CÓ NÊN PHIÊN ÂM TIẾNG NƯỚC NGOÀI KHÔNG?

CÓ NÊN PHIÊN ÂM TIẾNG NƯỚC NGOÀI KHÔNG?

Phiên âm hay không phiên âm tiếng nước ngoài trong tiếng Việt rõ ràng là một vấn đề gây tranh cãi. Tuy nhiên, theo ý kiến của riêng tôi, rõ ràng là nên vì những lý do sau đây:
1. Nói gì thì nói, nhưng phải thừa nhận rằng số người có thể đọc được tiếng nước ngoài ở dân ta không phải là nhiều, nếu bạn biết rằng hơn 70% dân số VN sống ở nông thôn. Nếu không tin, thử hỏi một người chỉ biết đọc biết viết đọc chữ "Leeds United" thử coi? Mà ngôn ngữ thì phải hướng về số đông, nên chuyện phiên âm dĩ nhiên là cần thiết.
2. Có thể bạn không tin, nhưng hầu như ngôn ngữ nào trên thế giới cũng đều phải phiên âm tiếng nước ngoài. Đố bạn tìm ra một ngôn ngữ nào viết hay nói đúng y chang như chúng ta hai chữ "Việt Nam"?. Đó là chưa kể những quốc gia xài chữ tượng hình, họ đành phải vẽ ra chữ nào có âm na ná như vậy thôi.
3. Trường hợp tiếng gốc là tiếng tượng hình, rồi chúng lại được phiên âm sang một ngôn ngữ khác, ví dụ tiếng Anh hay tiếng Pháp, sau đó chúng ta mới ghi lại. Đường nào thì nó cũng đã bị phiên âm rồi, đúng không? 
Tuy nhiên, phiên âm như thế nào cũng là một vấn đề, nhưng điều cần nhứt là phải mang tính thống nhứt.

Sao lại không , không phải là 70% dân số Việt Nam sống ở nông thôn mà 80% dân số là người nông thôn !
Nhưng trong tất cả những chương trình lớn , khi xác định đối tượng khán giả thì điều này có lúc được coi trọng , có lúc được thả !
Điều làm tôi ngán nhất , gần đây là chương trình Một thoáng Sài Gòn được tổ chức tại Nhà hát lớn hà nội . Khi ca sỹ Mỹ Linh đang ở giữa bài hát , mới nói quý vị đang nghe bài hát nnnn của nước nnnnnn . Ca khúc tiếng anh và phát âm cũng rất tanh do cô đã được học tiếng anh chỉnh chu lúc đó để sang Mỹ thu âm chơi nhưng chưa thành !
Khán giả hôm đó có tới 90% là người dân bình thường , và chiếm 50% là người ngoại tỉnh , những người bình dân đi xem ca nhạc . Mỹ Linh hôm đó cũng mời mọi ngưòi hát theo bài hát tiếng anh nữa ????
Ở đây ổn không nhỉ thưa quý vị ???
Tiếng nào thì tiếng nhưng đừng dùng ở những nơi mà trình độ ngoại ngữ không đồng đều !!
Mãi mãi là người con của Hà Nội !!

Tôi thấy đây là đề tài rất đáng thảo luận. Mặc dù rằng chưa chắc chúng ta sẽ đi đến được sự thống nhất, vì đã có quá nhiều tranh cãi xung quanh vấn đề này rồi.
Tôi đã đọc một bài "Về cách viết và cách đọc tên riêng nước ngoài trên văn bản tiếng Việt" của giáo sư Cao Xuân Hạo trên báo Kiến Thức Ngày Nay. Trong bài này GS Hạo đã bài bác hết mình việc phiên âm và cổ vũ cho việc Sử dụng âm nguyên bản hoặc chuyển ngữ sang tiếng Anh hoặc tiếng Pháp. cụ thể là như sau.
"...Thật ra, năm 1981 Phủ Thủ Tướng đã ban hành một nghị định về vấn đề này, đề ra những nguyên tắc hoàn toàn minh xác có thể làm chuẩn mực cho việc thống nhất cách giải quyết vấn đề. Tinh thần của bản nghị định trình bày vắn tắt như sau:
- Những tên địa lý đã Việt hoá (như tên các châu lục, các đại dương, một số nước như Pháp, Mỹ, Đức, Ý) vẫn giữ nguyên như cũ.
- Ngoài ra, những tên địa lý khác và những tên người thì để nguyên dạng nếu bản ngữ dùng chữ La-tinh, chuyển tự sang chữ La-tinh (theo cách chuyển tự do nước hữu quan ấn định) nếu bản ngữ dùng một thứ chữ khác. Ngoại lệ duy nhất cho nguyên tắc này là các tênngười và tên đất Trung quốc vốn đã từ xưa đọc theo âm Hán Việt, và từ khi có chữ Quốc ngữ vẫn được viết theo cách phát âm này.
- Trong khi chuyển tự, vần quốc ngữ cần được bổ sung thêm các chữ cái thông dụng trong khối cộng đồng các nước dùng chữ La-tinh như F,Z,J,W. Ngoài ra, nhữ chữ và nhữ dấu khu biết không có trong vốn chữ cái của nhà in có thể được bỏ qua hoặc thay thế bằng những chữ gần tương tự...."
Tôi thực ra chỉ là bậc con cháu của GS nhưng khi đọc bài trên của GS cũng xin chỉ ra một lỗi lầm nho nhỏ đó là mặc dù GS đã bài bác viêc phiên âm nhưng cuối cùng GS lại dùng chính chữ phiên âm La-tinh (đây là chữ phiên âm của chữ nguyên gốc là Latin). Chữ này không những giáo sư dùng trong đoạn tóm tắt nghị định nói trên mà còn ở những đoạn do GS viết. Đây là một sai sót không đáng có của một bậc thầy trong ngành ngôn ngữ học.
Tôi chưa đọc nghị định trên nhưng tôi thấy nếu như nghị định trên có thực thì người thực hiện triệt để nhất chắc là báo Tuổi Trẻ vì báo này chuyên dùng nguyên ngữ và người vi phạm đầu tiên chắc là báo Nhân Dân vì báo Nhân Dân toàn dùng phiên âm (ngoại trừ một số chữ "thời thượng" không dịch được web, email, bệnh SARS...)
Trước đây tình cờ tôi vô tình đọc được một bài trong "Văn hoá Nguyệt san" (Tờ báo tuyên truyền của thằng Ngô Đình Diệm) trong một nhà sách cũ. Bài này tôi quên rồi nhưng đại để lại hết sức ủng hộ việc phiên âm tiếng nước ngoài ra tiếng Việt và bài bác việc dùng nguyên ngữ.
Nhiều khi ngồi nghĩ lại thấy buồn cười. Báo của ta thì lại dùng cách phiên âm của địch. Báo của địch thì lại dùng cách nguyên ngữ của ta. thật là lộn xộn.
Ngồi nghĩ đi nghĩ lại, không hiểu tại sao người ta không dùng cả hai biện pháp. Cách này nghe có vẻ thoả hiệp nhưng không hề thoả hiệp tí nào. Việc phiên âm hoặc nguyên ngữ là tuỳ thuộc vào đối tượng mà người viết muốn nhắm tới (nói gì thì nói tôi đã đặt hết tình cảm vào Các Mác thì tôi không thể nào đặt thêm tình cảm vào cái ông Karl Marx xa lạ nữa). Không thỏa hiệp là không chấp nhận phương pháp phiên âm tuỳ tiện, nhất là phiên âm không có gạch nối giữa các âm tiết (tôi thấy cách phiên âm sai này rất phổ biến, nhất là ở các báo địa phương).
Sẵn nói về cái gạch nối tôi xin nói thêm một ít về nó. Trước giải phóng tôi thấy ở miền Nam sử dụng cái gạch nối này tương đối phổ biến cho các từ Hán Việt (hệ-thống, ngôn-ngữ...) và những từ láy (lấp-lánh, lung-linh...) còn ở miền Bắc sử dụng chủ yếu cho địa danh (Hà-nội...). Từ sau năm 1975 cách dùng này đã mất đi, điều này cũng hợp lý vì thực ra Hán Việt cũng là tiếng Việt, thậm chí nhiều từ ta cũng chưa biết rõ là Hán Việt hay thuần Việt nữa. Nhưng tôi thấy thực ra cũng không nên bỏ hẳn, nhất là đối với các từ phiên âm từ ngôn ngữ đa âm ra tiếng Hán. Chẳng hạn khi viết Bồ Đề Đạt Ma thì cách viết này sẽ không thể hiện được là chữ Bồ Đề là phiên âm từ chữ Bodhi và Đạt Ma là phiên âm từ chữ Dharma của tiếng Phạn ra. Tôi nghĩ cách tốt nhất là để Bồ-đề Đạt-ma hoặc như Ái-tân-giác-la Nỗ-nhĩ-cáp-xích vừa thể hiện được tính chất đa âm của gốc từ vừa phân biệt được từng từ riêng. Nếu ta ghi Bồ Đề Đạt Ma thì đôi khi dễ dẫn đến hiểu lầm rằng ông này họ là "Bồ" tên là Đề Đạt Ma lắm.
Ý kiến của tôi thế đấy. Mời các bạn tiếp.

Theo bản tôi có "Về cách viết và cách đọc tên riêng nước ngoài..." ( trong quyển :"Tiếng Việt:mấy vấn đề ngữ âm,ngữ pháp,ngữ nghĩa" của Cao Xuân Hạo, NXBGD năm 2001) thì chữ Latin được viết thành La tinh so với cách viết La-tinh (và năm ban hành nghị định là 1984 chứ không phải 1981).
Bỏ qua những cái nhỏ nhặt đó, tôi thấy ông Hạo viết La tinh (hay La-tinh) chẳng có gì là "sai sót không đáng có của một bậc thầy ngôn ngữ học" cả. Thứ nhất,có thể là do ông tóm tắt văn bản theo đúng tinh thần và cách viết của Bộ. Thứ hai, nếu đó là cách viết của ông thì những quan điểm ông thể hiện đã rõ trong bài viết . Hơn nữa, nói ông Hạo bài bác việc phiên âm là vu khống.

Trong cái gạch đầu dòng thứ nhất ,nghị định của Bô có nhấn mạnh "những địa lí đã được Việt hoá....". Theo tôi, La tinh đã là một từ được Việt hoá nên viết La tinh hay La-tinh thì nào có gì là "sai sót". Đó là ý của Bộ vậy,còn riêng ông Hạo thì ông đã nhấn mạnh điều này ở tiểu mục số 7 "Việc phân biệt những tên riêng đã được Việt hoá với những tên khác là một chủ trương hoàn toàn đúng đắn..."

Đây là một vấn đề rất đáng bàn, mong mọi người có điều kiện, tập hợp lên đây những tài liệu chính thức có liên quan.
Một số ý kiến cá nhân:
- Lợi ích của việc phiên âm và không phiên âm: Phiên âm giúp cho người Việt có thể đọc và phát âm đúng. Không phiên âm giúp cho ta có thể tra cứu dễ dàng.
- Vậy trong một bài viết (một quyến sách), ta có thể: hoặc là dùng toàn từ phiên âm, hoặc là dùng từ nguyên gốc. Trong cả hai trường hợp, nhất thiết phải có chú thích ở lần dùng đầu tiên. Chú thích về từ nguyên gốc trong trường hợp đầu và chú thích về cách đọc trong trường hợp sau.
Viết cho đại đa số quân chúng thì ta nên dùng từ phiên âm. Bài viết có tính chất nghiên cứu thì nên dùng từ nguyên gốc.
Những thứ tiếng khó có thể để nguyên gốc thì ta chuyển về gốc la-tinh, hay tiếng Anh, tiếng Pháp.
Cuối cùng, có rất nhiều từ thông dụng, nếu bài nào cũng phải mở ngoặc chú thích thì rất bất tiện. Trong trường hợp này, thì đành phải thoả hiệp một tí, viết nguyên văn, và để mọi người tự phiên âm (?).
Ngoài lề: Ở Việt Nam, nhiều người dân thích uống bia Ti-gơ (Tiger) !
Còn ở Phàp người ta gọi trường ĐH Harvard (Ha-vớt) là Ác-vác!.
Thế tức là dân Pháp cũng chẳng văn minh gì hơn dân Việt Nam !
Được nha_que_ra_tinh sửa chữa / chuyển vào 06:02 ngày 02/01/2004
Được nha_que_ra_tinh sửa chữa / chuyển vào 06:04 ngày 02/01/2004

Theo như tài liệu mà bạn đọc được thì cái nghị định mà GS Hạo nhắc tới là của Bộ nào vậy? Theo như trong KTNN thì GS nói đây là nghị định của Phủ Thủ Tướng? Đây lại là một sai sót nữa của bậc thầy. Bọn chúng ta thảo luận trên diễn đàn này có thể có sai sót. Còn ngài khi đã "tầm chương trích cú" thì ít ra ngài cũng ghi rõ ràng số và ngày tháng của văn bản phát hành chứ. Hàng ngày đánh văn bản cho sếp, tôi luôn phải ghi đủ "Phúc đáp công văn số... ngày... của quý công ty...", "Phù hợp với quyết định số... ngày ... của Giám đốc công ty...".v.v.. đó chỉ là những văn bản của doanh nghiệp còn cần sự chính xác như vậy, làm sao có thể cẩu thả đối với những văn bản của cấp Bộ, cấp Chính phủ.
Còn nếu như cái chữ "La-tinh" do ngài sao y bản chính từ nghị định, nếu ngài không đồng ý thì ngài phải ghi chữ "sic" đằng sau chứ. Nếu vì sự kính trọng Bộ hay Phủ Thủ Tướng thì với tư cách là một nhà nghiên cứu ngài phải ghi "tôi ghi nguyên văn" để tránh sự hiểu lầm của độc giả.
Bạn hãy đọc kỹ lại nguyên văn của bài viết của GS đi, rõ ràng là trong mục số 3, 4 và 5 ngài bài bác việc phiên âm mà. Nếu cần thì tôi sẽ dẫn nguyên văn ra (cũng có thể tôi và bạn có trong tay hai version khác nhau). Nhưng mà bạn dùng chữ "vu khống" thì hơi nặng. Nên thay bằng chữ "hiểu lầm" chăng.
Chữ La-tinh (hay La tinh) rõ ràng là phiên âm chứ không phải là Việt hoá (tôi khẳng định với bạn rằng bài viết của GS Hạo ở trên KTNN viết là "La-tinh"). Và hãy nhìn kỹ các ví dụ về những từ được Việt hoá. Rõ ràng những từ được gọi là Việt hoá ở đây là những từ đã được phiên âm trung gian qua chữ Hán và được giản lược hoá. Còn chữ La-tinh thì không hề được phiên qua trung gian chữ Hán. Còn nếu như nó đã được Việt hoá thì nó phải viết là "La Tinh" (cũng giống như chữ "Ba Lan"). Tôi xin bổ sung một ít. Việc dùng gạch nối cho những chữ phiên âm từ những thứ tiếng đa âm qua trung gian chữ Hán (Vd: Bồ-đề Đạt-ma) là ý kiến của tôi, tôi chưa thấy có tiền lệ.
Được cuonglhvt sửa chữa / chuyển vào 15:56 ngày 02/01/2004

Nói gì thì nói, việc loại bỏ hoàn toàn phiên âm là bất khả, vả chăng cũng không có nước nào trên thế giới làm như vậy. Nếu ta làm vậy, tất sẽ nảy sinh rắc rối với các thứ tiếng phi La tinh như tiếng Nga, tiếng Hoa, tiếng Ả rập... thậm chí tiếng Pháp cùng ngữ hệ La tinh mà cũng có nhiều ký tự lạ. Lẽ nào giáo sư Cao Xuân Hạo lại không biết điều đơn giản đó. Cho nên em không thể tin được là giáo sư lại đi bài bác triệt để lối phiên âm, có lẽ giáo sư chỉ muốn hạn chế phiên âm khi không cần thiết mà thôi, và nếu như vậy thì dùng "La-tinh" đâu có gì sai.
Vy vẫn cho rằng dùng phiên âm hay nguyên ngữ là tùy thuộc vào hoàn cảnh giao tiếp cụ thể, cả hai lối đều hữu ích cả, không nên phân ra "bên ta, bên địch" (!)
Hạ Vy

Tui cũng hoàn toàn đồng ý với bạn Vy, chúng ta nên có một cái nhìn công tâm và toàn diện hơn về các vấn đề khoa học, không nên phân biệt ta hay địch. Mà ngay cả địch nếu có cái gì hay thì ta cũng nên học cấp kì đi, đó là tinh thần cầu tiến vậy. Với lại, cũng không nên gọi ông Ngô Đình Diệm bằng "Thằng", nghe kì lắm.
Còn chuyện phiên âm, theo tôi nghĩ, người Việt ta quả là một dân tộc cứng đầu cứng cổ, nhiều khi hơi mù quáng nữa. Chúng ta rất ít chịu học cái mới (nói riêng về ngôn ngữ thôi) cho nên trong tiếng Việt có rất ít từ mới (bạn thử tìm giùm tôi một từ thuần Việt mới, ngoài từ "tâm hồn" của nhóm TỰ Lực Văn Đòan" dùng cách đây hơn nửa thế kỷ, mà ngay từ này cũng không thuần Việt). Trong khi đó, một ngôn ngữ sống cần phải phát triển, nhưng trong tiếng Việt nếu bạn phát kiến ra một từ mới lập tức sẽ bị các vị học giả (Hình như ở VN các vị học giả hơi nhiều thì phải) dập cho tơi tả ngay, hay ít nhứt cũng chẳng ai khuyến khích. Vậy thì>>>

Cái tranh luận này đã tốn không ít đất bên THẢO LUẬN rồi? hay là các topic cũa của chính trang TIẾNG VIỆT này, các bạn có thể tham khảo lại (tôi nhớ là đã tranh luận về nó một năm trước rồi)
TÀI GIẢ BỒI CHI KHUYNH GIẢ PHÚC CHI

Theo bản mà tôi có " Thật ra, năm 1984 Bộ Giáo Dục đã ban hành một quyết định về vấn đề này, ......" (tài liệu trên,trang 162).
Người ta không có mà nói thành có, theo tôi, đó là hành động vu khống. Cụ thể là ông Cao Xuân Hạo nào có bài bác việc phiên âm, vu cho ông có ý đó rồi dẫn ra một trường hợp, rồi nhảy thẳng đến chuyện sai trái, tôi e rằng đó là hành động bất kính của "bậc con cháu".
Trong phần trình bày của mình, ông Hạo nêu ra sự bất cập của việc phiên âm, và đồng thời (tôi nhấn mạnh) biểu lộ sự đồng tình với phiên âm (trong một số trường hợp).
Cuonglhvt có cho là chữ La-tinh (hay La tinh) là một chữ phiên âm mà không phải là chữ Việt hoá. Và cận thận hơn, còn "diễn giải" thế nào là một chữ Việt hoá,mạnh dạn khẳng định việc phiên âm qua trung gian chữ Hán là ý riêng của mình. Dạ thưa,cái vụ phiên âm có gạch nối đó dân VN đã làm từ xưa. Còn cái vụ thế nào là một từ (tiếng) Việt (hoá, tôi e rằng tôi phải làm cái chuyện thừa thải "nhai lại" những gì người ta nói ( dù rất ngại phải mang tiếng khinh thường người đối thoại vì thật ra cái chuyện "cỏn con" đó ai mà chẳng biết).
Theo GS Nguyễn Tài Cẩn (sách Ngữ pháp tiếng Việt,NXB Đại học quốc gia Hà nội,1996,trang 29), tiếng trong tiếng Việt có thể phân làm ba loại chính:
1)Loại 1:gồm những tiếng vừa có nghĩa,vừa độc lập như cha, mẹ,tay,chân ....
2) Loại 2:gồm những tiếng có nghĩa nhưng không độc lập như sơn,quốc, gia,đại,tiểu....
3) Loại 3:gồm những tiếng vừa không độc lập,vừa vô nghĩa. Loại này lại gồm bốn tiểu loại:
3.1) Loại tiếng nằm trong từ phiên âm, ví dụ như cà,phê; cà, rốt;....
v.v.
Theo đó, La-tinh còn không phải là một từ Việt hoá sao?
Chú thích: là người tôn trọng GS Cao Xuân Hạo, thấy "đột nhiên" có người vu ông mắc phải những "sai lầm không đáng có của một bậc thầy ngôn ngữ học", tôi "ngứa miệng" có vài lời vậy (mà theo tôi là nào ông có "tội tình" gì).
Nghĩ đến những gì Gent nói, tôi thật thấy ngại. Sách vở có sẵn ê hề không đọc, đi "phát minh", "nhai lại" thì thật là vô tích sự!