Con lừa và tôi - Juan Ramón Jiménez

IX. Chim én
Này La Rô, nó trước mặt người kia kìa, đen mượt, liến thoắng trong tổ xám, giống như tổ chim làm cảnh cho bức hoạ của Thánh mẫu ở Monte-mayor, luôn được sùng kính. Nó có vẻ sợ sệt thế, khổ thân! Ta tin chắc rằng bọn én nhỏ nhắn, phen này tính sai, hệt như lũ gà, tuần vừa rồi, đã tính sai khi mặt trời vừa mới hai giờ chiều mà đã lẩn khuất, và chúng nó rúc vào chuồng. Năm nay mùa xuân bày vẽ thức giấc sớm hơn, nhưng rồi phải rét run, đem tấm thân trần trụi nõn nường của mình chui vào lại chỗ nằm bằng mây mùa tháng ba. Buồn làm sao khi thấy những đoá trinh bạch của vườn cam héo hon khi hãy còn đương nụ!
Này La Rô, bầy én trở lại kia kìa, thế mà mình gắng lắm mới nghe ra. Mấy năm trước, ngay hôm đầu tiên xuất hiện, chúng nó đã chào hỏi lách chách cái này cái kia, và vừa trò chuyện liên hồi vừa uốn éo đổi giọng!...Chúng kể lể với khóm hoa những điều mắt thấy ở Phi châu, hai chuyến vượt biển cày xuống nước bằng đôi cánh thay cho buồm, hoặc là đậu xuống dây lèo ở tàu thuỷ. Chúng nói cho hoa nghe về những hoàng hôn khác nữa, những rạng động, những đêm sao khác nữa?
Bầy én chẳng biết làm gì. Chúng bay, âm thầm, lạc lối như đàn kiến gặp phải đứa bé chà đạp vết đi. Chúng không dại gì bay qua bay lại Đường Mới, họp thành đàn đông đảo thẳng tắp rồi cuối cùng khẽ vẽ vời bay làm thế nào cho đẹp; chúng cũng không dại gì chui đầu vào tổ trong giếng, hay vắt vẻo trên dây điện màu trắng, trong khung cảnh cổ điển của bầy chim đưa tin?Én chết rét mất, La Rô ạ!
Được Angelika sửa chữa / chuyển vào 17:17 ngày 23/06/2006

X. Chuồng ngựa
Đúng ngọ. Khi tôi tìm tới La Rô, ánh nắng trong của đỉnh trời chiếu vào nốt ruồi to tướng vàng rực trên tấm lưng bạc mềm. Dưới bụng nó, trên nền đất tối, thấp thoáng sắc lục làm tung toé màu ngọc bích khắp nơi, chiếc mái cổ kính rắc rải những đồng tiền sáng loáng màu lửa.
Con chó Di An đang nằm lọt giữa chân La Rô, lúc thúc đến gần tôi và chồng chân lên ngực tôi, lăm le thè cái lưỡi hồng lên mồm tôi. Đứng vắt vẻo trên máng cỏ, con dê tọc mạch nhìn tôi, và ngoặc ngoẹo cái đầu xinh xắn một cách đặc biệt đàn bà. Trong khi ấy, La Rô, trước khi tôi đặt chân vào, đã chào đón tôi bằng một tiếng hí vang lừng, giờ đây, vừa ỏng ẹo vừa mừng rỡ, đang tìm cách bứt sợi dây thừng.
Qua ô cửa sổ đang chiếu hắt cả một kho hào quang từ đỉnh trời, trong chốc lát tôi thả hồn rời khỏi con vật từ tứ, mang theo tia nắng lên tận trời. Kế đó, nhún người đứng lên một tảng đá, tôi ngắm nhìn làng mạc.
Phong cảnh màu lục thảo bồng bềnh trên một hoả lò nở hoa ngái ngủ, và giữa ô vuông bầu trời trong sáng hằn lên giữa bức tường nham nhở này, một tiếng chuông ngân nga, lờ lững hiền hoà.

XI. Thằng bé thơ ngây
Cứ mỗi lần chúng tôi trở về qua con đường Thánh Joseph, thằng bé thơ ngây ngồi trước cửa nhà, trên chiếc ghế nhỏ, nhìn người ta qua lại. Đây là một thằng bé khổ sở suốt đời không thể nói năng mà cũng không được trời ban cho một hình hài đẹp đẽ; một thằng bé vui tính, nhưng buồn bã cho con mắt nào nhìn vào; nó là tất cả đối với mẹ nó và không là gì hết đối với mọi người.
Một hôm - hôm ấy một ngọn gió đen oan nghiệt thổi qua con đường trắng, tôi không còn trông thấy thằng bé trước cửa nữa. Một con chim cất tiếng hót nơi thềm vắng, và tôi nhớ Curros, một người cha tốt, nhưng là một thi sĩ xoàng, khi mất đứa con, ở Galice, cất lời hỏi ****:
Ơi con **** nhỏ cánh vàng?
Ngày xuân trở về, tôi tưởng nhớ thằng bé ngây thơ giã từ đường Thánh Joseph bỏ lên trời. Ngồi ở trời cao, trên ghế nhỏ, giữa muôn đoá hồng lý tưởng, nó sẽ ngắm nhìn, bằng đôi mắt mở ra lần nữa, đoàn lũ chư thần vàng ánh?

XII. Cảnh đỏ thắm
Chóp đỉnh. Giờ của phương đoài, một phương đoài thắm đỏ, mang vết thương do chính những mảnh vụn thuỷ tinh củ nó đang phủ màu đỏ máu. Bên dưới màu sắc vỡ oà ra ấy, sắc lục của rặng thông càng thắm hơn và phơn phớt đỏ; trong khi đó cỏ và hoa nhỏ, rực rỡ trong sáng, ướp vào giây lát thanh quang một hương ròng ẩm nước, thấm đậm, sáng ánh.
Đứng trước hoàng hôn, tôi xuất thần. La Rô, với đôi mắt tẩm màu đỏ ối của vầng dương, đủng đỉnh bước lại gần chiếc ao màu đỏ chót, màu hồng, tím; chiếc mõm say sưa vục xuống các mặt gương soi đang tựa hồ chảy tan thành nước khi tiếp chạm; và trong cái họng lớn của La Rô, tựa hồ một dòng thác ăm ắp nước vừa đỏ máu vừa sẩm tối cuốn lọt vào.
Địa điểm này thân thuộc, nhưng cái giờ khắc này đây đã biến đổi địa điểm trở thành lạ hoắc, vở lỡ, đồ sộ. Tưởng chừng ta trông đợi, cứ từng giây phút một, khám phá ra một toà phá lâu nào đó?Chiều kéo dài bất tận và giờ khắc, cũng bị ảnh hưởng của bầu khí quyển vĩnh cửu, thành ra cũng dằng dặc, thái hoà, không đáy?
- Đi, La Rô?

XIII. Con vẹt
Chúng tôi đang đùa giỡn với La Rô và con chim vẹt trong vườn của bạn tôi, vị y sĩ người Pháp, thì một thiếu phụ hớt hơ hớt hải, tóc rối beng, đi xuống dố đến gần chúng tôi. Cách chỉ mấy bước, ngó tôi bằng ánh mắt lo lắng, thị khẩn khoản:
- Thưa ông, bác sĩ ở đây phải không ạ?
Sau lưng thị, đã ló ra dăm thằng bé bẩn thỉu, hào hển, đang dáo dác nhìn quanh đỉnh dốc; cuối cùng, một nhúm người tiến lại, dìu theo một người đàn ông bạc chợt mê man. Đó là một anh thợ săn trộm đi săn nai trong cấm địa của Công nương. Cây súng của y, một khẩu súng cũ rích buồn cười cột vào một cây súng nhỏ, đã phát nổ, và đạn lọt vào nằm trong cánh tay của người thợ săn.
Bạn tôi ái ngại tiến tới kẻ bị thương, tháo bỏ mấy lớp vải giẻ đã buộc sẵn, lau vết máu, nắn các đốt xương và bắp thịt. Chốc chốc bạn tôi bảo tôi:
- Không sao?
Chiều xuống. Từ vùng Huelva, bay tới những mùi ối đọng sình lầy, hắc ín, cá?Phía bên trên phương đoài màu hồng, đám cây cam vươn tròn đám lá rậm màu nhung biếc. Nơi cây tử đinh hương, màu hoa cà chen lục, con vẹt, vừa lục vừa đỏ, bước tới bước lui, đưa cặp mắt tròn nhỏ rình rập chúng tôi.
Nước mắt người thợ săn hoạn nạn đẫm ánh dương, thỉnh thoảng y vụt hét lên một tiếng. Và con vẹt thì:
- Không sao?
Bạn tôi áp bông gòn và băng vải cho kẻ bị thương. Và nạn nhân:
- Aáii!
Con vẹt, giữa mấy cây tử đinh hương, thì lại:
- Không sao?Không sao?

XIV. Trở về
Cả hai đứa chúng tôi đi rừng về: La Rọ chở đầy cây kinh giới thơm tho, tôi thì ôm đầy hoa lan bạc đẹp đẽ.
Buổi chiều tháng tư ngả bóng và mọi vật, trước đó, vào hoàng hôn, đã nhuốm ánh vàng thuỷ tinh, bây giờ ngả sang màu thuỷ tinh bạc, tượng trưng rõ ràng, và sáng rạng cho hoa huệ thuỷ tinh. Rồi thì trời rộng bao la trông giống như lam ngọc trong vắt chuyển biến thành bích ngọc. Tôi trở về buồn bã.
Một khi về đến bên dốc, tháp chuông trong làng, được viên gạch ô vuông rực rỡ, trong giờ khắc thanh tân vừa chớm nở này, mang một dạng thù đồ sộ. Đứng gần, trông thấy như tháp Giralda xa xăm nào, và nỗi lòng sầu nhớ những thành phố của tôi, thật nhức nhối trong tiết xuân, được vẩn vơ thoa dịu phần nào ở nơi đây.
Trở về?Nhưng về đâu? Và từ nơi đâu? Tại sao trở về?...
Lúc này hương lạn bạc của tôi thêm phần nồng đượm trong cảnh trong mát ấm dịu của màu đêm xuống dần. Hương thấm đậm hơn và đồng thời cũng mơ hồ hơn, hương toả lan từ hoa mà ta chẳng trông thấy hoa, hoa thơm làm ngây ngất thân xác và thần hồn trong bóng quạnh hiu. Tôi thì thào:
- Lòng ta ơi, hãy đọc cho ra những điều gì trong bóng tối!
Và bỗng dưng tôi nghĩ tới La Rô, mà tôi quên phứt, mặc dù nó bước đi với tôi, như thể nó là thân xác tôi vậy.
Được Angelika sửa chữa / chuyển vào 17:20 ngày 23/06/2006

XV. Mùa xuân
Ơi bao hào quang rực rỡ với hương thơm!
Ơi ruộng đồng cười tươi!
Ơi những triệu khúc ngân vang!
Dân ca
Trong giấc ngủ chập chờn sớm mai, tiếng tru tréo quỷ khốc thần sầu của bầy trẻ làm tôi ngao ngán. Cuối cùng, hết ngủ nổi, tôi nhảy xuống giường, chán nản. Lúc này, nhìn làng mạc qua cửa sổ mở, tôi nhận ra rằng cái huyên náo kia là do chim chóc mà ra.
Xuống tới vườn, tôi cảm ơn Thượng đế đã ban cho một ngày xanh. Ơi khúc hợp tấu xinh tươi phóng túng của bao chiếc mỏ chim, khúc hợp tấu miên man bất tuyệt! Én õng ẹo líu lo dưới giếng; sáo véo von trên quả cam rơi rụng và sơn ca màu lửa trò chuyện từ từng cây sồi xanh; trên đọt cây màu dầu gió, chim xi-ni cười khanh khách ngắt quãng; trong cây thông lớn, bầy sẻ thi đua thảo luận.
Vẻ diễm tuyệt của ban mai! Mặt trời đổ xuống đất niềm hoan lạc ngân kim; đàn **** muôn màu đùa giỡn tít tận đàng xa, giữa khóm hoa, trong nhà, ngoài nhà, trên suối. Khắp nơi làng mạc mở lòng trong tiếng vỡ oà, ra rả, trong một cảnh sôi sục sự sống trong lành tinh khôi.
Tưởng như ta đang lọt vào bên trong ổ ánh sáng lớn, giữa lòng một đoá hồng nồng nàn, mênh mông và ấm cúng.

XVI. Bể chứa nước
Nhìn chiếc bể mà xem, La Rô: bể đầy cả nước mưa từ những cơn mưa gần đây hơn cả. Bể không dội tiếng lại và ở phía đáy đàng xa kia, ta không nom thấy, như khi nào bể gần cạn nước, cái vọng lâu tắm ánh mặt trời như món nữ trang tạp sắc, hiện ra sau lớp kính vàng, xanh ở cửa sổ.
Người chưa xuống tới đó đâu, La Rô. Ta thì rồi: Ta có xuống khi người ta tháo nước ra, đã lâu lắm. Nhìn xem: bể có đường hầm dài và rút lại bằng một cái eo. Lúc ta chui vào, cây nến cầm nơi tay ta tắt ngấm và một con cắc kè rơi nhằm tay ta. Hai luồng ớn lạnh giao nhau trong ***g ngực như hai mũi kiếm hay như hai đốt xương đan chéo dưới chiếc đầu lâu?Cả ngôi làng đều đào bể chức nước với đường hầm, La Rô à. Bể lớn hơn hết là bể ở sân Hào, công trường Cổ Thành. Bể đẹp nhất là bể của ta, như ngươi thấy đó, với bờ thành được chạm trổ từ đầu đến cuối trong một loại cẩm thạch trắng ngần. Đường hầm Nhà Thờ chạy tới tận vườn nho Thạch Trụ, và tại đây, xuyên vào làng, gần tới sông. Còn con đường hầm xuất phát từ Bệnh Viện thì không có ai dại dột lần theo nó cho tới cùng, vì nó bất tận.
Ta nhớ lại nhiều đêm mưa dằng dặc thuở nhỏ, tiềng âm trầm nức nở của nước lăn từ sân thượng xuống bể nước không cho mình chợp mắt. Sáng lại, cả bọn chạy như điên đi coi nước lên tới đâu. Khi nào nước lên tới miệng bờ, như hôm nay, thôi thì kinh ngạc, la hét, trầm trồ!
?Đi, La Rô. Bây giờ ta sẽ tặng cho ngươi một thùng nước trong mát này nhé, cùng một chiếc thùng mà ngày nào Villegas, tội cho hắn, đã uống ừng ực một hơi, toàn thân xác thì đã cháy theo cô nhắc và rượu trắng.

XVII. Con chó ghẻ
Thỉnh thoảng hắn lần mò tới tận cái chòi ở trong vườn, hình hài trơ xương, hơi thở hổn hển. Con vật khốn nạn cứ chạy trốn hoài, quen bị xuỵt đuổi và đôi đá. Ngay bọn chó kia cũng nhe nanh ra với hắn. Cứ thế, trong nắng ngọ, hắn rầu rầu chậm chạp xuống đồi trở lại.
Chiều hôm đó hắn chạy theo con chó Di An. Khi tôi bước ra, tên gác, trong cơn ác ý, xuống súng, nhắm vào hắn. Tôi không kịp can ngăn thảm kịch. Con vật khốn nạn, bị thương ở bụng, lộn mèo một lát, quay quắt, kêu lên một tiếng gọn sắc, trước khi gục đầu vào gốc cây keo.
La Rô, đầu thẳng đơ, nhìn con chó chằm chặp. Con Di An hết hồn đến thu mình bên con này rồi bên con kia. Tên gác, dễ thường hắn ăn năn, dài dòng phân bua không hiểu với ai rồi gượng làm ra cách bất bình để dỗ ngủ ăn năn. Mặt trời như kéo màn tang; tấm màn rộng lớn cũng giống như lớp màn mỏng đang phủ âm u lên con mắt lành con chó bị thảm sát.
No gió biển, rặng bạc hà dồn thêm nước mắt dưới cơn dông đang đe doạ, trong cảnh vắng lặng trầm sâu nặng nề mà giờ ngủ trưa đang giăng trải ra trên làng mạc vàng ửng một màu, cạnh bên con chó không hồn.
Được Angelika sửa chữa / chuyển vào 17:22 ngày 30/06/2006

XVIII. Nước tù
Chờ ta với, La Rô?Hay là ngươi nán lại một lát gặm đám cỏ non này, có thích thế không. Làm sao ngươi cũng hãy để ta nhìn vũng nước tù đẹp đẽ này, đã lâu lắm ta không thấy lại?
Ngươi nhìn xem, nắng xuyên qua nước dày soi rõ nét đẹp thâm trầm màu thúy sâm với kim hoàng như thế nào; từ trên bờ, đám lan bạc, tươi như vòm trời, say sưa ngắm nước?Đây là những bậc cấp nhung đi xuống mãi thành vô số mê lộ; những động phù thuỷ với đủ nét đủ vẻ lý tưởng mà một chuyện thần thoại cầu được ước thấy có thể cung ứng cho trí tưởng tượng dạt dào của một hoạ sĩ nội tâm; những khu vườn hoa lạc như thể được tạo dựng do nỗi niềm bâng khuâng muôn kiếp của một hoàng hậu thác loạn có đôi mắt to xanh; những dinh điện hoang tàn, giống như dinh điện mà tôi bắt gặp một chiều nào trên đại dương, giữa lúc mặt trời chiều nghiêng ánh nắng làm đau triều nước xuống?Và nghìn thức khác nữa; tất cả những gì mà cơn mơ khó tính nhất có thể giành giật từ một khung cảnh được dựng lại của một thời khắc vật vã của mùa xuân, trong một khu vườn lãng quên mộng mị nào đó, trong khi cố níu giữ vẻ đẹp phù du bằng chéo áo mênh mông của nó?Bấy nhiêu thức đều là nhỏ tí, tuy nhiên lại lớn rộng vô cùng vì ảo giác do khoảng cách; chìa khoá mở vào cảm xúc vạn hộc, kho tàng của vị đạo sĩ ban sơ nhất về thuật khát sống.
Vũng nước tù này, La Rô ơi, chính là trái tim ta ngày xưa đó. Ta đã cảm thấy như thế, cảm thấy trái tim mình bị ướp độc mê tơi trong cô đơn, bởi bao thứ phong nhiêu kỳ diệu mà vô tri. Nhưng khi nào tình người gây thương tổn cho tim, cuốn phăng con đập của tim, thì máu bầm phun ra, và máu vẫn thanh tân, vẫn trong, vẫn trôi chảy như ngọn suối Bình nguyên, vào giờ khắc tháng tư này đây là giờ khắc trong sáng hơn, óng ả hơn và ấm áp hơn mọi giờ khắc khác.
Tuy nhiên có một bàn tay cũ càng nhợt nhạt đưa tim trở về vũng nước tù dĩ vãng, trở về ngấn nước thu?Zý sâm tiêu sắt, và để tim ở lại mặc tình tại đó, cho tim hân hoan, mê sảng, đáp lời những lời kêu gọi trong sáng, ?onhằm lôi kéo tim ra khỏi muộn phiền?, như thể những lời của Hylas gọi kêu Alcide trong khúc tình thi của Chénier, mà ta có đọc cho người bằng một giọng ?otoi công không được ai nghe??
Được Angelika sửa chữa / chuyển vào 17:20 ngày 30/06/2006
Được Angelika sửa chữa / chuyển vào 17:21 ngày 30/06/2006