi nhục như những con sóng dâng lên trong người đàn bà. Chị kêu:
- Nhưng còn con cái, còn nhà cửa... Tôi sẽ...
Và chị òa lên khóc.
Vì giếng quá trong nên dễ nhìn thấy đáy
Vì mắt quá trong nên mắt nói quá nhiều...
 

Ðại đội trưởng Sinh đứng dậy, ra ngoài sân rút khăn mặt mang vào cho vợ lau nước mắt.
- Có, tôi có nghĩ nhiều đến điều đó. Hai đứa con có thể là trở lực cho Lựu đi bước nữa. Ông bà nội sẽ nuôi cả hai đứa. Còn nhà Lựu có thể vẫn cứ ở đây. Còn nếu Lựu không muốn, tôi sẽ thu xếp để tạo cho Lựu một chỗ mới. Một căn nhà, gàn nơi Lựu công tác, thuận tiện cho sinh hoạt.
Người đàn bà lắng nghe. Chị ngừng lại một chút để sau đó lại thốt lên kêu:
-Nhưng mà...
Tới đó chị không nói được thêm lời nào nữa vì bị những cơn nức nở nhấn chìm.
Vũ Sinh bước ra ngoài. Anh ngồi trên bậc cửa, nhìn ra sân. Anh nghĩ. Rồi anh lại tự nhủ:
-Không có nỗi khổ nào không vượt qua được. Trong cuộc đời, người ta phải biết vượt. Như con cá vượt qua thácVũ Môn... Ðừng tặc lưỡi. Tặc lưỡi một lần sẽ đeo đẳng nỗi khổ suốt đời...
Anh trở vaò buồng đặt tay lên vai vợ:
- Lựu nín đi và bình tĩnh suy nghĩ. Mọi việc đều do Lựu quyết định. Nếu Lựu không muốn chúng ta cứ sống thế này mãi cũng được... Nhưng chắc chắn cả hai đều khổ. Và người đau khổ trước hết là Lựu... Tôi thương Lựu vô cùng. Nhưng Lựu hiểu cho... Tình yêu, không thể cố gắng mà có...
Người đàn bà lắng nghe những lời nói chậm rãi, buồn bã nhưng chắc chắn của chồng. Chị không khóc nữa. Vả lại, lúc đó, ngoài ngõ đã có tiếng reo của hai đứa trẻ. Chúng theo ông bà sang làng bên ăn cỗ đã trở về.
Ðại đội trưởng Vũ Sinh đi rồi. Lựu nằm ngẫm nghĩ.
Qua một thời gian vật vã, chị chợt nhận ra những điều anh nói thực sự đúng đắn. Cũng giống như người đi rừng, quanh quéo mãi trong các dãy núi, tới lúc nào đó, vượt khỏi cánh rừng mới nhìn thấy chân trời. Lựu viết thư cho chồng. Trước khi viết, chị định hỏi Hồng Thắm, người bạn thân thiết và là thủ trưởng cơ quan của chị, nhưng Hồng Thắm vừa lên Hà Nội tập trung học chính trị mười tám tháng. Lựu về nhà, viết thư nói với chồng rằng chị đã nhận ra thực sự, rằng anh nên mau chóng trở về để giải quyết việc ly hôn. Chị là người đàn bà thực tế, nên chị hiểu rằng đàn bà con gái có thì, rằng mỗi tuổi nó đuổi xuân đi...
Ðại đội trưởng Vũ Sinh thu xếp công việc trở về ngay. Anh lo xây cho chị một ngôi nhà nhỏ ba gian xinh xắn, với một trái bếp ngay cạnh cơ quan chị làm việc. Khi toà án giải quyết cho ly hôn, ngôi nhà cũng vừa hoàn tất. Lựu bình tĩnh. Chị không buồn vì thấy chồng là người đàng hoàng, rất biết đối sử và anh không có lỗi lầm gì cả. Chị chờ đón một tương lai phía trước. Hai người chia tay nhau như những người bạn, mặc dù có đôi chút ngậm ngùi.
- Rồi Lựu sẽ gặp một người yêu thương Lựu thực sự và sẽ có hạnh phúc. Tôi xin lỗi Lựu vì những ngày tháng chúng ta đã sống với nhau. Nghĩ tới qúa khứ, tôi cảm thấy mình là kẻ có tội, dù chính tôi cũng chẳng sung sướng gì ... Cái tội duy nhất của chúng ta là chúng ta không biết nghĩ...
Vũ Sinh nói lời cuối cùng trên đoạn đường Lựu đưa tiễn anh. Ðó là một ngã ba. Một phía đường chạy vào trong phố huyện, nơi Lựu làm việc. Một phía chạy về ngôi nhà cũ của Vũ Sinh. Phía thứ ba, là đường dẫn tới trường huấn luyện của quân đội. Ðường cát mịn. Sau cơn mưa sạch tinh khôi. Những hạt cát lấp lánh dưới mặt trời. Chúng tựa như một dải bạc, bị cây gậy nào đập xuống, làm vỡ nát và bắn lên tung tóe muôn ngàn ánh sao.
Vì giếng quá trong nên dễ nhìn thấy đáy
Vì mắt quá trong nên mắt nói quá nhiều...
 

Ðại đội trưởng Vũ Sinh trở lại thao trường. Nơi ngày ngày anh hướng dẫn lớp tân binh và từng người trong bọn họ đã trở thành thân thuộc. Trời không có gió nên những bụi cỏ lá nhọn đứng im phăng phắc, chĩa tia lá xanh sáng chói vì sương mai phản chiếu ánh bình minh. Từ dãy nhà bên trái, một người đàn ông trẻ, cởi trần, bận quần đùi màu lá úa nhảy bổ ra:
- A, thủ trưởng đã về, thủ trưởng đi phép đã về. Các cậu ơi! Thủ trưởng có quà gì đấy?
Vũ Sinh cười, lẳng lặng móc trong ba lô lấy gói thuốc với nửa cân chè lam mẹ anh đặt người quen trước lúc anh lên đường:
- Có thuốc sợi với chè lam thôi.
Trong đám tân binh bao quanh anh có người đưa mắt lườm anh chàng bận quần đùi:
- Thủ trưởng có chuyện buồn... Thủ trưởng đang vất vả lại còn mè nheo quà với bánh. Cái cậu Ðỏ này thật vô duyên.
Ðỏ, anh chàng cởi trần trùng trục, vừa béo vừa đen quay ngay lại:
- Chuyện gì mà buồn?... Vợ chồng không nên duyên phải kiếp thì bỏ nhau, tìm hạnh phúc khác. Cha mẹ, anh em chết đâu mà buồn?... Anh cổ giả bỏ mẹ.
Vũ Sinh dàn hoà:
- Thôi, thôi... Mời tất cả vào nhà uống nước, hút thuốc. Khỏi phải lên chỗ tôi. Các cậu có chè không?
- Báo cáo thủ trưởng, chè Thái loại một ạ... Ðể dành đúng ngày chủ nhật, thủ trưởng lên trả phép chúng em mới đem ra...
Ðỏ lau chau đáp, chạy vào nhà trước. Vũ Sinh cởi ba- lô, đặt lên giường rồi ngồi xuống. Anh nhìn hạ sĩ Ðỏ lăng xăng chạy đi, chạy lại tìm ấm đun nước, lấy gói chè, hét người này rửa ấm chén, người kia thu dọn chiếu chăn lấy chỗ ngồi... Gương mặt Ðỏ tròn căng, tràn trề sinh lực và niềm vui sống.
"Chính cậc ta cũng không ngờ rằng cậu ta đã đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của mình..." Vũ Sinh thầm nghĩ.
Cách đây hai năm, khi tiếp nhận lớp tân binh mới này, anh thường thường phải quan tâm tới Ðỏ. Trước tiên, vì gương mặt mạnh khoẻ, hồn nhiên pha chút lém lỉnh của cậu ta. Sau nữa, vì những vụ nghịch ngợm của Ðỏ khiến nhiều lúc, không khí nghiêm trang cần thiết và kỷ luật quân nhân bị phá vỡ. Ðại loại, giữa những lúc cần chỉnh đốn hàng ngũ quân trang quân phục thì dăm bảy tân binh người thành phố thường dãy nảy, la hét hoặc chạy cuồng lên như người bị kiến cắn, hoặc mặt tái xanh tái tử, nói không ra hơi... Vì họ đột nhiên thấy trong lưng, trong bụng, trong đũng quầnmột bọc chuột non đỏ hỏn, vài con đỉa nhun nhoe vòi, hoặc một con bọ nẹt xanh lè to bằng ngón tay cái... Lần khác, đang kỳ chỉnh quân một buổi tối, chính trị viên vừa bước lên bục giảng thì từ góc nào đó. Có tiếng ho khù khụ vang lên. Tiếng ho khàn khàn, rít khò khè trong họng như tiếng ho của người già mắc chứng siễn lâu năm. Chính trị viên chờ dứt tiếng ho, hội trường im lặng mới bắt đầu nói. Nhưng chỉ hai phút sau, vẫn tiếng ho đó lại cất lên, từng hồi ngắn, liên tục. Chính trị viên đặt giáo án xuống mặt bàn, nhìn mọi người. Dưới hội trường, người nọ nhìn người kia, tiếng ho lục khục,
khào khào quái gở đó vẫn cứ vang lên nghe rợn cả tóc gáy.
- Tất cả các tiểu đội kiểm tra xem đồng chí nào bị suyễn cho về doanh trại nghỉ.
Có lệnh như vậy.
Các A trưởng nghi nghi hoặc hoặc nhìn vào tận miệng từng người trong tiểu đội của mình để tìm ra nguồn gốc tiếng ho quái đảm nọ. Tuy nhiên, không có một tia hy vọng nào... Mất nửa giờ, người ta mới phát hiện ra con cóc to sụ, nằm góc nhà cất tiếng ho đau khổ vì miệng nó bị khâu lại và bên trong, có một mồi thuốc lào to tổ bố...
Sau vài lần cảnh cáo. Ðỏ bớt những trò tinh nghịch ấy đi.
Vũ Sinh mến anh tràng tân binh tinh nghịch vì thấy ở Ðỏ một điều anh đang thiếu. Ðó là sự rành mạch trong cuộc sống, sự thẳng thắn nhiều lúc qúa giản đơn nhưng lại là con đường ngắn nhất tới chân lý.
Một lần, trong giờ giải lao trên thao trường. Vũ Sinh bất trợt nghe được câu truyện về đời tư của Dỏ. Hôm đó, họ đã thực tập một bài tập nặng về xạ kích. Dại đội trưởng Vũ Sinh quyết định kéo dài giờ giải lao thêm mười năm phút nữa. Ðám tân binh reo hò ầm ĩ. Tất cả kéo vào chân ngọn núi đất bên thao trường trú nắng. Bóng thông mát rượi phủ xuống mái đầu nóng rực và những gương mặt nhễ nhại mồ hôi của những người lính. Gió mang hương lúa từ phía đồng xa tới và hương bạch đàn liễu ở những trái đồi quanh quất khiến không khí nhẹ bỗng như cánh diều.
Vũ Sinh ngồi một mình sau đống cỏ khô. Dân trong xóm trại đã đánh thành đống đợi tới ngày đốt lấy tro ủ phân. Anh bỏ mũ, nheo mắt nhìn mỏm trời trên chót đỉnh những hàng thông cao vọt. Bên kia, đám tân binh đang uống nước, hút thuốc, tranh nhau xin lửa một cậu A trưởng. Họ bàn tán về đám con gái trong xóm trại. Mấy cậu trai tơ cười rinh rích. cười to nhất lại là Ðỏ.
- Mày nhát như cáy ấy - Ðỏ cất tiếng nói - Ðã thích thì cứ nói tuột ra rằng: Em ơi, anh xin được chết vì em đây. Em muốn sai gì anh cũng làm tất tật. Còn cái con bé Thu béo lặc lè ấy có đến, cứ đứng ngay trước cửa doanh trại, chắp tay vái: Kính thưa em, em săn đón lòng anh cảm kích lắm. Nhưng khổ nỗi anh không yêu em được. Vậy thì em lo đi tìm mối khác cho khỏi lỡ ngày lỡ buổi. Kẻo mà tuổi xuân em thổi vèo vèo qua cái cửa doanh trại này thì anh đau ruột lắm... Cứ thế có phải xong chuyện không?... Ðằng này, đứa yêu cũng không dám nói rằng yêu. Ðứa ghét cũng không dám nói ghét. ấp úng như ngậm hạt thị. Lúc thì trốn, lúc lại nói dối quanh là đi vắng để nó đứng rình. Ngồi trong nhà mót đái không chịu được chạy ra nhà vệ sinh, nó trông thấy be ầm lên: i anh ơi, anh nói rối em nhé... Thế có dại mặt không? Ðàn ông gì cái thứ mày?... Cứ mặc quần không đáy của đàn bà lại hơn...
Cả đám cười giàn giụa.
Rồi tếng cậu A trưởng tiếp theo:
- Cứ như Ðỏ mà lại hay đấy. Hai mươi ba tuổi, hai đời vợ như chơi.
Ðỏ cãi lại:
- Làm gì có hai đời? Tôi đụng tới nó lần nào mà coi là hai vợ được?... Còn chuyện các cụ cưới xin, đẫu có tới năm lần cũng coi như năm lần thịt lợn liên hoan thôi. Tôi tuyên bố rồi. Lập trường vững như bàn thạch.
Ðám tân binh nhao nhao:
- Tuyên bố thế nào cơ?... Kể đi Ðỏ. Kể chuyện lấy vợ của cậu đi cho anh em nghe. Thủ trưởng cho giải lao thêm mười năm phút nữa cơ mà.
Ðỏ gắt:
- Kể gì kể mãi thế?... Tôi đã nói rồi.
- Làm gì mà kể mãi. Cậu mới kể một lần cho A trưởng với tớ thôi. Còn cả bọn này chưa đứa nào nghe hết.
- Ðúng đấy, anh Ðỏ kể đi. Ðể đàn em còn học tập kinh nghiệm chứ.
Ðỏ dặng hắng một tiếng thật to rồi đĩnh đặc nói:
- Bố tớ có một cái lò ấp trứng vịt. Năm mười bốn tớ đã phải ra coi lò đảo trứng cho ông cụ rồi. Dạo ấy, tớ có đứa bạn gái tên là Tính. Nó vói tớ cắt cỏ chăn trâu với nhau từ lúc cởi truồng lội sông cơ. Lớn lên hai đứa cùng học một lớp. Hết cấp hai, Tính ở nhà làm ruộng còn tớ lên học lớp tám trên tỉnh. Cứ vụ hè, lại về quê coi lò ấp, đảo trứng cho cụ. Tối nào cũng vậy, tớ ăn cơm trước ra nhận lò. Ông cụ về nhà ăn cơm và ngủ luôn. Khoảng chừng bảy giờ, đom đóm lập loè ngoài đồng là Tính lại ra. Hai đứa tớ nói chuyện rủ rỉ. Chẳng biết chuyện gỉ chuyện gì nhưng cứ say sưa như điếu đổ. Giá bây giờ, có ai hỏi hồi đó hai đứa nói những điều gì thì tớ chịu chêt, không thể nào nhớ ra. Nói chuyện chán, lại luộc trướng ăn. Có đêm hai đứa chén hết mười năm qủa. Tính bảo:
- Lấy qủa hỏng mà ăn, không bố mắng chết.
Tớ lắc đầu:
- Người hơn của hay của hơn người?... Cứ chọn qủa ngon nhất mà chén. Mình làm ra, mình phải ăn miếng ngon trước đã.
Hôm sau,ông cụ cằn nhằn thật nhưng tớ cứ lờ đi như không. Rồi cụ đành phải thôi... Cứ thế đến năm tớ thi hết lớp mười, tròn hai mươi tuổi. Ông cụ bảo:
- Thi xong ở nhà lấy vợ.
Mình tưởng ông cụ đã thấy hai đứa khăng khít thế thì sẽ hỏi cưới Tính nên gật đầu ngay:
- Bố no cũng vừa rồi đấy bố ạ.
Ông cụ bảo:
- Mai, mặc áo quần tề chỉnh sang thôn Hạ với tao.
Mình trợn tròn mắt lên:
- Sang thôn Hạ làm gì cơ chứ?
Ông cụ chỉ cái thúng sơn đựng cau trầu, chè thuốc đã sắm từ lúc náo đó mà mình không biết:
- Sang hỏi vợ cho mày.
Mình nghi hoặc không hiểu ông cụ định đoạt thế nào, liền hỏi:
- Ai cơ?
Thế là ông già liền dõng dạc nói:
- Hỏi con bé Thuận nhà ông Hương Mộc chứ còn ai nữa?
Mình tái người đi. Lúc đó, mình mới vỡ lẽ câu chuyện. Nhưng mình đối phó ngay. Mặc áo vào, mình dõng dạc tuyên bố:
- Con không lấy cái Thuận. Bố có đánh chết con cũng không lấy nó.
Ông cụ đứng dậy, rút cây phất trần vẫn dắt trên mái nhà đánh phựt một tiếng. Nhưng mình đã tót ra đầu ngõ rồi. Tối hôm đó mình không về. Mình đứng ở đầu làng, chờ bà mẹ. Ðúng là thiếu mình, không có người trông lò thay nên bà phải đem cơm cho ông. Chờ bà đưa cơm cho ông xong, mình lẻn về nhà, ăn hết nửa nồi cơm với cá rô kho và hỏi chuyện bà cụ. Mẹ mình bảo:
- Tao biết mày với cái Tính vẫn bìu díu với nhau. Người ta bảo: Thương nhau từ thủa mười ba, khó dứt được dải áo ra mà về. Nhưng ****** lại khác. ****** ngồi chung chiếu uống rượu với ông Hương Mộc bên thôn Hạ đã ba năm nayrồi. Nhất là từ độ ông bà Hương cũng mở lò ấp trứng mang tiền sang đây đặt vốn chung. Ðầu năm, nhân đám giỗ ông cụ Bái, ông Hương Mộc với ****** hẹn hò gả bán con cái, làm thông gia cho thêm gần gũi. Tao ngăn chẳng được. Tính tình ******, ai còn lạ ?... Trái ý là cầm chày đập vỡ bát vỡ đĩa, châm lửa đốt bếp được ngay.
Tớ đứng lên:
- Cho bố đốt cả nhà đi cũng thế thôi.
Rồi tớ phăm phăm bước ra ngõ. Tớ đi một mạch tới thôn Hạ. Ðến trước cửa nhà ông Hương Mộc tớ gọi thật to:
- Cô Thuận có nhà không?
Một giọng léo nhéo bên trong đáp:
- Có nhà... Ai đấy, vào đây đã...
Nghe giọng nói cũng đủ điên tiết rồi. Tớ sẵng giọng đáp:
- Tôi không vào. Cô ra đây có chuyện cần phải nói.
Hình như cô ả thì thào gì đó vói bà mẹ trong nhà ngang, rồi nát sau, mới dò dò bước ra ngõ, vừa đi vùa bứt lá dâm bụt vo:
- Anh...
Cô ả chưa kịp mở miệng chào, tớ đã nói luôn:
- Cô là cô Thuận phải không ?
Cô ả bẽn lẽn cúi đầu:
- Vâng ạ.
Kỳ thực tớ lạ đếch gì cô làng. Ngày tết, mồng hai tháng chín nào, tối biểu diễn văn nghệ hoặc chiếu bóng nào trai gái hai thôn chẳng chạm mặt nhau. Hồi đó, tớ đã bảo lũ bạn trai: con bé Thuận đã cong môi lại cạn thị, mắt lúc náo cũng gườm gườm như lườm trời, mặt lại gãy thế kia thì đứa nào rước đi cho... Không ngờ, con bé đó lại rơi vào đúng tay mình. Nghĩ tới đoạn ấy, tớ cáu kỉnh nói:
- Ông cụ nhà cô hứa gả cô cho tôi có phải không?
Cô ả ngước đôi mắt cận thị, hấp háy nhìn mình. Tuồng như cô nàng vừa sợ lại vừa xấu hổ:
- Em thấy bác sang đây...
Tớ hỏi dồn:
- Thầy tôi sang nhà cô làm gì?
Con bé bắt đầu run, tay dứt lá lia lịa:
- Hình như sang hỏi, hỏi...
Tới đó, cô ả tắc tị không nói được nữa. Tớ đâm thương hại nàng. Tớ dịu giọng nói:
- Tôi chẳng thù ghét gì cô cả. Nhưng tôi với cô không thương yêu nhau, không thành vợ thành chồng được. Tôi sang nói trước với cô để cô trả lời ông cụ. Chúng ta đều là đoàn viên thanh niên, nênthẳng thắn... Thôi, chào cô tôi về...
Không chờ cô ả đáp lại , tớ cút thẳng.
Vì giếng quá trong nên dễ nhìn thấy đáy
Vì mắt quá trong nên mắt nói quá nhiều...
 

Ðám tân binh ngồi nghe chuyện xì xào:
- Khiếp qúa, thẳng như mực Tàu thế thì ai chịu được... Ðỏ hùng hổ đáp:
- Thẳng như mực Tàu thế còn chưa ăn thua. Huống hồ quanh quéo thì chết với ông cụ. Ông cụ cứ mang trấu cau sang ăn hỏi, cứ cho cưới thật to. Ông cụ nói vói họ hàng: Lửa gần rơm lâu ngày cũng bén. Cưới vợ cho nó đã rồi nó sẽ phải yêu vợ, đẻ con... Tao đã hứa một lời vói ông Hươnh Mộc trước thiên hạ thì nó có sáu mắt, mười hai tay cũng không chống được. Cha cha cha... Ông cụ cho ngả lợn, gĩa giò, quế chả, gói nem... Làm đủ hai mươi mâm cỗ ba tầng. pháo đốt ba tràng, xàc rải đầy ngõ. Nhưng tớ cứ lang thang hết nhà nọ tới nhà kia. Lúc ở làng, lúc bên nhà trọ ngoài tỉnh. Lúc nào đói qúa ra đồng bới khoai nướng. Còn khi nào ông cụ giao lò ấp cho bà cụ trông tớ lẻn đến luộc một chục qủa liền... Cứ như thế nửa năm, ông cụ phải chịu thua. Cô ả Thuận cắp gói áo quần về nhà bố mẹ. Còn ông cụ phải ngả lợn lần thứ hai cưới Tính cho tớ. Ðể đỡ thẹn, ông cụ đành nói vói hàng xóm, láng giềng: thôi đất chẳng chịu trời thì trời chịu đất. Cái lý của thời mình hóa hỏng mất rồi.
Một cậu lém tán theo:
- Chính là anh hỏng chứ không phải cái lý của ông gìa hỏng. Ðã mất công cưới, tội gì không làm chồng vài bữa chơi.
Ðỏ đáp lại:
- Cậu là đểu nhé. Cậu lưu manh nhé... Phải cái đứa con gái không biết sĩ diện nó mới chịu cưới ép như vậy. Mình lại ấm ớ thì còn ra sao nữa ?... Mà thú vị gì cơ chứ ?...Tớ đã chẳng yêu, cứ gọi là trát thêm vàng tớ cũng chịu...
- Ha ha ha...
Ðám tân binh cười rộ lên. Rồi anh chàng tiểu đội trưởng của Ðỏ nói:
- Thằng này trông vậy mà cũng gan cóc tía đấy. Thế nào mà cô vợ mê như ăn phải bùa.
Ðỏ cười:
- Cả hai đứa cùng mê nhau thì mới quyết tâm được chứ...
Vũ Sinh lắng nghe tiếng cười giòn gĩa của đám tân binh. Nhưng anh không cười. Câu chuyện giản dị của Ðỏ đã thức tỉnh trong anh một điều giản dị mà gần chục năm trời, anh không thể nào bước qua được cái ranh giới mỏng manh của sự phân vân.
Nói đúng hơn, sự thức tỉnh đó được báo hiệu bởi cảnh sống ấm áp của cặp vợ chồng thợ rèn gần bến đò ngày kháng Pháp,và đã kết thúc bởi câu chuyện chân thực của cậu tân binh Ðỏ. Vũ Sinh được gỡ khỏi lớp sương mù của sự mệt mề lười nhác vàbuồn nản. Anh biết rằng mình cần hiểu tói cội nguồn cuộc sống của mình và chịu trách nhiệm vói chính nó. Từ ngày đó, hầu như rất tự nhiên, anh ly thân với vợ. Cảm giác tự ý thức tràn ngập. Nó khiến anh trở nên mạnh mẽ hơn, khao khát sống hơn bên dưới cái vỏ lặng lẽ,ưu tư thường ngày...
Khi cầm cốc nước chè nóng bỏng do một tân binh đưa cho, anh chợt nhìn những đám cỏ cứng sáng chói lọi trước sân, nhìn mảnh trờ xanh có đôi sơn ca vừa vút baylên vừa cất tiếng hót kêu gọi chào mừng. Anh thấy trái tim mình cũng cât cánh bay như đôi chim ấy, nó cũng cất tiếng hót chờ đợi, mời mọc tình yêu. nó cũng rực rỡ như những ngọn cỏ xanh đẫm sương và nắng... Anh mới hai tám tuổi. Cuộc đời còn dằnh chỗ cho anh. Giống như khoảng trời kia còn dành chỗ cho những rạng đông, những làn mây và những tia chớp lóa.
- Thủ trưởng cười gì thế ạ ?...
Hạ sỉ Ðỏ cất tiếng hỏi.
- Không, không...
Vũ Sinh trả lời vội vã. Anh nhận ra mình đã mỉm cười khi theo đuổi những ý nghĩ riêng và đám tân binh ngạc nhiên, tò mò trước nụ cười đó.
- Chè của các cậu ngon thật. Uống nước chè, ăn thử bánh chè lam xem sao ? Bà cụ nhà tôi đặt làm tại nhà một người quen đấy... Anh nói lảng sang chuyện khác.
Hạnh phúc giống như con súc sắc trong trò chơi. Khi ta cầu mãi một con lục, thì nó không tới. Và khi ta chưa kịp cầu nguyện, nó đã tới ngay, đỏ chót sáu cái chấm tròn trên mặt xương trắng mài nhẵn. Vũ Sinh về trường huấn luyện được nửa năm, bỗng có tin đoàn văn công quân khu về tỉnh biểu diễn. Ban giám hiệu trường cử anh lên tỉnh đội, mời đoàn về trường:
- Chúng ta ở xa thị xã qúa.Suốt năm anh emchỉ được xem mấy bộ phim cũ bạc cả màu. Ðồng chí chịu khó thuyết phục đoàn về phụ vụ tại trường cho học viên phấn khởi. Hiệu trưởng nói vói Vũ Sinh như vậy.
Anh nhận nhiệm vụ lấy chiếc mô-tô ba bánh của trường phóng lên thị xã. Tỉnh đội trưởng tiếp anh trong phòng riêng một căn buồng nhỏ ở tầng hai trụ sở của Tỉnh đội. ở đó, anh nhìn được toàn bộ các khu doanh trại ở ba phía, mảnh hồ ven chân thành, bãi cỏ rộng mênh mông nằm giữa các khu doanh trại và trụ sở. Một góc bãi cỏ về phía tây sân khấu đã dựng lên.
Mấy người đàn ông làm hậu đài đang lom khom móc day điện dẫn từ bộ máy phóng thanh đến các loa treo lửng lơ trên không trung và hai chiếc mi-crô có chân đứng. Tấm màn nhung đỏ được túm lại hai bên, còn những chiếc cánh gà bằng lụa thì gió thổi căng phồng như những lá buồm. Phía trước sân khấu, dàn nhạc đang ngồi thử lại dây, chuẩn bị biểu diễn. Người kéo phong cầm chốc chốc lại nhấn phím đàn lấy âm thanh chuẩn cho tốp nhạc dây. Hai nhạc công thổi kèn Cor và Cla-ti-nét đứng riêng một góc, hoà tấu một bản nhạc êm ái nghe như tiếng gió thênh thang trên đồng đội. Các nữ diễn viên đi lại, vẽ thong dong. Những tấm thân mảnh mai của họ, với những màu áo trẻ trung khiến khung trời đã tắt nắng và cả ngôi nhà trụ sở Tỉnh đội cũ kỹ cũng như tươi sáng lên.
Vũ Sinh nhìn tất cả những hình ảnh đó, lòng nao nao vì một lý do khó nhận biết. Trước đây hồi trai trẻ, hoạt động trong đoàn thanh niên anh đã từng gẩy ghi-ta và hát mê say những bài hát thời kháng pháp:
Ðoàn vệ quốc quân một lần ra đi
Ðã ra đi trong lòng không nề
Ra đi, ra đi báo thù sông núi...
Từ ngày gặp cô Thái trắng trên Tây Bắc, trái tim trống trải của anh ấp ủ hình bóng xa xôi đó và những giai điệu mơ màng của bài ca. Nụ cười sơn cước:
Tôi nhớ mãi một mùa xuân chia phôi, mây mờ buông kín núi đồi... Nàng ơi, sau dãy núi xang lơ, tình tôi chưa phai mờ, hình dung một chiếc thắt lưng xanh, một chiếc khăn màu trắng trắng, một chiếc vòng sáng long lanh, và nụ cười nàng qúa xinh...
z, thời gian trôi như dòng nước... Thời gian không quay trở lại. Bây giờ, người ta hát những bài hát khắc xưa. Nhưng dẫu vậy, tiếng hát êm dịu tiếng kèn nao niết ngoài sâm kia vẫn cứ gợi lên trong đại đội trưởng Vũ Sinh điều gì đó, giống như một câu hỏi chưa có tiếng trả lời, một cơn khát chư tìm được nguồn nước thỏa thuê mong ước.
Tỉnh đội trưởng nhìn vẻ thẫn thờ thoáng qua gương mặt Vũ Sinh:
- Nghĩ ngợi gì thế ? Hút thuốc đi...
Ông rút bao Thủ- đô bọc giấy bạc chìa cho anh.
- Tôi biết ở trường các anh không thiếu thuốc ngon, nhưng cứ mời tạm một điếu... Sao, chương trình huấn luyện có gì khó khăn không? Tôi chắc anh lên đây chẳng phải vì việc đó chứ?
- Vâng. Báo cáo đồng chí, anh em dưới trường muốn...
- Tôi biết, tôi biết rồi. Muốn văn công quân khu về phục vụ một tối, phải không?...
Tỉnh đội trưởng cắt ngang lời Vũ Sinh với vẻ cảm thông nhạy bén:
- Tôi đã làm việc với ban lãnh đạo đoàn rồi. Lịch phân phối cho các đơn vị như sau: hôm nay, ngày mai, ở lại đây. Ngày kia, ngược lên chỗ đoàn pháo binh Sao Ðỏ. Ngày kìa, xuống trường các anh. Liệu về lo đón tiếp, nơi ăn chốn ở cho chu đáo. Hễ có điều gì sơ suất là lần sau các anh nhịn suông đấy... Nào mọi chuyện rõ chưa ?
- Báo cáo đồng chí, rõ! Vũ Sinh trả lời.
- Tôi phải về nhà bây giờ đây... Tỉnh đội trưởng vừa nói vừa đứng lên: Về cho bà vợ với mấy đứa con đi xem kẻo muộn. Lỡ bữa cơm không sao chứ mất tối văn công là cả vợ lẫn con kỳ kèo hàng nửa năm liền.
Ông cầm mũ.
Vũ Sinh chào ông ra trước. Anh phóng mô-tô qua cổng thành nghe tiếng xe của ông đuổi theo sau.
Từ lúc anh về báo tin cho tới khi đoàn văn công xuất hiện. Cả trường xôn xao như chờ đợi ngày hội lớn. Các đại đội cắt nhau làm vệ sinh từng khu vực, sắp sửa lại giường chiếu, phòng khách, quét sạch đường váo trường, rải lớp sỏi trắng lên, tưới tắm mảnh vườn hoa con con trước sân và trồng thêm mấy chậu cúc vàng dọc hàng hiên nhà khách. Ban quản lý thì bàn nhau thịt con lợn nào trong chuồng và làm những món gì bữa trưa, bữa chiều, nấu cháo hay đổi bánh làm phở cho diễn viên ăn sau khi biểu diễn ?... Háo hức nhất là đám thanh niên. Họ vui sướng vá hồi hộp ra mặt. Từ ngày vào trường, ngoài mấy buổi xem phim, họ chưa hề được tham dự một cuộc vui nào lớn, ngoại trừ mấy trò vặt như đánh tú- lơ-khơ bôi râu, đánh cờ ca-rô, tam cúc...
Chín giờ sáng ngày thứ ba, Ðoàn văn công quân khu xuất hiện. Một chiếc xe trở diễn viên đi trước, rồi chiếc xe tải trở sân khấu, phông màn, đèn điện với các thứ cồng kềnh khác theo sau. Họ làm sân khấu rất nhanh, với sự giúp đỡ của các chàng học viên hạ sĩ quan trẻ trung, lực lưỡng. Sau đó, đám nữ diên viên được tắm rửa, giặt giũ trước để về nhà nghỉ. Họ khép cửa phòng, đám nam diễn viên cùng những người làm công tác hậu đài mới vắt khăn, vắt áo ra giếng.
Vũ Sinh thấy trong cái tập thể nhỏ bé đó, những người đàn bà và những cô gái được chiều chuộng như ở trong một gia đình mới. Cử chỉ của những người đàn ông trong đoàn đánh thức trong anh nỗi thèm khát chập chờn. Hình như anh cũng muốn được chiều chuộng người đàn bà nào đó, được đưa tay cho cô vịn khi nhảy qua rãnh, được múc nước đổ vào chiếc thau tráng men cho cô rửa mặt, được chờ đợi cho tới khi cô đã thay áo quần, vào phòng ngủ mói lo việc tắm rửa của cá nhân mình...
Những ý nghĩ của anh chỉ mình anh biết. Còn tới bữa cơm chiều, buổi chiêu đãi chính thức của trường với đoàn, anh lại bận làm việc với một cán bộ huấn luyện trên trường của bộ về. Cuối cùng, chỉ còn tới buổi biểu diễn. Như những người đàn ông trẻ trung tự do khác, anh hồi hộp khi được ngắm nhìn những gương mặt xinh xắn với nhiều hy vọng run rẩy. Biết đâu, trong những gương mặt xinh đẹp đó, sẽ có một gương mặt mãi mãi là của mình?... Quãng đời đơn chiếc của một người đàn ông chưa toại nguyện về tình yêu, biết bao lần niềm hy vọng đó bay đến?...
ánh sáng rực rỡ của hai chùm đèn lớn bật lên khiến mọi người lóa mắt. Vũ Sinh cũng phải cúi xuống chờ người làm hậu đài quay máng đèn che sáng, anh mới dám ngửng lên. Luồng ánh sáng chói lọi chiếu lên sân khấu. Làm tuyết nhung đỏ bắt sáng, nhóng nhánh. Lát nữa, hai tấm màn nhung kia sẽ kéo sang hai bên, và giữa khoảng trống tràn ngập thứ ánh sáng chói chang đó, những diễn viên sẽ xuất hiện. Hẳn là họ phải có một sức chống đõ dạn dầy mới có thể chịu nổi những tia phóng mãnh liệt của hai chùm đèn lớn... ý nghĩ đó khiến Vũ Sinh bùi ngùi. Anh rút thuốc, châm lửa hút.
- Nữ diễn viên quân khu nổi tiếng là xinh đấy. Còn khá hơn các cô Ðoàn Tổng Cục Chính Trị cơ.
Hiệu phó, một tiểu đoàn trưởng ngồi bên Vũ Sinh hích anh, nói thì thầm. Vũ Sinh gật đầu. đúng lúc đó hồi chuông điện kêu reng reng báo hiệu giờ mở màn. Người giới thiệu bước ra sân khấu trong bộ váy áo gọn gàng có thắt lưng, kiểu trang phục riêng cho những nữ diễn viên phục vụ quân đội. Cô còn rất trẻ, hơi dại khờ nên cách nói cứng cỏi, khó thu phục người xem. Họ chỉ tán tưởng gương mặt xinh tươi, căng đầy sinh lực và đôi bím tóc ngoe nguẩy như hai bím tóc một con búp bê lớn.
Màn đồng ca nhiều bè đệm với giọng lĩnh xướng nam trầm hùng hồ trình bầy ca khúc Du Kích Sông Thao mở đầu trương trình. sau đó mấy tiết mục đơn ca nam, đơn ca nữ. Rồi múa Tây Nguyên, Chàm Rồng và Cà Tu.
Sau hai tiết mục múa, người giới thiệu thứ hai bước ra sân khấu. Khác hẳn cô búp bê trước, người con gái này có một thân hình rắn chắc nhưng thanh mảnh, mái tóc đen dày óng ả đổ xuống lưng. Ðôi mắt cô mênh mông, hơi buồn. Cô cúi đầu chào khán giả với nụ cười đằm thắm và cất giọng nói. Cũng những câu chữ ấy, cũng những thứ văn chương tầm thường chỉ để trình bày vắn tắt nội dung một bài ca, nhưng với giọng nói dịu dàng, ấm áp của cô, người xem cảm thấy mình bị lôi cuốn vào một thế giới sau những âm thanh ấy. Một thế giới phong phú, rực rỡ nhưng hẳn sẽ vương vất nỗi ưu tư. Chưa bao giờ, người ta hoan hô diễn viên giới thiệu nồng nhiệt như vậy. Chắc chắn khán giả bị sắc đẹp, sự duyên dáng thầm lặng và vô cùng mãnh liệt của cô mê hoặc. Những tiếng hoan hô kéo dài khiến người con gái phải ra chào lần nữa. Rồi cô hối hả bước vào để những diễn viên tốp ca nam trình bày tiết mục của họ.
bạn có nghe chăng
một niềm vui sinh động
đã từng hát lên một buổi sáng mùa xuân?

Vũ Sinh cũng như những người khác nghe bài hát vói một tâm trạng hối hả, gấp gáp. Ai cũng như cầu mong cho nó chóng kết thúc để được nhìn người nữ diễn viên giới thiệu và nghe giọmg nói dịu dàng, mê hoặc của cô. Khi cô bước ra sân khấu lần này, không phải trong bộ váy áo quân phục mà trong tấm áo dài màu cam mềm mại, đám đông bật lên một tiếng ồ ồ... kinh ngạc. Rồi tràng sấm vỗ tay vang khắp nơi, giòn giã, kéo dài như một vòng âm thanh bao vây sân khấu. Người thiếu nữ nghiêng mình cảm tạ. Cử chỉ của cô toát lên vẻ khiêm nhường, lòng biết ơn chân thực, lại xen lẫn cả nỗi buồn thầm kín của sự từng trải. Dường như trong ánh mắt đang nheo cười đó, hàm chứa một ý nghĩ trần tục: "Rồi đêm nay sẽ qua, những tiếng vỗ tay kia sẽ tắt, người diễn với người xem sẽ chia xa, các anh ở lại và tôi đi nơi khác, tôi sẽ có các buổi diễn mới, những người hâm mộ nồng nhiệt mới. Rồi với thời gian tôi sẽ già đi. Có một cô gái lạ bước lên sân khấu, vòng hào quang mới lạ trên đầu... Lúc đó tôi ở đâu nhỉ?... Và lúc đó, các anh có còn nhớ đến tôi như nhớ đến một cái tên?...
Vũ Sinh giật mình vì những ý tưởng miên man trong óc não. Cha anh là một thầy đồ kiêm nghề bốc thuốc. Ngoài những giờ thăm bệnh, bào chế thuốc ông ngồi ngâm thơ của Lý Bạch, Đỗ Phủ, Cao Bá Quát, Nguyễn Công Trứ. Ông cắt nghĩa cho đứa con trai từng câu từng chữ trong những bài thơ mình yêu thích từ khi nó mới lên năm tuổi. Vũ Sinh không nhớ được trọn vẹn thơ. Nhiều lắm, anh chỉ nhớ được đôi câu gợi cảm nhất:
Ngẩng đầu nhìn trăng sáng
Cúi đầu nhớ cố hương...
Nhưng tính đa cảm và ưu tư của ông cụ đã truyền sang anh như một căn bệnh qua máu huyết. Anh không nghe những cô gái trên sân khấu đang hát gì. Họ cười gì và họ giơ tay nhí nhảnh chỉ trỏ gì đó xuống đám đông khiến các tràng trai trẻ cười phá lên vì khoái trá. Anh cứ theo đuổi mãi những ý nghĩ mà đôi mắt đen mênh mông và giọng nói huyền bí của người nữ diễn viên giới thiệu đã gợi lên. Cứ như vậy cho tới tiết mục kịch nói, những âm thanh chỉ lướt qua óc não Vũ Sinh như làn gió. Anh mải mê nhìn người nữ diễn viên kỳ lạ, bị chi phối bởi sự tò mò và muôn ngàn ý tưởng nảy sinh ra khi đoán biết cô. Tấm màn nhung đỏ bỗng dưng khép lại. Vũ Sinh chưa kịp hiểu vì sao thì hiệu phó vỗ đét một cái vào đùi anh:
- Khá thật, khá quá... Văn công quân khu mình không thua đoàn Tổng cục Chính trị tý nào.
Vũ Sinh ầm ừ.
Tiểu đoàn trưởng rút thuốc đưa cho anh:
- Làm điếu thuốc đã. Chờ họ bày phông cảnh, chuẩn bị cho vở kịch. Vở này được huy chương vàng Hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc năm ngoái đấy.
- Thế à... Tôi không chú ý theo dõi báo.
Vũ Sinh đáp qua loa. Anh đưa mắt nhìn quanh. Đám học viên được thỏa mãn đang tươi cười chọc ghẹo nhau, tán tỉnh tươi hơn hớn. Mắt họ liếc lên tấm màn nhung đỏ buông trước sân khấu với vẻ chờ đợi háo hức. Một cơn gió mạnh thổi ào ào qua khung trời. Tiếng những rặng thông và bạch đàn liễu trên đồi reo vi vút. Vũ Sinh bỗng thấy hơi lạnh và hắt xì hơi và chợt nhớ bỏ quên mùi xoa ở phòng ngủ. Anh bảo tiểu đoàn trưởng, hiệu phó ngồi bên:
- Tôi phải về nhà lấy khăn tay.
Thiếu tá ngạc nhiên:
- Lấy khăn xong thì cậu làm cách nào len vào cho được?... Đông thế này cơ mà?... Mượn tạm khăn cậu nào vậy.
Vũ Sinh nhìn quanh, ngần ngừ. Nhưng rồi anh lắc đầu, cương quyết:
- Thôi, không vào được thì đứng vòng ngoài. Ai lại đi mượn khăn tay, phiền chết.
Anh khẽ đập tay lên vai một học viên ngồi phệt trên cỏ, chỉ cho cậu ta chiếc ghế dành cho mình rồi lách ra ngoài. Về phòng lấy khăn tay, uống nước xong, Vũ Sinh chưa tới bãi xem vội mà lại vòng ra cửa doanh trại xem bộ phận gác.
- Hôm nay cậu nào phải gác chắc hậm hực lắm đây. Cả năm mới có một lần... - Anh nghĩ.
Quả nhiên, khi anh chưa tới chòi gác đã có tiếng kêu mừng rỡ:
- Thủ trưởng, sao thủ trưởng lại ra đây ạ?...
Vũ Sinh cười.
- Ra xem các cậu gác có nghiêm không?... Cậu nào đấy? Đỏ à?...
Học viên nói như hét:
- Vâng ạ...
Rồi ngoẹo đầu ngoẹo cổ:
- Báo cáo thủ trưởng, kỳ này về phép, dứt khoát em ra ủy ban huyện xin đổi tên thôi.
- Sao?
- Dứt khoát em phải đổi tên thôi. Tên là Đỏ mà số đen sì. Cả năm mới được một lần xem văn công thì lại trùng phiên gác.
Vũ Sinh cười.
Đỏ nói tiếp:
- Em toàn phải đứng dỏng tai lên. Coi như thằng mù nghe hát vậy. Mà sao thủ trưởng còn đứng đây. Thủ trưởng vào đi chứ... Sắp hết kịch nói rồi. Vở này được huy chương vàng cơ đấy...
Đại úy Vũ Sinh bảo:
- Này, tôi gác cho. Cậu vào mà xem.
Đỏ ngơ ngác:
- Thủ trưởng bảo gì cơ ạ?
Vũ Sinh cười, đáp rành rẽ:
- Nói gì nữa? Tôi gác cho. Tôi xem nửa trước, cho cậu xem nửa sau. Như vậy là công bằng nhé: Cậu nghe hát, còn tôi thì nghe kịch.
Đỏ vỡ lẽ, nhảy cẫng lên:
- Úi giời ơi, thủ trưởng nói thật chứ ạ?... Thế thì nhất em rồi. Số em đúng là đỏ thật. Đen trước rồi đỏ sau...
Cậu ta dúi cây súng cho Vũ Sinh rồi cắm đầu chạy vào bãi diễn. Một mình anh đứng trong bóng tối. Anh thèm thuốc nhưng kỷ luật không cho phép người lính được hút thuốc trong giờ gác. Vũ Sinh đành đứng yên, đưa mắt nhìn bầu trời. Từ những vì sao li ti mờ nhạt tới các ngọn cây lắc lư sau mái nhà. Vẫn chưa thấy vở kịch bắt đầu biểu diễn. Phía sân khấu, tiếng ồn ào của đám khán giả vẳng tới tai anh. Khu doanh trại che khuất nên anh hoàn toàn không thể nhìn thấy vật gì ngoài quầng sáng hắt lên bầu trời. Sau vùng ánh sáng màu cam nhạt đó, vài cây thông trên ngọn núi sát kề doanh trại in bóng đến im lặng vào đêm. Những cơn gió thỉnh thoảng lại thổi tới, gần như gió heo may, mát mẻ, lay động cây cỏ và lòng người. Người đàn ông trẻ đứng trong chòi gác, vừa nhớ thấp thoáng những vần thơ thuở nhỏ cha anh đã dạy anh, vừa nhìn quãng đời vô vị vừa qua, vừa hé mở những tia hy vọng và theo đuổi dòng liên tưởng mà cô diễn viên kỳ lạ đã khơi dậy... Các ý nghĩ trong anh lộn xộn, thoát tới thoát đi. Lúc đó, có bóng người bước đến:
- Ai? Đứng lại.
Vũ Sinh quát khẽ, nhưng giằn giọng.
- Tôi, diễn viên trong đoàn văn công quân khu. Báo cáo đồng chí cho tôi ra đồi một lát.
Bóng người đáp lại rắn rỏi mạch lạc đúng tư cách một quân nhân. Vũ Sinh đứng lặng. Những ngón tay anh nắm cứng khẩu súng. Anh nhận ra người giới thiệu tiết mục đã khiến mình nảy ra bao nhiêu ý nghĩ, bao nhiêu phỏng đoán tò mò...
Người thiếu nữ chờ đợi một lát, cất tiếng hỏi:
- Báo cáo đồng chí, tôi đi được chứ?
Vũ Sinh chợt nhớ ra, đáp:
- Đồng chí có thể đi được. Nhưng phải trở về trước giờ biểu diễn kết thúc.
Cô gái đáp: - Rõ. Cô dập hai gót chân theo đúng kiểu chào quân nhân rồi thong thả bước về phía cổng trường.
Đứng trong chòi, Vũ Sinh dán đôi mắt vì cảm động và bối rối nhìn theo cô. Trái tim anh cồn cào như thể cô bước ra khỏi cổng trường thì anh mất mát cái gì đó. Hai tai anh tự dưng nóng ran. Trong lúc đó, giọng nói bật lên, khô khốc:
- Này, đồng chí...
Người con gái đang đi đứng sững lại. Cô quay người, tiến sát tới chòi gác. Ánh đèn vàng đục đủ cho anh thấy rõ gương mặt cô, đôi mắt ngước nhìn ngơ ngác:
- Đồng chí gọi tôi?
Vũ Sinh hỏi:
- Vâng. Đồng chí có thể cho tôi biết đồng chí ra đồi làm gì không?
Cô gái đáp:
- Tôi đi chơi mà. Ở ngoài kia, thoáng hơn.
Đại úy cảm thấy giọng nói của mình cứng nhắc, thật vô duyên trong hoàn cảnh này. Anh cố gắng làm cho nó mềm đi nhưng không được:
- Theo tôi, đồng chí không nên đi... Vì... đường này buổi tối nhiều rắn lắm. Tuần trước, chúng tôi đập một lúc ba con rắn hổ mang và rắn ráo.

Người nữ diễn viên đã tới sát chòi gác. Cô nhìn rõ gương mặt lấp trong bóng tối: một gương mặt đàn ông. Một sĩ quan chứ không thể là một người lính vì nó hiện rõ vẻ từng trải, sự chín chắn và nỗi ưu tư. Cô muốn xác định điều phỏng đoán của mình nên nhìn xuống cổ áo anh:
- Đại úy, sao đồng chí lại gác ở đây? - Cô thốt lên tiếng kêu kinh ngạc.
- Tôi gác thay cho một cậu học viên. Cậu ấy mê xem kịch hơn tôi - Vũ Sinh trả lời.
Người nữ diễn viên cười khoan hòa:
- Thế anh không thích xem kịch hay sao?
Vũ Sinh cũng cười:
- Có nhưng thích hát và múa hơn.
Câu chuyện đã trở lên tự nhiên. Người nữ diễn viên nhìn Vũ Sinh, thở dài nói khe khẽ như tâm sự:
- Tôi thích ra ngoài đồi quá. Lúc trăng non mới mọc. Ở trong này đèn chói cả mắt, không sao thấy được ánh trăng.
Khi cô hạ thấp cặp mi, Vũ Sinh thấy vẻ mệt mỏi thoáng hiện lên gương mặt hơi tròn, đường nét đều đặn. Nhớ lại nỗi băn khoăn của mình lúc ngồi trước sân khấu. Anh nói:
- Tôi cũng nghĩ vậy. Công việc của các chị, chắc cũng mệt.
Giọng anh nói ấm và chân thành. Người nữ diễn viên liếc nhìn anh hơi ngạc nhiên, miệng nở một nụ cười hóm hỉnh:
- Ôi chao, múa với hát, đàn với địch ấy mà?...
Vũ Sinh nhìn đường lượn vành môi trên, khi chị cười. Anh thầm nghĩ: "Cô ấy cười xinh qúa"... Phải một lúc lâu, anh mới nhớ ra câu nói của chị. Anh đáp:
- Nhiều người không biết họ nói vậy. Còn tôi, tôi biết chứ. Chị hỏi:
- Thế chị ấy hay em gái anh cũng làm nghệ thuật như chúng tôi hay sao?
- Không.
Vũ Sinh đáp cộc lốc, vội vã khiến người nữ diễn viên hơi phật ý. Nhưng anh đã lại nói nhẹ nhàng:
- Tôi nhìn các chị... Tôi nhìn chị lúc trên sân khấu ấy... Và tôi đoán ra.
Đó không thể là một câu đãi bôi. Cũng không phải là giọng bắc cầu để tán tỉnh... Người nữ diễn viên thầm nghĩ và chị nhìn thẳng vào mắt anh. Cặp mắt nâu, đường viền rất sắc, với những tia nhìn thẳng, táo bạo nhưng che giấu nỗi ưu tư.
Vở kịch đã diễn từ hồi nào không rõ. Những lời đối thoại vang tới nơi họ đang đứng.
Người diễn viên khẽ thở dài, nói:
- Nghề của chúng tôi như vậy đấy. Kể cũng vui... mà cũng buồn. Bay như chim, lúc ở vùng biên cương, lúc ra ngoài hải đảo. Có những vinh quang, và...
Chị bỏ lửng câu nói, giơ những ngón tay lên ngắm. Những ngón tay thon thon, móng để hình trái đào. Vũ Sinh nhìn gương mặt thiếu nữ nhuốm vẻ buồn, hối hả nói:
- Tôi không biết làm thơ. Nhưng, tôi nghĩ... Người nào biết làm thơ, mà yêu... các chị, chắc họ sẽ làm được nhiều bài thơ hay lắm.
Người nữ diễn viên chợt ngẩng lên, nhìn chằm chằm vào mắt Vũ Sinh như muốn dò tìm điều bí ẩn nào đó. Nhưng cặp mắt nâu đẹp của anh chỉ toát lên niềm ưu ái chân thành và nỗi băn khoăn vì không bộc lộ được sự cảm thông đó. Lấn nữa, chị thở dài mắt dịu đi như phủ lớp sương. Chị nói khe khẽ:
- Không phải như thế đâu ... Không đúng một chút nào...
Người đàn ông trẻ hăng hái:
- Đúng chứ? Tôi tin là đúng...
Nữ diễn viên lắc đầu, mỉm cười nhìn anh:
- Anh tên là gì nhỉ ? Cứ nói chuyện mãi mà chẳng biết tên nhau.
- Tôi là Vũ Sinh.
- Còn em là Hạnh Hoa.
Vũ Sinh chưa kịp nhận ra điều đó nhưng niềm vui đã ngấm khiến anh bồng bột nói:
- Tôi có thể viết thư cho Hạnh Hoa chứ ?
Người nữ diễn viên trả lời với một nụ cười:
- Thư ấy à?... Anh cứ viết cũng được. Chúng em nhận được luôn luôn.
Nhưng sau câu nói nửa bỡn cợt, nửa hững hờ đó, chị chợt thấy gương mặt người đàn ông tối sầm lại. Và dường như từ đôi mắt anh, ánh lửa hung hãn của ghen tuông và đau khổ rọi chiếu lên bỏng rát khiến chị phải sững sờ: "Chết thật, sao lại thế nhỉ?...". Chị thầm hỏi - "Mình có quen thuộc gì anh ta đâu?" "Không hề quen thuộc gì!" ... Những câu hỏi chạy loanh quanh trong óc người nữ diễn viên. Chị không tìm thấy câu trả lời.
Vũ Sinh đứng im lặng.
Hơi thở dữ dội của khoảnh khắc im lặng đó khiến người đàn bà hoảng sợ. Chị bối rối nói:
- Em đùa thôi... Thỉnh thoảng, người xem các nơi lại gửi thư về yêu cầu. Hoặc tham gia góp tiết mục này, tiết mục nọ...
Giọng nói chị run run. Chị cũng chẳng hiểu vì sao mình lại mất bình tĩnh như vậy. Đã bốn năm nay, không một ai, không điều gì có thể làm chị mất đi sự tỉnh táo thường ngày. Sự tỉnh táo mà bất cứ diễn viên nào cũng phải có thể làm thăng bằng ngọn lửa đam mê đang nhảy múa trong lòng, trước khi lên sân khấu.
----//-------------
Người ta có thể quen với mọi điều kiện của cuộc sống. Chỉ cần đủ thời gian để bàn chân đi đất quen dần với đôi guốc chật hẹp, hay hai bàn tay nõn nà chỉ để chải tóc, ve vuốt nếp áo quần quen với việc cuốc bẫm cày sâu... Cố nhiên, khoảng thời gian đó không ngắn ngủi và sự thích ứng của con người cũng tới không dễ dàng.
Ba tháng đầu, sau khi ly hôn. Lựu bàng hoàng như rơi mất của. Chị hiểu chồng là người tốt. Việc anh làm là vì quyền lợi của cả hai bên, và anh đã cư xử cao thượng hơn bất cứ người đàn ông nào khác trong hoàn cảnh tương tự. Tuy nhiên, mỗi lần về thăm con, hai đứa trẻ chạy ra đón, những cánh tay nhỏ bé của chúng giang ra như cánh chim chưa kịp ra giàng, chị vẫn thấy nghèn nghẹn trong họng. Hàng cau trước sân lắc lư trong gió, hương hoa móng rồng leo trên cây vối gần bờ ao sực nức hương thơm khiến chị nuối tiếc. Giá như vợ chồng chị thật hiểu nhau và yêu nhau. Giá như anh cứ giữ kiểu sống cũ " Dăm thì mười họa hay chăng chớ..." Thì chị cũng sẽ cam tâm... Nhưng những điều giá như ấy chẳng thể nào có được. Rồi công việc làm cho chị bớt băn khoăn hối tiếc. Vả lại, cảnh sống đầm ấp của những cặp vợ chồng quanh phố huyện khiến chị ngẫm nghĩ: " Chẳng tội gì. Đời người sống có một lần. Chồng phải ra chồng, vợ phải ra vợ, cứ nhạt nhẽo như nước ốc rồi hết oan tuổi xuân...". Trong thâm tâm, chị biết mình còn tìm được hạnh phúc. Chị khỏe mạnh, chắc nịch như bắp ngô. Tuy không xinh, nhưng chị cũng chẳng xấu. Với chỗ đứng của chị trong phố huyện này, với ngôi nhà nhỏ tươm tất, và mảnh vườn con vừa trồng rau vừa trồng hoa, tương lai hứa hẹn với chị một người đàn ông tốt bụng, chất phác và thương yêu chị. Ít nhất, trong cuộc sống phía trước, chị cũng tìm được sự thỏa mái. Gần mười năm sống ở gia đình Vũ Sinh, chị luôn luôn cảm thấy mình có khoảng cách với gia đình chồng. Tuy bố mẹ Vũ Sinh đối với con dâu rất tốt nhưng trong lời ăn tiếng nói, trong cách cư xử, Lựu vẫn thấy hai ông bà đều thầm có ý nghĩ rằng chị vụng về, quê kệch qúa, ăn nói thô lỗ, nấu nướng luộm thuộm không hợp với ước nguyện và gia cảnh của họ. Dẫu sao, Lựu cũng là người đàn bà. Dù ít học, chị cũng có được cái nhạy cảm mang giới tính. Dần dần, những niềm vui thường ngày lôi cuốn chị theo. Những cuộc họp đoàn thể có liên hoan văn nghệ. Các dịp hội hè, tổ chức kết nghĩa giữa Hội phụ nữ huyện với các đơn vị bộ đội đóng gần huyện và các trại thương binh. Những chuyến lên phố nội thành chơi, may một chiếc áo mới, sắm một mảnh khăn mới. Và những buổi gặp gỡ nho nhỏ ấm áp với người này người khác nới rộng phạm vi xã giao của cô cán bộ phụ nữ huyện...
Chưa đầy năm tháng, kể từ ngày chị về sống một mình trong căn nhà nhỏ người chồng cũ xây, đã có bóng đàn ông tới sưởi ấm căn nhà đó. Anh hơn chị năm tuổi, làm cán bộ thống kê trên thị xã chuyển về bổ sung cho huyện. Anh ở cách chị hai xã, lại là bạn cũ của anh chàng hương sự trước kia chị đã từng cảm mến. Mẹ chết sớm nên anh ở với mẹ kế. Vì mẹ kế có một lũ con mà bố anh lại mất trước khi chúng trưởng thành nên anh đành nấn ná làm lụng, giúp đỡ bà nuôi lũ em học hành, cố sao cho đầy bát cơm, lành lặn manh quần tấm áo. Anh nghèo, và vì thế anh rất mừng nếu được chị góp sức xây cuộc sống chung. Lời lẽ của anh giản dị, chân thực. Tên anh cũng mộc mạc như tâm hồn anh: Anh Mộc. Lựu mừng rỡ. Chị nghĩ rằng anh mới đúng là người chồng chị mong muốn. Tới nhà chơi lần đầu tiên, anh đã ngồi tỉ mỉ vót từng nan tre đan cho chị một chiếc giỏ cắm đũa xinh xinh, đáy phình, loe miệng. Tới nhà chơi lần thứ hai, anh xới xáo mảnh vườn, đánh lại những luống rau, những vồng hoa chị vun lên vội vã. Lần thứ ba, anh bảo chị rằng mảnh đất sau nhà có thể xây thêm chuồng lợn và nuôi được một lái xề với hai ba con lợn thịt... Anh nói tất cả những điều đó với giọng chậm rãi, chắc chắn đúng như bất cứ người đàn ông chủ gia đình nào. Và khi nói xong, anh dừng lại hồi lâu lắng nghe chị nói, ánh mắt chăm chú, tin cẩn trìu mến ... Lựu thấy lòng cồn cào xiết bao êm dịu. Chín năm sống với Vũ Sinh, chưa một khoảng khắc nào chị thấy thoải mái, như những buổi chiều cùng ngồi với Mộc, nhìn những bông cải vàng nở hoa pháo, bàn tính chuyện làm ăn. Chưa một giây phút nào trong suốt thời gian đằng đẵng đó, chị cảm thấy mình là người có quyền hành. Với Vũ Sinh, chỉ có nỗi đợi chờ xen lẫn nỗi e sợ và sự hổ thẹn. Bây giờ, chị hoàn toàn là người lắm uy lực trong tình yêu. Chỉ cần chị "Hứ"... một tiếng, Mộc đã giật mình, cố nghĩ xem mình làm điều gì phật ý Lựu. Chỉ cần chị lạnh nhạt quay mặt đi, chàng trai ba mươi tuổi kia băn khoăn suốt tuần, tìm đủ cách gặp chị để nắm tay một cách vụng trộm, hoặc ấp úng xin lỗi làm lành... Người đàn bà hai mươi lăm tuổi, hai con, lần đầu tiên biết mình được yêu và hiểu thế nào là quyền lực của mình trong tình yêu.
Mùa đông đầu tiên trong căn nhà nhỏ mới tinh khôi cũng là mùa đông đầu tiên chị thấy hơi ấm của lửa, vị ngây ngất của da thịt, cái bóng đèn thủy tinh hình trái đào, trong, lấm tấm những hạt nhỏ rọi khắp căn nhà làn ánh sáng màu da cam. Tấm màn vải hoa đỏ, lá nâu rực rỡ che khuất chiếc giường đôi mới sắm, khơi gợi những giờ thì thầm khuya khoắt. Cái phích nước xinh xinh, bộ ấm chén trên bàn đợi bàn tay một người đàn ông pha trà, chuyên nước. Cả ống điếu cày tre mới tinh, chưa từng đổ nước và còn bốc lên mùi ngai ngái của lớp phấn tre vừa cạo, dựng cạnh bàn cũng chuẩn bị để đón nhận những tháng ngày tốt lành sẽ tới. Lựu béo đỏ ra, trông phây phây như gái một con. Cơ quan huyện hội phụ nữ cũng như những người cùng dãy phố, ai cũng quở:
- Này, trông cứ như hoa màu gà ấy thôi. Bao giờ cưới để chúng tôi góp đồ mừng đấy...
Chị đáp lại bằng một nụ cười hớn hở.
Trong lòng, chị còn mong tới cái ngày đó hơn những người hàng xóm. Nhưng chị không dám nói trước. Còn Mộc, anh quá giản đơn. Anh trù tính vào khoảng rằm tháng giêng ta, sau tết nguyên đán, lứa lợn anh gửi bà mẹ kế nuôi sẽ đủ mỗi con bốn chục cân. Cả thảy sáu con, anh giữ một con làm cỗ mời họ mạc, bán một con dẫn lễ sang nhà Lựu, còn tiền bán bốn con kia trích một phần tổ chức liên hoan đời sống mới trên cơ quan. Số dư mua đôi lợn con nuôi và sắm sửa những gì còn thiếu.

Kế hoạch đó, anh nói với Lựu. Chị gật đầu. Anh thôi không bàn đi bàn lại nữa. Nhưng ngày tháng đối với người đàn bà yêu muộn thường quá dài. Riêng với Lựu, ngày giờ lại càng chậm trễ, căng thẳng hơn nữa.
Bởi sau chín năm sống với chồng, hờ hững ân ái, hờ hững đẻ con, chị muốn bù trả lại những ngày thanh xuân đã mất. Mộc là người cổ xưa. Anh vẫn nguyên vẹn là một chàng trai, và giữ đúng nghi thức ông bà, cha mẹ cùng xã hội đã truyền đạt cho mình từ thủa cắp sách tới trường. Chưa cưới xin đàng hoàng, anh chưa dám bước tới chiếc giường đôi mới tinh của Lựu, che lấp sau tấm màn hoa rực rỡ và bốc lên mùi thơm của vải vừa giặt lớp bột hồ. Tới chơi, nếu không ra vườn, không xuống bếp, Mộc chỉ ngồi bàn. Anh âu yếm vuốt ve hai bàn tay chị, nồng nàn hôn chị. Thế thôi.
Ngày họ bàn kế hoạch cưới vào khoảng đầu tháng tám âm lịch. Trăng mùa thu trong vắt, dãi đầy trời, Lựu ngồi bên Mộc nhìn trăng bồi hồi nghĩ tới những ngày sẽ tới, khóm nhài sát hiên nhà toả hương. Đám trẻ trong phố huyện chơi dung dăng dung dẻ đầy đường. Hơn một tháng sau, vào trung tuần tháng chín ta, trăng cũng sáng vằng vặc, nhưng hơi thu đã lạnh hơn, hai người cũng vẫn ngồi chỗ ấy. Khóm nhài dưới chân họ đã lụi hoa. Chỉ còn sót một vài bông nhỏ. Lựu đưa tay lần những nụ hoa trắng dưới ánh trăng, gài lên tóc, chị bảo:
- Ngày dài ghê. Mong mãi mới hết một tháng
Mộc đáp:
- Anh cũng thấy ngày dài thật. Bao giờ mới đến Tết cơ chứ ?
Lựu im lặng hồi lâu. Sau một lúc ngập ngừng, chị nói:
- Hay là ta mượn tạm ít tiền, lo trước cho ngon chuyện.
Nói xong, chị thở phào nhẹ nhõm như người vừa nhảy qua bức tường chắn ngang đường. Chị đặt tay lên ngực. Con tim chị nhảy thon thót trong đó. Cả đến hai mạch máu cũng đập nơi thái dương. Từ ngón chân lên tới đỉnh đầu, nóng ran như đốt lửa.
Mộc thở hồi hộp, anh tìm bàn tay Lựu:
- Anh cũng muốn thế, nhưng sợ mọi người cười. Ở làng anh, người ta lấy vợ từ năm hai mươi, hai mốt. Mình muộn mằn tới ba mươi, họ lại bảo cuống quýt lên, phải vay tiền cưới cướp ngày cướp tháng...
Hai người bất giác cùng thở dài, ngồi lặng im. Trăng đã ngả đến mái nhà phía trước. Ánh trăng bò vào nhà, soi lên tận tấm màn hoa che chiếc giường đôi của Lựu. Những hình vẽ trên vải mờ nhạt và biến sắc trong ánh trăng. Mỗi cơn gió heo may tới, chúng lại uốn lượn, rung rinh tựa những đợt sóng vô hình nối nhau tràn lên đó...
Tháng mười âm lịch. Lựu đang công tác tại một xã xa huyện ba mươi năm cây số được báo tin về cơ quan ngay. Chị tưởng Mộc nhắn gọi mình, hoặc ông bà thân sinh của người chồng trước nhắn chị về trông con ốm... Những phỏng đoán vui buồn, mừng sợ lẫn lộn khiến Lựu cồn cào gan ruột. Chị bàn giao công việc cho người bạn rồi lên xe đạp, phóng một mạch về huyện giữa trưa. Tới cơ quan, đồng hồ ở phòng làm việc chỉ hai giờ rưỡi. Cô kế toán vừa đan len, vừa đọc thông tri mới của Ty tài chính tỉnh gửi về. Lựu hỏi:
- Em có biết ai nhắn chị về huyện không?
Cô gái ngẩng lên:
- Chị Hồng Thắm chứ còn ai? Chị Hồng Thắm về cơ quan ba hôm rồi... Hôm nay giỗ ông cụ. Chị Thắm đến cơ quan buổi sớm giải quyết công việc. Buổi chiều, chị ấy ở nhà làm cơm... Chị lại đằng ấy ngay đi. Hình như chị Thắm có ý tìm chị đấy...
Lựu rắt xe ra cổng, vừa đi vừa lẩm bẩm:
- Quái lạ sao nó hẹn đến tết âm lịch mới về ?...
Chị đạp thẳng một mạch tới nhà bạn. Hồng Thắm ở với mẹ. Gia đình chồng tận Vĩnh Phú, cách xa huyện tới một trăm rưỡi cây số lên họa hoằn lắm vợ chồng con cái Thắm mới về quê nội chơi. Chồng Thắm làm việc ở huyện đội cách cơ quan vợ đúng một hàng rào nứa. Chị đã có hai con, đứa lớn tám tuổi, đứa nhỏ lên năm. Bà mẹ ngoài sáu mươi nhưng còn tinh tường khỏe khoắn. Việc nội trợ chủ yếu trông cậy vào bà. Ba gian nhà rộng lúc nào cũng tíu tít khách của chồng, của vợ và lũ trẻ vào chơi với hai đứa con. Đồ đạc, áo quần linh tinh bày ngổn ngang khắp nơi. Chỗ nào cũng vướng mắt. Cứ mỗi lần Lựu đến, chị phải dọn cho bạn chừng một tiếng, nhà cửa mới gọn gàng. Hồng Thắm vui tính, sạch sẽ nhưng không ngăn nắp. Vì thế, có khi chị nhớn nhác chạy từ cơ quan về nhà, rồi lại từ nhà tới cơ quan để tìm một tờ công văn mà chị bỏ quên dưới chiếu đầu giường. Bận khác, chị bỏ chùm chìa khóa trong túi nhưng cứ hét chồng hét con, đổ tội cho chồng bỏ quên ngoài cơ quan hoặc lũ con đem đi chơi làm mất... Ngoài những tật nhỏ, chị là một người đàn bà tận tâm với gia đình cũng như công tác xã hội. Chị em trong huyện đội quý Thắm vì chị vô tư và chú ý đến hoàn cảnh của từng người, tìm cách giúp đỡ. Cái tập thể nhỏ bé một nhúm người của chị đoàn kết, làm việc tốt và được huyện ủy cũng như ủy ban rất chú ý.
Nhà Thắm đông nghịt khách. Ngoài vườn, đám trẻ bạn hai con rải manh chiếu dưới gốc ổi, xúm quanh một mâm cỗ. Chúng cũng khua bát, khua đũa cười nói, gắp thịt, véo xôi, hỉ hả như người lớn ăn cỗ vậy. Chỉ khác, một mâm sáu người thì bọn chúng ngồi tới mười hai đứa và vì thế, nhà bếp phải chi viện thêm ba đĩa xôi.
- Cháu chào cô Lựu ạ, cháu chào cô Lựu...
Thấy Lựu bước vào, chúng láo nháo chào, Lựu cười gật đầu. Phút đó, chị bỗng nhớ con thắt ruột.
Hồng Thắm, bận sơ mi cổ cánh nhạn, tóc kết sam vấn tròn sau tai, đang chỉ trỏ gì đó trong bếp. Thấy bạn, chị vội vã chạy ra:
- Vào đây, vào đây... Tớ chờ mãi cậu đấy...
Lựu rút tay ra, nói:
- Thì phải để mình dựa xe đạp đã chứ.
Hồng Thắm nhớ ra, gật đầu cười:
- Ờ, quên mất, vào mâm nhanh lên kẻo họ đợi...
Đúng là mâm có thiếu người đang chờ Thắm và Lựu tới. Hai người đàn bà đứng tuổi là hai chị em con dì con già đằng mẹ Thắm. Còn một bà ngoài bốn mươi vói cô gái mười sáu tuổi là mẹ con bà phó chánh án toà án tỉnh. Bà phó chánh án cũng bận sơ mi cổ cánh nhạn như Lựu, nhưng không phải bằng thứ vải phin trắng mà là pô-pơ-lin in hoa nhỏ. Tóc bà cặp gập lên sau lưng. Đứa con gái xanh, gầy nhỏng, mặt xương xương, hao hao giống mẹ. Mọi người chào nhau, làm quen rồi cầm đũa. Hồng Thắm rót đầy sáu chiếc chén mắt trâu một thứ rượu màu hồng hồng:
- Rượu cam mười tám độ, mời cả nhà uống.
Bà phó chánh án giơ chén lên trước, chúc sức khỏe của mọi người. Bà đĩnh đạc và tự tin, thật thích hợp với nghề nghiệp của bà. Lựu thầm cảm phục người phụ nữ đó, chị thấy từ mỗi dáng điệu, từ ánh mắt nhìn và giọng nói của bà đều toát lên vẻ uy nghiêm, oai vệ mà những người đàn bà khác không có. Suốt bữa cơm, Hồng Thắm hỏi người khách về những vụ án có liên quan tói việc của chị: "Bảo vệ quyền lợi cho những người phụ nữ..." Bà phó chánh án trả lời rành mạch từng điểm một, những vụ án đã xử, những điều luật làm căn cứ, những trường hợp đặc biệt cần đấu tranh lâu dài, kết hợp pháp luật với sự vận động mềm dẻo của hội phụ nữ... Thắm và Lựu ngồi nghe, thấy như thêm một sức mạnh để tựa đỡ. Bữa cơm thật mĩ mãn. Chỉ có đứa con gái bà chánh án là phụng phịu. Bà quyết không cho nó uống ly rượu quả:
- Cho tói khi con mười tám tuổi, một giọt rượu con cũng không được đụng tới.
Bà phó chánh án bảo con với giọng nói bình tĩnh và dứt khoát hệt như một người đàn ông. Hình như bà là cha đứa bé chứ không phải mẹ nó. Lựu vừa kính nể bà mẹ, nhưng vừa thương đứa trẻ. Chị gắp cho nó một miếng đùi gà rất ngon:
- Ăn thịt gà vói xôi trước đi cháu ạ... Phải nghe lời mẹ chứ. Hồi trước, mẹ cô không nói mà chỉ lấy chổi tre quất thôi đấy.
Đứa bé xuôi tai, không xị mặt nữa. Lúc đó, nó lại ra vẻ thiếu nữ, với cặp má hơi hồng hồng và khuân mặt vuông xương xương.
Cuối bữa cơm, khi chỉ còn lại bà phó chánh án với Lựu và Thắm. Chị huyện đội trưởng phụ nữ đột nhiên nói với bà phó chánh án:
- Chị ạ, công việc của chúng em nặng nề, phức tạp lắm. Nếu không có chị giúp đỡ thì không thể thành công.
Bà khách gật đầu:
- Chúng tôi có nhiệm vụ kết hợp với các cô.
Hồng Thắm tiếp:
- Ở huyện này đang có ba mươi vụ xin ly hôn. Đa số do người chồng có mới nới cũ, đánh đập phụ bạc vợ...
Và rất đột ngột. Thắm quay sang chỉ vào Lựu:
- Ngay cô bạn em đây này, cũng là cán bộ phụ nữ huyện mà dại dột ký vào đơn ly hôn...
Lựu đỏ bừng mặt, ngơ ngác nhìn bạn. Thắm cũng bốc lửa giận phừng phừng hai má đỏ ngay, cất tiếng chì chiết:
- Này, tớ không ngờ cậu ngốc thế đấy. Mình đi học chưa được một năm mà đã hỏng chuyện. Ký ngay vào đơn ly hôn trong vòng hai tháng. Cậu không cảnh giác gì cả. Tay Vũ Sinh có người yêu đấy, một cô văn công hai lăm tuổi, xinh lắm, có một con và chồng bỏ đã bốn năm rồi...
Lựu bàng hoàng nhìn mọi người. Mặt chị từ đỏ chuyển sang trắng rồi tái xanh lại. Bà phó chánh án im lặng một lát, thong thả nói:
- Cứ bình tĩnh suy xét cho thật kỹ. Nếu cần, cô có thể làm đơn kháng lại. Chúng tôi bao giờ cũng bảo vệ quyền lợi phụ nữ.
Bà nhìn đồng hồ đeo tay, đứng dậy. Thắm đưa bà ra bàn nước, mời bà uống chè, ăn bánh đậu xanh và bánh cốm chị mua ở Hà Nội về. Những mâm khác cũng đã xong, mọi người lẻ tẻ đứng dậy, ra vườn cho thỏa mái. Một mình Lựu ngồi bên mâm cỗ đã ăn gần hết, đũa bát ngổn ngang. Lòng chị cũng ngổn ngang rối loạn. Cuộc sống của chị, trước khi tới đây đã là một dòng sông phẳng lặng, giờ chợt lại nổi sóng gió, như con diều chao lộn, quay cuồng trước cơn giông. Chị không nghe mọi người nói gì hết. Chị cũng không biết mình đang nghĩ gì. Một vòng đen âm u, tăm tối quay tròn như chong chóng trước mặt...
Chờ khách khứa về hết. Hồng Thắm giao việc dọn dẹp cho mấy đứa dưới quê lên. Rồi chị kéo Lựu vào buồng:
- Vào đây, vào đây... Bây giờ mới tới lúc cậu kể lại mọi chuyện cho tớ nghe. Vắng nhà chưa được một năm mà nhiều việc xẩy ra thật. Toàn những việc tầy đình...
Lựu ngồi xuống như cái máy. Cũng như cái máy chị kể lại chuyện Vũ Sinh đặt vấn đề ly hôn, chị đã suy nghĩ và viết thư trả lời anh như thế nào. Toà án giải quyết thật nhanh chóng vì chánh án là anh con bác họ của chị. Vũ Sinh đã xây một căn nhà xinh xắn gần cơ quan và chị đã sống gần tám tháng nay... Duy có điều lớn nhất và hệ trọng nhất là tình yêu giữa chị với Mộc thì chị lại che giấu. Trong thâm tâm, chị đã nghĩ rằng vừa bỏ chồng chưa đầy năm tháng mà đã có người yêu khác, đã hẹn hò cưới xin là điều trái ngược với đạo đức truyền thống. Mặc dù, chuyện hai người cả phố huyện đều biết và Lựu cũng không hổ thẹn gì.
Sau khi nghe Lựu kể chuyện, Hồng Thắm nói:
- Mình hoàn toàn tình cờ mà nghe được chuyện của chồng cậu. Tay Vũ Sinh này khôn ngoan thật. Hắn không tán tỉnh những cô xung quanh trường huấn luyện mà lại yêu một cô ở tận đoàn văn công quân khu, đóng dưới Hà Nội hai chục cây số. Đứa em trai chị Hội trưởng phụ nữ huyện Vụ Bản cùng đoàn với cô ta. Cậu ấy lên chơi, nói đủ thứ chuyện, loanh quanh thế nào lại động tới chuyện Vũ Sinh.
Lựu nhớ lại sáu tháng cuối cùng trước khi ly hôn, chồng chị không hề đụng đến bàn tay vợ. Ngay cả ánh mắt anh cũng lẩn tránh chị, hướng tới một nơi xa xăm, do thế anh ấy đã có người để san sẻ thương nhớ, để âu yếm vuốt ve. Đành rằng chín năm trời chị sống với anh tẻ nhạt và gượng gạo. Đành rằng chị chỉ hiểu thế nào là sự say đắm của một nụ hôn niềm ngây ngất của những vuốt ve thầm lặng khi bàn tay người chồng lướt trên da thịt mình qua tình yêu với Mộc. Nhưng khi nghe tin chồng có một người đàn bà khác, lòng nghen vẫn nổi lên sôi sục. Chị cảm thấy mình bị cứa đứt một ngón tay, hoặc bị mất cắp một chiếc tủ gỗ lim, một chiếc mâm đồng gia bảo. Trong óc chị hiện lên hình ảnh Vũ Sinh ngồi bên người đàn bà nào đó, xa lạ, xinh hơn chị, trẻ trung hơn chị, ăn mặc diêm dúa theo kiểu thị thành. Anh vuốt ve, âu yếm, hôn hít người đàn bà đó như Mộc đã từng vuốt ve, âu yếm, hôn hít chị bây giờ. Và trong lúc người đàn bà kia hưởng niềm hạnh phúc chứa chan đó thì chị đằng đẵng nuôi con, chờ anh đến hồi hộp, xa xót. Những cảm giác đam mê, sung sướng trong tình yêu hiện tại với Mộc bỗng trở thành nỗi thù hận đau rát, quyết liệt trong cuộc sống chung với người chồng cũ. Lựu thấy mình thù ghét anh, sẵn sàng giết chết anh nếu chị có thể làm được trong lúc đó.
- Nghĩ gì thế? Cậu định làm gì bây giờ?
Hồng Thắm cất tiếng hỏi, cắt đứt những ý nghĩ điên cuồng, nóng bỏng trong óc Lựu. Chị hội trưởng phụ nữ huyện thấy trái tim mình bỏng rát trước nỗi bất hạnh của bạn. Chị sốt sắng đi đi lại lại, lẩm bẩm:
- Thiếu cảnh giác, thiếu cảnh giác quá...
Lựu vẫn ngồi im, thù hận đang thiêu đốt chị. Khi đã biết thế nào là tình yêu thì cuộc sống vợ chồng với Vũ Sinh chín năm trước là quãng thời gian dài khổ ải. Chị không đủ bình tĩnh để nghĩ rằng chín năm đó Vũ Sinh chưa hề có một người đàn bà nào và anh cũng chung nỗi khổ như chị. Sự thực, anh khổ hơn chị và anh hiểu biết hơn, và tâm hồn đa cảm của anh nhạy bén hơn... Lựu là người đàn bà giản đơn, ít nghĩ. Vì thế, chị dễ bị sa vào một định kiến thiếu suy xét. Và trong lúc ấy, chị hoàn toàn nghĩ rằng Vũ Sinh đã phụ bạc chị, rằng hai người không có hạnh phúc chính là do anh.
Hồng Thắm chờ mãi không thấy Lựu nói, đành hỏi:
- Cậu định thế nào? Có làm đơn kháng án không?
Lựu gật đầu:
- Làm.
Thắm mừng rỡ vồ lấy bàn tay Lựu:
- Làm ngay đưa cho mình. Mình sẽ đưa thẳng lên tòa án tỉnh nhờ các anh chị trên ấy can thiệp. Phải giải quyết tới tận gốc rễ vấn đề, đồng thời làm gương cho các trường hợp khác học tập.
Nhìn gương mặt đờ đẫn của bạn, Thắm nói thêm, giọng an ủi dịu dàng:
- Mọi việc đâu sẽ có đó, cứ bình tĩnh Lựu nhé.
Rồi Thắm nắm tay Lựu, kéo ra ngoài bàn nước, rót nước cho bạn uống, bóc bánh đưa tận tay cho bạn ăn. Chồng Thắm thấy cử chỉ vợ bất thường và khuân mặt ngây như tượng của Lựu thì biết ý liền:
- Trời ơi, no bụng quá phải làm một giấc đã.
Anh chàng huyện đội trưởng gọi con toáng lên rồi mang võng ra vườn mắc cho ba bố con ngủ. Chờ Lựu uống nước xong, Hồng Thắm đưa bạn về. Ở ngoài ngõ, chị còn nắm chặt tay Lựu như để truyền quyết tâm và sức mạnh:
- Nhớ giữ gìn sức khỏe. Dừng nghĩ ngợi gì nhiều. Chúng ta phải cương quyết bảo vệ hạnh phúc.
Lựu gật đầu, lên xe, đạp về nhà.