Cố Tổng Bí thư Lê Duẩn hay Lê Duẫn?

Cố Tổng Bí thư Lê Duẩn hay Lê Duẫn?

Đây chỉ là một thắc mắc nhỏ về tiếng Việt thôi, không phải là chính trị. Nếu các bạn mod thấy nó nhạy cảm thì làm ơn xoá topic chứ đừng xóa nick nhé. Tôi còn muốn thảo luận nhiều lắm.

Cố Tổng bí thư Lê Duẩn tên thật là Lê Văn Nhuận. Ông quê ở Quảng Bình trong một làng nổi tiếng khoa bảng (tôi quên mất tên). Thắc mắc về cái tên của ông ngày nay đến với tôi khi tôi đọc một bài của cụ An Chi trên "Kiến Thức ngày nay" (bài này không bàn về tên của TBT Lê Duẩn mà bàn về chữ "duẩn" hay "duẫn" trong chữ Hán có nghĩa là "măng"). Trong bài này, cụ An Chi nói rằng trong chữ Hán không có chữ "duẩn" mà chỉ có chữ "duẫn". Tôi thấy cũng đúng vì trong mẹo chính tả hỏi-ngã dành cho từ Hán Việt tôi nhớ là các phụ âm đầu ng, l, d, m, n, nh, v không bao giờ đi với thanh hỏi. Phải chăng vì là người miền Trung, nên khi viết tên mình (một từ Hán Việt ít phổ biến) ông đã viết nhầm dấu hỏi với dấu ngã.
Xin các bạn cho ý kiến.

Được cuonglhvt sửa chữa / chuyển vào 13:52 ngày 26/01/2004

Cái tên của người ta không hẳn là phải có chữ nghĩa gì mới được, ví dụ như trong tiếng Việt chỉ có một chữ "trãi" để chỉ tên cụ Nguyễn Trãi mà thôi, ngoài ra không thấy dùng trong trường hợp khác. Vì vậy nếu trong giấy tờ của TBT ghi là "Duẩn" thì chắc chắn là "Duẩn" rồi, không có một lý lẽ nào để có thể coi là "Duẫn" được.
Hạ Vy

Tôi mới đọc được 1 bài này về luật Hỏi - Ngã trong các từ Hán Việt ở 2 diễn đàn khác . Xin gửi các bạn đọc cùng để tham khảo:
Luật Hỏi Ngã
Đa số tiếng Việt mình dùng chữ gốc Hán tự, có lẽ lên đến khoảng 80%, lâu dần thành chữ Việt và mình gọi là: từ Hán Việt. Giáo sư Nguyễn Tài Cẩn có đưa ra một nguyên tắc rất tiện, đó là:" Mình Nên NHớ Viết Là Dấu NGã "
Nghĩa là nếu gặp một chữ Hán Việt nào bắt đầu bằng một trong những âm chữ ... màu đỏ của câu trên thì ... hì .. hì ... cứ hiên ngang bỏ dấu ngã . Chỉ có 1 ngoại lệ : chữ : ngải cứu ( như trong bùa ngải !! ) . Sau đây là một số thí dụ :
- M : Mỹ mãn , mãnh hổ , mẫu số , mãng xà , miễn dịch , mã lực , mãn khoá .. giờ mão , kiểu mẫu ...- N : truy nã , nỗ lực .... nam nữ , trí não ...- NH : Nhũng nhiễu , nhã nhặn , nhẫn nại ,nhiễm thể ,nhiễm độc ,nhãn hiệu , thổ nhưỡng ...- V : vũ lực , vãng lai , vãn cảnh , vĩnh viễn , vĩ tuyến .. hùng vĩ ....- L : lữ khách , lễ độ , lãnh đạm , lãng mạn ... nguyệt liễm , kết liễu ...- D : dã man , dũng cảm , dĩ nhiên , diễn viên ... dung dưỡng ...- NG : ngưỡng mộ , nghĩa cử , ngũ sắc , Nguyễn Du .. ngôn ngữ , tín ngưỡng , vị ngã ....**
Còn ngoài ra cứ bỏ dấu hỏi
Chỉ trừ ra một số ít các chữ sau đây là ngoại lệ ( có việc gì mà không có ... exception !!  ):
- Kỹ ( kỹ thuật , kỹ nữ )- Bãi ( bãi chức , bãi khoá )- Bĩ ( bĩ cực , vận bĩ )- Hữu ( bằng hữu , hữu ích , hữu khuynh )- Phẫu ( giải phẫu )- Cữu ( linh cữu ) .. chữ này có rất nhiều người dùng sai là : linh cửu !!!- Tiễn ( tiễn biệt , tống tiễn , hoả tiễn )- Tiễu ( tiễu trừ , tiễu phỉ ) .. chữ này cũng hay dùng sai là : tiểu trừ !!!- Trẫm- Trĩ ( ấu trĩ , chim trĩ )- Trữ ( tích trữ )- Huyễn ( huyễn hoặc )- Hỗ ( hỗ trợ )- Hãm ( giam hãm )- Đãng ( phóng đãng , quang đãng )- Quẫn ( khốn quẫn , quẫn bách )- Xã ( xã hội )- Hoãn ( trì hoãn )- Quĩ ( quĩ tích , thủ quĩ )- Suyễn ( bệnh suyễn )- Cưỡng ( cưỡng ép )- Tuẫn ( tuẫn nạn )- Đễ ( hiếu đễ )- Sĩ ( kẻ sĩ )
Khoảng .. 24 chữ ... biệt lệ !!
Được lonesome sửa chữa / chuyển vào 16:13 ngày 26/01/2004

Ở đây không phải là chuyện có nghĩa hay không có nghĩa, mà là chữ đó có tồn tại hay không. Chẳng hạn Nguyễn Trãi, chữ Trãi đây là một chữ Hán, nếu không có nghĩa thì phải là một tên họ phổ biến và phải có trong từ điển bởi vì chữ Hán là một chữ biểu ý chứ không phải chữ ghi âm. Vì vậy, mặc dù không có chứng cứ, nhưng tôi không tin rằng chữ "Trãi" chỉ dùng để ghi tên cho cụ Nguyễn Trãi.
Luận cứ ư: Chẳng lẽ bố mẹ cụ đặt ra chữ "trãi" trong chữ Hán và quy định cách đọc.

Trong tiếng Việt có rất nhiều chữ viết hợp lệ nhưng không có nghĩa. "Duẩn", "trãi" là những chữ như thế, cho dù truy tầm gốc Hán của nó có nghĩa đi chăng nữa, nhưng người Việt ta không (chưa) dùng thì cũng tức là nó không có nghĩa trong tiếng Việt. Hãy tạm cho rằng "duẩn" là một tiếng vô nghĩa, thì đâu có ai cấm dùng nó để đặt tên. Còn về mặt tồn tại hay không tồn tại, chữ "duẩn" rõ ràng phù hợp với các luật chính tả của người Việt, vậy nó tồn tại quá đi chứ sao lại không ạ. Một khi nó đã tồn tại như thế thì người ta có quyền dùng nó để đặt tên, và người khác có nghĩa vụ phải gọi chính xác tên ấy, không thể nại lý do chữ ấy không có nghĩa mà đổi tên người ta được. Không nói đâu xa, ngay chữ "vy" trong tên của Vy cũng có nghĩa gì đâu, các nghĩa được ghi nhận trong từ điển đều viết là "vi", không ai viết là "vy" cả, tương tự với chữ "thy". Tuy "vy" và "vi" là đồng âm, nhưng tên Vy thì chỉ có thể là "Vy" chứ không thể là "Vi".
Mới đây, đọc sách Chuyện Đông Chuyện Tây, thấy có người phê bình ông An Chi (báo Kiến Thức Ngày Nay, cũng là tác giả tập sách) rằng ông viết tên tác giả cuốn Đại Nam Quấc Âm Tự Vị là Huình Tịnh Paulus Của là sai. Thứ nhất, người ta viết Huỳnh chứ không viết Huình, thứ hai, theo cách gọi tên thánh của đạo Thiên Chúa, chỉ có thể gọi đầy đủ là Paulus Huỳnh Tịnh Của hay gọi tắt là Paulus Của chứ không thể gọi là Huình Tịnh Paulus Của, cách gọi như thế là sai quy định trong đạo. Thế nhưng tác giả An Chi đã đưa ra một chứng cứ rất thuyết phục cho cách viết của mình, đó là chính Huình Tịnh Paulus Của đã ký tên mình như vậy ngoài bìa quyển Đại Nam Quấc Âm Tự Vị. Người đời sau khi nói đến tên tác giả quyển sách này đều phải viết chính xác như thế, bất chấp cách gọi đó có hợp lý hay không.
Hạ Vy
Được ha_vy_84 sửa chữa / chuyển vào 00:04 ngày 27/01/2004

Xin bàn thêm chút về chữ "trãi", sao anh lại nghĩ chữ "trãi" phải là mội chữ Hán? Thời Nguyễn Trãi chữ Nôm đã bắt đầu phát triển, chữ Nôm được người Việt Nam làm ra dựa vào nghĩa và cách phát âm của chữ Hán, và quy định cách đọc riêng. Ví dụ như chữ "tay" lấy chữ "tây" Hán Việt mô phỏng âm đọc, bộ "thủ" chỉ nghĩa. Những chữ "chế" ra như thế đều phải quy định cách đọc rõ ràng để người ta biết mà đọc. Vậy thì có khó gì đâu việc chế ra một chữ "trãi" Nôm. Chỉ cần thiết âm cho nó thích hợp, ví dụ (chỉ là ví dụ thôi) "trương mãi thiết, âm trãi" chẳng hạn.
Hạ Vy

Xin lỗi các bạn, tôi có một nhầm lẫn. Số là Cố TBT Lê Duẩn quê ở Triệu Phong - Quảng Trị chứ không phải Quảng Bình.
Tôi hoàn toàn đồng ý với bạn rằng nếu ông đã ký là Duẩn thì chắc chắn tên ông là Duẩn. Thực ra, tôi chỉ muốn xem xét lại một tý thôi chứ không có gì là ghê gớm cả. Nhưng tôi không đồng ý với bạn việc cho rằng "Trãi" là chữ Nôm. Lý do à:
Thứ nhất: Tầng lớp nho sỹ không bao giờ đặt tên huý bằng chữ Nôm.
Thứ hai: Không phải chữ Nôm nào cũng có phần biểu âm. Chẳng hạn chữ "trời" được gộp từ 2 chữ "thiên" và "thượng" hoàn toàn biểu ý. Vả lại, kể cả những chữ có phần biểu âm cũng không thể hiện đúng âm của từ hữu quan. Chẳng hạn từ "nước" được ghép từ "thuỷ" và "nược". Vậy thì tên cụ làm sao ta có thể biết được đọc là "Trai" "trài" hay "trại"... Theo lý lẽ của bạn thì có lẽ hai cụ Nguyễn Phi Khanh phải đi đến từng người để giải thích cách phát âm con mình lắm. Vậy thì vất vả cho hai cụ lắm. Chữ Hán thì lại hoàn toàn khác: Chẳng hạn bạn có thể đọc Ngô Thì Nhậm hay Ngô Thời Nhiệm cũng được, miễn là đọc đúng. Việc phân biệt giữa Huỳnh và Hoàng, Vũ và Võ, Châu và Chu chỉ có trong các văn bản quốc ngữ thôi.
Trở lại với việc bạn cho rằng tên tiếng Việt miễn là phù hợp với chính tả Việt là được. Tôi cho ví dụ: Nếu tôi đặt tên con tôi là "Mỏa" chữ này không có nghĩa nhưng hoàn toàn phù hợp với quy tắc chính tả của tiếng Việt nhưng nếu bạn học kỹ về ngữ âm thì bạn sẽ biết rằng từ này không đúng với quy tắc ngữ âm Việt Nam (một phụ âm đầu môi không bao giợ cho phép bán âm đi sau).
Tên bạn là "Vi" hay "Vy", Sĩ hay Sỹ chỉ là hai cách ghi khác nhau của một từ không bị luật chính tả ràng buộc.
Còn chữ Quấc, hay chữ Hùinh là hai cách ghi chữ Quốc và Huỳnh trong thời kỳ chưa có luật chính tả rõ ràng. Ngày nay không ai dùng cách ghi đó nữa (ngoại trừ trong những phần trích dẫn như của cụ An Chi). Vả lại trong bài viết của mình, cụ An Chi không bảo vệ cho cách viết của cụ Của mà chỉ bảo vệ cái ghi đúng bản gốc của mình, nếu cụ viết về "Chuyện giải buồn" của cụ Của thì cụ sẽ ghi tên tác giả là "Huỳnh Tịnh Của".
Xin nói thêm trước đây ở TPHCM có một cô VĐV thể dục dụng cụ tên là Hoàng Tố Linh (đọc là Linh). Tôi cho rằng bố mẹ cô tương đối lập dị vì từ "Lynh" vi phạm luật chính tả và có thể đọc nhầm thành "Luynh".
Xin có một đôi lời góp vui đầu năm.

Về chữ "trãi", em đã tra lại các từ điển Hán Việt mà em có, tất cả đều không có ghi nhận, vậy trước khi chỉ ra được chữ đó trong tiếng Hán, em xin được phép hoài nghi rằng chữ ấy chỉ dùng để ghi tên chứ không có nghĩa nào khác, trong tiếng Trung, những chữ dùng để chỉ tên, họ chứ không có nghĩa nào khác cũng không ít. So sánh ra, ta thấy chữ "duẩn" trong tiếng Việt cũng có vai trò tương tự. Thêm nữa, em cũng không hiểu tại sao một cái tên cứ phải có chữ Hán Việt tương ứng mới được. Nếu không có chữ Hán Việt nào phát âm là "duẩn" cả thì đã sao? không lẽ vì thế mà người ta không đặt tên mình là "Duẩn" được?
Tóm lại, em chỉ muốn kết luận rằng TBT Lê Duẩn hoàn toàn tên là Lê Duẩn, chẳng thể nào là Lê Duẫn được
Hạ Vy

Chữ "trãi" trong tên Nguyễn Trãi: O
Thực ra chữ này đọc là "trĩ", nhưng vì tất cả những chữ "trĩ" trong tiếng Hán đều có thể được đọc là "trãi", tương tự như việc những chữ "hoàng" có thể được đọc là "huỳnh" vậy.
Chữ ~ trong tiếng Hán cũng có thể được đọc là "duẩn" hay "duẫn". Việc tên của cố tổng bí thư là gì thì chắc chỉ có cách quay về hỏi song thân của ông nhờ giải đáp giúp thì mới sáng tỏ được, tuy nhiên ông đã tự gọi mình là Duẩn và mọi người cùng thời cũng đều gọi ông là Duẩn thì cũng không có lý do gì ta lại gọi ông là Duẫn cả, không thể chỉ vì viện lý do chữ "duẩn" trong tiếng Hán có thể được đọc là "duẫn". Nếu vậy tương tự ta cũng có thể gọi Nguyễn Trãi là Nguyễn Trĩ (?), hay đem tất cả các người tên là Huỳnh đổi thành Hoàng,...?
Lũ chúng con ngủ trong giường chiếu hẹp,Giấc mơ con đè nát cuộc đời con!

Cám ơn bạn annonymous đã gãi đúng chỗ ngứa cho tôi. Đúng là chữ Hán và Nôm thật là phức tạp, thậm chí có người đọc văn bia cổ khắc bài kinh "Bát-nhã Ba-la-mật-đa tâm kinh", tra từ điển không thấy chữ "bát" và chữ "nhã" lại đi tra từ điển chữ Nôm và đọc luôn thành "ban nhược" và tán thành đây là bộ kinh "vua ban cho" (đọc trên báo Giác Ngộ).
Vậy chữ "trỗi" trong tên anh "Nguyễn Văn Trỗi" có phải là chữ "trỗi dậy" không nhỉ? Chữ này trong tiếng Việt rất ít dùng?