Đi balô tham quan Kampuchia-Thái Lan

Som Neang tuyên bố ngày mai phải đi với giá 15 USD để tới Banteay Srei.
Đã trưa, tới Thommanom và Chau Say Thevoda (đang sửa). Là những đền Bàlamôn điển hình. Trời rất nắng mà vợ lại ốm.
Về Central Market ăn cơm.

Angkor Thom, kinh đô cuối cùng, thực sự là một ?oThành phố vĩ đại? đúng như tên gọi của nó, là trung tâm tôn giáo và hành chính của của Đế chế Khmer to lớn và đầy quyền uy. Nó lớn hơn bất cứ thành phố nào ở Châu Âu vào cùng thời kỳ và đã từng chứa đựng một cộng đồng khổng lồ ?" khoảng gần một triệu người. Giữa các bức tường của nó là nơi ở của nhà vua, hoàng gia và các quan lại, các tướng lĩnh và thầy tư tế, trong khi các cư dân còn lại sống bên ngoài tường thành.
Đường dẫn vào thành băng qua hào nước dẫn bạn tới nhóm tượng đá gồm 54 tượng thần ở mỗi bên ?" thần thiện ở bên trái và thần ác ở bên phải ?" tổng cộng là 108 vị gác cho mỗi cổng trong số năm cổng dẫn vào Angkor Thom. Các thần ác có vẻ mặt nhăn nhó và đầu đội mũ chiến trong khi thần thiện có vẻ mặt thanh bình, cặp mắt hình hạnh nhân và đội mũ hình nón nhọn. Các thần cùng ôm cái thân mình dãn dài của naga, con rắn thần đang uốn cao chín cái đầu của mình thành hình nan quạt. Trong năm cổng này thì ba cổng nằm ở phía Nam, phía Bắc, phía Tây và hai cổng ở phía Đông, trong đó có Cổng Chiến thắng. Mỗi cổng (gopura) cao 23 m, có tượng bốn đầu người quay về bốn hướng. Ở chân cổng còn có những trụ voi ba đầu rất đẹp, vòi đang cuốn những đóa sen như vừa lấy từ hào nước lên.
Các công trình của hoàng gia được xây bằng gỗ, ngày nay đã bị huỷ hoại hoàn toàn nhưng những phế tích đá của các đền đài còn lại giúp ta dễ dàng hình dung mức độ vĩ đại của thành đô này. Ở đây bạn có thể lang thang hàng buổi giữa các Bayon, Sân Voi, Sân Vua Hủi, Prasat Suor Prat, 12 tháp đá ?oNhà ngục của Trời? cũng như các ngôi đền có niên đại cổ hơn Baphuon và Phimeanakas ?" tất cả đều nằm giữa các bức tường của Angkor Thom. Tường thành bao quanh Angkor Thom cao 8m, có chu vi hình vuông mỗi cạnh 3 km, bên ngoài là hào nước rộng khoảng 100 m.
Con đường từ phía Nam, từ Siem Reap đi lên sẽ đưa bạn thẳng tới Bayon. Một phù điêu trên đầu hồi tìm thấy năm 1925 mô tả Bayon như một ngôi đền thờ Phật. Dù đã tiến hành nhiều nghiên cứu, đối với các nhà khảo cổ học và sử học thì trong khu Angkor, Bayon vẫn là một ngôi đền chứa nhiều điều bí ẩn. Ý nghĩa biểu tượng, hình dáng, những thay đổi trên thiết kế của các triều vua sau cho đến nay vẫn còn chưa được hiểu rõ hoàn toàn.
Bayon được xây dựng gần 100 năm sau Angkor Wat, vào khoảng cuối thế kỷ 12. Trong khi kết cấu gốc và những phần ra đời sớm nhất của ngôi đền này vẫn còn chưa được biết thì có một điều nay ta đã rõ là Bayon vốn được xây trên nền một ngôi đền cổ, công việc xây dựng đền không diễn ra liên tục và trải qua hàng loạt sự thay đổi trong thiết kế. Bayon mà ta thấy ngày nay với khối trung tâm to lớn có niên đại là thế kỷ 13 và theo phong cách nghệ thuật thuộc về giai đoạn của thời kỳ thứ ba và thời kỳ cuối. Mục đích của Jayavarman VII là xây dựng lại kinh đô nhằm đem về cho vương quốc một sức sống mới, một tương lai tươi sáng cho dân tộc Khmer. Để thực hiện điều này, ông cho xây Bayon có kiến trúc một ngôi đền núi với quy mô thật vĩ đại.
Thiết kế của Bayon hoàn hảo từ mọi góc độ tiếp cận, tạo nên sự cận đối và hài hoà tuyệt vời. Trên 200 khuôn mặt tạc trên 54 ngọn tháp đem lại cho ngôi đền một vẻ huyền ảo, đường bệ khó tả. Các khuôn mặt có cặp môi dài, đầy đặn nhưng trông không thô, khoé môi hơi nhếch cong, cặp mắt dịu dàng khép nhẹ trong tĩnh lặng khiến bạn như bị thôi miên. Vẻ mặt ấy, cuốn hút du khách một cách lạ lùng, được gọi là ?oNụ cười của Angkor?. Ý nghĩa của nụ cười ấy cho đến nay vẫn là điều bí ẩn, dù hầu hết các học giả đều đồng ý rằng chúng thể hiện một tư thế thiền định của Phật giáo, và khuôn mặt ấy chính là hình ảnh của đức vua Jayavarman VII của Angkor Thom.
Toàn khu Bayon được đặt trên ba tầng nền. Tầng một và hai có các dãy hành lang trang trí bởi các mảng phù điêu. Ngôi tháp chính có 16 mặt, đặt trên tầng nền thứ ba. Trang trí trên các cột phía trước các gopura thực hiện tuyệt đẹp theo phong cách Bayon với motif độc đáo gồm hai hoặc ba apsara nhảy múa một cách duyên dáng trên một đài sen. Motif này bắt đầu xuất hiện từ cuối thế kỷ 12 hoặc đầu thế kỷ 13. Công trình bị hư hỏng và sụp đổ khá nhiều, nhất là ở tầng nền thứ nhất và thứ hai. Tuy nhiên, sự hư hại của lớp mái trên đầu các cột cho phép có đủ ánh sáng cho du khách quan sát rõ và chụp ảnh các motif trang trí ở bất kỳ thời điểm nào trong ngày. Aùnh sáng trực tiếp của mặt trời chính ngọ cho ta những hình ảnh ấn tượng nhất. Các dãy hành lang ở đây nhỏ hẹp và thấp hơn nhiều so với Angkor Wat. Tuy nhiên, nhờ vậy mà ta lại được chiêm ngưỡng những nụ cười đá ẩn hiện với những dáng cười khác nhau, không hề rập khuôn dưới nhiều góc độ rất sinh động.
Bên cạnh giá trị về kiến trúc và hình tượng ?oNụ cười Angkor?, giá trị nghệ thuật của Bayon còn nằm ở những mảng phù điêu ở mặt ngoài và mặt trong đền. Các điêu khắc ở mặt trong đền chủ yếu là về các cảnh trong thần thoại, trong khi các phù điêu phía ngoài độc đáo ở chỗ chúng mô tả rõ nhiều cảnh sinh hoạt đời thường như cảnh chợ búa, đánh bắt cá, lễ hội với những trận đá gà và các nghệ sĩ múa rối cùng những trận chiến và những diễn biến lịch sử quan trọng. Các cảnh trên được trình bày thành hai hay ba tầng theo phương ngang. Chúng cho thấy một mức độ sáng tạo rất cao. Một số cảnh ở đây vẫn chưa được hoàn tất, ví dụ như ở một số đầu mút, ở các góc và đặc biệt là những chỗ ở trên cao. Chất lượng của đá xây dựng ở Bayon dường như không tốt bằng Angkor Wat, nhiều chỗ bị xâm hại và ăn mòn nặng.

Angkor Thom, kinh đô cuối cùng, thực sự là một ?oThành phố vĩ đại? đúng như tên gọi của nó, là trung tâm tôn giáo và hành chính của của Đế chế Khmer to lớn và đầy quyền uy. Nó lớn hơn bất cứ thành phố nào ở Châu Âu vào cùng thời kỳ và đã từng chứa đựng một cộng đồng khổng lồ ?" khoảng gần một triệu người. Giữa các bức tường của nó là nơi ở của nhà vua, hoàng gia và các quan lại, các tướng lĩnh và thầy tư tế, trong khi các cư dân còn lại sống bên ngoài tường thành.
Đường dẫn vào thành băng qua hào nước dẫn bạn tới nhóm tượng đá gồm 54 tượng thần ở mỗi bên ?" thần thiện ở bên trái và thần ác ở bên phải ?" tổng cộng là 108 vị gác cho mỗi cổng trong số năm cổng dẫn vào Angkor Thom. Các thần ác có vẻ mặt nhăn nhó và đầu đội mũ chiến trong khi thần thiện có vẻ mặt thanh bình, cặp mắt hình hạnh nhân và đội mũ hình nón nhọn. Các thần cùng ôm cái thân mình dãn dài của naga, con rắn thần đang uốn cao chín cái đầu của mình thành hình nan quạt. Trong năm cổng này thì ba cổng nằm ở phía Nam, phía Bắc, phía Tây và hai cổng ở phía Đông, trong đó có Cổng Chiến thắng. Mỗi cổng (gopura) cao 23 m, có tượng bốn đầu người quay về bốn hướng. Ở chân cổng còn có những trụ voi ba đầu rất đẹp, vòi đang cuốn những đóa sen như vừa lấy từ hào nước lên.
Các công trình của hoàng gia được xây bằng gỗ, ngày nay đã bị huỷ hoại hoàn toàn nhưng những phế tích đá của các đền đài còn lại giúp ta dễ dàng hình dung mức độ vĩ đại của thành đô này. Ở đây bạn có thể lang thang hàng buổi giữa các Bayon, Sân Voi, Sân Vua Hủi, Prasat Suor Prat, 12 tháp đá ?oNhà ngục của Trời? cũng như các ngôi đền có niên đại cổ hơn Baphuon và Phimeanakas ?" tất cả đều nằm giữa các bức tường của Angkor Thom. Tường thành bao quanh Angkor Thom cao 8m, có chu vi hình vuông mỗi cạnh 3 km, bên ngoài là hào nước rộng khoảng 100 m.
Con đường từ phía Nam, từ Siem Reap đi lên sẽ đưa bạn thẳng tới Bayon. Một phù điêu trên đầu hồi tìm thấy năm 1925 mô tả Bayon như một ngôi đền thờ Phật. Dù đã tiến hành nhiều nghiên cứu, đối với các nhà khảo cổ học và sử học thì trong khu Angkor, Bayon vẫn là một ngôi đền chứa nhiều điều bí ẩn. Ý nghĩa biểu tượng, hình dáng, những thay đổi trên thiết kế của các triều vua sau cho đến nay vẫn còn chưa được hiểu rõ hoàn toàn.
Bayon được xây dựng gần 100 năm sau Angkor Wat, vào khoảng cuối thế kỷ 12. Trong khi kết cấu gốc và những phần ra đời sớm nhất của ngôi đền này vẫn còn chưa được biết thì có một điều nay ta đã rõ là Bayon vốn được xây trên nền một ngôi đền cổ, công việc xây dựng đền không diễn ra liên tục và trải qua hàng loạt sự thay đổi trong thiết kế. Bayon mà ta thấy ngày nay với khối trung tâm to lớn có niên đại là thế kỷ 13 và theo phong cách nghệ thuật thuộc về giai đoạn của thời kỳ thứ ba và thời kỳ cuối. Mục đích của Jayavarman VII là xây dựng lại kinh đô nhằm đem về cho vương quốc một sức sống mới, một tương lai tươi sáng cho dân tộc Khmer. Để thực hiện điều này, ông cho xây Bayon có kiến trúc một ngôi đền núi với quy mô thật vĩ đại.
Thiết kế của Bayon hoàn hảo từ mọi góc độ tiếp cận, tạo nên sự cận đối và hài hoà tuyệt vời. Trên 200 khuôn mặt tạc trên 54 ngọn tháp đem lại cho ngôi đền một vẻ huyền ảo, đường bệ khó tả. Các khuôn mặt có cặp môi dài, đầy đặn nhưng trông không thô, khoé môi hơi nhếch cong, cặp mắt dịu dàng khép nhẹ trong tĩnh lặng khiến bạn như bị thôi miên. Vẻ mặt ấy, cuốn hút du khách một cách lạ lùng, được gọi là ?oNụ cười của Angkor?. Ý nghĩa của nụ cười ấy cho đến nay vẫn là điều bí ẩn, dù hầu hết các học giả đều đồng ý rằng chúng thể hiện một tư thế thiền định của Phật giáo, và khuôn mặt ấy chính là hình ảnh của đức vua Jayavarman VII của Angkor Thom.
Toàn khu Bayon được đặt trên ba tầng nền. Tầng một và hai có các dãy hành lang trang trí bởi các mảng phù điêu. Ngôi tháp chính có 16 mặt, đặt trên tầng nền thứ ba. Trang trí trên các cột phía trước các gopura thực hiện tuyệt đẹp theo phong cách Bayon với motif độc đáo gồm hai hoặc ba apsara nhảy múa một cách duyên dáng trên một đài sen. Motif này bắt đầu xuất hiện từ cuối thế kỷ 12 hoặc đầu thế kỷ 13. Công trình bị hư hỏng và sụp đổ khá nhiều, nhất là ở tầng nền thứ nhất và thứ hai. Tuy nhiên, sự hư hại của lớp mái trên đầu các cột cho phép có đủ ánh sáng cho du khách quan sát rõ và chụp ảnh các motif trang trí ở bất kỳ thời điểm nào trong ngày. Aùnh sáng trực tiếp của mặt trời chính ngọ cho ta những hình ảnh ấn tượng nhất. Các dãy hành lang ở đây nhỏ hẹp và thấp hơn nhiều so với Angkor Wat. Tuy nhiên, nhờ vậy mà ta lại được chiêm ngưỡng những nụ cười đá ẩn hiện với những dáng cười khác nhau, không hề rập khuôn dưới nhiều góc độ rất sinh động.
Bên cạnh giá trị về kiến trúc và hình tượng ?oNụ cười Angkor?, giá trị nghệ thuật của Bayon còn nằm ở những mảng phù điêu ở mặt ngoài và mặt trong đền. Các điêu khắc ở mặt trong đền chủ yếu là về các cảnh trong thần thoại, trong khi các phù điêu phía ngoài độc đáo ở chỗ chúng mô tả rõ nhiều cảnh sinh hoạt đời thường như cảnh chợ búa, đánh bắt cá, lễ hội với những trận đá gà và các nghệ sĩ múa rối cùng những trận chiến và những diễn biến lịch sử quan trọng. Các cảnh trên được trình bày thành hai hay ba tầng theo phương ngang. Chúng cho thấy một mức độ sáng tạo rất cao. Một số cảnh ở đây vẫn chưa được hoàn tất, ví dụ như ở một số đầu mút, ở các góc và đặc biệt là những chỗ ở trên cao. Chất lượng của đá xây dựng ở Bayon dường như không tốt bằng Angkor Wat, nhiều chỗ bị xâm hại và ăn mòn nặng.

Sân Voi là một công trình thú vị khác trong Angkor Thom. Trải dài trên 300 m từ ngôi đền Baphuon cho tới Sân Vua Hủi, công trình gồm ba tầng nền chính và hai tầng phụ. Công trình được trang trí bởi các cột tạo hình ba đầu voi đang uốn vòi cuộn những đóa sen, tượng sư tử, naga, garuda và đặc biệt là tượng ngựa thần năm đầu Balaha cũng như các mảng phù điêu rất sinh động.
Sân Vua Hủi độc đáo bởi tên gọi của nó cũng như bởi các điêu khắc trang trí. Tên gọi trên có lẽ từ một pho tượng Vua Hủi đặt trên nền sân. Bức tượng mà ngày nay ta thấy ở đây chỉ là bản sao. Bản chính đã được chuyển về đặt tại Bảo tàng Quốc gia ở Phnom Penh. Bức tượng nhà vua được mô tả trong tư thế ngồi với chân phải co lên, một tư thế mà một số nhà nghiên cứu lịch sử mỹ học cho là làm theo phong cách Java.
Vua Hủi thật ra là ai ? Huyền thoại và những bí ẩn bao quanh sự thực về cái tên này. Cái giả thuyết tồn tại rất lâu cho rằng Jayavarman VII là một người hủi và đó là lý do khiến ông đã cho xây rất nhiều bệnh viện trên khắp đế chế của mình không có những căn cứ lịch sử xác đáng. Một số nhà sử học cho rằng bức tượng đó là Kubera, vị thần của sức khỏe, hoặc Yasovarman I, cả hai đều nhiễm bệnh hủi. Một ý kiến khác dựa trên một đoạn văn tự khắc trên bức tượng mang phong cách thế kỷ 14 hoặc 15 có thể dịch là một hiện thân của Yama, thần chết hay Vị thần ?" Phán xử. Lại có giả thiết khác cho rằng bức tượng Vua Hủi có tên gọi này là vì những vết địa y mọc trên thân tượng. Tư thế của cánh tay, mà nay đã bị mất, cũng cho thấy nó đang giữ một vật gì đó.
Nhà nghiên cứu Coedès tin rằng hầu hết những đền thờ Khmer đều là những mộ thờ và di thể của các vị vua được gửi thác nơi đây sau khi hỏa thiêu. Do đó ông cho rằng lăng mộ của hoàng gia được đặt ở Sân Vua Hủi. Bức tượng, mô tả hình ảnh thần chết, được đặt ở giữa sân vì lý do trên. Vẫn có một giả thiết khác xuất phát từ một huyền thoại ghi trong sử biên niên Campuchia kể về một vị đại thần từ chối quy phục nhà vua, người đã đâm ông ta bằng thanh gươm của mình. Nước bọt độc của ông ta rơi lên mình nhà vua, biến vua trở thành một người hủi và sau đó được mệnh danh là Vua Hủi.
Sân Vua Hủi đặt trên một nền hình vuông mỗi cạnh 25 m, cao 6 m. Các cạnh của cái nền đá ong này được ốp sa thạch và trang trí bởi những mảng phù điêu chia thành 7 dải ngang. Bức tường ngoài mô tả những sinh vật trong thần thoại ?" rắn thần, garuda, những người khổng lồ nhiều tay cầm gươm và chùy cùng những người đàn bà để trần thân trên đội mão hình ngọn lửa. Bức tường bên trong có những phù điêu trang trí rất ấn tượng. Hãy đi bộ dọc hành lang và chiêm ngưỡng những gì được khắc sâu vào đá. Nội dung của chúng tương tự với những phù điêu ở tường ngoài và những trụ thấp chạm hình cá, hình voi và một dải ngang diễn tả một con sông.
Ngoài những công trình kể trên, tại Angkor Thom còn có Phimeanakas và Baphuon, những ngôi đền Bàlamôn được xây dựng từ thế kỷ 10 hoặc nửa đầu thế kỷ 11 (sớm hơn thời điểm xây dựng Angkor Thom). Đền Phimeanakas, nằm bên trong Cung điện Hoàng gia, là nơi nhà vua tới thực hiện nghi lễ thờ cúng tôn giáo. Trước kia trên đỉnh của ngôi đền có gắn một cái chóp bằng vàng, mà theo như Châu Đạt Quan mô tả trong ?oChân Lạp phong thổ ký? là ?oNgôi tháp vàng?. Đền có quy mô nhỏ hơn nếu đem so với những ngôi đền khác, tuy nhiên bù lại nó tọa lạc trên một vị trí có phong cảnh hấp dẫn và nên thơ. Phimeanakas gắn với một huyền thoại kể về một ngọn tháp vàng nằm trong cung điện hoàng gia của Đế chế Angkor Vĩ đại, nơi ở của con rắn thần chín đầu. Rắn thần xuất hiện trước mặt nhà vua dưới hình dạng một người đàn bà và nhà vua phải ân ái với cô ta mỗi đêm trong ngọn tháp trước khi về ngủ với các bà vợ ở một chốn khác trong cung. Nếu đêm nào vua không thực hiện điều này thì ngài sẽ chết. Bằng cách này, dòng giống hoàng gia Khmer được giữ gìn trường tồn.
Phimeanakas được làm từ đá ong và sa thạch, có mặt bằng hình chữ nhật với các gopura hình chữ thập. Các lanh tô ở đây có phong cách Kleang với motif ở giữa có hình đầu kala đặc trưng.
Nằm kế cạnh Phimeanakas là Baphuon, ngôi đền - núi mô phỏng Núi vũ trụ Meru mà theo Châu Đạt Quan thì là nơi đặt ?oNgôi tháp bằng đồng?. Một bức tường sa thạch hình chữ nhật kích thước 425 m x 125 m bao quanh ngôi đền. Từ hướng đông, một con đường bằng đá dài 200 m được đỡ bởi ba hàng cột tròn thấp tạo thành một cái cầu đưa ta tới ngôi đền. Sự bố trí này là điều hiếm thấy trong nghệ thuật kiến trúc Khmer. Bên trong đền có trang trí các mảng phù điêu chạm các trích đoạn trong Ramayana và Mahabharata cùng các cảnh sinh hoạt đời thường. Đáng tiếc là hiện nay phần lớn đền đã sụp đổ và đang được trùng tu lại dưới sự điều hành của EFEO. Công trình chỉ được mở cửa trở lại vào năm 2004.

Sân Voi là một công trình thú vị khác trong Angkor Thom. Trải dài trên 300 m từ ngôi đền Baphuon cho tới Sân Vua Hủi, công trình gồm ba tầng nền chính và hai tầng phụ. Công trình được trang trí bởi các cột tạo hình ba đầu voi đang uốn vòi cuộn những đóa sen, tượng sư tử, naga, garuda và đặc biệt là tượng ngựa thần năm đầu Balaha cũng như các mảng phù điêu rất sinh động.
Sân Vua Hủi độc đáo bởi tên gọi của nó cũng như bởi các điêu khắc trang trí. Tên gọi trên có lẽ từ một pho tượng Vua Hủi đặt trên nền sân. Bức tượng mà ngày nay ta thấy ở đây chỉ là bản sao. Bản chính đã được chuyển về đặt tại Bảo tàng Quốc gia ở Phnom Penh. Bức tượng nhà vua được mô tả trong tư thế ngồi với chân phải co lên, một tư thế mà một số nhà nghiên cứu lịch sử mỹ học cho là làm theo phong cách Java.
Vua Hủi thật ra là ai ? Huyền thoại và những bí ẩn bao quanh sự thực về cái tên này. Cái giả thuyết tồn tại rất lâu cho rằng Jayavarman VII là một người hủi và đó là lý do khiến ông đã cho xây rất nhiều bệnh viện trên khắp đế chế của mình không có những căn cứ lịch sử xác đáng. Một số nhà sử học cho rằng bức tượng đó là Kubera, vị thần của sức khỏe, hoặc Yasovarman I, cả hai đều nhiễm bệnh hủi. Một ý kiến khác dựa trên một đoạn văn tự khắc trên bức tượng mang phong cách thế kỷ 14 hoặc 15 có thể dịch là một hiện thân của Yama, thần chết hay Vị thần ?" Phán xử. Lại có giả thiết khác cho rằng bức tượng Vua Hủi có tên gọi này là vì những vết địa y mọc trên thân tượng. Tư thế của cánh tay, mà nay đã bị mất, cũng cho thấy nó đang giữ một vật gì đó.
Nhà nghiên cứu Coedès tin rằng hầu hết những đền thờ Khmer đều là những mộ thờ và di thể của các vị vua được gửi thác nơi đây sau khi hỏa thiêu. Do đó ông cho rằng lăng mộ của hoàng gia được đặt ở Sân Vua Hủi. Bức tượng, mô tả hình ảnh thần chết, được đặt ở giữa sân vì lý do trên. Vẫn có một giả thiết khác xuất phát từ một huyền thoại ghi trong sử biên niên Campuchia kể về một vị đại thần từ chối quy phục nhà vua, người đã đâm ông ta bằng thanh gươm của mình. Nước bọt độc của ông ta rơi lên mình nhà vua, biến vua trở thành một người hủi và sau đó được mệnh danh là Vua Hủi.
Sân Vua Hủi đặt trên một nền hình vuông mỗi cạnh 25 m, cao 6 m. Các cạnh của cái nền đá ong này được ốp sa thạch và trang trí bởi những mảng phù điêu chia thành 7 dải ngang. Bức tường ngoài mô tả những sinh vật trong thần thoại ?" rắn thần, garuda, những người khổng lồ nhiều tay cầm gươm và chùy cùng những người đàn bà để trần thân trên đội mão hình ngọn lửa. Bức tường bên trong có những phù điêu trang trí rất ấn tượng. Hãy đi bộ dọc hành lang và chiêm ngưỡng những gì được khắc sâu vào đá. Nội dung của chúng tương tự với những phù điêu ở tường ngoài và những trụ thấp chạm hình cá, hình voi và một dải ngang diễn tả một con sông.
Ngoài những công trình kể trên, tại Angkor Thom còn có Phimeanakas và Baphuon, những ngôi đền Bàlamôn được xây dựng từ thế kỷ 10 hoặc nửa đầu thế kỷ 11 (sớm hơn thời điểm xây dựng Angkor Thom). Đền Phimeanakas, nằm bên trong Cung điện Hoàng gia, là nơi nhà vua tới thực hiện nghi lễ thờ cúng tôn giáo. Trước kia trên đỉnh của ngôi đền có gắn một cái chóp bằng vàng, mà theo như Châu Đạt Quan mô tả trong ?oChân Lạp phong thổ ký? là ?oNgôi tháp vàng?. Đền có quy mô nhỏ hơn nếu đem so với những ngôi đền khác, tuy nhiên bù lại nó tọa lạc trên một vị trí có phong cảnh hấp dẫn và nên thơ. Phimeanakas gắn với một huyền thoại kể về một ngọn tháp vàng nằm trong cung điện hoàng gia của Đế chế Angkor Vĩ đại, nơi ở của con rắn thần chín đầu. Rắn thần xuất hiện trước mặt nhà vua dưới hình dạng một người đàn bà và nhà vua phải ân ái với cô ta mỗi đêm trong ngọn tháp trước khi về ngủ với các bà vợ ở một chốn khác trong cung. Nếu đêm nào vua không thực hiện điều này thì ngài sẽ chết. Bằng cách này, dòng giống hoàng gia Khmer được giữ gìn trường tồn.
Phimeanakas được làm từ đá ong và sa thạch, có mặt bằng hình chữ nhật với các gopura hình chữ thập. Các lanh tô ở đây có phong cách Kleang với motif ở giữa có hình đầu kala đặc trưng.
Nằm kế cạnh Phimeanakas là Baphuon, ngôi đền - núi mô phỏng Núi vũ trụ Meru mà theo Châu Đạt Quan thì là nơi đặt ?oNgôi tháp bằng đồng?. Một bức tường sa thạch hình chữ nhật kích thước 425 m x 125 m bao quanh ngôi đền. Từ hướng đông, một con đường bằng đá dài 200 m được đỡ bởi ba hàng cột tròn thấp tạo thành một cái cầu đưa ta tới ngôi đền. Sự bố trí này là điều hiếm thấy trong nghệ thuật kiến trúc Khmer. Bên trong đền có trang trí các mảng phù điêu chạm các trích đoạn trong Ramayana và Mahabharata cùng các cảnh sinh hoạt đời thường. Đáng tiếc là hiện nay phần lớn đền đã sụp đổ và đang được trùng tu lại dưới sự điều hành của EFEO. Công trình chỉ được mở cửa trở lại vào năm 2004.

1h 20 trưa 25/8/2003
Som Neang chở hai vợ chồng tới Prasat Kravan. Đây là ngôi đền Bàlamôn điển hình bằng sa thạch đỏ. Bên trong tháp chính có bộ 3 Shiva, Vishnu, Brahma rất ấn tượng và đẹp. Tất cả các bộ Linga ?" Ioni ở Angkor đều thiếu Linga. Trời trưa nắng.
Nhà vệ sinh công cộng dành cho khách du lịch ở đây rất đẹp, có cả chỗ cho người tàn tật. Người phục vụ khá lịch sự.
Tới hồ Sras Srang, đối diện đền Banteay Kdei. Hồ này hình như là nơi dạo thuyền của Hoàng gia, rất đẹp, rộng chừng 200 ?" 300 m, dài chừng 400 ?" 500m. Mặt hồ nổi nhiều rong rêu và sen súng.
Mỗi bờ hồ đều lát đá, đã sạt lở rất nhiều.
Sras Srang

1h 20 trưa 25/8/2003
Som Neang chở hai vợ chồng tới Prasat Kravan. Đây là ngôi đền Bàlamôn điển hình bằng sa thạch đỏ. Bên trong tháp chính có bộ 3 Shiva, Vishnu, Brahma rất ấn tượng và đẹp. Tất cả các bộ Linga ?" Ioni ở Angkor đều thiếu Linga. Trời trưa nắng.
Nhà vệ sinh công cộng dành cho khách du lịch ở đây rất đẹp, có cả chỗ cho người tàn tật. Người phục vụ khá lịch sự.
Tới hồ Sras Srang, đối diện đền Banteay Kdei. Hồ này hình như là nơi dạo thuyền của Hoàng gia, rất đẹp, rộng chừng 200 ?" 300 m, dài chừng 400 ?" 500m. Mặt hồ nổi nhiều rong rêu và sen súng.
Mỗi bờ hồ đều lát đá, đã sạt lở rất nhiều.
Sras Srang

Banteay Kdei : Đi qua cổng có mặt Bayon. Khá đẹp, thấp, lọt thỏm giữa rừng cây. Giữa có 1 tượng Phật được quấn cà sa và thờ cúng thường xuyên.
Đền nhiều chổ bị sụp đổ, các tháp được sàng lại để gia cố, tường được chống đỡ bằng các giá thép và gỗ. Hai vợ chồng đi lang thang giữa các hành lang, các tháp và những sân cổ.
Đi ra cổng sau của Banteay Kdei.
Gặp Som Neang đang ngồi ăn 1 quả gì đó. Anh ta nhanh nhẹn lên xe và tặng 2 vợ chồng 1 chùm quả màu đỏ rất đẹp mà anh ta vừa hái được và đã ăn hết mấy quả rồi. Quả chua, hạt nằm giữa múi thịt, khi ăn phải nuốt luôn hạt, tương tự như ăn quả măng cụt hay quả lựu. Hai vợ chồng đồng ý ngày mai đi Banteay Srei với giá 12 USD.
Có bạn nào biết đây là quả gì không?

Banteay Kdei : Đi qua cổng có mặt Bayon. Khá đẹp, thấp, lọt thỏm giữa rừng cây. Giữa có 1 tượng Phật được quấn cà sa và thờ cúng thường xuyên.
Đền nhiều chổ bị sụp đổ, các tháp được sàng lại để gia cố, tường được chống đỡ bằng các giá thép và gỗ. Hai vợ chồng đi lang thang giữa các hành lang, các tháp và những sân cổ.
Đi ra cổng sau của Banteay Kdei.
Gặp Som Neang đang ngồi ăn 1 quả gì đó. Anh ta nhanh nhẹn lên xe và tặng 2 vợ chồng 1 chùm quả màu đỏ rất đẹp mà anh ta vừa hái được và đã ăn hết mấy quả rồi. Quả chua, hạt nằm giữa múi thịt, khi ăn phải nuốt luôn hạt, tương tự như ăn quả măng cụt hay quả lựu. Hai vợ chồng đồng ý ngày mai đi Banteay Srei với giá 12 USD.
Có bạn nào biết đây là quả gì không?

Ta Prohm, khu đền nổi tiếng với cảnh cổ thụ xen lẫn kiến trúc (làm bối cảnh trong phim Tomb Raider 1), trước cổng đền có 1 nhóm nhạc với mấy em nhỏ hát rất hay bài ?oƠi Campuchia, nước da đen xì, hàm răng trắng xóa?? (tất nhiên là bằng tiếng Khmer) tiếng hát rất vang, lanh lảnh. Mấy em hát rất say sưa, rất hồn nhiên.
Cửa vào Ta Prom
Rồi tới một lối mòn...
Và cuối cùng là ....