Củ tam thất nam và cách chọn mua hiệu quả

Củ Tam thất nam, hay tam thất gừng, một loại cây thuốc thuộc họ gừng được sử dụng cho trường hợp phụ nữ sau khi sinh bị thiếu máu.

Tên khác:

Tam thất gừng (cây thuộc họ gừng), Ngải năm ông, Khương tam thất. Cái tên củ tam thất nam tức cây được trồng ở Việt Nam.


Tên khoa học:

Stahlianthus thorelii

Khu vực phân bố:

Cây mọc hoang ở cá tỉnh miền núi phía bắc, hiện nay đã có nhiều tỉnh trồng cây thuốc này như Lào cai, Hòa Bình

Bộ phận dung:

Bộ phần dùng làm thuốc là củ tam thất nam. Vì củ tam thất nam có một đặc điểm là rất giống với củ tam thất bắc (đặc điểm khác nhau: Củ tam thất nam nhẵn, tam thất bắc củ sần sùi, nhiều nhánh), củ lại rất cứng nên cây còn gọi là củ tam thất nam.

Về đặc tính chữa bệnh thì củ tam thất nam không tốt bằng tam thất bắc (một cây cùng họ với nhân sâm)

Cách chế biến và thu hái:

Cây thu hái vào tháng 10 hàng năm, củ được thu và phơi khô làm thuốc,

Củ tam thất nam rất cứng, củ nhẵn chứ không sần sùi như tam thất bắc

Công dụng chữa bệnh:

Trị trấn thương, phong thấp đau nhức xương.

Chữa Thổ huyết, chảy máu cam, kinh nguyệt quá nhiều.

Chữa Trùng độc cắn và rắn cắn.

Chữa hành kinh chậm kỳ, máu xấu lởn vởn không tươi.

Trị ăn kém tiêu, nôn đầy.

Chữa phụ nữ kinh nguyệt không đều, loạn kỳ, vòng kinh dài ngắn không chừng.

Đối tượng sử dụng:

Phụ nữ sau khi sinh rong huyết kéo dài, kém ăn, chóng mặt, đau đầu mỏi mệt

Bệnh nhân phong thấp đau nhức xương

Phụ nữ kinh nguyệt không đều

Người bị chảy máu cam

Người bị rắn độc cắn

Cách dùng, liều dung:

Tán bột: dùng mỗi lần 2-3g, ngày uống 2-3 lần

Cách chọn mua:

Củ Tam thất nam cũng như Sâm, Tam thất già là tốt nhưng càng già càng chưa chắc đã là tốt vì với Tam thất, củ nằm dưới đất mà nằm quá lâu thì lại hay xơ. Cho nên người ta thường thu hoạch Tam thất từ 4 đến 6 tuổi. Ở thời gian này, củ Tam thất nam thường cho chất lượng tốt hơn cả (Đó là kinh nghiệm dân gian, còn chờ các nhà khoa học chứng minh).

Củ Tam thất nam thường có hình giống như con ốc đá hay hình trụ, nhưng theo những người có kinh nghiệm thì củ nào giống ốc đá, màu xám xanh hơi đen hoại nâu, bóng sáng là tốt. Bên ngoài củ Tam thất nam thường có vết bám vàng ngang hay vết lõm và có cả những lằn dọc không liên tục nữa. Đầu củ có nhiều mấu. Đó là dấu vết của thân cây hàng năm chết đi để lại. Cây càng nhiều mấu thì tuổi càng nhiều là vậy.

Thịt củ Tam thất nam chắc, khó có thể bẻ bằng tay. Nếu dùng vật nặng đập vỡ thì vỏ và lõi thường tách rời nhau. Mặt cắt cũ có màu xám hơi xanh hoặc vàng đất hoại xám trắng. Củ Tam thất nam nào có ruột màu xám xanh, mịn chắc không có vết nứt xốp là tốt nhất. Các phiến Tam thất có màu xám xanh hay xám nâu, mịn chắc không nứt là tốt.

- Củ Tam thất loại tốt là 6 -:- 8 củ / lạng, loại trung bình là 9 -:- 15 củ/lạng, loại > 19 củ/lạng là loại kém hơn.

- Loại cứng như đá, lòng màu xanh nhạt ngả vàng tốt hơn loại cắn được.

- Loại nhiều xoắn ( Lâu năm ) tốt hơn loại ít vòng vèo trên thân.

- Loại Tam Thất dùng dao thái thành lát được là Tam Thất dỏm, đừng mua.

- Không nhầm với củ Nga truật (Curcuma zedoaria Roscoe Họ Gừng) thường làm Tam thất giả và cũng đừng nhầm với Thổ tam thất (Gynura sgetum (Lour) Merr, Họ Cúc), củ to hơn, da ngoài vàng xám, ít đắng.

Có người nói lấy bột Tam thất cho vào máu vừa mới đặc mà máu tan ra thì đúng là Tam thất. Nhớ là dùng Tam Thất Bắc, chứ Tam Thất Nam kém hơn.