Dân Nghệ và Thơ !

Quanh Chuyện Tình Buồn "Hai Sắc Hoa Ti-Gôn"

T.T.KH VÀ "NGƯỜI ẤY LÀ AỈ"
*** Theo Saigon-Nay ***​

LTS: Mới đây ở trong nước, nhà xuất bản Văn Hoá, Thông Tin tung ra cuốn sách của Thế Nhật về "T.T.Kh. - Nàng là ai?" đã minh danh nhân vật này chính là bà Trần Thi Vân Chung tức bà luật sư Lê Ngọc Chấn, tức nhà thơ nữ Vân Nương. Từ Pháp, bà luật sư Chấn đã cực lực lên tiếng phủ nhận việc trên.
Để độc giả được rõ nội vụ từ nhiều phía, Ngày Nay xin đăng dưới đây hai bài báo ở trong nước, trên tờ Saigon-Nay (10/1994) và Văn Nghệ (26/10/1994) đề cập tới vấn đề trên.
***
Người ấy thường hay vuốt tóc tôi
Thở dài trong lúc thấy tôi vui
Bảo rằng: Hoa dáng như tim vỡ
Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi!
(...)
Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng
Trời ơi! Người ấy có buồn không?
(Hai Sắc Hoa Ti-Gôn - T.T.Kh - 1937)
T.T.Kh. (Trần Thi Khánh) yêu "người ấy" (nhà thơ Thâm Tâm) trước khi lấy chồng và chính bút danh T.T.Kh. ngầm ý ghép tên hai người làm một (T.T.Kh.: Thâm Tâm Khánh)?
Cách đây 20 năm, nhà văn Thế Phong tạm tin giả thuyết trên (Lược sử văn nghệ VN - Nxb Vàng Son - Saigon 1974). Nhưng mới đây, chính Thế Phong trong cuốn "T.T.Kh. - Nàng là ai?", soạn chung với nhà thơ Trần Nhật Thu, ký tắt Thế Nhật (Nxb Văn Hoá Thông Tin, 9/94) bác bỏ giả thiết đó và khẳng định:
T.T.Kh. tên thật là Trần Thi Chung (Vân Chung), sinh ngày 25/8/1919 tại Thanh Hoá. Năm 15 tuổi (1934), T.T.Kh. vâng lời gia đình lấy luật sư Lê Ngọc Chấn (tri huyện). Trước khi về nhà chồng, T.T.Kh. tiễn người yêu là Thanh Chân rời Thanh Hoá ra Hà Nội "đâu biết lần đi một lỡ làng, dưới trời đau khổ chết yêu đương ..."
Ba năm sau ngày T.T.Kh. lấy chồng, Thanh Châu viết truyện "Hoa Ti-Gôn" đăng trên Tiểu Thuyết Thứ Bảy (7/1937). Truyện chan chứa nỗi buồn vì thơ người yêu gởi: "... anh hãy đi một mình và quên em đi ..." Người đọc thư âm thầm đặt một cái hôn trên hoa và khóc.
Đọc truyện trên, T.T.Kh. thổn thức viết "Hai Sắc Hoa Ti-Gôn" rằng "vẫn giấu trong tim bóng một người ..." gởi đăng trong Tiểu Thuyết Thứ Bảy (9/1937). Hai tháng sau, T.T.Kh. gởi tiếp bài "Bài Thơ Thứ Nhất," cũng đăng trong Tiểu Thuyết Thứ Bảy, cũng giọng ngậm ngùi "ở lại vườn Thanh có một mình ..."
Sau này nhà thơ Nguyễn Bính viết bài "Cô Gái Vườn Thanh" để tặng T.T.Kh. và mơ mơ màng màng hỏi "Phải chăng mình có nên ngờ, rằng người năm ấy bây giờ là đâỷ" Còn nhà thơ Thâm Tâm gọi thẳng: "K. hỡi! Người yêu của tôi ơi (...) Thôi em hãy giữ màu hoa úạ Kỷ niệm ngàn năm một cuộc đời.."
Riêng T.T.Kh. vẫn im lặng. Chẳng ai biết tên thật, địa chỉ và tình buồn của tác giả "Hai sắc hoa Ti-Gôn" ra sao. Chỉ biết trong bài thơ "Bài thơ cuối cùng" (T.T.T.Bảy 10/1938), T.T.Kh. đã "trách ai mang cánh hoa ti-gôn ấy - mà viết tình em được ích gì? Và là giết đời nhau đấy biết không?"
Ai "giết đời nhau"? Có phải nhà văn Thanh Châu
Câu hỏi tạm gác đó. Sau 9 năm tham gia kháng chiến chống Pháp, ông Thanh Châu về lại Hà Nội và bà T.T.Kh. theo chồng di cư vào Nam (1954).
Ở Saigon, bà T.T.Kh. sinh hoạt trong nhóm Quỳnh Dao, dùng các bút danh Vân Nương, Lê Đông Phương, Tam Nương viết trên nhiều báọ Sau 1975, chồng bà đi học tập cải tạo, bà ở nhà buôn bán nuôi con, trú nhờ nhà nữ sĩ Mộng Tuyết (vợ nhà thơ Đông Hồ).
Năm 1975, nhà văn Thanh Châu từ Hà Nội vào Sài Gòn, lặn lội tìm gặp "người con gái vườn Thanh" của 42 năm về trước. Nước mắt hai người đã chảy, ấm của một ngày thu của cuộc đời ...
Khi chồng bà T.T.Kh. trở về và mất tại VN, bà đem các con ra nước ngoài và hiện sống tại Dordogne (Pháp). Bà vẫn viết trên nhiều báo xuất bản tại Pháp, Mỹ, Canada ... và dĩ nhiên, không ký bút danh T.T.Kh., vì bà giành riêng tên ấy cho một người.. Theo Thế Nhật, T.T.Kh. chẳng phải là Trần Thi Khánh, Tôn Thi Khuê hoặc Thái Thi Khương nào cả, mà:
- T. chữ thứ nhất là Trần (Trần thi Vân Chung, tên thật bà T.T.Kh.)
- T. chữ thứ hai là Thanh (Thanh Châu, tên người yêu của bà T.T.Kh.)
- Kh. chữ sau cùng, viết tắt của chữ khóc.
Nghĩa: T.T.Kh. và người yêu (Thanh Châu), cả hai khóc "giấc mộng những ngày hoa" như lời thơ bà viết năm 18 tuổi.
Có thể đọc rõ hơn những điều trên qua cuốn "T.T.Kh. - Nàng là ai?" của Thế Nhật. Nếu cái "nghi án văn học" kia quả đã được kết thúc ở đây vẫn còn một điều cần bàn với tác giả. Đó là:
Dẫu nhà văn Thanh Châu (hiện ở Hà Nội) là người yêu của T.T.Kh. thuở nào cũng đừng nên vì thế nghĩ rằng nhà thơ Nguyễn Bính, hoặc nhà thơ Thâm Tâm, hoặc ai đó nữa, từng "dựng đứng" việc T.T.Kh. là người yêu của mình" nhằm "giây máu ăn phần" như chữ Thế Nhật nhắc đến trong "T.T.Kh. -
Nàng là ai?" Cách nhắc vậy chưa "thơ" lắm. Như câu: "Ông (Thanh Châu) bác bỏ giả thiết những văn sĩ "ăn bám" vào giai thoại văn chương T.T.Kh. ..." (S.Đ.D) tr. 12), hoặc "Thanh Châu cực lực bác bỏ huyền thoại Thâm Tâm - Nguyễn Bính ... những văn thi sĩ "giây máu ăn phần với T.T.Kh."..." (S.Đ.D tr.46)
Tôi nghĩ vốn im lặng cao thượng (Chữ Thế Nhật dùng) hơn 50 năm qua như nhà văn Thanh Châu hẳn không phải là người muốn nhắc mấy chữ "ăn bám, giây máu..." chẳng hay ho gì ấy . Huống hồ, tên tuổi và tài hoa của các nhà thơ như Nguyễn Bính, chẳng còn "dám ước một điều gì hơn, có chăng yêu chỉ để mà yêu ..." Xin hãy xem đó là "mối tình thơ" một thời lãng mạn, là những giấc mộng đầy lá thư trên đường đời nghệ sĩ ... 10/1994 Saigon-Nay

NGƯỜI YÊU ĐÍCH THỰC CỦA T.T.KH LÀ ...
-:-
By Nguyễn Quốc Văn - báo Văn Nghệ​

Từ trước, hiện tượng NGƯỜI YÊU của T.T.Kh. chỉ là những lời thơ tự nhận vụng về hoặc những lời kể hay thuật lại thiếu bằng chứng tin cậy . Tệ hơn, còn những xác tín biphủ nhận dễ dàng.
Bài viết này là "những lập luận xây dựng trên những chi tiết giấy trắng mực đen của người trong cuộc." Còn "kết luận cuối cùng là của bạn đọc văn nghệ."
Toàn bộ những dữ kiện liên quan như sau:
1/ LỜI THÚ NHẬN CỦA T.T.KH.
Năm 1937, tuần san Tiểu Thuyết Thứ Bảy (T.T.T.B.) đăng truyện ngắn "Hoa Ti-Gôn" của Thanh Châụ Nội dung: một tình yêu đẹp ngang trái phải chia ly do sư yếu đuối của người đàn bà.
Truyện có:
- Bố cục dẫn nhập với hình ảnh "Hoa Ti-Gôn hình quả tim vỡ làm mấy mảnh, màu hồng diu như nhuộm máu đàọ" và được vẽ lại ở phần cuối: "... hình quả tim vỡ, đỏ hồng như nhuộm máụ"
- Những chi tiết "...em bỗng sợ ... chồng em khinh bỉ ..." và
"... em có thể chết vì anh được."
Truyện đã khiến một độc giả cảm xúc mà gửi ngay đến toà soạn T.T.T.B. một bài thơ ký tên T.T.Kh. với nhan đề "Hai sắc hoa ti-gôn". Điều lạ, bố cục với hình ảnh và chi tiết chính của truyện "đã được tái hiện trong thơ." Nói cho đúng: tuy hai mà một. Xin đọc:
- "Bảo rằng: "Hoa dáng như tim vỡ," " (câu 7)
- "Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ" (câu 19)
- "Người ấy cho nên vẫn hững hờ" (câu 20)
- "Có thầm nghĩ đến loài hoa vỡ" (câu 39)
- "Tựa trái tim phai, tựa máu hồng" (câu cuối)
Cũng lưu ý, lời tự xưng "Tôi ra vẻ lạnh lùng, ngăn cách (Tất cả 15 tiếng) và tương ứng, có tiếng gọi "người ấy", ở ngôi thứ ba, một hư từ với ý nghĩa mơ hồ. Trìu mến, tha thiết mà vẫn là một tiếng lòng ấp ủ, dấu kín: "Người ấy vẫn thường hay vuốt tóc tôi" NGƯỜI ẤY là aỉ Đáp lời là im lặng. Hư không!
Đó là cái TÔI cam phận, chiu thua cuộc: "Em bỗng sợ, em sợ gia đình tan tác, khổ thân thấy mẹ em, chồng em khinh, tai tiếng ở đời" (Hoa Ti-Gôn của Thanh Châu)
Mãi đến bài "Bài Thơ Thứ Nhất" của T.T.Kh. - cùng năm 1937 trên T.T.T.B. - mới có cái TÔI bắt đầu vùng vẫy, phản kháng.
Cả bài vẫn còn 12 tiếng TÔI bi vây kín bởi nỗi cô đơn:
Ở lại vườn Thanh có một mình
Nhưng cái bản năng thư hùng mà Tư Mã Tương Như đã phổ thông khúc đàn: "Phượng ơi! Bay khắp bốn biển tìm chim Hoàng..." vừa thoát ra khỏi cái vỏ bọc khắc nghiệt của đạo lý, bằng tiếng kêu thảng thốt: "Người ấy ghi lòng vẫn nhớ em" . Còn tiếng tự xưng nào đẹp đẽ hơn? Trái tim đã nói tiếng chân thực. Sự kìm hãm bi dồn nén đã nổ tung trong "Bài Thơ cuối cùng", in năm 1938. Ở đây, cái TÔI hờn giỗi:
- "Tôi oán hờn anh..."
- "Tôi biết làm sao...
đã cách điệu với tiếng EM của thương yêu (5 tiếng em, 5 tiếng tôi) mà thốt ra lời:
"Và người vỡ lỡ duyên thầm kín
Lại chính là anh, anh của Em.
Còn lời thú nhận nào kiêu hãnh, thách đố hơn?"
Người tình của T.T.Kh. đã lộ diện trước ánh sáng chói chang của tình yêụ Xin đừng xác đinh bằng ngôn ngữ, "hãy đồng cảm trong vô ngôn sâu sắc mãnh liệt."
Giáng Nga

Tình tôi là giọt thuỷ ngân
Dù nghiền chẳng nát dù lăn vẫn tròn
Tình cô là đoá hoa đơn
Bình minh nở để hoàng hôn mà tàn.

Đau lòng quá bác ơi !
Em ơi hãy nhớ "Anh dành tất cả tình yêu cho Em

Đau lòng quá bác ơi !
Em ơi hãy nhớ "Anh dành tất cả tình yêu cho Em

Cảm ơn Zulu đã post hộ em bài thơ ấy . Em có một bài thơ của Đinh Thu Hiền, tên là Ảo ảnh, nhưng khác bài của anh, em post luôn vào đây cho mọi người tham khảo nhé.
Ảo ảnh
ĐTH
Tôi đã chôn sao anh cứ hiện về?
Nấm mồ ấy không một lần hương khói
Vùi sâu anh trong quãng đời nông nổi
Tôi bồi hồi, tôi bối rối... tôi yêu!
Rômêô giữa cuộc đời có được bao nhiêu?
Mà cô gái dám làm Juyliét
Xuân Hương ơi! Màu trầu xanh tha thiết
Nhưng tìm hoài đâu có kẻ ăn chung?
Ảo ảnh mãi thôi, ảo ảnh đến khôn cùng
Mồ anh đó tôi chôn bằng nước mắt
Hồn chìm nổi, lênh đênh, hồn phiêu bạt
Để lại về khắc khoải sống trong tôi.
Thiên đường bao la nhặt hết giữa cõi đời
Những ngôi sao làm một trời tinh tú
Ảo ảnh của tôi ơi! Hãy bay vào vũ trụ
Thế giới này đâu có chỗ cho anh!
Ảnh ảo
(Đây là bài thơ của một người viết tặng cho ĐTH sau khi bài Ảo ảnh được công chúng tiếp nhận một cách nhiệt tình... nhưng tiếc là HBX không còn nhớ tên nữa!)
Thế giới này đâu có chỗ cho em
Đừng đợi chờ, kiếm tìm mòn mỏi
Cả mơ ước cao xa, đớn đau và khắc khoải
Nghĩa lý gì đâu giữa phù phiếm đời thường?
Ta cũng từng nông nổi như em
Ảo ảnh đắp cao những lâu đài bằng cát
Để một lần thuỷ triều dâng xoá hết
Còn lại gì ư? Một cõi lòng tan nát
và nỗi buồn trước lúc đi xa.
Chôn chặt đi em, quá khứ những ngày qua
Nấm mồ ấy xin đừng hương khói
Xin đừng để một ngày mai sống lại
Ảo ảnh của niềm u uất không lời
Chấp nhận thôi em, sống giữa cuộc đời
Là phải hy sinh những gì mình mơ ước
Rômêô giữa cuộc đời làm sao có được?
Nên em đừng làm Juyliét kẻo cô đơn!
* To Zulu: Anh đọc lại xem thế nào nhé!!
*********
Có chiếc lá bay ngược chiều gió thổi
Mềm như em và xao xác như em!...

Cảm ơn Zulu đã post hộ em bài thơ ấy . Em có một bài thơ của Đinh Thu Hiền, tên là Ảo ảnh, nhưng khác bài của anh, em post luôn vào đây cho mọi người tham khảo nhé.
Ảo ảnh
ĐTH
Tôi đã chôn sao anh cứ hiện về?
Nấm mồ ấy không một lần hương khói
Vùi sâu anh trong quãng đời nông nổi
Tôi bồi hồi, tôi bối rối... tôi yêu!
Rômêô giữa cuộc đời có được bao nhiêu?
Mà cô gái dám làm Juyliét
Xuân Hương ơi! Màu trầu xanh tha thiết
Nhưng tìm hoài đâu có kẻ ăn chung?
Ảo ảnh mãi thôi, ảo ảnh đến khôn cùng
Mồ anh đó tôi chôn bằng nước mắt
Hồn chìm nổi, lênh đênh, hồn phiêu bạt
Để lại về khắc khoải sống trong tôi.
Thiên đường bao la nhặt hết giữa cõi đời
Những ngôi sao làm một trời tinh tú
Ảo ảnh của tôi ơi! Hãy bay vào vũ trụ
Thế giới này đâu có chỗ cho anh!
Ảnh ảo
(Đây là bài thơ của một người viết tặng cho ĐTH sau khi bài Ảo ảnh được công chúng tiếp nhận một cách nhiệt tình... nhưng tiếc là HBX không còn nhớ tên nữa!)
Thế giới này đâu có chỗ cho em
Đừng đợi chờ, kiếm tìm mòn mỏi
Cả mơ ước cao xa, đớn đau và khắc khoải
Nghĩa lý gì đâu giữa phù phiếm đời thường?
Ta cũng từng nông nổi như em
Ảo ảnh đắp cao những lâu đài bằng cát
Để một lần thuỷ triều dâng xoá hết
Còn lại gì ư? Một cõi lòng tan nát
và nỗi buồn trước lúc đi xa.
Chôn chặt đi em, quá khứ những ngày qua
Nấm mồ ấy xin đừng hương khói
Xin đừng để một ngày mai sống lại
Ảo ảnh của niềm u uất không lời
Chấp nhận thôi em, sống giữa cuộc đời
Là phải hy sinh những gì mình mơ ước
Rômêô giữa cuộc đời làm sao có được?
Nên em đừng làm Juyliét kẻo cô đơn!
* To Zulu: Anh đọc lại xem thế nào nhé!!
*********
Có chiếc lá bay ngược chiều gió thổi
Mềm như em và xao xác như em!...

Một bài nữa, có hơi hướng của Biển
Ngẫu hứng
Phạm Thuỳ Vinh
Có một người say ngồi ru chiếc lá vàng
Mặc cho mưa khóc trên phím đàn
Mùa thu về may áo tím cho triền đê hoang...
Có một người say chiều nay không say
Anh ngồi với cỏ may
Vá khâu mảnh tình đã vỡ
Trăng mồ côi oà nức nở
Lấp lánh mặt đường...
Và chỉ gió thôi
Gió nói dịu êm
Nên thề nguyện soi vào đêm ướt
Người say cười rồi soi vào nước mắt
Khi anh nhận ra tóc bạc trắng trên đầu!
Sao em không tin lời anh
Đi tìm trái tim của biển
Chỉ có hoa muống tím chiều em đến
Và sóng ồn ào ru biển khúc ngàn năm.
Anh trở về uống nước ngọt dòng sông
Thả câu hát cho trôi về bến cũ
Tiếng đàn anh không gọi em quay về được nữa
Chúng mình chia tay!
Anh muốn thành hải đăng thắp nhớ đến ngàn ngày
Dẫu biết em như sóng kia tan ra trong vồng ngực khác
Anh uống cạn nước ngọt dòng sông ma suốt đời vẫn khát
Thôi, xin em hãy về một lần
Dù chỉ để hát với riêng em!!
* Les - étoiles *
Được hoabaoxuan sửa chữa / chuyển vào 18:58 ngày 25/05/2003

Một bài nữa, có hơi hướng của Biển
Ngẫu hứng
Phạm Thuỳ Vinh
Có một người say ngồi ru chiếc lá vàng
Mặc cho mưa khóc trên phím đàn
Mùa thu về may áo tím cho triền đê hoang...
Có một người say chiều nay không say
Anh ngồi với cỏ may
Vá khâu mảnh tình đã vỡ
Trăng mồ côi oà nức nở
Lấp lánh mặt đường...
Và chỉ gió thôi
Gió nói dịu êm
Nên thề nguyện soi vào đêm ướt
Người say cười rồi soi vào nước mắt
Khi anh nhận ra tóc bạc trắng trên đầu!
Sao em không tin lời anh
Đi tìm trái tim của biển
Chỉ có hoa muống tím chiều em đến
Và sóng ồn ào ru biển khúc ngàn năm.
Anh trở về uống nước ngọt dòng sông
Thả câu hát cho trôi về bến cũ
Tiếng đàn anh không gọi em quay về được nữa
Chúng mình chia tay!
Anh muốn thành hải đăng thắp nhớ đến ngàn ngày
Dẫu biết em như sóng kia tan ra trong vồng ngực khác
Anh uống cạn nước ngọt dòng sông ma suốt đời vẫn khát
Thôi, xin em hãy về một lần
Dù chỉ để hát với riêng em!!
* Les - étoiles *
Được hoabaoxuan sửa chữa / chuyển vào 18:58 ngày 25/05/2003

Tối hôm qua mình lục lại đống sách vở cũ, tự nhiên lại thấy 4 câu thơ này, cũng k0 biết xuất xứ từ đâu nữa, post cho mọi người cùng đọc nha:
Rạo rực trong lòng anh ghé sát em
Tìm một chút ngây ngất nơi làn môi nóng bỏng
Em hoảng hốt, đôi bàn tay lóng ngóng
Đẩy anh ra, rồi lại kéo anh vào .
Hì, veeeeeeeeeẽ ... .
Đời vắng em rồi ... say với ai ?

Tối hôm qua mình lục lại đống sách vở cũ, tự nhiên lại thấy 4 câu thơ này, cũng k0 biết xuất xứ từ đâu nữa, post cho mọi người cùng đọc nha:
Rạo rực trong lòng anh ghé sát em
Tìm một chút ngây ngất nơi làn môi nóng bỏng
Em hoảng hốt, đôi bàn tay lóng ngóng
Đẩy anh ra, rồi lại kéo anh vào .
Hì, veeeeeeeeeẽ ... .
Đời vắng em rồi ... say với ai ?

Có ai yêu thơ Tế Hanh k0 nhỉ?
Lời con đường quê
Tế Hanh
Tôi, con đường nhỏ, chạy lang thang
Kéo còi buồn không dạo khắp làng,
Đến cuối thôn kia hơi cỏ vướng,
Hương đồng quyến rũ hát lên vang.
Từ đấy mình tôi cỏ mọc đầy;
Dọc lòng hoa dại ngát hương lây;
Tôi ôm đám lúa, quanh nương sắn,
Bao cái ao rêu nước đục lầy .
Những buổi mai tươi nắng chói xa,
Hồn tôi lóng lánh ánh dương sa,
Những chiều êm ả tôi thư thái
Như kẻ nông dân trở lại nhà.
Tôi đã từng đau với nắng hè :
Thịt da rạn nứt bởi khô se;
Đã từng điêu đứng khi mưa lụt :
Tôi lở, thân tan rã bốn bề.
Tôi sống mê man tránh tẻ buồn,
Miệt mài hể hả, đắm say luôn
Tôi thâu tê tái trong da thịt
Hương đất, hương đồng chẳng ngớt tuôn ...
Đời vắng em rồi ... say với ai ?