DỊCH TÊN ÐỊA DANH - nên làm thế nào đây???

DỊCH TÊN ÐỊA DANH - nên làm thế nào đây???

DỊCH TÊN ÐỊA DANH

Hiện nay tên các ðịa danh du lịch trong những vãn bản hải quan, vãn bản du lịch?và trong sách vở còn chýa ðýợc dịch một cách thống nhất. Mỗi tài liệu ðều có những hýớng khác nhau. Chỉ một ðịa danh thôi thýờng tồn tại ðến nãm bảy cách dịch. Ví dụ Hồ Hoàn Kiếm: nõi này dịch là Hoàn Kiếm Lake, nõi khác thì Restored Sword Lake hay Lake of Restored Sword? Ðiều này gây rất phức tạp ngay cả ðối với ngýời trong nýớc, chýa kể ðến khách du lịch nýớc ngoài. Một ðiều nữa là chúng ta hay chỉ dịch những tên dễ dịch còn những tên khó thì bỏ qua. Chẳng hạn Hồ Tây = West Lake, Vãn Miếu - Literature Temple nhýng Quốc Tự Giám thì rất ít ngýời dịch. Có một vài ngýời cố dịch Quốc Tử Giám thành National School! Dịch nhý vậy thực tế ðã chuyển tải hết ðýợc ý nghĩa của từ Quốc Tử Giám hay chýa?

Vậy thì chúng ta có nên dịch toàn bộ tên ðịa danh ra tiếng nýớc ngoài hay không?
(Còn nữa)

Không!
Ý nghĩa thực của nó thì cứ đề người nào muốn nghiên cứu tiếng Việt, văn hóa Việt tìm hiểu. Dịch ra như vậy rất thô. Trước kia nhóm First News dịch chữ "nhà xuất bản Trẻ" thành "Youth Publishing House", nay thì đã đổi lại là "Tre Publishing House". Tui ủng hộ cách dịch này. Đã là tên riêng thì cho dù nó có gắn với 1 ý nghĩa gì đó cũng không nên diễn Nôm ra. Nếu theo khuynh hướng dịch từng chữ thì người ta sẽ dịch tên bạn như thế nào (Hạnh, Thủy, v.v.) hay bạn sẽ dịch tên người ta như thế nào (White, Brown, Peter, v.v.)? Rồi còn Đồng Nai, Hóc Môn?
Tuy nhiên, nếu cần có thể mở ngoặc để giải thích tên địa danh. Vd: Đèo Hải Vân = Hai Van Mountain Pass (Sea Cloud Mountain Pass)
Được nktvnvn sửa chữa / chuyển vào 12:45 ngày 29/05/2004

Làm sao bạn muốn chỉ có một cách dịch tên Hồ Hoàn Kiếm thôi trong khi bản thân tiếng Việt có 2 tên: Hồ Hoàn Kiếm và Hồ Gươm ???
Tớ chủ trương không dịch gì cả: Hồ Tây thì cứ để nguyên là Hồ Tây (hoặc bỏ dấu đi thành Ho Tay) là đủ. Nếu muốn, có thể chú thích thêm ý nghĩa của địa danh này trong ngoặc đơn. Ngay cả những danh từ chung đi kèm như đèo, núi, sông, hồ, ao, đền, thành phố, thị trấn, thị xã, làng ... cũng nên để y nguyên.
Xin nói thêm là nếu bạn đã có dịp đọc qua các sách du lịch của nước ngoài nói về Việt Nam, hoặc bạn đã có dịp đọc bản đồ quốc tế, chắc hẳn bạn đã thấy người ta làm như trên.

Vậy trước tiên cần xác định trong tiếng Việt, chúng ta viết là hồ Tây hay Hồ Tây? Theo J thì phải viết là hồ Tây mới đúng. Và như thế khi dịch sang tiếng nước ngoài, như tiếng Anh sẽ phải là Tay lake (West lake) chứ không thể là Ho Tay được.
Tương tự, chùa Thầy = Thay pagoda, núi Nùng = Nung mountain, sông Hồng = Hong river,...

Cũng là đề tài dịch tên địa danh nhưng ta nên dịch các địa danh nước ngoài sang tiếng Việt như thế nào đây?
Tôi hay xem chương trình dự báo thời tiết thấy đài VTV dịch quá ngô nghê. Toàn bộ được phiên âm ra tiếng Việt như Niu - oóc...
Theo ý tôi nên để nguyên từ tiếng nước ngoài và đọc theo tiếng của họ là hay nhất cũng như chúng ta dịch những địa danh của chúng ta sang tiếng nước ngoài vậy.
Nếu muốn phiên âm thì ta nên phiên âm thành Hán Việt
Ví dụ Mạc Tư Khoa, Chí Lợi, Phi Luật Tân, A Phú Hãn, Ba Tư...
honghoavi

Vấn đề dịch các địa danh nước ngoài lâu nay vẫn gây tranh cãi, vì thực ra rất khó đưa ra một chuẩn thống nhất.
Bác hong hoa vi đưa ra giải pháp để nguyên từ tiếng nước ngoài không ổn nếu bác dụng đến địa danh của các nước không sử dụng ký tự Latin như Thái, Trung Quốc, Nhật Bản, Ai Cập,...Ngay cả các nước dùng ký tự Latin thì nhà đài cũng không đủ nhân tài thông thạo đủ các thứ tiếng trên TG để viết một cách chính xác, nhất là tin tức nước ngoài thường được VTV thu thập qua kênh chỉ của một số rất ít nước như Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung. VD khi đưa lại tin về lễ hội ở một ngôi làng Mexico qua kênh CNN, thì VTV cũng chỉ biết được tên ngôi làng ấy đã được ghi theo tiếng Anh.
Việc đọc cũng tương tự, phát thanh viên về cơ bản chỉ có thể phát âm tương đối chính xác một số địa danh quen thuộc hoặc địa danh của một số ngôn ngữ thông dụng như Anh, Pháp.
Việc phiên âm qua tiếng Hán Việt theo Ju hoàn toàn không nên áp dụng vì thực ra nó việc phiên âm như vậy không mang lại một ý nghĩa thiết thực gì cả; đồng thời lại tạo thêm sự phụ thuộc vào tiếng Trung.

Nội cái tên Mexico cũng là tên tiếng Anh rồi. Tớ thấy cách làm hay nhứt là: phiên âm sang tiếng Việt một cách gần giống nhất có thể theo nguyên ngữ địa phương. Một chuyện đơn giản như vậy mà không ai làm theo...

Sao nước ta không tạo ra một tập bản đồ thế giới để thống nhất hoá cách gọi các địa danh nhỉ ? Sau đó thì đơn giản lắm, chỉ có việc giở cuốn đó ra là biết ngay cách đọc, cách viết thôi ...

Ju thấy khái niệm "gần giống nhất có thể theo nguyên ngữ địa phương" hơi mơ hồ và phức tạp. Không hiểu sao esu lai cho đấy là chuyện đơn giản.
Như mình đã nói, có phải ai cũng nắm được ngôn ngữ, phát âm của tất cả các nước được đâu. Do đó, chỉ có thể thống nhất một cách tương đối cách phát âm một số địa danh phổ biến hoặc ở các nước có ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi ở Việt Nam như Anh, Pháp, Trung,..
Theop bạn, việc lập một tập bản đồ đoa mất thời gian bao lâu, khi mà các nguyên tắc phiên âm chúng ta chưa thống nhất được. Việc nhà nước in ra một quyển sách để liệt kê tất cả các địa danh là một việc làm không tưởng vì có ti tỉ địa danh trên TG. Cái chúng ta cần hướng tới là một chuẩn thống nhất để phiên âm tiếng nước ngoài, không chỉ cho các địa danh mà cả tên người, tên hoa cỏ, loài vật,...

Tôi chủ trương không dùng từ Hán Việt để phiên âm địa danh. Thử hỏi Tân Gia Ba và Singapore cái nào thông dụng hơn? Cái nào nói lên dễ hiểu hơn? Còn Gia Nã Đại và Canada? Bây giờ hình như chỉ có người Việt ngày xưa (đa số ở nước ngoài) mới dùng chữ Ba Tây thay cho Braxin.
Việc để từ nguyên gốc trong văn bản rất hay, nhưng việc đọc tên địa danh theo âm của người ta không khả thi vì nó sẽ tạo ra 1 hiện tượng lai căng nghe ngộ ngộ. Đọc đúng tương đối là được rồi. Chừng nào nước ngoài đọc được tên địa danh trong nước mình theo chuẩn tiếng Việt thì ta sẽ theo họ. Những tên riêng tiếng Hy Lạp (như Euclide, Pythagoras, Archimede) xuất hiện trong sách toán Mỹ được đọc theo âm Mỹ chứ không theo âm Hy Lạp.

Vậy thì để nguyên tên nước ngoài là nước nào ? Tên tiếng Anh, Pháp, Trung ? Chả lẽ trích tài liệu tiếng Anh thì dùng tên tiếng Anh, tài liệu tiếng Pháp thì dùng tên tiếng Pháp hay sao ? Vậy thì phụ thuộc vào mấy tiếng đó rồi còn gi.
Nếu muốn để nguyên dạng cũng phải để dạng nguyên ngữ. Đối với những ngôn ngữ không dùng bảng chữ cái Latinh, ta lấy dạng Latinh hoá chính thứ của ngôn ngữ ấy, vì phần lớn các ngôn ngữ này đều có dạng Latinh hoá chính thức.