Điện Biên Phủ - Điểm hẹn lịch sử (Hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp)

Trên chiến trươ?ng rư?ng núi Bắc Bộ, Pháp chi? co?n hai lực lượng nho?, một ở Lai Châu, một ở Ha?i Ninh. Có ý kiến nên tiêu diệt hai bộ phận na?y đê? gia?i phóng hoa?n toa?n biên giới Việt - Trung. Đây la? nhưfng chôf yếu cu?a địch. Nhưng kế hoạch Đông Xuân pha?i nhă?m tiêu diệt một bộ phận quan trọng quân địch, tạo nên một chuyê?n biến mới trong chiến tranh. Tư? nga?y học tập vê? ca?i cách ruộng đất, các chiến sif đê?u mong mo?i được trở vê? đô?ng bă?ng đê? gia?i phóng quê hương. Nhưng đô?ng bă?ng lại la? chôf rắn nhất. Pho?ng tuyến boong ke cu?a Đơ? Lát tuy không ngăn ca?n được bộ đội ta thâm nhập đô?ng bă?ng, nhưng vâfn gây khó khăn cho ta trong nhưfng trận đánh lớn. Hiện nay Nava đaf tập trung ở đô?ng bă?ng một lực lượng cơ động lớn chưa tư?ng có tư? khi khởi đâ?u chiến tranh, săfn sa?ng chơ? đón cuộc tiến công cu?a ta...
Bác ngô?i họp, thái độ bi?nh tha?n, điếu thuốc lá kẹp giưfa hai ngón tay duôfi thă?ng. Thuốc lá la? thứ "xa xi?" duy nhất cu?a Ngươ?i trong sinh hoạt ha?ng nga?y. Có lúc Ngươ?i đaf nói vui với cán bộ: "Mi?nh có hai khuyết điê?m: một la? không lập gia đi?nh, hai la?... hút thuốc lá". Đôi mắt Ngươ?i chợt lộ ve? chăm chú. Ba?n tay Bác đặt trên ba?n, bôfng giơ lên va? nắm lại. Ngươ?i nói:
- Địch tập trung quân cơ động đê? tạo nên sức mạnh... Không sợ ! Ta buộc chúng pha?i phân tán binh lực thi? sức mạnh đó không co?n.
Ba?n tay Bác mở ra, môfi ngón tay tro? vê? một hướng.
Tôi báo cáo tiếp. Gâ?n đây, có thêm nguô?n tin cu?a bạn, chúng ta đaf nắm được nhưfng ý đô? nguy hiê?m cu?a Pháp - Myf trong kế hoạch Nava. Mu?a khô na?y, Nava chu? trương tiến ha?nh bi?nh định ở Nam Việt Nam, tránh giao chiến với chu? lực ta trên chiến trươ?ng Bắc Bộ. Quân Pháp sef du?ng mọi cách đánh phá vu?ng tự do, đánh sâu va?o hậu phương nhă?m ki?m giưf va? tiêu hao chu? lực ta, phá vơf kế hoạch tiến công cu?a ta trên chiến trươ?ng chính. Đô?ng thơ?i, Nava vâfn ra sức tranh thu? xây dựng lực lượng cơ động lớn mạnh đê? thực hiện ý đô? đe? bẹp các đại đoa?n chu? lực cu?a ta trong một trận đánh quyết định va?o mu?a khô sau. Nava dự tinh thực hiện âm mưu na?y trong vo?ng 18 tháng.
Tô?ng quân u?y đê? nghị: Đê? giưf vưfng va? phát huy quyê?n chu? động, du?ng một bộ phận quân chu? lực, kết hợp với lực lượng địa phương, mở cuộc tiến công va?o nhưfng hướng chiến lược hiê?m yếu ma? địch tương đối yếu nhă?m tiêu diệt sinh lực địch, gia?i phóng đất đai, buộc địch pha?i phân tán quân cơ động đê? đối phó. Tiếp tục khoét sâu va?o mâu thuâfn cơ ba?n giưfa tập trung va? phân tán binh lực cu?a địch, tạo nên thế trận mới, thơ?i cơ mới. Theo dofi sát ti?nh hi?nh, khi thơ?i cơ xuất hiện, sef nhanh chóng tập trung lực lượng, tập trung chu? lực, tiêu diệt sinh lực quan trọng cu?a địch, la?m chuyê?n biến cục diện chiến tranh.
Trên chiến trươ?ng Bắc Bộ, sef mở cuộc tiến công lên hướng Tây Bắc, tiêu diệt quân địch co?n chiếm đóng Lai Châu, uy hiếp quân địch ở Thượng La?o. Hướng thứ hai, la? Trung La?o. Hướng thứ ba, la? Hạ La?o. Ta sef đê? nghị Quân gia?i phóng Pa thét La?o phối hợp với bộ đội Việt Nam mở cuộc tiến công va?o hai hướng na?y, nhă?m tiêu diệt sinh lực địch va? gia?i phóng đất đai. Hướng thứ tư, la? bắc Tây Nguyên. Vu?ng tự do ba ti?nh Liên khu 5 sef la? mục tiêu chính nhưfng cuộc tiến công đánh chiếm trong mu?a khô na?y. Ta mạnh dạn đưa phâ?n lớn bộ đội chu? lực cu?a Liên khu 5 đánh lên vu?ng rư?ng núi bắc Tây Nguyên. Đây chính la? biện pháp vư?a tiêu diệt sinh lực địch, vư?a ba?o vệ vu?ng tự do Liên khu 5 một cách hiệu qua?. Với các chiến trươ?ng Nam Bộ, Cực Nam Trung Bộ va? chiến trươ?ng sau lưng địch ở đô?ng bă?ng Bắc Bộ, pha?i đâ?y mạnh chiến tranh du kích, vư?a ki?m chân địch, vư?a tranh thu? tiêu diệt sinh lực địch trong khi chúng pha?i điê?u quân cơ động đi đối phó ở các hướng khác. Tại chiến trươ?ng tha?nh Bắc Bộ, ta sef có kế hoạch ba?o vệ vu?ng tự do, giấu một số đơn vị mạnh ở nhưfng vị trí cơ động, kịp thơ?i tiêu diệt địch khi chúng đánh ra... Chi? câ?n phá vơf thế tập trung binh lực cu?a địch la? ta đaf la?m thất bại vê? cơ ba?n kế hoạch Na va.
Bác ho?i:
- Dự kiến đưa quân lên Tây Bắc thi? địch sef pha?n ứng ra sao?
- Chúng có thê? tăng cươ?ng lực lượng giưf Tây Bắc, hoặc đánh ra vu?ng tự do kéo quân ta vê?. Chúng cufng có thê? rút quân kho?i Lai Châu, như vậy toa?n bộ Tây Bắc sef được gia?i phóng.
- Các hướng khác có kha? năng thu hút quân cơ động địch không?
Ngoa?i Tây Bắc va? Thượng La?o, co?n Tây Nguyên va? Trung La?o, Hạ La?o la? nhưfng hướng xung yếu ma? địch không thê? bo?. Địch cufng sef đánh ra vu?ng tự do, có thê? la? Phú Thọ hoặc Thanh Hóa. Lúc na?y ta co?n pha?i nghiên cứu đê? nậm được nhưfng điê?m cụ thê? trong âm mưu mới cu?a địch, nên phương châm chi? đạo tác chiến la?: cơ động, linh hoạt.
Hội nghị Bộ Chính trị góp nhiê?u ý kiến quan trọng, đặc biệt nhấn mạnh phương châm: "Tích cực, chu? động, cơ động, linh hoạt" trước khi thông qua ba?n đê? án tác chiến Đông Xuân 1953-1954 cu?a Tô?ng quân u?y.
Bác nói khi kết thúc hội nghị:
- Tô?ng quân u?y pha?i có một kế hoạch lâu da?i vê? mọi mặt đê? đối phó với ke? địch trên chiến trươ?ng toa?n quốc, sau đó pha?i có một kế hoạch đâ?y mạnh nhưfng hoạt động du kích tại đô?ng bă?ng Bậc Bộ. Vê? hướng hoạt động lấy Tây Bắc la? hướng chính, các hướng khác la? phối hợp. Hướng chính hiện nay không thay đô?i, nhưng trong hoạt động có thê? thay đô?i. Phép du?ng binh la? pha?i "thiên biến vạn hóa.

CHƯƠNG HAI
CHỈ ĐƯỢC THẮNG
ĐÊ? án Đông Xuân đaf được Bộ Chính trị cho ý kiến va? thông qua. Bộ Chính trị xác định Tây Bắc la? hướng chính. Nhưng lực lượng địch ở Lai Châu ít, nếu chúng không tăng viện, ta sef không có điê?u kiện đánh lớn. Binh lực sư? dụng tại đây chi? câ?n một đại đoa?n. Ta đaf trao đô?i với các bạn La?o, lực lượng ta sef phối hợp với lực lượng bạn va? quân ti?nh nguyện gia?i phóng ngay ti?nh Phông Xa Lỳ ở Thượng La?o. Như vậy, sef hi?nh tha?nh ba hướng tiến công lớn: hướng Tây Bác, hướng Trung, Hạ La?o, hướng Tây Nguyên, va? hướng phối hợp la? trung du va? đô?ng bă?ng Bắc Bộ.
Bộ Tô?ng tham mưu khâ?n trương xây dựng kế hoạch tác chiến Đông Xuân 1953-1954. Lâ?n đâ?u, ta có một kế hoạch tác chiến phối hợp trên quy mô hâ?u hết bán đa?o Đông Dương.
Hướng chính Tây Bắc, bước đâ?u sư? dụng đại đoa?n 316 tiêu diệt địch ở Lai Châu, gia?i phóng hoa?n toa?n khu Tây Bắc; bước thứ hai, phối hợp giưfa đại đoa?n 316 với trung đoa?n 148 cu?a khu Tây Bắc, bộ đội ti?nh nguyện va? Quân gia?i phóng Pa thét La?o gia?i phóng ti?nh Phông Xa Lỳ. Hướng na?y do các đô?ng chí Lê Qua?ng Ba, Chu Huy Mân, tư lệnh va? chính u?y đại đoa?n 316 phụ trách.
Hướng Trung va? Hạ La?o, lực lượng gô?m trung đoa?n 66 cu?a 304, trung đoa?n 101 cu?a 325, do đô?ng chí Hoa?ng Sâm, tư lệnh đại đoa?n 304 va? đô?ng chí Trấn Quý Hai, tư lệnh kiêm chính u?y đại đoa?n 325 phụ trách, phối hợp với bạn mở rộng vu?ng gia?i phóng, đánh thông ha?nh lang Nam - Bậc Đông Dương. Tại đáy sef tha?nh lập bộ chi? huy Mặt trận Trung va? Hạ La?o.
Hướng Tây Nguyên, hai trung đoa?n 108 va? 803, chu? lực cu?a Liên khu 5, do đô?ng chí Nguyêfn Chánh, tư lệnh kiêm chính u?y Liên khu 5 trực tiếp phụ trách, sef chiếm ba?n đạp bậc Tây Nguyên, phá âm mưu cu?ng các va? bi?nh định Nam Việt Nam cu?a địch.
Hướng phối hợp trung du va? đô?ng bă?ng Bắc Bộ, đại đoa?n 320 va? các trung đoa?n chu? lực cu?a Liên khu 3 sef chiến đấu thu hẹp phạm vi chiếm đóng cu?a địch, đánh giao thông, phá hu?y các phương tiện vận chuyê?n đươ?ng bộ, đươ?ng thu?y, đươ?ng không. Ở khắp các vu?ng tạm chiếm tư? trung du, đô?ng bă?ng Bắc Bộ, Trung Bộ va? Nam Bộ, đến chiến trươ?ng La?o va? Campuchia sef đâ?y mạnh chiến tranh du kích buột địch pha?i căng mo?ng lực lượng đối phó với ta.
Khối chu? lực co?n lại gô?m các đại đoa?n 308, 312, 304 (thiếu trung đoa?n 66), đại đoa?n công pháo 351, trung đoa?n 246 bí mật giấu quân tại trung du, săfn sa?ng cơ động lên Tây Bắc, va? đánh địch tiến công ra vu?ng tự do.
Riêng đại đoa?n 325 (thiếu trung đoa?n 101) đê? lại trung đoa?n 18 hoạt động ở Bi?nh - Trị - Thiên, trung đoa?n 95 ra Nghệ An chi?nh huấn, la?m lực lượng dự bị cho Bộ, săfn sa?ng cơ động trên các hướng.
Với kinh nghiệm chiến dịch Thượng La?o mu?a Xuân năm nay, tôi tin ră?ng sự bố trí binh lực cu?a Nava trên chiến trươ?ng Đông Dương sef bị đa?o lộn khi các hoạt động cu?a ta bắt đâ?u triê?n khai.
Nhưng Nava đaf nhanh chóng ra tay trước.
Nga?y 15 tháng 10 năm 1953, địch huy động 22 tiê?u đoa?n thuộc 6 binh đoa?n cơ động, do tướng Gin (Gilles) chi? huy, mở cuộc ha?nh binh Ha?i âu (Mouette) đánh ra tây nam Ninh Bi?nh. Các tiê?u đoa?n được tô? chức tha?nh hai đại đoa?n nhẹ, một do Đơ? Cátxtơri (Dc Caistries), một do Vanuyxem (Vanuxem) chi? huy, xuất phát tư? Chợ Ghê?nh theo đươ?ng 59 đánh chiếm Rịa cách đó 25 kilômét. Đơ? Cát chia quân chiếm nhưfng điê?m cao va? đóng tha?nh nhiê?u vị trí liên hoa?n tại Rịa đê? pho?ng một cuộc tiến công cu?a ta. Vanuyxem ra?i quân lập nhưfng cứ điê?m dọc đươ?ng 59. Cufng trong nga?y, một cuộc ha?nh binh thứ hai mang tên "Con bô? nông" (Pélican) được ha?i quân tiến ha?nh tại vu?ng biê?n Thanh Hóa. Ha?ng không mâfu hạm Arômăngsơ (Arromanches) va? nhiê?u ta?u chiến, máy bay xuất hiện ngoa?i khơi. Nga?y 16, địch đô? bộ xuống bơ? biê?n Thanh Hóa 500 quân, va? tung một bộ phận biệt kích va?o đốt phá ở Khoa Trươ?ng. Nhưfng triệu chứng giống như cuộc tiến công mu?a khô cu?a địch đaf khởi đâ?u, với mục tiêu la? vu?ng tự do Liên khu 4.
Tư? đâ?u tháng Mươ?i, địch đaf có nhiê?u hoạt động chiến tranh tâm lý ở Liên khu 4. Máy bay tha? giấy thông ha?nh cho nhưfng ai muốn trở vê? vu?ng tạm chiếm, va? du?ng loa phóng thanh loan tin quân Pháp sef tiến công Thanh Hóa. Ta?u chiến địch la?ng va?ng ngoa?i khơi. Biệt kích địch xâm nhập va?o vu?ng Rịa - Nho Quan, Ninh Bi?nh. Bộ Tô?ng tư lệnh dự kiến va?o đâ?u mu?a khô địch có thê? đánh ra vu?ng tự do Chi Nê, Nho Quan, điện cho anh Văn Tiến Dufng, tư lệnh kiêm chính u?y đại đoa?n 320, săfn sa?ng đối phó với cuộc tiến công cu?a giặc Pháp ra vu?ng tự do Chi Nê, Nho Quan. Trước nga?y địch mở cuộc tiến công ta đaf phát hiện một số binh đoa?n tập kết ở khu vực Ghê?nh (Yên MÔ - Ninh Bi?nh) va? khu vực Hoa?ng Đan dọc sông Đáy (Y Yên - Nam Định).
Đại đoa?n 820 đaf cu?ng với lực lượng vuf trang địa phương tính cực chuâ?n bị chiến đấu. Đê? có thê? vư?a hoa?n tha?nh nhiệm vụ huấn luyện vư?a sa?n sa?ng chiến đấu, đại đoa?n đaf bố trí trung đoa?n 64 ở vu?ng Rịa, chơ? đánh địch trên đươ?ng số 59, trung đoa?n 52 ở khu vực thị trấn Nho Quan đánh địch trên đươ?ng 59 va? đươ?ng 12 lên, trung đoa?n 48 ở Phố Cát (Thạch Tha?nh - Thanh Hóa) la?m lực lượng cơ động. Bộ đội địa phương ti?nh va? bốn huyện cu?a Ninh Bi?nh được bô? sung quân số, trang bị thêm vuf khí, bố trí đánh địch trên đươ?ng 12, đươ?ng 59. Dân quân du kích chuâ?n bị nhưfng trận địa mai phục khắp các nga? đươ?ng lớn, nho? quân giặc có thê? kéo tới. Các kho vuf khí, thóc gạo trong huyện Nho Quan đã được chuyê?n đến nhưfng địa điê?m mới.
Trên địa ba?n Liên khu 4 lúc na?y chúng ta có các đại đoa?n 820, 304, va? một trung đoa?n cu?a 316. Được tin địch đánh ra tây - nam Ninh Bi?nh, các đại đoa?n đê?u náo nức chơ? lệnh xuất quân. Nhưng có đúng la? địch muốn chiếm đóng Thanh Hóa không? Hay đây la? một đo?n thăm do? ho?ng phá kế hoạch ta đang chuâ?n bị ? Hoặc chi? la? một hoạt động nhă?m gây a?nh hưởng tới cuộc họp Quốc hội Pháp va?o hạ tuâ?n tháng Mươ?i sef tha?o luận vê? ngân sách chiến tranh Đông Dương, cufng la? thơ?i gian Phó tô?ng thống Myf Níchxơn (Richard Nixon) sef tới Việt Nam kinh lý...? Trong khi chơ? đợi nhưfng diêfn biến mới ở tây nam Ninh Bi?nh, Bộ Tô?ng tư lệnh quyết định chi? sư? dụng đại đoa?n 320 đang có mặt tại chôf, đối phó với quân địch, các đại đoa?n khác vâfn tiếp tục chi?nh huấn theo kế hoạch.
Sự điê?u động binh lực lúc na?y câ?n hết sức cân nhắc. Kế hoạch Đông Xuân cu?a ta vâfn chưa triê?n khai. Ta đaf nắm được trong mu?a khô 1953 - 1954, Nava chu? trương duy tri? thế pho?ng ngự chiến lược tại Bắc Bộ. Rất ít kha? năng địch mở rộng phạm vi chiếm đóng ra Liên khu 4. Vi? sao địch đột nhiên đưa hâ?u hết quân cơ động tư? đô?ng bă?ng Bắc Bộ ra tây-nam Ninh Bi?nh? Nhưfng hoạt động rất đột ngột, nhanh chóng vư?a qua chứng to? viên tô?ng chi? huy mới cu?a quân viêfn chinh thính nhưfng đo?n chớp nhoáng với mục đích thăm do?. Khu vực địch vư?a triê?n khai lực lượng rất gâ?n với pho?ng tuyến Đơ? Lát. Muốn mở một trận đánh lớn ở vu?ng na?y, câ?n pha?i huy động toa?n bộ nhưfng đại đoa?n chu? lực cu?a ta, va? cufng khó gia?nh thắng lợi trên địa hi?nh đô?ng bă?ng, giao thông thuận lợi, liê?n kê? với nhưfng căn cứ lớn cu?a địch. Va? nếu sau nhiê?u nga?y, các đại đoa?n ta vận động tới nơi, địch không tiếp nhận chiến đấu, nhanh chóng rút toa?n bộ quân cơ động vê? nhưfng vị trí cuf tại đống bă?ng? Chi? câ?n một va?i cuộc điê?u quân vô ích như vậy, lực lượng ta sef bị tiêu hao va? mu?a khô sef qua đi!

Ngay tư? nhưfng nga?y đâ?u, bộ đội địa phương va? dân quân du kích các huyện Gia Viêfn, Yên Mô, Nho Quan mở liên tiếp nhưfng trận đánh nho? la?m chậm bước tiến cu?a địch. Tranh thu? thơ?i cơ quân địch mới đến chưa kịp cu?ng cố trận địa, đêm nga?y 18 rạng nga?y 19 tháng 10, hai tiê?u đoa?n thuộc trung đoa?n 64 tập kích các vị trí đô?i 94 va? 201 diệt gọn 2 đại đội, đánh thiệt hại nặng 2 đại đội khác. Cu?ng lúc, ở địch hậu Nam Định, trung đoa?n 42, chu? lực cu?a Liên khu 3, cu?ng các lực lượng vuf trang địa phương tập kích hai vị trí địch ở Văn Lý, Xương Điê?n, diệt hai tiê?u đoa?n khinh quân ngụy.
Đa?i phát thanh cu?a quân viêfn chinh râ?m rộ tuyên truyê?n đây la? cuộc ha?nh binh "lớn nhất, chưa tư?ng thấy tư? thơ?i tướng Lơcléc đến nay" nhă?m mục đích "chọc sâu va?o vu?ng căn cứ đối phương, nơi có đại đoa?n 320 đóng, cố gắng tiêu diệt phâ?n lớn đại đoa?n chu? lực na?y, đô?ng thơ?i chặn đứng không cho đại đoa?n 304 thâm nhập sâu va?o đô?ng bă?ng".
Quân địch đô? bộ xuống bơ? biê?n Thanh Hóa va? chọc sâu va?o Khoa Trưởng đaf nhanh chóng rút lui. Quân báo cu?a đại đoa?n 320 báo cáo ở tây - nam Ninh Bi?nh, các đơn vị cu?a địch không tiến quá 10 kilômét ngoa?i tâ?m kiê?m soát cu?a pháo binh. âm mưu cu?a Nava đaf lộ rof.
Cuộc ha?nh binh Ha?i âu ra tây - nam Ninh Bi?nh, chi? la? sự lặp lại cuộc ha?nh binh Hốt tơ Anpơ (Hautes Alpes) cu?a Xalăng hô?i mu?a Xuân, cufng tại chính khu vực na?y, nhă?m ki?m chân hai đại đoa?n 320, 304 đang có mặt tại Thanh Hóa. Bộ Tô?ng tư lệnh chi? thị chg đại đoa?n 320 tranh thu? cơ hội địch đánh ra ma? tiêu diệt chúng bă?ng cách tập kích, phục kích. Các đại đoa?n khác vâfn ở nguyên vị trí tiếp tục học tập quân sự va? săfn sa?ng lên đươ?ng khi có lệnh. Ta tiếp tục chuâ?n bị kế hoạch Đông Xuân 1953-1954.
Nga?y 21 tháng 10, Ban Bí thư Trung ương Đa?ng ra thông báo gư?i các cấp u?y nêu rof mục đích va? thu? đoạn tiến công cu?a địch ra vu?ng tự do Liên khu 3 va? Thanh Hóa, chi? ra cách đối phó cu?a ta la?: ở mặt trận chính diện, tạo cơ hội phục kích tiêu diệt địch trong vận động, lợi dụng lúc địch mới đóng quân chưa kịp cu?ng cố ma? tập kích tiêu diệt, kết hợp vư?a đánh địch vư?a ba?o vệ tính mạng va? ta?i sa?n cu?a nhân đâ?n; ở mặt trận sau lưng địch chuột đô?ng bă?ng Bắc Bộ, pha?i hết sức lợi dụng khi địch sơ hở đê? mở rộng chiến tranh du kích, kết hợp vư?a tác chiến vư?a vận động binh linh ngụy.
Sau khi đánh chiếm lại các đô?i 94, 201 va? chiếm thêm một số điê?m cao khoe, sáng nga?y 22 tháng 10, quân địch cho bốn tiê?u đoa?n bộ binh, hai tiê?u đoa?n pháo binh va? một tiê?u đoa?n thiết giáp tư? Rịa chia la?m ba mufi tiến vê? thị trấn Nho Quan: mũi chính tiến theo đươ?ng số 59, một mufi vo?ng qua phía đông, một mufi vo?ng qua phía tây. Các trung đoa?n 52, 64 cu?a 820 sư? dụng một số đơn vị nho? phối hợp với dân quân du kích mai phục tại nhiê?u la?ng, liên tục chặn đánh tiêu hao nặng quân địch, khiến chúng pha?i tiến quân rất de? dặt, đến chiê?u tối mới tới được thị trấn Nho Quan không ngươ?i. Nga?y 24, một cánh quân có 20 xe tăng va? xe bọc thép đi ke?m, tư? Rịa đánh thọc vê? phía Phu? Đô?i - Trại Ngọc. Một đại đội thuộc trung đoa?n 48 đã thực hiện một trận phục kích xuất sắc bắn ho?ng bâ?y xe tăng va? xe bọc thép, bốn xe vận ta?i, loại kho?i vo?ng chiến đấu gâ?n hai trăm tên địch, be? gafy mufi tiến công. Nga?y 25 tháng 10, bốn tiê?u đoa?n bộ binh, bốn tiê?u đoa?n pháo binh va? một tiê?u đoa?n thiết giáp tư? khu vực Ghê?nh mở cuộc ca?n quét vê? phía Bi?m Sơn - Quý Hương, nơi chúng nghi la? căn cứ cu?a 320. Sau ba nga?y ha?nh quân lu?ng sục chung kết qua?, sáng nga?y 27 tháng 10 quân địch rút lui, bí mật bố trí một tiê?u đoa?n lê dương va? một tiê?u đoa?n ngụy Thái ở lại ho?ng phục kích quân ta. Một tiê?u đoa?n thuộc trung đoa?n 48 bám sát địch suốt mấy nga?y qua, lợi dụng lúc địch đang dô?n quân lại, đội hi?nh lộn xộn, xông ra tập kích. Bị đánh bất ngơ?, quân địch hoa?ng sợ tháo chạy. Tiê?u đoa?n cho một bộ phận truy kích vê? phía Giốc Gia?ng. Một đại đội cu?a trung đoa?n 64 kịp thơ?i đến tăng viện. Máy bay địch bắn ca?n đươ?ng quân ta. Các đơn vị pho?ng không cu?a đại đoa?n nô? súng đánh tra? quyết liệt. Sau ba giơ? chiến đấu, quán ta tiêu diệt hai tiê?u đoa?n địch ở khu vực So?ng Cạn - Giốc Gia?ng, bắn rơi một máy bay khu trục ở Trại Ngọc. Hai trung đội xe tăng tư? Rịa tiến va?o ho?ng cứu đô?ng bọn cufng bị chặn đánh.
Các đơn vị bộ đội chu? lực, địa phương, dân quân du kích cu?a hai quân khu Ta? Ngạn, Hưfu Ngạn lập tức đâ?y mạnh hoạt động ở sau lưng địch, tập kích va?o hậu cứ các binh đoa?n cơ động, va? đánh địch khớp nơi.
Nga?y 2 tháng 11, quân Pháp lại tung ba?y tiê?u đoa?n mở cuộc ha?nh quân lên thị trấn Nho Quan lâ?n thứ hai. Đây la? một hoạt động đê? đón cha?o Phó tô?ng thống Myf Ních-xơn sắp tới thăm mặt trận. Sợ bị ta phục kích như lâ?n trước, chúng tiến rất chậm. Ban đêm, một đại đội chu? lực cu?ng dân quân du kích tập kích va?o vị trí trú quân cu?a địch. Sáng nga?y 3, hai tiê?u đoa?n đi ba?o vệ sươ?n trái cu?a đoa?n quân, tư? phía chợ Câ?u ngoa?i đươ?ng 59 tiến va?o Móng Lá bị một tiê?u đoa?n chu? lực ta phục kích. Mặc du? quân địch có máy bay, pháo binh yê?m hộ, sau 45 phút chiến đấu, bộ đội ta diệt gọn hai đại đội, đánh tan một đại đội khác.
Nga?y 4 tháng 11 năm 1953, Phó tô?ng thống Myf Níchxơn tới thăm mặt trận, tư lệnh Bắc Bộ Cánh (Ren Cogny) pha?i ra?i quân suốt dọn đươ?ng số 1, tư? thị xaf Ninh Bi?nh tới Ghê?nh, đê? ba?o đa?m an ninh.
Sau hơn 20 nga?y, ha?ng nga?n quân bị loại kho?i vo?ng chiến đấu ma? không gặt hái được gi?, Nava buộc pha?i ra lệnh rút lui.
Theo nhưfng nha? sư? học phương Tây thi? Nava rất lo một cuộc tô?ng tiến công va?o đô?ng bă?ng Bắc Bộ, tưởng la? nó sắp bắt đâ?u, nên vội vaf đưa quân ra tây - nam Ninh Bi?nh đê? phá sự chuâ?n bị cu?a ta. Yvơ Ra (Yves Gras) đaf viết: "Trong nhưfng tuâ?n cuối mu?a Hạ, một số dấu hiệu va? nhưfng tin tức nghe trộm khiến cho bộ chi? huy Pháp tin chắc la? Việt Minh sef dô?n mọi nôf lực va?o đô?ng bă?ng Bắc Bộ. Giáp dự định trong thực tế tung ra một cuộc tô?ng tiến công... Tướng Nava quyết định đánh trước đê? loại đại đoa?n 320 kho?i cuộc chiến đấu trước khi nó tiến va?o đô?ng bằng. Nga?y 15 tháng 10, đúng nga?y ma? đại đoa?n na?y pha?i khởi đâ?u việc thâm nhập, ông ta đaf tung ra mốt hoạt động tấm cơf, cuộc ha?nh binh "Mouette" nhắm va?o nhưfng căn cứ ở phía nam Ninh Bi?nh... Tướng Gian (ngươ?i chi? huy cuộc ha?nh binh) tiếp nhận quan niệm vê? cuộc ha?nh binh tư? tô?ng chi? huy, thấy nó giống như cuộc ha?nh binh đánh ra Ho?a Bi?nh... Tướng Nava đaf đạt được mục tiêu dự kiến. Đại đoa?n 320 đaf không thê? thực hiện nhiệm vụ thâm nhập va?o đô?ng bă?ng. ông ta [Vof Nguyên Giáp] đaf buộc pha?i tư? bo? tư? tháng Mươ?i cuộc tiến công va?o đô?ng bă?ng. Đây la? nhưfng điê?u rất xa sự thật. Hafy nghe Nava biện hộ cho chu? trương cu?a mi?nh qua ba?n nhật lệnh kết thúc cuộc ha?nh binh: "Cuộc ha?nh binh Ha?i âu la? đo?n đâ?u tiên trong nhưfng đo?n tôi có ý định đánh va?o đối phương... Trong cuộc ha?nh binh đó, chúng ta đaf đạt mục tiêu: lợi thơ?i gian ? Chúng ta đaf buộc bộ tư lệnh Việt Minh pha?i xét lại kế hoạch tiến công cu?a họ. Chúng ta đaf nắm quyê?n chu? động va? chúng ta muốn giưf quyê?n chu? động đó".
Cônhi, kém khôn ngoan hơn, đaf phơi ba?y ý định cu?a tô?ng chi? huy trong cuộc họp báo nga?y 7 tháng 11 năm 1953 tại Ha? Nội. Khi có nha? báo ho?i vi? sao không ở lại nhưfng vu?ng mới chiếm được, Cônhi tra? lơ?i: "Tôi xin ca?i chính, cuộc ha?nh binh Ha?i âu không hề nhă?m mục đích chiếm đóng vifnh viêfn đất đai. Vu?ng Nho Quan không có lợi gi? ca? ta cufng thưa có ý định chiếm Thanh Hóa. Ta đô? bộ va?o vu?ng duyên ha?i Thanh Hóa la? đê? đánh lư?a Việt Minh ma? thôi. Qua? nhiên họ đaf bị lư?a, ta đaf đạt được mục đích..."!
Thất bại cu?a cuộc ha?nh binh Ha?i âu đaf khiến Nava bắt đâ?u lo ngại. Nha? ký gia? Pháp Rô côn (Pierrc Rocolle) đaf viết: "Tượng Nava đaf pha?i rút ra kết luận sau cuộc ha?nh binh Mouettc la?: quân viêfn chinh Pháp kém kha? năng chiến đấu khi gặp chiến trươ?ng phức tạp va? pha?i đương đâ?u với nhưfng trận tao ngộ chiến. Thí dụ: binh đoa?n cơ động số 4 đaf mất đứt 1 tiê?u đoa?n trong nga?y 27 tháng 10 năm 1953...". Nava cufng đaf thu? nhận điê?u đó trong ba?n tươ?ng tri?nh 707 nga?y 10 tháng 11 năm 1953 gư?i Chính phu? Pháp: "Theo ý kiến cu?a tôi, tướng Conhi va? tướng Gin, nếu chúng ta đưa lục quân cu?a chúng ta, với chất lượng như hiện thơ?i, ra kho?i một bán kính 10 kilômét có pháo binh yê?m trợ, nếu chạm trán với bộ binh thi? nó sef bị đánh bại".

TRUNG tuâ?n tháng 11 năm 1953, theo kế hoạch, đại đoa?n 316 tư? địa điê?m trú quân tại Thanh Hóa tiến lên Tây Bắc. Tư? đâ?u tháng 11, bộ phận chuâ?n bị chiến trươ?ng cu?a 316, do tham mưu trưởng Vuf Lập dâfn đâ?u, đaf lên đươ?ng.
Nga?y 15 tháng 11 năm 1953, 316 vượt sông Đa?.
Trong thực tế, đây chi? la? cuộc ha?nh quân cu?a cơ quan chi? huy đại đoa?n cu?ng với trung đoa?n 174 vê? Thạch Tha?nh, Thanh Hóa chi?nh huấn sau chiến dịch Thượng La?o. Hai trung đoa?n khác cu?a 316 vâfn không rơ?i địa ba?n Tây Bắc. Trung đoa?n 98 ở lại Sâ?m Nưa một thơ?i gian, giúp bạn cu?ng cố căn cứ địa, tháng 9 năm 1953 quay vê? Sơn La. Trung đoa?n 176 được trao nhiệm vụ tiêfu phi?, khoa?ng 2.000 tên, do Pháp nhen nhóm dọc hai bơ? sông Đa? đang quấy rối hậu phương ta.
Hội nghị cán bộ phô? biến nhiệm vụ quân sự va? kế hoạch Đông Xuân 1953-1954 được Bộ Tô?ng tư lệnh triệu tập nga?y 19 tháng 11 năm 1953, tại Đô?ng Đau, huyện Định Hóa, Thái Nguyên. Cán bộ tư? các chiến trươ?ng, trư? Nam Bộ quá xa, đê?u có mặt. Lâu lâu lại mới có cuộc họp đông đu? thế na?y. Mọi ngươ?i gặp nhau tay bắt mặt mư?ng. Môfi ngươ?i mang vê? đây hơi hướng cu?a cuộc chiến đấu gian lao va? anh dufng trên tư?ng chiến trươ?ng. Đêm khuya, nhưfng cuộc chuyện tro? vâfn râm ran các khu lán.
Tô?ng quân u?y tri?nh ba?y chu? trương quân sự Đông Xuân cu?a Trung ương nhă?m phá kế hoạch Nava.
Mấy nga?y trước đó, Cục 2 nhận được tin địch đang điê?u động tập trung các đơn vị nha?y du?. Hội nghị họp sang nga?y thứ hai thi? trinh sát tư? Phú Thọ báo cáo vê?, phát hiện nhiê?u tốp máy bay, kê? ca? máy bay vận ta?i, bay vê? phía Tây Bắc. Nga?y 19, bộ phận đi chuâ?n bị chiến trươ?ng ở Tây Bắc điện vê?, máy bay trinh sát địch lượn trên bâ?u trơ?i Điện Biên Phu?.
Tối nga?y 20, tôi nhận được tin một số tiê?u đoa?n du? cu?a Pháp đaf nha?y xuống Điện Biên Phu?. Tại đây, trong thơ?i gian na?y chi? có một tiê?u đoa?n cu?ng với trung đoa?n bộ cu?a trung đoa?n độc lập 148 đang đóng quân. Cuộc hội ý Tô?ng quân u?y được triệu tập ngay. Chúng tôi nhận định: Địch đaf phát hiện 316 đang tiến quân lên Tây Bắc. Chúng ca?m thấy Lai Châu va? Thượng La?o bị uy hiếp, nên đưa một bộ phận lực lượng lên Tây Bắc đối phó. Cuộc họp Bộ Chính trị ở Tin Keo cufng đaf dự kiến: nếu Tây Bắc bị uy hiếp thi? địch sef tăng viện lên hướng na?y, hoặc đánh rộng ra vu?ng tự do đê? phá cuộc tiến công cu?a ta. Câ?n xúc tiến nhanh việc đánh Lai Châu, không đê? cho quân địch đóng ở Lai Châu co vê? Điện Biên Phu?.
Ngay đêm hôm đó, một bức điện khâ?n được gư?i cho 316 đang trên đươ?ng ha?nh quân: "Địch nha?y du? xuống Điện Biên Phu? la? đê? chc chở cho Lai Châu va? Thượng La?o bị uy hiếp. Như vậy la? bị động phân tán lực lượng đê? đối phó với ta, ti?nh hi?nh căn ba?n có lợi cho ta... Nắm cơ hội tốt, tạo cơ hội tốt đê? tiêu diệt địch". Mệnh lệnh quy định 316 tô? chức tha?nh nhưfng tiê?u đoa?n ha?nh quân cho nhanh, chậm nhất nga?y 6 tháng 12 năm 1953 pha?i có mặt ở Tuâ?n Giáo.
Nga?y 21, bộ phận tiê?n trạm cu?a Bộ Tô?ng tham mưu đi trước bă?ng ô tô lên Tây Bắc bố trí sở chi? huy tiê?n phương. Bộ Tô?ng tư lệnh thông báo cho các đại đoa?n săfn sa?ng lên đươ?ng chiến đấu. Riêng đại đoa?n 304 (thiếu một trung. đoa?n) ở Thanh Hóa, được lệnh ha?nh quân ngay lên hướng Tây Bấc la?m nhiệm vụ nbơ''hi binh, rô?i bí mật luô?n rư?ng quay vê? Phú Thọ. Ta dự kiến nếu tiếp tục điê?u nhiê?u đại đoa?n lên Tây Bắc, địch có thê? tiến công ra vu?ng tự do đê? kéo quân ta vê?.
Hội nghị sắp kết thúc thi? Bác tới. Ngươ?i khen ngợi các đại biê?u đaf sôi nô?i tha?o luận va? nhất trí với phương hướng va? kế hoạch tác chiến cu?a Trung ương. Bác nhấn mạnh phương châm chi? đạo tác chiến cu?a Trung ương trong mu?a khô na?y la?: "Tích cực, chu? động, cơ động, linh hoạt", va?''. động viên cán bộ vượt mọi khó khăn gia?nh thắng lợi lớn nhất trong Đông Xuân 1953-1954.
Tôi cùng với anh Hoa?ng Văn Thái la?m việc với các đô?ng chí Hoa?ng Sâm, đại đoa?n trưởng 304, Trâ?n Quý Hai, đại đoa?n trưởng 325, cụ thê? hóa nhiệm vụ va? hoạt động trên chiến trươ?ng Trung, Hạ La?o: ở hướng na?y chưa diêfn ra hoạt động quân sự lớn, nên ke? địch sơ hở va? chu? quan. Bộ đội ta va? Quân gia?i phóng Pa thét La?o mở cuộc tiến công có thê? tiêu diệt sinh lực địch, mở rộng vu?ng gia?i phóng trên đất bạn. Va? đây cufng la? một hướng nhiê?u kha? năng thu hút quân cơ động cu?a địch. Tôi trực tiếp trao nhiệm vụ cho đô?ng chí Lê Kích, phụ trách đơn vị thọc sâu xuống Hạ La?o, nhấn mạnh pha?i tuyệt đối giưf bí mật trong ha?nh quân đê? tạo một bất ngơ? lớn.
Chi? huy các chiến trươ?ng đê?u phấn khởi nhận nhiệm vụ tuy biết Đông Xuân na?y sef gặp nhiê?u khó khăn. Riêng anh Nguyêfn Chánh, tư lệnh Liên khu 5, to? ve? băn khoăn. Anh Chánh nói ở liên khu đaf được phô? biến tin mu?a khô na?y địch sef đánh chiếm các ti?nh tự do ở đô?ng bă?ng, sợ khi trở vê? khó thuyết phục liên khu u?y nhất trí với chu? trương đưa đại bộ phận bộ đội chu? lực lên Tây Nguyên, chi? đê? lại một bộ phận nho? cu?ng với dân quân du kích đối phó với quân địch. Tôi biết đây la? vấn đê? tâm ly không dêf gia?i quyết: Đa?ng bộ va? lực lượng vuf trang Liên khu 5 vốn có truyê?n thống gắn bó chặt chef với dân. Bây giơ? địch tới ma? bộ đội chu? lực lại không có mặt ! Nhưng Bộ Chính trị đaf tính toán kyf, mở cuộc tiến công lên Tây Nguyên la? cách tốt nhất đê? ba?o vệ vu?ng tự do Liên khu 5. Tôi ba?n với anh Chánh cố gắng la?m cho liên khu u?y thông suốt chu? trương na?y.
Đê? kịp thơ?i chuâ?n bị tư tưởng cho cán bộ trước ti?nh hi?nh mới, trong buô?i kết luận hội nghị nga?y 24 tháng 11 năm 1953, tôi nói:
- Địch nha?y du? xuống Điện Biên Phu?, mặc du? ta không phán đoán được cụ thê? vê? địa điê?m va? thơ?i gian, nhưng cufng nă?m trong phạm vi phán đoán trước cu?a ta la?: nếu Tây Bắc bị uy hiếp thi? địch sef tăng viện lên hướng đó. Như vậy la? trước sự uy hiếp cu?a ta, địch đaf pha?i bị động đối phó, pha?i phân tán một bộ phận lực lượng cơ động lên Điện Biên Phu? đê? yê?m hộ cho Tây Bắc, chc chở cho Thượng La?o, va? phá vơf kế hoạch tiến công cu?a ta...
Rô?i đây, ti?nh hi?nh địch có thê? biến hóa như thế na?o ?
Chúng có thê? vư?a giưf Điện Biên Phu? vư?a giưf Lai Châu, một nơi chính, một nơi phụ, có thê? lấy Điện Biên Phu? la?m chính.
Nếu bị uy hiếp, chúng có thê? co vê? một nơi va? tăng viện thêm một phâ?n na?o; cufng chưa nhất định co vê? nơi na?o, nhưng kha? năng co vê? Điện Biên Phu? nhiê?u hơn.
Nếu bị uy hiếp mạnh hơn, không có thê? tăng viện nhiê?u va? biến tha?nh một tập đoa?n cứ điê?m, trong trươ?ng hợp na?y không có thê? lấy Điện Biên Phu? la?m nơi thiết lập trận địa. Nhưng chúng cufng có thê? rút.
Vô luận rô?i đây địch ti?nh thay đô?i thế na?o, địch nha?y du? xuống Điện Biên Phu? căn ba?n la? có lợi cho ta...
Không khí hội nghị phấn chấn han lên. Mọi ngươ?i vui mư?ng, xôn xao. Kê? cufng la? một hiện tượng mới trong chiến tranh: khi ke? thu? chiếm thêm một vị trí chiến lược quan trọng cu?a ta thi? chúng ta lại cho đây la? cơ hội tốt đaf đến.
Sau cuộc họp, tôi định gặp anh Chu Huy Mân, chính u?y 316, thi? biết anh đaf nhận nhiệm vụ vê? trước đê? kịp đuô?i theo bộ đội trên đươ?ng ha?nh quân. Tôi gọi điện thoại cho ngươ?i đón đươ?ng nói với anh Mân quay lại. Buô?i chiê?u, anh Mân dắt xe đạp đi va?o cơ quan với ve? ngạc nhiên.
Tôi nói:
- Địch đaf ném thêm nhiê?u quân xuống Điện Biên Phu?. Đô?ng chí câ?n đi thật gấp cho kịp bộ đội, đôn đốc đơn vị ha?nh quân cấp tốc lên bao vây Lai Châu. Pha?i chặn ngay con đươ?ng tư? Lai Châu vê? Điện Biên Phu?. Có thê? sef đánh Điện Biên Phu??
Ngay tối hôm đó, anh Mân vội vaf ra đi. Tôi nghe nói lại, anh Mân đaf du?ng hết bốn đôi má phanh xe đạp để lao dốc đe?o khi đuô?i theo bộ đội.

Bộ Tô?ng tham mưu tập hợp các nguô?n tin báo cáo: Cuộc ha?nh binh đánh chiếm Điện Biên Phu? có bí danh la? "Ha?i ly" (Castor). Tư? nga?y 20 tới nga?y 22 tháng 11 năm 1953, địch đaf ném xuống cánh đô?ng Mươ?ng Thanh 6 tiê?u đoa?n du?, khoa?ng 4.500 quân, tương đương với số quân địch ở Na? Sa?n trước khi rút lui.
Điện Biên Phu? thuộc ti?nh Lai Châu, không nhưfng giưf một vị trí chiến lược quan trọng ở Tây Bắc ma? co?n trên ca? chiến trươ?ng Đông Dương. Vu?ng đất na?y tiếp giáp với Thượng La?o có nhưfng trục đươ?ng chạy vê? phía nam xuống Trưng, Hạ La?o, sang phía tây tới Thái Lan, Miến Điện, lên phía bắc tới Trung Quốc. Đây la? vu?ng đông dân, tru? phú, có cánh đô?ng rộng nhất ở Táy Bắc. Thực dân Pháp đaf chiếm Điện Biên Phu? tư? năm 1888. Lai Châu vốn la? một trong bốn đạo quan binh cu?a Pháp. Tư? năm 1939, Điện Biên Phu? đaf có một sân bay daf chiến. Trong cuộn Nhật đa?o chính Pháp nga?y 9 tháng 3 năm 1945, ha?ng nga?n quân Pháp đaf qua con đươ?ng Lai Châu chạy sang Trung Hoa. Năm 1945, quân Nhật rô?i quân Tưởng đaf có mặt ở Điện Biên Phu?. Khi ta ký Hiệp định nga?y 6 tháng 3 năm 1946 với Pháp, Pháp đaf yêu câ?u được đưa hơn 800 quân trở lại vu?ng na?y đê? la?m nhiệm vụ tiếp pho?ng quân Tưởng. Lơcléc đaf trực tiếp đến thăm Điện Biên Phu?.
Sau nga?y Cách mạng tháng Tám tha?nh công, Điện Biên Phu? tiếp tục nă?m dưới quyê?n kiê?m soát cu?a Pháp, va? chi? mới được gia?i phóng tư? cuối chiến dịch Tây Bắc năm 1952. Chúng ta đaf có nhưfng đơn vị cu?a trung đoa?n 148 đóng tại Điện Biên Phu?. Nhưng đê? mở một chiến dịch lớn thi? cơ quan tham mưu co?n biết quá ít vê? địa hi?nh vu?ng rư?ng núi ở tận cu?ng miê?n tây cu?a đất nước. Trên nhưfng ba?n đô? ta hiện có, khu vực Điện Biên Phu? thiếu nhiê?u chi tiết. Cục Quân báo cư? ngươ?i tới trại tu? binh âu Phi đê? ti?m hiê?u ti?nh hi?nh. Mấy nga?y sau, đô?ng chí cục phó Cao Pha trở vê?, đưa tôi xem ba?n sơ đô? vef tay cu?a một sif quan Pháp đaf tư?ng đóng ở Điện Biên Phu?. Viên sif quan na?y nói: nếu cho y một binh đoa?n nha?y xuống điện Biên Phu?, y sef đóng quân trên nhưfng qua? đô?i ở phía đông cánh đô?ng Mươ?ng Thanh.
Trước mu?a khô 1953, đê? tăng cươ?ng cơ quan Bộ Tô?ng tham mưu, Bộ Chính trị đaf quyết định điê?u anh Văn Tiến Dufng, đại đoa?n trưởng 320, vê? la?m tô?ng tham mưu trưởng, anh Trâ?n Văn Quang, la?m cục trưởng Cục Tác chiến.
Bộ phận tiê?n phương được chi? định gô?m các anh Hoa?ng Văn Thái, Tô?ng tham mưu phó, anh Lê Liêm, Phó chu? nhiệm Tô?ng cục Chính trị, anh Đặng Kim Giang, Phó chu? nhiệm Tô?ng cục Cung cấp, anh Đỗ Đức Kiên, cục phó Cục Tác chiến. Trước đó, anh Đặng Kim Giang đaf cùng với một bộ phận ca?n bộ đi Tây Bắc đê? chuâ?n bị công tác hậu câ?n.
Tôi trao đô?i kyf với anh Thái vê? nhiệm vụ gia?i phóng Lai Châu, phối hợp với bạn ở Thượng La?o, chuâ?n bị chiến trươ?ng Điện Biên Phu?, đê? pho?ng địch tư? đây rút chạy qua Tây Trang sang La?o, nắm sát ti?nh hi?nh thay đô?i cu?a địch trên đươ?ng ha?nh quân, đô?ng thơ?i chuâ?n bị phương án tiến công Điện Biên Phu? đệ tri?nh Tô?ng quân u?y. Tôi hẹn sef có mặt ở Tây Bắc va?o cuối tháng 12 năm 1953, hoặc đâ?u tháng 1 năm 1954, sau khi có quyết tâm cu?a Bộ Chính trị.
Nga?y 26 tháng 11 năm 1953, cơ quan tiê?n phương cu?a Bộ lên đươ?ng đi chiến dịch Tây Bắc.
Đoa?n Cố vấn Trung Quốc rất tán đô?ng chu? trương va? kế hoạch tác chiến Đông Xuân cu?a ta chọn Tây Bắc la? hướng chính. Đoa?n cư? đô?ng chí Mai Gia Sinh, Cố vấn tham mưu, cu?ng đi trước với anh Thái.
Đâ?u tháng 12 năm 1953, Bộ Tô?ng tư lệnh ra lệnh cho đại đoa?n 308 vượt sông Hô?ng, đưa trung đoa?n 36 đi trước, theo đươ?ng tắt, nhanh chóng chốt chặn ở Pom Lót, phía nam - tây-nam Điện Biên Phu?, ngăn không cho quân địch rút chạy sang La?o. Cu?ng lên đươ?ng với 308, có trung đoa?n sơn pháo 675 cu?a 851. Pháo va? đạn được chuyê?n bă?ng ô tô, các pháo thu? đê?u đi bộ.
Địch nha?y du? xuống Điện Biên Phu?, Tây Bắc đaf thực sự trở tha?nh hướng chính như dự kiến cu?a ta trong kế hoạch Đông Xuân. Tôi cu?ng với cơ quan tham mưu ba?n việc điê?u chi?nh kế hoạch ở hướng na?y. Trước đây, quyết tâm cu?a Trung ương Đa?ng la? sau khi gia?i phóng Lai châu, sef phối hợp cu?ng với bộ đội Pa thét La?o gia?i phóng tỉnh Phông Xa Lỳ trực tiếp uy hiếp Luông Phabăng, kinh đô cu?a nha? vua La?o. Chiến trươ?ng Tây Bắc đaf thay đô?i va? co?n tiếp tục thay đô?i. Tô?ng quân u?y nhận định địch có thê? giưf ca? Lai Châu va? Điện Biên Phu?, cufng có thê? tập trung vê? Điện Biên Phu?. Nếu quân địch không rút như ở Na? Sa?n, chúng sef biến Điện Biên Phu? tha?nh một tập đoa?n cứ điê?m lớn. Hướng chuâ?n bị cu?a ta la? đánh công kiên tập đoa?n cứ điê?m.
Ta phán đoán quân địch ở Điện Biên Phu? sef được tăng cươ?ng lên 10 tiê?u đoa?n. Bộ Tô?ng tham mưu dự kiến lực lượng sư? dụng tại Điên Biên Phu? la? 9 trung đoa?n bộ binh, cu?ng với công binh, pháo binh, va? một bộ phận cao xạ pháo.
Thơ?i gian hoạt động ở Tây Bắc sef chia la?m hai đợt :
Đợt 1: 316 tiến ha?nh đánh Lai Châu va? kết thúc va?o cuối tháng 1 năm 1954. Sau đó, bộ đội nghi? ngơi, chấn chi?nh một thơ?i gian khoa?ng 20 nga?y, tập trung đâ?y đu? lực lượng đê? đánh Điện Biên Phu?.
Đợt 2: Tiến công Điện Biên Phu?. Thơ?i gian đánh Điện Biên Phu? ước tính 45 nga?y. Nếu địch không tăng cươ?ng thêm nhiê?u quân, có thê? rút ngắn hơn. Chiến dịch sef kết thúc va?o đâ?u tháng 4 năm 1954. Đại bộ phận lực lượng sef rút, một bộ phận ở lại tiếp tục phát triê?n sang La?o cu?ng với bộ đội bạn uy hiếp Luông Phabăng.
Trong chiến dịch Thượng La?o mu?a He? vư?a qua, thị xaf Sâ?m Nưa la? một tập đoa?n cứ điê?m nho?, nên ta chu? trương du?ng cách tập trung lực lượng đánh nhanh thắng nhanh. Nhưng ke? địch đaf vội vaf rút chạy. Lâ?n này, tuy chưa có phương án tác chiến cụ thê? (đaf trao cho Bộ Tô?ng tham mưu chuâ?n bị), nhưng thơ?i gian chiến dịch được dự tính sef đánh da?i nga?y đê? chuâ?n bị cơ sở vật chất.
Bộ Tô?ng tham mưu la?m việc với Tô?ng cục Cung cấp tính toán bước đầu, pha?i huy động cho chiến dịch 4.200 tấn gạo (chưa kê? gạo cho dân công), 100 tấn rau, 100 tấn thịt, 80 tấn muối, 12 tấn đươ?ng. Tất ca? đê?u pha?i vận chuyê?n qua chặng đươ?ng da?i 500 km phâ?n lớn la? đe?o dốc hiê?m trở, máy bay địch thươ?ng xuyên đánh phá.
Số dân công chi? tính tư? trung tuyến trở lên, đaf câ?n tới 14.500 ngươ?i.
Về chuâ?n bị đươ?ng sá, các con đươ?ng thuộc tuyến chiến dịch đê?u pha?i ba?o đa?m vận chuyê?n bă?ng ô tô. Trước đây, đê? chuâ?n bị đánh Na? Sa?n, con đươ?ng 13 tư? Yên Bái lên Tạ Khoa đaf sư?a chưfa xong, nhưng lúc na?y câ?n tiếp tục tu bô? thêm. Đươ?ng tư? Mộc Châu đi Lai Châu rất xấu, pha?i sửa chưfa nhiê?u. Phân công cho Bộ Giao thông công chính phụ trách đươ?ng 13 lên tới Cò No?i, va? đươ?ng 41 tư? Mộc Châu lên Sơn La, bộ đội phụ trách quafng đươ?ng 41 co?n lại tư? Sơn La đi Tuâ?n Giáo, va? tư? Tuâ?n Giáo đi Điện Biên Phu? (sau na?y gọi la? đươ?ng 42). Thơ?i gian tiến ha?nh tư? tháng 12 năm 1953.
Ngay 6 tháng 12 năm 1953, tơ? tri?nh cu?a Tô?ng quân u?y được gư?i lên Bộ Chính trị, nêu: "Thơ?i gian tác chiến ở Điện Biên Phu? ước độ bốn mươi lăm nga?y". Trận đánh có thê? khởi đâ?u va?o tháng 2 năm 1954. Đây "sef la? một trận cóng kiên lớn nhất tư? trước tới nay", sef pha?i sư? dụng 3 đại đoa?n bộ binh, toa?n bộ pháo binh, công binh, lực lượng pho?ng không. Nếu kê? ca? cơ quan chi? huy chiến dịch, các đơn vị trực thuộc, bộ đội ba?o vệ tuyến cung cấp, bộ đội bô? sung, thi? "quân số tô?ng quát cu?a chiến dịch sef la? 42.000 ngươ?i".
Dự kiến đánh Điện Biên Phu? đệ tri?nh Bộ Chính trị được chuâ?n bị theo tinh thâ?n "đánh chắc tiến chắc".

CÙfNG trong ngà?y 6 thàng 12, quĂn Phàp 'ược tin 316 'àf xuẮt hiẶn Y TuĂ?n Giào, trực tiẮp uy hiẮp Lai ChĂu. Conhi lẶp tức ra lẶnh cho trung tà Tơrfngca (Trancart) thực hiẶn cuẶc hà?nh binh PĂnluỳeh (Pollux) 'ưa toà?n bẶ lực lượng tư? Lai ChĂu vĂ? ĐiẶn BiĂn Phù?. Lực lượng chình quy cù?a ''vù?ng tàc chiẮn TĂy Bf́c'' (Z O N.O.), tương 'ương với ba tiĂ?u 'oà?n, 'òng tài thì xàf Lai ChĂu sèf 'ược khĂng vẶn vĂ? Mươ?ng Thanh bf?ng mày bay. "Binh 'oà?n biẶt kìch khĂng vẶn hĂfn hợp" (G.C.M.A) bà?o vẶ cho lực lượng chình quy rùt lui xong sèf 'i theo 'ươ?ng Pa vi (Pavie) nẮi liĂ?n Lai ChĂu với ĐiẶn BiĂn Phù?. Nhưng quyẮt 'ình quà gẮp nà?y khĂng tẶp hợp 'ược 25 'ài 'Ặi biẶt kìch gĂ?m trĂn hai ngà?n ngươ?i 'ang Y tà?n màc trong rư?ng. BT chì? huy Phàp 'àf coi viẶc tĂ? chức 'ược lực lượng ngươ?i 'ìa phương nà?y Y TĂy Bắc là? mẶt thà?nh cĂng lớn. Bòn chùng dĂf dà?ng thĂm nhẶp sĂu và?o vù?ng già?i phòng, khẮng chẮ dĂn chùng, tào mẶt và?nh 'ai an toà?n chung quanh nhưfng vì trì 'òng quĂn, tẶp kìch nhưfng bẶ phẶn nhò?, vĂ 'ành và?o tuyẮn giao thĂng cù?a ta.
Ngà?y 7 thàng 12 nfm 1953, cơ quan tàc chiẮn bào cào qua tin kỳf thuẶt, 'ìch 'ang rùt càc tiĂ?u 'oà?n 'òng Y thì xàf Lai ChĂu vĂ? ĐiẶn BiĂn Phù? bf?ng mày bay, mẶt bẶ phẶn 'àf tới Mươ?ng Thanh. TĂi nòi BT TĂ?ng tham mưa thĂng bào gẮp cho sY chì? huy tiĂ?n phương kìp thơ?i xư? trì.
Lùc nà?y, lực lượng cù?a Đài 'oà?n 316 cò?n chưa tẶp trung. Trù?ng 'oà?n 176 'àf 'ược lẶnh cù?a BT 'ưa mẶt tiĂ?u 'oà?n cẮp tẮc tiẮn và?o ĐiẶn BiĂn Phù?, hoàt 'Ặng tài khu vực Him Lam, Bà?n TẮu ngfn khĂng cho quĂn 'ìch 'ành ra, mẶt tiĂ?u 'oà?n qua biĂn giới giùp càc bàn Là?o bà?o vẶ vù?ng già?i phòng SĂ?m Nưa, mẶt tiĂ?u 'oà?n Y lài Sơn La, ThuẶn ChĂu bà?o vẶ hẶu phương và? là?m lực lượng cơ 'Ặng.. Hai trung 'oà?n khàc 'ang trĂn 'ươ?ng lĂn ĐiẶn BiĂn Phù?, trung 'oà?n 174 mới tới TuĂ?n Giào, trung 'oà?n 98 cò?n Y bĂn kia 'è?o Pha 'in.
Anh Thài triẶu tẶp càn bẶ 316 vĂ? sY chì? huy tiĂ?n phương tài cĂy sẮ 15 'ươ?ng TuĂ?n Giào - ĐiẶn BiĂn Phù?, trao nhiẶm vù cho 'ài 'oà?n nhành chòng già?i phòng thì xàf Lai ChĂu theo kẮ hoàch cùf, vĂ kiĂn quyẮt cf́t 'ứt con 'ươ?ng Pavi, khĂng cho 'ìch co vĂ? ĐiẶn BiĂn Phù?. NẮu 'ìch bò? chày thì? truy kìch tới cù?ng. Anh LĂ LiĂm nòi: â?CĂng tàc chình trì cù?a 'ài 'oà?n bĂy giơ? là? 'Ặng viĂn bẶ 'Ặi 'uĂ?i 'ành 'ìch thẶt nhanh".
316 vư?a trà?i qua 20 'Ăm hà?nh quĂn liĂn tùc. Đài 'oà?n trưYng LĂ Quà?ng Ba và? chĂnh ù?y Chu Huy MĂn quyẮt 'ình 'ưa tiĂ?u 'oà?n 439 cù?a trung 'oà?n 98, do phò chình ù?y trung 'oà?n Phàm Quang Vinh trực tiẮp phù tràch, tiẮn gẮp lĂn phìa bf́c già?i phòng thì xàf Lai ChĂu, mẶt tiĂ?u 'oà?n khàc cù?a 98 tàm dư?ng lài TuĂ?n Giào 'Ă? phò?ng 'ìch nhà?y dù? tẶp kìch phìa sau và?o hẶu phương trực tiẮp cù?a chiẮn dìch, 'ài bẶ phẶn 'ơn vì tiẮn vĂ? con 'ươ?ng Lai ChĂu - ĐiẶn BiĂn Phù?.
Ngà?y 9 thàng 12 nfm 1953, tiĂ?u 'oà?n 439 'ược xe Ă tĂ vẶn chuyĂ?n hà?ng cho chiẮn dìch chY lĂn Lai ChĂu. Nhưng xe chì? chày 'ược tới NẶm Mức cành Lai ChĂu 45 kilĂmèt thì? phà?i dư?ng lài vì? 'ươ?ng quà xẮu. BT 'Ặi tiẮp tùc hà?nh quĂn bẶ. TẮi ngà?y 10, tiĂ?u 'oà?n 439 tới Pa Ham mẶt 'Ă?n nhò? cành thì xàf Lai ChĂu 32 kilĂmèt, 'ược tin quĂn 'ìch Y nhưfng vì trì chung quanh mới dĂ?n vĂ? 'Ăy chư?ng ba 'ài 'Ặi. Nư?a 'Ăm, tiĂ?u 'oà?n bf́t 'Ă?u tiẮn cĂng. QuĂn 'ìch cĂ?m cự 'ược nư?a giơ? rĂ?i bò? chày. HĂm sau, tiĂ?u 'oà?n tiẮn 'Ắn 'è?o ClavĂ càch thì xàf Lai ChĂu 14 kilĂmèt. Đìa thẮ 'è?o nà?y cực kỳ? hiĂ?m trY, chì? cĂ?n mẶt 'ài 'Ặi chiẮm giưf cò thĂ? cĂ?m cự 'ược với cà? mẶt trung 'oà?n. Nhưng 439 dĂf dà?ng vượt qua vì? quĂn 'ìch 'ang trĂn 'ươ?ng rùt lui, thẮy bẶ 'Ặi ta xuẮt hiẶn là? hoà?ng hẮt thào chày.
Ngà?y 12 thàng 12 nfm 1953, bẶ 'Ặi ta tiẮn và?o già?i phòng thì xàf Lai ChĂu sau gĂ?n mẶt thẮ kỳ? nf?m dưới àch 'Ă hẶ cù?a Phàp. Đè?o Vfn Long, "quẮc vương" cù?a xứ Thài tự trì, cù?ng với gia 'ì?nh 'àf 'ược mày bay Phàp 'ưa vĂ? Hà? NẶi. Là cơ? 'ò? sao và?ng lĂ?n 'Ă?u tung bay trĂn thì xàf 'Ă?y nhưfng xàc xe vẶn tà?i và? nhưfng kho tà?ng b< phà hù?y.
Sau bẮn ngà?y hà?nh quĂn, lực lượng chù? yẮu cù?a 316 theo 'ươ?ng TuĂ?n Giào - ĐiẶn BiĂn Phù? 'Ắn Nà? TẮu xuyĂn rư?ng 'i vĂ? phìa 'è?o Pa ThĂng, 'àf cò mf̣t trĂn 'ươ?ng Pavi nẮi liĂ?n Lai ChĂu với ĐiẶn BiĂn Phù?. Trung 'oà?n 174 bẮ trì Y khu vực Mươ?ng MuẶn, Mươ?ng PĂ?n 'òn 'ành quĂn 'ìch tư? Lai ChĂu chày vĂ?. TiĂ?u 'oà?n 215 cù?a trung 'oà?n 98 'ứng chĂn Y Pu San chf̣n 'ành quĂn 'ìch tư? ĐiẶn BiĂn Phù? lĂn. TiĂ?u 'oà?n 888 cù?a 176 'àf chẮt chặn Y Him Lam - Bà?n TẮu ngay cư?a ngòf Mươ?ng Thanh.
Sàng ngà?y 12, 'ài 'Ặi 674 cù?a tiĂ?u 'oà?n 251 trung 'oà?n 174 tiẮn xuẮng Mươ?ng PĂ?n thì? phàt hiẶn trong bà?n cò nhiĂ?u quĂn 'ìch tư? Lai ChĂu, rùt vĂ? 'ang tẶp trung tài 'Ăy Đài 'Ặi lẶp tức tiẮn hà?nh bao vĂy và? nĂ? sùng 'ành 'ìch. QuĂn 'ìch cò mày bay yĂ?m trợ, thẮy lực lượng ta ìt, kiĂn quyẮt xung phong 'ành bẶt ta 'Ă? mY 'ươ?ng 'i vĂ? ĐiẶn BiĂn Phù?. Càn bẶ, chiẮn sìf 'ài 'Ặi 674 chiẮn 'Ắu rẮt dùfng cà?m kiĂn quyẮt khĂng nới lò?ng vò?ng vĂy. ChiẮn sìf liĂn làc BẮ Vfn Đà?n mang lẶnh 'Ắn cho tiĂ?u 'Ặi Chu Vfn PĂ giưfa lùc cà? tiĂ?u 'Ặi chì? cò?n bẮn ngươ?i 'ang phà?i chf̣n 'ành mẶt cành quĂn tư? trĂn cao trà?n xuẮng. Chu Vfn PĂ cò khĂ?u trung liĂn trong tay nhưng khĂng biẮt 'f̣t và?o 'Ău. BẮ Vfn Đà?n lao tới nhẮc hai chĂn sùng 'f̣t lĂn vai mì?nh, và? giùc PĂ siẮt cò? trùt 'àn vĂ? phìa quĂn 'ìch. BẮ Vfn Đà?n hy sinh, nhưng 'ợt tiẮn cĂng cù?a 'ìch 'àf bì chf̣n 'ứng.
ĐĂ? hĂf trợ cho cuẶc hà?nh binh PĂnluỳeh, Đơ? Càt (vư?a thay Gin) ra lẶnh cho Lfnggơle chì? huy binh 'oà?n khĂng vẶn sẮ 2 (Groupement aèroportè No2, viẮt tf́t là? G.A.P.2) tfng cươ?ng, gĂ?m tiĂ?u 'oà?n dù? lĂ dương sẮ 1 (1er BEP), tiĂ?u 'oà?n dù? ngùy sẮ 5 (5è? BPVN), và? tiĂ?u 'oà?n dù? 8 xung kìch (sè? BPC)L, hai cùm phào 105, với bẮn mày bay nèm bom B-26 vẮ hai mày bay trinh sàt yĂ?m trợ, 'i theo 'ươ?ng Pa vi lĂn Mươ?ng PĂ?n 'òn càt 'ơn vì cò?n lài tư? Lai ChĂu rùt vĂ?. Với sẮ lượng nhưfng 'ơn vì và? phương tiẶn 'ược huy 'Ặng, 'Ăy khĂng cò?n là? mẶt cuẶc hà?nh binh nhò?. CĂnhi 'àf chì? thì cho Đơ? Càt cĂ?n thực hiẶn viẶc ngfn chf̣n bf?ng càch mY nhưfng cuẶc tiẮn cĂng và?o sĂu khu vực cù?a 'Ắi phương.
7 giơ? ngà?y 11 thàng 12, binh 'oà?n khĂng vẶn sẮ 2 lĂn 'ươ?ng. 11 giơ? 30, quĂn 'ìch 'Ắn Bà?n TẮu càch Mươ?ng Thanh 6 kilĂmèt. TiĂ?u 'oà?n 888 chẮt chf̣n tài 'Ăy lẶp tức nĂ? sùng. Cà? ba tiĂ?u 'oà?n dù? bì chĂn chĂn tài chĂf suẮt ngà?y 11. Ba 'ài 'Ặi biẶt kìch Thài Y Mươ?ng PĂ?n 'ang bì 'ài 'Ặi 674 chf̣n 'ành, khĂ?n thiẮt kĂu gòi cành quĂn cứu viẶn cẮ mY 'ươ?ng tới già?i vĂy. Su't từ ngà?y 11 'Ắn ngà?y 13, cành quĂn cứu viẶn chì? tới 'ược 'è?o Pu San hiĂ?m trY, cao 1.168 mèt, nơi cĂ tiĂ?u 'oà?n 215 và? 'ài 'Ặi phò?ng khĂng 677 chẮt giưf. Mf̣c dù? cò mày bay B-26 yĂ?m trợ, thà? cà? bom napan, chùng 'àf khĂng thĂ? vượt qua quàfng 'ươ?ng 4 kilĂmèt tư? Pu San 'Ắn Mươ?ng PĂ?n. Sàng ngà?y 13, 'ài 'Ặi 674 bao vĂy Mươ?ng PĂ?n 'ược 'ài 'Ặi 317 'Ắn tiẮp sức, mY 'ợt tiẮn cĂng cuẮi cù?ng tiĂu diẶt toà?n bẶ quĂn 'ìch 'òng Y Mươ?ng PĂ?n.
BuĂ?i trưa ngà?y 13, binh 'oà?n khĂng vẶn sẮ 2 bĂfng thẮy tiẮng sùng phìa Mươ?ng PĂ?n im bf̣t. Ngay sau 'ò, mày bay trinh sàt bào tin nhưfng 'ơn vì Y 'Ăy 'àf bì tiĂu diẶt.
Chùng ta hàfy nghe Bècna PhĂn (Bernard Fall) kĂ? tiẮp vĂ? trẶn 'ành nà?y: "Mf̣c dù? binh 'oà?n khĂng vẶn sẮ 2 'àf khĂng thực hiẶn 'ược viẶc cứu nguy cho quĂn 'Ă?n trù Y Mươ?ng PĂ?n, nhưng trẶn 'ành 'Ắi với hò cò?n xa mới kẮt thùc. BT phẶn 'i 'Ă?u do thiẮu tà Lơclèc và? 'ài ùy Tua rĂ (Tourret) chì? huy vư?a mới bf́t 'Ă?u rùt vĂ? hướng 'Ăng - nam lùc 16 giơ? 50 thì? bì mẶt hò?a lực dưf dẶi cù?a 'ìch bf́n xĂu chuĂfi. Theo tươ?ng trì?nh trong bào cào cù?a G.A.P.2 thì? ViẶt Minh khĂng cò mày bay quan sàt cùfng như nhưfng 'ơn vì tuĂ?n tiĂfu 'iĂ?u chì?nh 'ươ?ng bf́n, vĂfn thà?nh cĂng trong viẶc bẮ trì tròng phào càch nơi nhưfng lình dù? vư?a hà trài 500 mèt, và? giẶi 'àn xuẮng hò mẶt càch cực kỳ? chình xàc. Chì? trong ìt phùt hò 'àf chìu 'ựng nhưfng tĂ?n thẮt nghiĂm tròng. Họ gòi mày bay nèm bom B-26 'Ắn cứu. Sự can thiẶp tức thơ?i cù?a hai mày bay cò lèf 'àf cứu tiĂ?u 'oà?n dù? 5 khò?i bì tiĂu diẶt hoà?n toà?n. Nhưng thiẶt hài cù?a tiĂ?u 'oà?n nà?y vĂfn khĂng kèm nf̣ng nĂ?: 3 chẮt, 22 bì thương, và? 13 mẮt tìch.
Và? chưa hẮt ! BT 'Ặi 'Ắi phương khĂng cò?n bì cài nùt Mươ?ng PĂ?n chf̣n lài 'àf bf́t kìp cà? G.A.P. 2. Trưa ngà?y 14 thàng 12, phào 105 (tàc già? lĂ?m sơn phào 75 cù?a ta với phào 105 - chù thìch cù?a ngươ?i viẮt bắt 'Ă?u bf́n và?o 'ơn vì bà?o vẶ phìa sau gĂ?m nhưfng binh lình cù?a tiĂ?u 'oà?n dù? lĂ dương 1. GiẮng như buĂ?i sàng, ViẶt Minh tì?m càch tiẮp cẶn mùc tiĂu thẶt nhanh 'Ă? trành nhưfng trẶn oanh kìch cù?a khĂng quĂn. 14 giơ? 50, tiĂ?u 'oà?n lĂ dương dù? 1 bào cào hò 'ang bì 'Ắi phương chiẮn 'Ắu giàp là cà? dưf dẶi và? yĂu cĂ?u mày bay tiĂm kìch yĂ?m hẶ. KhĂng quĂn lài tiẮp tùc can thiẶp, nhưng lĂ?n nà?y 'àf cĂ mẶt bào hiẶu khĂng là?nh cho nhưfng gì? sèf diĂfn ra Y ĐiẶn BiĂn Phù? sau nà?y; 15 giơ?, mẶt mày bay trinh sàt bào cào trùng 'àn phò?ng khĂng ViẶt Minh, và? 16 giơ?, mẶt mày bay tiĂm kìch và? mẶt chiẮc Moranc khàc lĂ?n lượt bào cào trùng 'àn...".
Càc 'ơn vì cù?a Tơrfngca hĂ?u hẮt là? ngươ?i 'ìa phương, chàm tràn quĂn ta lẶp tức tà?n và?o rư?ng. Tư? chiĂ?u ngà?y 13 thàng 12 nfm 1953, cuẶc truy lù?ng diĂfn ra trĂn tẮt cà? càc hướng. Rùt kinh nghiẶm tư? trẶn truy kìch Thượng Là?o, 316 'àf 'uĂ?i theo quĂn 'ìch hà?ng trfm kilĂmèt 'ươ?ng rư?ng, suẮt ngà?y 'Ăm. BT 'Ặi ta vư?a kẮt hợp tiẮn cĂng vư?a kĂu gòi 'Ă?u hà?ng. S' hà?ng binh Thài rẮt 'Ăng. NhiĂ?u hà?ng binh cò cà? gia 'ì?nh. KhĂng thĂ? 'ưa hò theo trĂn 'ươ?ng truy kìch. Càn bẶ 316 'àf cò sàng kiẮn tẶp hợp tù? binh cù?ng với dĂn tuyĂn truyĂ?n già?i thìch, nòi bẶ 'Ặi sèf trà? tự do cho tù? binh nẮu 'ược nhĂn dĂn bà?o 'à?m là? sèf khĂng 'Ă? hò tiẮp tùc cĂ?m sùng giẮt hài 'Ă?ng bà?o. NhiĂ?u ngươ?i vợ, ngươ?i mè 'àf hfng hài hứa hèn quyẮt khĂng 'Ă? chĂ?ng con theo gif̣t mẶt lĂ?n nưfa. Và? hò 'àf là?m 'ược như vẶy. KhĂng mẶt ngươ?i Thài nà?o trong sẮ nà?y sau khi 'ược tha quay trY lài với quĂn 'ìch. 316 'àf tiĂu diẶt và? là?m tan ràf 25 'ài 'Ặi 'ìch, thu nhiều vùf khì, lư?a ngựa, quĂn trang, quĂn dùng.
PhĂn thẮy cĂ?n cò cà? mẶt cuẮn sàch 'Ă? miĂu tà? lài sẮ phẶn cù?a ngươ?i sìf quan Phàp trong cuẶc hà?nh binh PĂnluỳch, và? Ăng ta kẮt luẶn: "BĂy giơ? chì? cò?n cĂng viẶc tĂnh sĂ? nhưfng thiẶt hài trong tuĂ?n lĂf cuẮi cù?ng cù?a cuẶc 'ành vẶn 'Ặng. Khi lực lượng PĂnluỳch rơ?i Lai ChĂu ngà?y 9 thàng 12, hò gĂ?m 2.101 ngươ?i, trong 'ò cò 8 trung ùy, và? 34 hà sìf quan Phàp. Khi nhưfng ngươ?i sẮng sòt cù?a 'ài 'Ặi lư?a ngựa Thài và? 'ài 'Ặi nhè 428 tới ĐiẶn BiĂn Phù?, ngà?y 22 thàng 12, chì? cò?n 10 ngươ?i Phàp, trong 'ò cò viĂn trung ùy Ulpat và? 175 binh lình Thài. GĂ?n 2.000 lình biẶt kìch, hà?ng trfm ngươ?i dĂn sự, cùfng như 2 sìf quan, 25 hà sìf quan Phàp khĂng cò?n lĂn tiẮng khi 'iĂ?m danh. Hơn thẮ, ViẶt Minh 'àf thu 'ược 'ù? vùf khì 'Ă? trang bì cho mẶt trung 'oà?n".
Trong bà?n bào cào cù?a mì?nh vĂ? trẶn 'ành nà?y. Lfnggơle chì? huy G.A.P.2, 'àf nhẮn mành "sự thuĂ?n thùc là lù?ng cù?a kè? thù? khi bẮ trì nhưfng vì trì phào binh và? vì trì trù quĂn ngoà?i tĂ?m quan sàt cù?a khĂng quĂn và? lực lượng thàm bào mf̣t 'Ắt..."
Khùc dào 'Ă?u diĂfn ra mau lè. BẶ 'Ặi ta vượt qua 'ợt dự kiẮn cho chiẮn dìch TĂy Bắc.

Từ cuối tháng 11 năm 1953, cu?ng với cuộc tiến quân lên Tây Bậc, một cánh quân khác cu?a ta cufng lên đươ?ng tiến xuống Trưng, Hạ La?o.
Tham gia tiến công định ở hướng na?y có trung đoa?n 66 cu?a 304, các trung đoa?n 101 va? 18 cu?a 325, cu?ng với các đơn vị ti?nh nguyện cu?a Liên khu 4, Liên khu 5 đaf sang phối hợp với bạn hoạt động tư? nhưfng năm trước, va? một số đơn vị Pa thét La?o. Bộ chi? huy chiến dịch Trung La?o, lấy mật danh la? ?oMặt trận D" được tha?nh lập Các đô?ng chí Hoa?ng Sâm, tư lệnh đại đoa?n 304, Trâ?n Quý Hai, tư lệnh kiêm chính u?y đại đoa?n 325 được cư? tham gia Bộ chi? huy liên quân. Lực lượng ta tiến va?o Trung, Hạ La?o theo ba đươ?ng. Các trung đoa?n 66, 101, tiê?u đoa?n 274 (thuộc trung đoa?n 18),. va? đại đoa?n bộ 325 ha?nh quân theo ti?nh lộ Nghệ An va?o Chu Lêf, Hương Khê rô?i vượt đe?o Quân va? dốc Trâfm - Trẹo sang bắc Trung La?o. Trung đoa?n 18 (thiếu 1 tiê?u đoa?n) theo quốc lộ 1 tới Ky? Anh, vượt đe?o Móng Ga? sang Cổ Áng theo đươ?ng Ba Rê?n, U BO? tiến va?o phía bắc đươ?ng số 9. Tiê?u đoa?n 436 thuộc trung đoa?n 101 theo đươ?ng xuyên Trươ?ng Sơn tiến thă?ng xuống Hạ La?o.
Trong kế hoạch chiến lược cu?a mi?nh, Nava đaf xác định vif tuyến 18 la? tuyến ngăn chặn hai miê?n Nam, Bắc Đông Dương. Các khu vực đươ?ng số 12, đươ?ng số 9, đươ?ng số 8 va? cao nguyên Bôlôven ở Trung, Hạ La?o được coi la? nhưfng địa ba?n đặc biệt quan trọng vê? chiến lược Nếu đê? mất nhưfng địa ba?n na?y Đông Dương có thê? bị cắt la?m đôi. Trước khi va?o mu?a khô, Nava đaf tô? chức tại Trung La?o một bộ máy chi? huy thống nhất, va? tăng thêm lực lượng cho chiến trươ?ng na?y.
Ngay tư? cuối tháng 11 năm 1953, địch đaf phát hiện một lực lượng lớn bộ đội ta đang tiến vê? hướng Trung La?o. Nga?y 1 tháng 12, Nava vội vaf rút binh đoa?n cơ động số 2 (GM 2) tư? đô?ng bă?ng Bắc Bộ va?o bịt các cư?a ngof hai ti?nh: Khăm Muộn va? Xavanakhét, chu? yếu la? ba con đươ?ng số 8, số 9, va? số 12 nối liê?n Việt Nam với Trung La?o. Địch phân tán binh lực la? điê?u đáng mư?ng cho ta. Tuy nhiên, định sớm đê? pho?ng sef gây nhưfng khó khăn cho ta khi khơ?i đâ?u chiến dịch.
Quyết định mơ? một mặt trận ở Trung, Hạ La?o trong Đông Xuân na?y, chúng ta đaf chọn đúng khu vực xung yếu ma? địch không thê? bo?. Tôi theo dofi tư?ng nga?y bước đi cu?a cánh quân theo nhưfng lộ tri?nh khác nhau. Nếu bây giơ?, phối hợp với Tây Bắc, một cuộc tiến công khác đô?ng thơ?i nô? ra tại Trung La?o tạo được áp lực mạnh, chắc chắn Na va sef pha?i tiếp tục phân tán lực lượng cơ động vê? hướng'' na?y.
Trinh sát cu?a ta ở Điện Biên Phu? ha?ng nga?y báo cáo vê?: định tiếp tục tha? thêm du? ngươ?i, du? vuf khí, va? rất nhiê?u dây thép gai. Chúng ráo riết sư?a chưfa sân bay.
Các tướng lifnh Pháp tuyên bố cuộc nha?y du? xuống Điện Biên Phu? "không pha?i la? một cuộc nha?y du? biệt kích như ở Lạng Sơn, đây la? khơ?i đâ?u một cuộc tiến công quy mô...". Đaf có nhưfng dấu hiệu địch đang xây dựng ở Điện Biên Phu? một tập đoa?n cứ điê?m với quy mô lớn hơn nhiê?u so với Na? Sa?n.
Hạ tuâ?n tháng 12 năm 1953, Bộ Chính trị quyết định chọn Điện Biên Phu? la?m điê?m quyết chiến chiến lược trong Đông Xuân 1953-1954. Đa?ng u?y chiến dịch được chi? định gô?m các anh: Hoa?ng Văn Thái, Tham mưu trươ?ng, Lê Liêm, Chu? nhiệm Chính trị, Đặng Kim Giang, Chu? nhiệm Cung cấp, tôi la? Bí thư Đa?ng u?y kiêm Chi? huy trươ?ng chiến dịch. Đại đoa?n 312, trước đó vâfn giấu mi?nh ở một khu rư?ng gia? tại Yên Bái quân địch không sao phát hiện, được lệnh tiến gấp lên Tây Bậc.
Nga?y 20 tháng 12 năm 1953, bộ tư lệnh đại đoa?n 351 va? các trung đoa?n trươ?ng lựu pháo 105, cao xạ pháo được triệu tập lên Bộ đê? nhận lệnh. Tôi trực tiếp trao nhiệm vụ cho đại đoa?n: "Trọng pháo ra trận lâ?n đâ?u sef gặp nhiêfu khó khăn lớn. Trước mật, pha?i ba?o đa?m an toa?n va? tuyệt đối bí mật trong ha?nh quân. Đưa được ngươ?i va? xe, pháo tới đích an toa?n, coi như đạt 60% thắng lợi". Chi? một nga?y sau khi nhận lệnh, ca? hai đơn vị lựu pháo va? cao pháo đaf lên đươ?ng.
Nga?y 21 tháng 12 năm 1953, trung đoa?n 36 cu?a 308 đaf có mặt ở Pom Lót, gấp rút tô? chức một cái chốt chặn con đươ?ng tư? Điện Biên Phu? sang Thượng La?o. Sự có mặt một đơn vị đaf tham gia tiêu diệt hai binh đoa?n Lơpagiơ (Lepage) va? Sác tông (Charton) trong chiến dịch Biên Giới, trên con đươ?ng hiê?m yếu tư? Mươ?ng Thanh đi Tây Trang, sef không cho phép quân địch dêf da?ng vượt qua.
Tại Trung La?o, nhưfng cánh quân va? ha?ng vạn dân công cu?a ta đaf không lọt qua mật quân địch. Tướng Buốcgun (Bourgound), tư lệnh mới ở miê?n Trung Đông Dương, bố trí ba cụm pho?ng thu? nhă?m bịt các cư?a ngof phía đông. Một cụm ở khu vực Napé, Căm Cớt, Lạc Sao trên đươ?ng số 8, gô?m tiê?u đoa?n Tao số 9 va? một đại đội pháo 105. Một cụm ở Banapha?o, Nhommarát trên đươ?ng số 12, gô?m hai tiê?u đoa?n bộ binh Ma rốc, một tiê?u đoa?n bộ binh Angiêri va? một tiê?u đoa?n pháo 105. Một cụm ở Nậm Thun, có tiê?u đoa?n bộ binh cơ giới Xpahi (Spahis) số 6 la?m lực lượng dự bị.
Bộ chi? huy liên quân La?o - Việt đê? ra trong kế hoạch đợt 1, tiến công cụm cứ điê?m pho?ng ngự then chốt trên đươ?ng số 12. Lực lượng sư? dụng la? hai trung đoa?n. Ta sef du?ng chiến thuật đánh điê?m diệt viện. Trung đoa?n 66 đánh cứ điê?m Mụ Giạ, Banapha?o. Trung đoa?n 101 phục kích đánh viện trên đươ?ng số 12 quafng giưfa Tha? Khoc va? Banapha?o. Tiếp đó, hai đơn vị sef theo đươ?ng 12 đánh vê? Nhommarát gia?i phóng phía đông ti?nh Khăm Muộn.
Ở hướng thứ yếu cu?a chiến dịch, một tiê?u đoa?n cu?a trung đoa?n 101 va? bộ đội bạn đánh Napé, Lạc Sao, Căm Cớt Sau đó phát triê?n theo trục đươ?ng số 8, đánh xuống đươ?ng 12.
Cu?ng lúc, tiê?u đoa?n 436 cu?a trung đoa?n 101, mufi thọc sâu cu?a chiến dịch, đánh xuống Hạ La?o, tạo ba?n đạp cho lực lượng lớn cu?a ta phát triê?n xuống phía nam.
Trung đoa?n 18 (thiếu một tiê?u đoa?n) phối hợp với lực lượng vuf trang Bi?nh Trị Thiên đánh địch ở đươ?ng số 9 - Qua?ng Trị, cát đứt tuyến giao thông chiến lược Đa? Na?ng - Huế - Đông Ha? - Xavanakhét, tiếp đó, phát triê?n theo đươ?ng số 9 sang đánh địch ở Trung, Hạ La?o.
Theo kế hoạch, nga?y 23 nháng 12, trung đoa?n 66 nô? súng tiến công cứ điê?m Mụ Giạ, Banapha?o mơ? ma?n chiến dịch. Nhưng một sự việc bất ngơ? đaf xa?y ra.

Sàng ngà?y 20, 'oà?n càn bẶ trưng 'oà?n 101 do trung 'oà?n trươ?ng TrĂ?n Vfn Bà?nh và? chình ù?y Hoà?ng Vfn Thài dĂfn 'Ă?u, 'i trinh sàt thực 'ìa trĂn 'ươ?ng 12 tì?m nơi bẮ trì trẶn 'ìa phùc kìch 'ành viẶn. Tới suẮi NẶm On, 'oà?n càn bẶ chàm tràn với mẶt toàn 'ìch 'ang lù?ng sùc trong vù?ng. CuẶc tao ngẶ biẮn diĂfn ra rẮt chòng vành. Ta bf́t sẮng mẶt viĂn 'ài ùy cù?ng với bẮn lình Ău Phi. Bòn nà?y khai phòng thuẶc cùm phò?ng thù? trĂn 'ươ?ng sẮ 12 Qua lơ?i viĂn 'ài ùy ta biẮt càch 'Ăy bẮn hĂm, tiĂ?u 'oà?n cơ 'Ặng AngiĂri sẮ 27 (27è? BTA) và? mẶt 'ài 'Ặi phào 105 tư? Thà? Khèc, Nhommaràt 'àf lĂn 'Ăy xĂy dựng thĂm mẶt cứ 'iĂ?m Y khu vực cĂ?u Khfm He, binh 'oà?n cơ 'Ặng sẮ 2 cùfng mới thiẮt lẶp mẶt sơ? chì? huy Y gĂ?n cẮu Kha Ma trĂn 'ươ?ng sẮ 12.
Thơ?i cơ 'àf xuẮt hiẶn. QuĂn 'ìch mới tới cò?n 'ứng chĂn chưa vưfng. Trung 'oà?n trươ?ng 101 'ành 'iẶn bào cào bẶ chì? huy . liĂn quĂn, và? 'Ă? nghì cho khuyĂ?n tư? nhiẶm vù phùc kìch sang khĂ?n trương tẶp kìch tiĂu diẶt tiĂ?u 'oà?n Ău Phi Y cứ 'iĂ?m Khfm He. ĐĂ? nghì cù?a trung 'oà?n. 'ược bẶ chì? huy chẮp thuẶn.
Sự thay 'Ă?i nhiẶm vù là?m nức lò?ng càn bẶ, chiẮn sìf.
Mòi .ngươ?i 'ược lẶnh bò? lài trang bì nf̣ng và? lẶp tức lĂn 'ươ?ng. Trung 'Ặi trinh sàt và? mẶt 'ài 'Ặi bẶ binh 'i 'Ă?u mơ? 'ươ?ng. Càn bẶ chì? huy trung 'oà?n và? càc tiĂ?u 'oà?n trươ?ng cù?ng 'i với phĂn 'Ặi trinh sàt 'Ă? kìp thơ?i hà quyẮt tĂm chiẮn 'Ắu. KẮ hoàch tiĂu diẶt Khfm Hc 'ược hì?nh thà?nh ngay trĂn dòc 'ươ?ng. Càc 'ơn vì do càc cẮp phò chì? huy hà?nh quĂn nẮi theo. XuẮng tới phĂn 'è?o PhuĂc, 'ài 'Ặi 'i 'Ă?u gf̣p mẶt toàn Ău Phi chẮt chf̣n trĂn mẶt quà? 'Ă?i ven 'ươ?ng. Đơn vì lẶp tức hì?nh thà?nh thẮ bao vĂy, nĂ? sùng tiẮn cĂng. QuĂn 'ìch hẮt hoà?ng bò? chày. Trơ?i '' vư?a tẮi, trung 'oà?n ra tới 'ươ?ng 12. Cùfng lùc 'ò nhưfng tĂn 'ìch thoàt chẮt Y suẮi NẶm On và? 'è?o Phf́c chày vĂ? cứ 'iĂ?m Khfm Hc mang theo tin dưf sự xuẮt hiẶn bẮt ngơ? cù?a ViẶt Minh. Bòn chì? huy cứ 'iĂ?m ra lẶnh bào 'Ặng và? thùc quĂn hẮi hà? tfng cươ?ng bẮ trì phò?ng thù?.
KhĂng 'Ă? cho quĂn 'ìch cò thơ?i gian chuĂ?n bì 'Ắi phò, 'Ăm ngà?y 21 thàng 12, trung 'oà?n 101 bì mẶt tiẮp cẶn mùc tiĂu và? nĂ? sùng tiẮn cĂng. Cứ 'iĂ?m rẶng, lực lượng 'ìch 'Ăng dựa và?o cĂng sự ngoan cẮ chẮng cự.
Càc phĂn 'Ặi hiẶp 'Ă?ng 'ùng theo kẮ hoàch, thòc sĂu và?o giưfa 'Ă?n 'ìch rĂ?i tò?a rẶng chia cf́t 'ìch, phẮi hợp trong 'ành ra, ngoà?i 'ành và?o: GĂ?n sàng, trẶn 'ành kẮt thùc. HĂ?u hẮt binh lĂnh thuTc tiĂ?u 'oà?n AngiĂri sẮ 27 và? 'ài 'Ặi phào 105 ly bì tiĂu diẶt. Ta thu Y Khfm Hc nhiĂ?u vùf khì, quĂn trung quĂn .dùng, trong 'ò cò 4 khĂ?u 10 nguyẶn vèn cù?ng với mẶt ngà?n viĂn 'àn phào.
Nhưfng ngươ?i chiẮn thàng chưa ai ngơ? tới là? sẮ 'àn phào chiẮn lợi phĂ?m nà?y mẶt thơ?i gian sau 'ò sèf xuẮt hiẶn Y mf̣t trẶn 'iẶn BiĂn Phù? trong nhưfng ngà?y phào ta 'òi 'ạn trĂ?m tròng.
Hai giơ? sau, mẶt 'ài 'Ặi lĂnh MarẮc tư? Banaphà?o xuẮng cứu viẶn, lòt và?o trẶn 'ìa trung 'oà?n bì tiĂu diẶt gòn. Thư?a thf́ng, trung 'oà?n tiẮn cĂng tiẮp vì trì Kha Ma, tiĂu diẶt tiĂ?u 'oà?n MarẮc vư?a tới chiẮm 'òng.
ĐĂm ngà?y 23 thàng 12, theo kẮ hoàch, trung 'oà?n 66 mơ? cuẶc tiẮn cĂng và?o khu 7ực then chẮt Y Trung Là?o: cùm cứ 'iĂ?m Mù Già, Banaphà?o. Nhưng chiẮn thf́ng cù?a ta Y Khfm He, Kha Ma 'àf là?m cho quĂn 'ìch Y cà? hai nơi nà?y rùt chày. CuẶc cĂng 'Ă?n biẮn thà?nh truy kìch.
Trung 'oà?n cf́t 'ươ?ng rư?ng, vượt sĂng, bẶt kìp quĂn 'ìch Y ngàf ba Nacacham, tiĂu diẶt mẶt sẮ. MẶt tiĂ?u 'oà?n MarẮc tư? Banaphà?o rùt vĂ?, cù?ng mẶt 'ài 'Ặi ngùy Là?o chày và?o 'Ă?n Pa CuẶi, dựa và?o cĂng sự 'Ắi phò. 66 tiẮn cĂng 'Ă?n Pa CuẶi, 'ành thiẶt hài nf̣ng tiĂ?u 'oà?n MarẮc và? 'ài 'Ặi ngùy Là?o tài 'Ăy.
Tướng BuẮcgun với nhưfng lực lượng Y rà?i ràc 'àf khĂng thĂ? ngfn chf̣n nhưfng 'ợt tiẮn cĂng cù?a ta.
Cùfng trong hai ngà?y 23 và? 24, mẶt 'ơn vì bẶ 'Ặi ta và? bẶ 'Ặi bàn tiẮn cĂng Lài Sao, Cfm Cớt, diẶt mẶt loàt vì trì dòn 'ươ?ng sẮ 12, già?i phòng thì xàf Nhommaràt, tiẮn và?o Thà? Khèc. Toà?n tì?nh Khfm MuẶn với 40.000 kilĂmèt vuĂng và? hà?ng chùc vàn dĂn 'ược già?i phòng.
Cù?ng lùc trĂn mf̣t trẶn 'iẶn BiĂn Phù? ta chẮt chf̣n 'ược quĂn 'ìch Y Pom Lòt, tin vui tư? mf̣t trẶn Trung Là?o dĂ?n dẶp bay vĂ?. Phò?ng tuyẮn Trung Là?o tan vơf. Trước tì?nh thẮ 'Ăng Dương bì cf́t là?m 'Ăi", Nava vẶi 'iĂ?u thĂm mẶt binh 'oà?n cơ 'Ặng và? mẶt binh 'oà?n khĂng vẶn tư? 'Ă?ng bf?ng BĂc BT và?o, tĂ? chức XĂn, nf?m trĂn 'ươ?ng sẮ 9 gĂ?n Xavanakhèt, thà?nh mẶt tẶp 'oà?n cứ 'iĂ?m với 10 tiĂ?u 'oà?n.
CuẮi thàng 12 nfm 1953, quĂn 'ìch Y Trung Là?o 'àf lĂn tới 26 tiĂ?u 'oà?n, trơ? thà?nh nơi tẶp trung quĂn lớn thứ ba trĂn chiẮn trươ?ng ĐĂng Dương. Chì? trong 'ợt 1 chiẮn dìch, lực lượng cù?a ta và? bàn Y Trung Là?o 'àf là?m 'ược nhưfng 'iĂ?u vượt dự kiẮn. 50.000 dĂn cĂng càc tì?nh tư? NghẶ An trơ? và?o 'àf cù?ng bẶ 'Ặi lĂn 'ươ?ng qua nước bàn phùc vù chiẮn dìch. Ta sẽ cò?n nhưfng bẮt ngơ? khàc dà?nh cho quĂn 'ìch Y Trung và? Hà Là?o.
Nava 'àf buẶt phà?i phĂn tàn khẮi cơ 'Ặng ra ba nơi: 'Ă?ng bf?ng Bf́c BẶ, TĂy Bf́c, và? Trung Là?o.
Tài ĐiẶn BiĂn Phù?, mẶt tẶp 'oà?n cứ 'iĂ?m 'àf xuẮt hiẶn, chày suẮt chiĂ?u dà?i cành 'Ă?ng Mươ?ng Thanh, hai bĂn bơ? sĂng NẶm RẶm. VĂ? sau ta mới biẮt là? ngà?y 3 thàng 12 nfm 1953 Nava 'àf quyẮt 'ình "chẮp nhẶn chiẮn 'Ắu'' Y ĐiẶn BiĂn Phù?. Phương TĂy coi 'Ăy là? mẶt sự chuyĂ?n hướng cò tình chiẮn lược cù?a Nava, vì? ĐiẶn BiĂn Phù? khĂng nf?m trong kẮ hoàch mù?a khĂ 1953 - 1954. Ta sèf cò dìp trơ? lài nhẶn xèt nà?y.
CuẶc chiẮn ĐĂng XuĂn 1953 - 1954 'àf cò bước khơ?i 'Ă?u thuẶn lợi. MẶt phĂ?n ba lực lượng cơ 'Ặng cù?a 'ìch Y 'Ă?ng bf?ng 'àf phĂn tàn. RĂ?i 'Ăy khi mf̣t trẶn TĂy NguyĂn mơ? ra, 'ìch sèf . cò?n phà?i tiẮp tùc phĂn tàn.
KhĂng cò?n phà?i bfn khofn nhiĂ?u vĂ? mẶt cuẶc tiẮn cĂng lớn nhf́m va''o cfn cứ 'ìa khàng chiẮn cù?a ta.
TĂi lĂn Khui Tàt chà?o Bào trước khi lĂn 'ươ?ng 'i chiẮn dìch.
Bàc hò?i:
- Chù 'i xa như vẶy, chì? 'ào càc chiẮn trươ?ng cò gì? trơ? ngài khĂng?
- Càc 'Ă?ng chì TĂ?ng tham mưu phò, Phò chù? nhiẶm TĂ?ng cùc Chình trì 'Ă?u 'àf cò mf̣t trĂn 'ò. Sèf tĂ? chức cơ quan tiĂ?n phương cù?a BT TĂ?ng tư lẶnh 'Ă? chì? 'ào chiẮn trươ?ng toà?n quẮc, kĂ? cà? bẶ 'Ặi tì?nh nguyẶn Y Là?o và? Campuchia. Anh NguyĂfn Chì Thanh và? anh Vfn TiẮn Dùfng Y lài khu cfn cứ, phù tràch mf̣t trẶn 'Ă?ng bang Bf́c BẶ. Chì? trơ? ngài là? Y xa, khi cĂ vẮn 'Ă? quan tròng và? cẮp thiẮt, khò xin ỳ kiẮn cù?a Bàu và? BT Chình trì.
- TĂ?ng tư lẶnh ra mf̣t trẶn, "Tướng quĂn tài ngoài", Trao cho chù toà?n quyĂ?n. CĂ vẮn 'Ă? gì? khò khfn, bà?n thẮng nhẮt trong Đà?ng ù?y, thẮng nhẮt với cẮ vẮn thì? cứ quyẮt 'ình, rĂ?i bào cào sau.
Khi chia tay, Bàc nhắc:
- TrẶn nà?y rẮt quan tròng, phà?i 'ành cho thắng. Chf́c thf́ng mới 'ành, khĂng chf́c thf́ng khĂng 'ành.
TĂi cà?m thẮy tràch nhiẶm lĂ?n nà?y rẮt nf̣ng.
Ngà?y 5 thàng 1 nfm 1954, tĂi và? mẶt bẶ phẶn cơ quan chì? huy nhè lĂn 'ươ?ng 'i TĂy Bf́c. Cù?ng 'i, cĂ 'Ă?ng chì Vi QuẮc Thanh, Trươ?ng 'oà?n C' vẮn quĂn sự Trung QuẮc.

CHƯƠNG BA
ĐƯỜNG RA MẶT TRẬN
Sau khi chiến tranh Đông Dương kết thúc, một câu ho?i được đặt ra: ?oTại sao lại có Điện Biên Phu??".
Nhưfng ngươ?i trực tiếp dinh líu đến sự kiện, tư? tô?ng thống, thu? tướng, tô?ng chi? huy, nhưfng sif quan trên chiến trươ?ng, đến nhưfng nha? sư? học, nhưfng phóng viên đaf có nhiê?u năm theo dofi chiến tranh Đông Dương... đaf có nhiê?u ý kiến gia?i đáp giống nhau, va? khác nhau.
Nếu coi Điện Biên Phu? la? chung cục một cuộc chiến tranh xâm lược lôfi thơ?i, thi? vấn đê? đaf được gia?i quyết.
Nhưng vi? sao đôi bên tham chiến bôfng dưng kéo tới một vu?ng đất xa xôi không định trước, đê? lao va?o cuộc chiến đấu sống co?n, quyết định tha?nh bại cu?a chiến tranh, thi? cufng nên la?m rof một đôi điê?u, mặc du? tất ca? tới giơ? không co?n gi? la? bí mật.
Có thê? nói ngươ?i khai sinh ra "chiến lược con nhím"
Ở Đông Dương la? Xalăng. Xalăng không pha?i la? một tô?ng chi? huy nô?i bật trong chiến tranh Đông Dương, không gia?nh được nhiê?u uy tín, cufng như gây nhiê?u tranh cafi, nhưng lại la? ngươ?i chi? huy gắn bó nhiê?u nhất với chiến trươ?ng, tra?i qua nhiê?u thăng trâ?m trong cuộc chiến.
Xalăng không có sáng kiến gi? lớn nhă?m gia?nh thắng lợi cuối cu?ng, nhưng lại biết tri? hoafn sự thua trận bă?ng nhưfng gia?i pháp kịp thơ?i. Xalăng am tươ?ng đất nước, con ngươ?i va? địch thu? hơn tất ca? nhưfng tô?ng ''.hi? huy khác danh tiếng, ta?i ba lôfi lạc hơn. Chính sự xuất hiện tập đoa?n cứ điê?m ở Na? Sa?n, Tây Bâc năm 1952, đaf chặn cuộc tiến công gia?nh thắng lợi trọn vẹn trong chiến dịch cu?a ta. Xalăng đaf la?m đúng''việc câ?n la?m va?o thơ?i điê?m, đê? cứu vafn va? cân bă?ng lại ti?nh hi?nh trong lúc toa?n bộ lực lượng quân Pháp ở Tây Bắc đứng trước nguy cơ bị tiêu diệt. Nhưng cufng tới lúc Xalăng pha?i ra đi. Chính phu? Pháp không câ?n một tô?ng chi? huy có kha? năng kéo da?i cuộc chiến. Cái nha? câ?m quyê?n Pháp câ?n la? một chiến thắng lớn đê? ti?m một kết thúc có lợi. Xalăng không có tham vọng la?m điê?u na?y.
Rõ ra?ng không pha?i Xalăng ra đi không đê? lại gi? cho ngươ?i kế nhiệm. Ở Pháp, có nhưfng ngươ?i de? bi?u chiến lược con nhím, chi? thấy ở nó tính pho?ng ngự bi động.
Nava biết đánh giá đúng vai tro? cu?a tập đoa?n cứ điê?m trong tương quan lực lượng lúc na?y. Ngươ?i ta không thê? ti?m cách na?o hưfu hiệu hơn đê? đối phó với nhưfng chiến dịch tiến công ở vu?ng rư?ng núi. Nhưng tập đoa?n cứ điê?m Na? Sa?n đaf không ngăn được Việt Minh gia?i phóng Sâ?m Nưa ? Hội chứng Thượng La?o, trong đó có kinh đô Luông Phabăng, luôn luôn ám a?nh Nava. Nếu ca? miê?n Cực Bắc Đông Dương được gia?i phóng sef la? một nguy cơ lớn cho cuộc chiến tranh. Nó sef mang lại nhưfng a?nh hươ?ng chinh trị tai hại, vi? nước Pháp bất lực trong việt ba?o vệ các quốc gia liên kết. Xalăng cufng đaf nghif tới điê?u na?y, va? ti?m ra một lối thoát: đó la? di chuyê?n tập đoa?n cư? điê?m ở Na? Sa?n lên Điện Biên Phu?. Cánh đô?ng phi? nhiêu lớn nhất ở Tây Bắc, nă?m cách biên giới Việt - La?o 13 kilômét, chmh la? nơi có kha? năng chặn đứng con đươ?ng nhưfng đại đoa?n chu? lực Việt Minh tiến vê? kinh đô La?o. Xalăng đaf nói suy nghif cu?a mi?nh với Nava.
Cônhi, tư lệnh Bắc Bộ, nhiệt liệt tán đô?ng ý kiến na?y.
Cônhi nhấn mạnh: Na? Sa?n không có vị trí chiến lược, chi? la? một ?ovực thă?m nuốt các tiê?u đoa?n", co?n Điện Biên Phu? la? một căn cứ bộ binh - không quân (base aéroterrestre) lý tươ?ng, la? "chiếc chi?a khoá" cu?a Thượng La?o. Pho?ng nhi? cu?a Tô?ng chi? huy co?n bô? sung thêm nhưfng nhận định: ti?nh trạng phương tiện tiếp tế hiện thơ?i cu?a Việt Minh không cho phép quân đoa?n tác chiến hoạt động tại một vu?ng thượng du nghe?o quá xa căn cứ, va? sự có mặt một trung tâm đê? kháng ở Điện Biên Phu? cho phép quân đô?n trú d! ta?n kho?i xứ Thái bă?ng đươ?ng bộ trong hoa?n ca?nh câ?n thiết, điê?u ma? Na? Sa?n không thê? có... Nava lắng nghe một cách thận trọng.
Trong kế hoạch Nava đệ tri?nh Chính phu? Pháp, chiếm đóng Điện Biên Phu đaf được đê? cập tới như một gia?i pháp trong trươ?ng hợp pha?i ba?o vệ nước La?o. Đê? thực hiện, Nava yêu câ?u được cấp thêm ngươ?i va? phương tiện. Chính phu? Pháp không tra? lơ?i vê? điê?u na?y khi thông qua kế hoạch, chi? vi? ngân quyf Pháp, như lơ?i bộ trươ?ng Ta?i chính: "Không có một xu cho kế hoạch Nava". Nava yêu câ?u chính phu? pha?i có một văn ba?n vê? vấn đê? ba?o vệ nước La?o. Nava cufng nhiê?u lâ?n thúc giục chính phu? gư?i thêm quân tăng viện va? vuf khí, đặc biệt la? máy bay. Nhưng không có hô?i âm. Nga?y 22 tháng 10 năm 1953, nước pháp ký với Thu? tướng La?o Xuvana Phuma một hiệp ước khă?ng định quyê?n độc lập cu?a La?o trong Liên bang Đông Dương. Nava cho ră?ng mi?nh không thê? thoái thác nhiệm vụ ba?o vệ một quốc gia liên kết: Nhưng nga?y 13 tháng 11 năm 1953, Chính phu? Pháp trong cuộc họp Hội đô?ng Quốc pho?ng đaf quyết định chi? thị cho Nava: "hafy điê?u chi?nh kế hoạch với nhưfng phương'' tiện hiện có". Lâ?n đâ?u, Nava được chi? thị rof bă?ng giấy tơ? mục tiêu nước Pháp đang theo đuô?i tại Đông Dương la? "đưa địch thu? tới chôf nhận ra họ không có kha? năng gia?nh một tháng lơ?i vê? quân sự". Không hiê?u vi? lý do na?o Nava chi? nhận được chi? thị na?y va?o nga?y 4 tháng 12 năm 1953, khi đaf ném nhưfng lực lượng tinh nhuệ nhất cu?a quân viêfn chinh xuống Điện Biên Phu?, va? đaf ra quyết định "chấp nhận phiến đấu'' ở đây.
Trong hô?i ký cu?a mi?nh, Thu? tướng Pháp Lanien (Joseph Lanieo khang định la? Nava đaf nhận được chi? thị "trộng trươ?ng hợp câ?n thiết thi? bo? ''La?o" tư? hạ tuâ?n tháng 7, va? dâfn chứng điê?u đó đaf được ghi trong biên ba?n phiên họp Hội đô?ng Quốc pho?ng nga?y 24 tháng 7 năm 1953.
Na? va đaf lập tức pha?n bác: "trước khi đọc cuốn sách cu?a Lanien, ông ta không hê? biết có tô?n tại một biên ba?n như vậy" !
Theo một số nha? sư? học Pháp, cơ quan tham mưu Pháp đaf phát hiện tư? cuối tháng 10 năm 1953 nhưfng hoạt động chuâ?n bị cu?a ta nhắm va?o Lai Châu, va? đại đoa?n 316 trú quán ở phía nam Ho?a Bi?nh chuâ?n bị tiến lên xứ Thái tư? nga?y 15 tháng 10 năm 1953, sef có mặt ở Tuâ?n Giáo va?o khoa?ng tư? nga?y 7 đến nga?y 10 tháng 11 năm 1953. Họ muốn chứng minh có nhưfng lý do dâfn Nava tới cuộc ha?nh binh Ha?i ly. Đây chi? la? sự suy diêfn sau khi các biến cố đaf xa?y ra. Chúng không có cơ sơ? trong thực tiêfn. Va?o thơ?i gian na?y kế hoạch Đông Xuân 1953-1954 cu?a ta co?n chưa triê?n khai. Va? trước khi Nava cho quân nha?y đu? xuống Điện Biên Phu?, ta chưa có ý định đưa nhiê?u đại đoa?n lên Tây Bắc.
Thực ra, khi quyết định đưa quân chiếm Điện Biên Phu?, Nava chưa hê? biết gi? vê? nhưfng ý đô? quân sự cu?a ta trong Đông Xuân 1953-1954. Với nhưfng văn ba?n đaf được công bế, chúng ta biết nga?y 2 tháng 11 năm 1953, Nava đaf chi? thị cho Cônhi tư? nga?y 15 đến nga?y 20 tháng 11, chậm nhất la? nga?y 1 tháng 12, pha?i đánh chiếm Điện Biên Phu? đê? thiết lập một điê?m ngăn chặn ba?o vệ cho Thượng La?o. Đây chi? la? một ha?nh động dự pho?ng, nhă?m chc chơ? cho Lai Châu va? Thượng La?o kho?i bị uy hiếp, va? nắm lấy số lúa gạo đáng kê? trên cánh đô?ng Mươ?ng Thanh có thê? lọt va?o tay đối phương. Nó không hê? liên quan gi? tới nhưfng tin tức vê? một cuộc tiến công cu?a ta lên Tây Bắc.
Chính Nava đaf viết trong hô?i ký cu?a mi?nh: ''Hô?i 18 giơ? 15 phút nga?y 20 tháng 11 năm 1953 một bức điện mật cho biết đại đoa?n 316 ha?nh quân lên Tây Bạc uy hiếp mạnh Lai Châu. Tôi quyết định một ha?nh động chiếm Điện Biên Phu?... đê? ba?o vệ Luông Phnhăng nếu không va?i tuâ?n nưfa nơi đây sef rất nguy hiê?m". Điê?u đó chứng minh trước nga?y 20, Nava chưa biết gi? vê? cuộc ha?nh quân cu?a 316 lên Tây Bậc. Trong thực tế, tư? sau chiến dịch Tây Bắc cuối năm 1952, đại bộ phận cu?a 316 (hai trung đoa?n) chưa hê? rơ?i kho?i địa ba?n na?y. Va? điê?u Nava đaf viết cufng không hoa?n toa?n la? sự thật. Không pha?i mafi tới 18 giơ? 15 phút nga?y 20 tháng 11, khi được báo cáo 316 đang ha?nh quân lên Tây Bắc, Nava mới có quyết định đánh chiếm Điện Biên Phu? ! Như nói ở trên, Nava đaf có quyết định na?y tư? nga?y 2 tháng 1 1 . Cuộc ha?nh binh Ha?i ly chi? được thực hiện va?o nga?y 19 tháng 11 vi? có một số lý do.
Chu? trương cu?a Nava ngay tư? đâ?u đaf vấp pha?i sự pha?n ứng khá gay gạt cu?a cơ quan tham mưu Bậc Bộ dưới quyê?n Cônhi. Đại tá Baxtiani (Bastiani), tham mưa trươ?ng lực lượng trên bộ Bắc Việt Nam, kịch liệt pha?n đôi chiếm đóng Điện Biên Phu?. ông ta cho ră?ng: "Ở đất nước na?y, không thê? ngăn chặn một hướng đi. Đó la? một khái niệm châu âu không có giá trị gi? ở đây. Ngươ?i Việt đi kháp nơi. Ta thấy rof điê?u đó ở đô?ng bă?ng". Tướng đơ? xô (Dechaux), tư lệnh không quân Bắc Bộ, đặc biệt lưu ý nhưfng khó khăn vê? ba?o đa?m tiếp tế cho Điện Biên Phu?, vi? thơ?i tiết thất thươ?ng ở Tây Bắc Việt Nam trong mu?a đông. Va? chính Cônhi, ngươ?i đaf đánh giá Điện Biên Phu? la? chiếc chi?a khóa ba?o vệ Thượng La?o, sef hôf trợ cho Lai Châu khi bị tiến công, lúc na?y cufng pha?n đối đánh chiếm Điện Biên Phu?. Sự thay đô?i cu?a Cônhi la? điê?u dêf hiê?u. Cônhi lo chiến dịch đánh chiếm ba ti?nh tự do ở Liên khu 5 cu?a tô?ng chi? huy sef lấy đi ở đô?ng bă?ng nhiê?u tiê?u đoa?n, không muốn mất thêm một số tiê?u đoa?n nưfa va?o Điện Biên Phu?, trong khi bốn đại đoa?n chu? lực cu?a đối phương vâfn thưa rơ?i nhưfng cư?a ngof chung quanh đô?ng bă?ng.

Ngà?y 17 thàng 11 nfm 1953, Nava tư? Sà?i Gò?n ra Hà? NẶi cù?ng với Màc Gif́ckĂ (Marc Jacket), BT trươ?ng chìu tràch nhiẶm vĂ? 'iĂ?u hà?nh chiẮn tranh, và? MĂ rìt 'ơ? gifng (Mauricc De)ean), Cao ù?y, 'Ă? quyẮt 'ình lĂ?n cuẮi vĂ? cuẶc hà?nh binh Castor 'ành chiẮm ĐiẶn BiĂn Phù?. Càc tướng trực tiẮp thi hà?nh nhiẶm vù: GiĂ?n, 'ơ? xĂ, Màt xĂng (Masson) vĂfn tiẮp tùc nĂu nhưfng lỳ do vĂ? chiẮn thuẶt, kỳf thuẶt phà?n 't)i cuẶc hà?nh binh. RiĂng CĂnhi, trước 'ò 'àf trì?nh riĂng với Nava mẶt tẶp nhưfng phiẮu phà?n 'Ắi cù?a cơ quan tham mưu dưới quyĂ?n mì?nh, giưf im lf̣ng. CuẮi cù?ng, Nava vĂfn già?nh quyĂ?n quyẮt 'ình.
Trong càc ngà?y 20, 21, 22 thàng 11 nfm 1953, sàu tiĂ?u 'oà?n dù? 'ược nèm xuẮng ĐiẶn BiĂn Phù?.
CuẶc hà?nh binh mà? bẶ tham mưu cù?a CĂnhi lo lĂng 'àf khĂng gf̣p trơ? ngài lớn, mf̣c dù? cuẶc 'ò sùng với nhưfng 'ơn vì cù?a trung 'oà?n 148 'ang luyẶn tẶp trĂn cành 'Ă?ng Mươ?ng Thanh 'àf diĂfn ra suẮt mẶt ngà?y, là?m quĂn dù? chẮt và? bì thương trĂn mẶt trfm ngươ?i.
Ngà?y 26 thàng 11, CĂnhi cĂng bẮ ỳ 'ình "tiẮn hà?nh chiẮn 'Ắu phò?ng ngự chẮng lài kè? thù? trong khu tam giàc ĐiẶn BiĂn Phù? - Lai ChĂu - TuĂ?n Giào, trung tĂm 'Ă? khàng sèf là? ĐiẶn BiĂn Phù?''. Với nhưfng kinh nghiẶm thực tẮ trĂn chiẮn trươ?ng, CĂnhi 'àf cò lỳ khi sớm nghìf tới mẶt trẶn 'ành phò?ng ngự sèf diĂfn ra Y TĂy Bf́c.
CuẶc hà?nh binh Hà?i ly khĂng giùp cho Lai ChĂu 'ứng vưfng, cùfng khĂng cứu vàfn 'ược sẮ phẶn binh 'oà?n biẶt kìch khĂng vẶn hĂfn hợp. Binh lình Phàp 'àf quen với nhưfng cĂng viẶc phà?i là?m khi 'ứng chĂn trĂn mẶt vù?ng 'Ắt thù? 'ìch. SĂn bay Mươ?ng Thanh 'ược lẶp thĂm nhưfng tẮm ghi sf́t cho mày bay vẶn tà?i hàng nf̣ng hà cành. Nhưfng trung tĂm 'Ă? khàng nẮi nhau mòc lĂn. MẶt tẶp 'oà?n cứ 'iĂ?m mới 'àf nhanh chòng hì?nh thà?nh.
Nhưng hai 'ài 'oà?n chù? lực cù?a ta cùfng nhanh chòng xuẮt hiẶn chung quanh ĐiẶn BiĂn Phù?.
Ngà?y 3 thàng 12 nfm 1953, Nava tuyĂn bẮ chẮp nhẶn chiẮn 'Ắu Y ĐiẶn BiĂn Phù?.
Ngà?y 5 thàng 12, CĂnhi quyẮt 'ình lực lượng Y ĐiẶn BiĂn Phù? và? Y Lai ChĂu rùt vĂ? sèf 'ược thẮng nhẮt thà?nh "Binh 'oà?n tàc chiẮn Y TĂy Bf́c" (G.O.N.O.)I dưới mẶt sự chì? huy chung.
GiĂ?n, chì? huy cuẶc hà?nh binh Hà?i ly vẮn là? mẶt sìf quan dù?, thẮy mì?nh khĂng thìch hợp với nhiẶm vù, 'Ă? nghì 'ược thay thẮ.
Ngà?y 7 thàng 12, Đơ? Càtxtơri 'ược CĂnhi và? Nava chì? 'ình chì? huy tẶp 'oà?n cứ 'iĂ?m, chuĂ?n bì 'ương 'Ă?u với mẶt cuẶc tiẮn cĂng.
Ngà?y 10 thàng 12 nfm 1953, lực lượng 'ìch Y ĐiẶn BiĂn Phù? 'àf là? 10 tiĂ?u 'oà?n, Ngà?y 12 thàng 12, Nava bf́t 'Ă?u nghìf sèf cĂ mẶt cuẶc chiẮn Y ĐiẶn BiĂn Phù?, quyẮt 'ình phà?i 'ưa chiẮn xa lĂn 'Ăy, cùfng như bẮ trì nhưfng phi 'Ặi mày bay chiẮn 'Ắu ngay trĂn sĂn bay Mươ?ng Thanh, và? sĂn bay XiĂ?ng Khoà?ng chì? càch ĐiẶn BiĂn Phù? 200 km. TẶp 'oà?n cứ 'iĂ?m sèf phà?i cò càc loài phào hàng nf̣ng 105 và? 155 ly.
Nava ra lẶnh cho Crevơcơ tư lẶnh lực lượng Y Là?o, phà?i cà?n quèt dòc sĂng NẶm Hu, mơ? mẶt 'ươ?ng hà?nh lang nĂ?.i liĂ?n LuĂng Phabfng với ĐiẶn BiĂn Phù? ĐĂy cùfng chình là? con 'ươ?ng rùt lui khi cĂ?n. .
Ngà?y 15 thàng 12, lực lượng 'ìch Y ĐiẶn BiĂn Phù? tiẮp tùc tfng lĂn 11 tiĂ?u 'oà?n.
Ngà?y 24 thàng 12, Nava tới ĐiẶn BiĂn Phù? dự . lĂf Giàng sinh với quĂn 'Ă?n trù. . Hai chiẮc xe tfng Chaffec 'Ă?u tiĂn vư?a -'ược lf́p xong, và? 'ưa và?o sư? dùng. BĂn kia biĂn giới ViẶt - Là?o, nhưfng tiĂ?u 'oà?n cù?a Crevơcơ cùfng tới SẮp Nào. Nava lf̣p lài với càt sìf quan nhưfng lơ?i Ăng ta vư?a 'fng tà?i trĂn bào Caravelle: "Tì?nh hì?nh 'ìa hì?nh, nhưfng 'f̣c 'iĂ?m vĂ? khì hẶu cù?a khu lò?ng chà?o ĐiẶn BiĂn Phù? là?m cho nò trơ? thà?nh mẶt vì trì dĂf phò?ng ngự, mẶt trong nhưfng sĂn bay tẮt nhẮt ĐĂng Nam à, mẶt 'Ă?u cĂ?u hà?ng khĂng tuyẶt hà?o. TrẶn 'ành cò thĂ? 'ược chùng ta chẮp nhẶn tài 'Ăy trong nhưfng 'iĂ?u kiẶn hẮt sức thuẶn lợi". Sau khi vàch ra nhưfng khò khfn cù?a 'Ắi phương vĂ? di chuyĂ?n lực lượng, tiẮp tẮ bf?ng chĂn chẶm chàp trĂn nhưfng khoà?ng càch quà dà?i, khĂng cò 'ươ?ng giao thĂng... Nava khf?ng 'ình: "MẶt chiẮn dìch khơ?i 'Ă?u trong nhưfng 'iĂ?u kiẶn như vẶy chì? cò thĂ? chuyĂ?n sang hướng cò lợi cho chùng ta..., khà? nfng tẶp trung nhanh chòng trĂn nhưfng 'iĂ?m bì uy hiẮp, ưa thẮ vĂ? lực lượng so với kè? thù?, sự gòp phĂ?n cù?a biẶt kìch (maquis), khĂng quĂn, nhẮt là? nhưfng 'ơn vì nhà?y dù?, (...) chf́c chf́n mang lài cho chùng ta thf́ng lợi... Nhưfng 'iĂ?u kiẶn chiẮn thf́ng 'àf hẶi 'ù?. TĂi tin chf́c nhưfng 'iĂ?u kiẶn chình trì cùfng sf́p tới".
Vì? sao Nava 'àf quyẮt 'ình 'ành chiẮm ĐiẶn BiĂn Phù? ? Và? chẮp nhẶn trẶn 'ành Y TĂy BẶc, phà?i chfng Nava 'àf 'i ngược lài chù? 'ình cù?a mì?nh là? duy trì? thẮ phò?ng ngự chiẮn lược trĂn miĂ?n BẶc mù?a khĂ 1953-1954?
CĂu trà? lơ?i cò thĂ? như sau.
Tư? khi nhẶm chức, Nava cẮ trành vẶt xe 'Ă? cù?a nhiĂ?u ngươ?i tiĂ?n nhiẶm thù 'Ặng chày theo mĂfi hoàt 'Ặng cù?a 'Ắi phương. Nava 'àf thực hiẶn mùc tiĂu sẮ 1 cù?a mì?nh là? mang lài tình chiẮn 'Ắu và? tình cơ 'Ặng cho quĂn viĂfn chinh. Nhưfng cuẶc hà?nh binh nẮi tiẮp 'Ă?u nhf?m phà kẮ hoàch mẶt cuẶc tiẮn cĂng mà? Nava cho rf?ng 'ang hướng và?o 'Ă?ng bf?ng Bf́c BT hof̣c Thượng Là?o. Nước "xuẮt xe" vĂ? phìa tĂy - nam Ninh Bì?nh khĂng mang lài kẮt quà? mong muẮn.
Nava 'àf thẮy ròf vì trì chiẮn lược cù?a ĐiẶn BiĂn Phù? Y miĂ?n bf́c ĐĂng Dương. ChiẮn dìch SĂ?m Nưa 'Ă?u nfm 1953 bào hiẶu kinh 'Ă nhà? vua Là?o 'ứng trước sự 'c dòa. Nhưng Y thơ?i 'iĂ?m Nava tung quĂn xuẮng ĐiẶn BiĂn Phù? chưa cò dẮu hiẶu mẶt cuẶc tiẮn cĂng trực tiẮp nhà?m và?o LuĂng Phabfng: Và? nẮu sự 'e dòa 'ò xuẮt hiẶn, Nava vĂfn cò càch 'Ă? ngfn chf̣n như ta 'àf thẮy thàng 2 nfm 1954, khi 308 xuẮt hiẶn tài Thượng Là?o. Lỳ do bà?o vẶ nước Là?o 'ược Nava nhẮn mành sau khi ĐiẶn BiĂn Phù? thẮt thù?, chì? là? càch là?m nhè tràch nhiẶm.