Chuyện xưng hô

Chuyện xưng hô

Báo Sài Gòn Tiếp Thị:
(http://www.sgtt.com.vn/cacsobaotruoc/466_20/p26_27_chuyenxungho.htm)

Đưa cách xưng hô hành xử mang tính gia đình đặt vào công việc, xã hội và gọi đó là "lễ"? Sống Trẻ mở ra diễn đàn này và mong nhận được nhiều ý kiến trao đổi của các bạn trẻ khắp nơi.

Chuyện xưng hô


Cách xưng hô thể hiện văn hoá ứng xử và thái độ, tính cách của bạn. Hôm nay, khi cuộc sống hiện đại tạo ra rất nhiều cơ hội, điều kiện để người trẻ thể hiện, khẳng định mình thì chúng ta vẫn thấy hình như chuyện xưng hô còn đó ít nhiều lúng túng, lấn cấn khó hiểu?

Chương trình game show Rồng Vàng (HTV7) chiều 25.4 có một tình huống nho nhỏ. Một nam thí sinh xưng "con" và người dẫn chương trình - nghệ sĩ Nguyễn Chánh Tín khéo léo nhắc nhở: "Bạn đã là sinh viên thì cứ xưng tôi, đừng xưng "con" nhé!".

Vấn đề nho nhỏ - nhưng đã trở thành thường xuyên trên các phương tiện truyền thông, đặc biệt là truyền hình và có người xem đông đảo nhất. Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn, khán giả truyền hình thường nghe đại từ nhân xưng "em", "cháu" dù đấy đã là những vận động viên, cầu thủ từng đoạt huy chương ở các vận động trường quốc tế, chí ít cũng đã là những tên tuổi trong khu vực, các nghệ sĩ danh tiếng trong lĩnh vực nghệ thuật?

Quả thật, cách xưng hô trong xã hội phương Đông như Việt Nam quá rắc rối!

Cái lễ - "Tiên học lễ" một trong những nền tảng giáo dục xuất xứ từ Khổng giáo đã ảnh hưởng sâu đậm trong xã hội Việt Nam. Ngay từ khi còn ngồi trường làng, vỡ lòng, tiểu học, những bài giáo dục luân lý, công dân: phải lễ phép khi gặp người lớn tuổi, lớn hơn vài tuổi thì là anh, chị, hơn nhiều tuổi thì chú, bác, ông, bà và xưng em, cháu, con. Mối quan hệ gia đình trật tự, trên dưới thể hiện qua xưng hô. Nhưng khi mỗi thành viên đã trưởng thành, ra đời, làm việc trong công sở, nhà máy, công ty? sự xưng hô kiểu thứ bậc gia đình ấy vô hình trung đã là rào cản lớn cho một tinh thần làm việc dân chủ, thẳng thắn và đấy cũng là một trong những nguyên nhân làm trì trệ cho công việc chung. Khi "chú, bác giám đốc" nói thì các "em, cháu nhân viên", cấp dưới khó lòng dám trình bày quan điểm riêng của mình ngoài sự ngoan ngoãn ngồi nghe (mà đâu phải cứ hễ "chú bác" nói là đúng, là chân lý!). Lớp trẻ nếu đã quen một "lễ nghi" thứ bậc hẳn sẽ mất dần quan điểm riêng, những ý kiến trái ngược nhưng cần thiết để đi đến một kết quả đúng đắn, thúc đẩy công việc chung!

Hệ quả của việc xưng hô theo thứ bậc Á đông ấy dường như cũng một phần trở thành quán tính, thành thói quen đối với học sinh, sinh viên. Đang ngồi trên ghế nhà trường mà người bên ngoài dễ dàng nhận ra những biểu hiện thụ động, ít dám hỏi (dù cần hỏi), ít dám trao đổi (chứ chưa nói đến tranh luận) trước một vấn đề thuộc tri thức, nhận thức, quan niệm...

"Tôi" - có lẽ là đại từ nhân xưng đúng đắn, hợp lý và cần được yêu cầu sử dụng nhất trong mối quan hệ rộng. Cách xưng "tôi" thể hiện sự chững chạc, tự tin của người trẻ. Và, ngay cả những người đang có cương vị, cũng cần nhận thức đúng vấn đề này để tạo không khí cởi mở, dân chủ và đấy cũng là động lực để thúc đẩy những người trẻ tuổi (nhưng đã trưởng thành) có ý chí, tài năng, có điều kiện thể hiện sự năng động, tự chủ để có thể làm việc hiệu quả hơn.

Cái "lễ" trong lối xưng hô quen thuộc thường gặp kia đồng nghĩa với chậm chạp và không cần thiết nếu không muốn nói là trì trệ!

sống trẻ


------------
Bình: Tôi thấy vấn đề này tuy rất đơn giản nhưng lại ít được chú ý. Bước vào thế giới của người lớn, bản thân tôi cũng thấy ngượng miệng khi xưng "tôi" với "chị" (hoặc "cô") hoặc "tôi" với "anh" mặc dù mình đủ tuổi để có thể xưng như vậy. Như tiếng Anh thì khỏe quá, you and me suốt ngày chẳng ngại ngùng gì.

Cái thằng trên còn xưng ''con ''- '' chú '' với người dẫn chương trình là do nó ngu .Còn cách xưng hô của người Việt Nam tuy có i dùng nhiều đại từ nhưng đó là sự thể hiện tính biểu cảm cao trong ngôn ngữ , nét đặc sắc và rất độc đáo của dân tộc Việt . Bên tây những thằng hơn nhau 7 -8 tuổi cũng coi nhau không ra gì nhưng người VN vẫn khác , hơn nhau 1 tuổi thậm chí tính chính xác thì chỉ hơn nhau vài tháng nhưng vẫn gọi nhau là ''anh'' - ''em '' . Nên coi đó là một nét đặc sắc trong văn hoá , ngôn ngữ .
Người Hàn và Nhật còn đặc biệt trong cách chia ngôi tuỳ theo cấp bậc hoặc tuổi .Thằng anh vả thằng em bôm bốp ,thằng em dù đúng nhưng vẫn phải im , lát sau ông bố lại ra vả thằng anh ....

Home: Mình xin sữa chữa bài này.
Được home_nguoikechuyen sửa chữa / chuyển vào 09:12 ngày 29/05/2004

Tôi thì thấy đơn giản thế này: trong công việc, với người hơn tuổi, gọi anh em là thông thường, với người bằng tuổi hoặc kém tuổi hơn, thì gọi bạn xưng tôi. Nhưng đôi khi tuỳ tình huống, trong kinh doanh việc hạ thấp cái tôi xuống không hẳn đã là thất cách.

Tớ thấy chuyện xưng hô ở VN công nhận nhiều khi rất....buồn cười....buồn
Như đợt vào trong Huế, đi đâu người ta cũng gọi là "bé ơi", sau thấy người ta gọi cả người đáng tuổi cô mình là "cô bé ơi", "dì bé ơi"...
Đi làm thì có nhân viên mới vào công ty nằng nặc đòi gọi là chị trong khi mọi người ở công ty đã giải thích với nó là mình bằng tuổi. Gọi chị thì chẳng sao, mỗi tội xưng là chị với một đứa mặt già đinh thì cũng...chán

Khổ thân nhỉ , sau chuyến đi Huế lại thu được cái của nợ này hả Z ? hahaha...
Ơ mà các bác sao lại soi kiểu kì quái thế ? Em thấy kiểu cách xưng hô đó cực kì phức tạp nhưng nó cũng có cái nét thú vị riêng đấy chứ . Thế nên mới xứng là "Phong ba bão táp không bằng ngữ pháp Việt Nam" mà .
Bước vào một thời kì mới , cách xưng hô nơi công sở tất nhiên cũng đổi mới , mang tính cá nhân hơn và cũng là bình đẳng hơn . Nơi làm việc là nơi mà cần đưa cái "tôi" lên hơn hết , để thấy mình bằng mọi người về quyền lợi và đương nhiên cũng là trách nhiệm .
Tuy nhiên xã hội tiến đến đâu chăng nữa thì cách xưng hô phức tạp kia vẫn không thể bị phá bỏ được , nếu phá bỏ thì cội rễ của ta sẽ bị mất , mà người ta thường hay khinh bỉ qui cho rằng "đó là lũ mất gốc" . Nên nhớ lịch sử dân tộc ta được gìn giữ là sau luỹ tre làng , nơi không có một sự đồng hoá hoàn toàn nào diễn ra được và những cái nét rất riêng của nó vẫn tồn tại , trong đó có cả cách xưng hô . Mỗi nơi một khác , đó là tính địa phương , và nên bảo vệ cũng như gìn giữ nó thì hơn .
Em có chút ý kiến đó đã .

Thôi cái kiểu việt nam có nhiều đại từ biểu cảm di cho tớ nhớ... có cái bài phát biểu mà hết cái nọ dến cái kia...l dâu co lady and gentlemen dâu.. Ôi nói chung già trẻ nói chuyện cả nhau cũng... hix hix ... phức tạp chẳng biét nên gọi là bác hay chú là ông hay cụ nữa.. hhehe
Được annylinh_tieuyeutinh sửa chữa / chuyển vào 10:49 ngày 26/05/2004

Tôi cũng có khá nhìu trường hợp dở khóc dở cười từ cái chuyện xưng hô:
Hồi đi thực tập, toàn các chú, các bác bộ đội, đáng tuổi bố mình mà cứ bắt mình xưng bằng "chú" với "anh", ức chế không chịu được. Về kể với mama thì được dạy rằng " Bộ đội thì chỉ có chú với anh thôi chứ làm gì có bác". Miễn bình luận nhá
Đi học thêm 1 bằng nữa=> nghĩa là mình đã "già" hơn, đến lớp vẫn cứ thấy choáng. Có chú cách mình đến hai thế hệ, cứ anh và em tuốt luốt. Mở đầu khi gọi cũng thấy mồm nó ngường ngượng, sau thì bụng bảo dạ " Nhà nước đang có quy chế trẻ hoá đội ngũ cán bộ mừ. Mình xưng hô như thế cũng có nghĩa là mình thực hiện quy chế ở cấp....cơ sở...."
Thấy ở VN mình cái cách xưng hô nó mệt mỏi vô cùng. Nó chẳng những dựa vào tuổi tác, vào công việc, vào....mà còn dựa vào cả tình cảm, tình cảm thì vô cùng......biết làm sao mà lượng được lòng người

còn một kiểu xưng hô quái dị nữa, tồn tại cũng đã khá lâu ở VN. Đó là từ trẻ con mẫu giáo cho đến người nhớn đầu hai thứ tóc đều gọi một người đã hơn trăm tuổi, từ thế kỷ trước với một đại từ dùng để chỉ anh của bố mình. Họ gọi, họ nhắc tới đại từ đó khá hồn nhiên, vô từ mà không để ý thấy sự sống sượng, trơ trẽn lù lù ra đó. Họ vô tình hay cố tình để làm trẻ hoá, thần thánh hoá một cách mù quáng cho một cá nhân vốn đã có quá nhiều sự thêu dệt, huyền thoại trong lịch sử ? Chẳng nhẽ không nhận thấy điều đó là đi ngược với nét văn hoá trong xưng hô của người VN, hay nói đúng hơn là một sự hỗn láo, bất kính và còn là không hiểu biết (dốt nát) về văn hoá xưng hô !

Home: dùng từ ngữ hơi nặng nề. Tớ xoá
Được home_nguoikechuyen sửa chữa / chuyển vào 09:18 ngày 29/05/2004