Điện Biên Phủ - Điểm hẹn lịch sử (Hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp)

Đại đội trươ?ng Tạ Quốc Luật lập tức dâfn đại đội 360 luô?n dưới la?n đạn cu?a nhưng khâ?u trọng liên bốn no?ng, băng qua câ?u Mươ?ng Thanh. Nhận thấy quân địch hâ?u như không chống cự, Tạ Quốc Luật cho bộ đội rơ?i giao thông ha?o đâ?y âp quân địch, nha?y lên mặt đất, du?ng một lmh ngụy dâfn theo đươ?ng tât tiến thật nhanh tới sơ? chi? huy cu?a Đờ Cát.
Các đa?i quan sát báo cáo vê? : Quân ta tư? ba phía đang đánh va?o khu trung tâm, 312 tư? phía đông tiến qua câ?u Mươ?ng Thanh, 308 tư? phía tây mơ? đưư?ng qua sân bay, va? tư? phía tây nam mơ? đươ?ng. va?o Lili, hướng vêf sơ? chi? huy cu?a Đờ Cát. Quân địch chi? chống cự le? te?.
Nhiê?u toán địch ra ha?ng. Nhưfng đốm cơ? trắng xuất hiện ở Mươ?ng Thanh môfi lúc một nhiêfu. Anh Thái luôn luôn nhắc các đơn vị: "Bao vây chặt, không đê? một tên na?o chạy thoát". .
5 giơ? 30 chiê?u, 312 báo cáo lên: "Toa?n bộ quân địch tại khu. trung tâm đaf đâ?u ha?ng. Đaf bắt được tướng Đờ Cát"
Ca? khu rư?ng cơ quan chi? huy mặt trận, tư? xưa đến nay rất nghiêm mật, bôfng sôi lên trong nhưfng tiếng â?m â?m như biê?n động. Cán bộ, chiến sif ho? reo, khua chân múa tay, ôm nhau nha?y nhót, biê?u lộ sự vui mư?ng như nhưfng em nho?. Có nơ?i chi? hét. Có ngươ?i môfm há to.
Có ngươ?i mặt tái ngắt.
Sự vui mư?ng chưa đến với tôi. Có chắ?c chắn la? đaf bắt được tướng giặc không! ở Hồfng Cúm, vâfn co?n một nga?n rươfi quân địch.
Tư? Mươ?ng Thanh, các đơn vị báo cáo lên: Binh lính địch luf lượt kéo ra ha?ng. Có tên vư?a đi vư?a hát. Các chiến sif ta cufng ra kho?i công sự, nha?y múa trên giao thông ha?o. Nhiê?u anh em bắn súng chi? thiên va? pháo hiệu xanh, đo? đê? mư?ng thắng trận.
Bộ chi? huy chiến dịch ra lệnh cho các đơn vị: "Cuộc chiến đấu chưa chấm dứt. Tất ca? pha?i ở vị trí chiến đấu.
Không được đê? một tên địch na?o chạy thoát. Lập tức du?ng hệ thống loa địch vận kêu gọi va? hướng dâfn địch ra ha?ng. Khâ?u hiệu như sau: "Hafy ra ha?ng! Các anh sef được đối đafi tư? tế. Câ?m cơ? trắng, đi ra pha?i có trật tự.
Cấm không được phá hoại vuf khí, đạn dược. Ai co?n mang súng, pha?i chúc đâ?u súng xuống đất".
Ngay sau đó, tôi ho?i anh Lê Trọng Tấn:
- Có đúng la? đaf bắt được De Castries không!
- Báo cáo anh, anh em báo cáo lên la? đaf bâ?t được.
- Căn cứ va?o đâu ma? biết nó la? De Catries ?
Anh Tấn im lặng.
- Câ?n bắt cho được Đờ Cát. Không được đê? địch đánh tráo tên chi? huy. Pha?i đối chiếu nhân dạng với căn cước, kiê?m tra cấp hiệu, phu? hiệu. Các đô?ng chí chịu hoa?n toa?n trách nhiệm vê? việc na?y. Các đô?ng chí có a?nh cu?a De Castries chưa!
Đơn vị tra? lơ?i không có. Một cán bộ cu?a mặt trận du?ng xe Jeep xuống đơn vị mang theo tấm a?nh cu?a Đờ Cát. Anh Lê Chươ?ng va? anh Nam Long báo cáo ở Hô?ng Cúm, địch có triệu chứng định đánh ra đê? tháo chạy sang La?o. Bộ chi? huy chiến dịch lệnh cho 308 đưa một đơn vị nhanh chóng tăng cươ?ng cho Hô?ng Cúm, phối hợp cu?ng 304 truy kích tiêu diệt quân địch, không đê? một tên na?o chạy thoát.
Chung quanh vâfn â?m â?m. Không sao hạn chế được sự ô?n a?o, niê?m vui cu?a mọi ngươ?i. Các đô?ng chí vệ binh hạ nhưfng cánh cư?a liếp xuống cho sơ? chi? huy yên tifnh hơn.
Lệnh cho 312 pha?i báo cáo nhanh vê? việc bắt Đờ Cát được nhắc lại. Môfi phút chơ? đợi lúc na?y rất da?i.
Lát sau, anh Lê Trọng Tấn gọi dây nói báo cáo, đúng la? đaf bắt được Đờ Cát cu?ng toa?n bộ bộ chi? huy tập đoa?n cứ điê?m. Đờ Cát vâfn mang cấp hiệu, ta đaf kiê?m tra kyf giấy tơ? va? chưf ký cu?a y.
Tôi ho?i lại:
- Đô?ng chí đaf thực mắt nhi?n thấy Đờ Cát chưa!
Anh Tấn vui ve? đáp:
- Báo cáo anh, De Castries cu?ng với ca? bộ chi? hu Pháp ở Điện Biên Phu? đang đứng trước mặt tôi. Hắn vâfn co?n ca? "can" va? muf đo?.
Tôi viết ngay điện báo cáo với Trung ương va? Chính phu? tin quân ta ở Điện Biên Phu? đaf toa?n thắng.
Bây giơ? pha?i có ngay một ba?n thông cáo đặc biệt đê? đa?i Tiếng nói Việt Nam kịp truyê?n đi trong đêm nay.
Tin địch ở Mươ?ng Thanh đâ?u ha?ng được truyê?n cho các đơn vị bộ đội va? dân công ở phía sau qua đươ?ng dây điện thoại.
Lại có ngay một chuyện mới: Gia?i quyết cái ăn cho một vạn tu? binh, cứu chưfa cho thương binh địch tại dây như thế na?o! Anh Lê Liêm nhắc đi nhắc lại các đơn vị:
"Các đô?ng chí nhớ ba?o đa?m chính sách ! Pha?i tô? chức cho tu? binh ăn cơm chiê?u nay". Nhưng ngươ?i nhẹ nha?ng nhất la? anh Đặng Kim Giang va? các đô?ng chí phụ trách hậu câ?n. Không co?n pha?i lo chuâ?n bị gạo, đạn cho bộ đội qua ca? mu?a mưa.
Với tôi trận đánh chưa kết thúc. Quân địch ở Hô?ng Cúm lúc na?y do Ha? Nội trực tiếp chi? huy. Nếu chúng chạy thoát một số sang Thượng La?o thi? chiến thang cu?a ta sef không trọn vẹn. Tôi gọi điện thoại trực tiếp cho Nam Long, ra lệnh quyết không đê? một tên địch na?o chạy thoát. Tại đây chi? có trung đoa?n 57. Nam Long nói:
?oThưa anh, sef không có một tên na?o chạy thoát. Chúng tôi đaf chốt chặt đươ?ng sang La?o".
Tại Hô?ng Cúm tư? 5 giơ? chiê?u ta đaf phát hiện địch ném vuf khí xuống sông Nám Rốm va? có nhiê?u đám cháy trong cứ điê?m. Chính u?y Lê Chươ?ng nói với tham mưa trươ?ng: "Ta lệnh cho chúng đâ?u lla?ng. Nếu ngoan cố sef bị tiêu diệt".
Lệnh được truyê?n xuống các đơn vị. Tiếng loa cu?a ta vang vang: "Mường Thanh đaf đâ?u ha?ng! Đờ Cát đaf bị bắt ! Hô?ng Cúm ha?ng nhanh thi? sef không bị tiêu diệt !".
Địch vâfn im lặng. Ta du?ng vô tuyến điện gọi :
- Isabelle ! Lalande ! Các anh hafy đâ?u ha?ng ngay, nếu không sef bị tiêu diệt!
- Chúng tôi să?n sa?ng hạ vuf khí. Nhưng đê? nghị các ông cho mượn đươ?ng sang La?o.
Chính u?y Lê Chươ?ng hạ lệnh cho pháo bắn. Hô?ng Cúm chi?m trong khói lư?a. Quân địch không chống cự. Bộ đội được lệnh tiến va?o trong cứ điê?m. Nhưng chi? co?n lại nhưfng tên bị thương. Có lef na?o quân địch đaf chạy thoát ! Vo?ng vây cu?a ta vâfn siết chặt chung quanh.
Trung đoa?n trươ?ng 57 hạ lệnh cho bộ đội đốt đuốc truy ti?m quân địch. Đuốc sáng hô?ng ca? một vu?ng trơ?i. Du kích va? đô?ng ba?o nhưfng ba?n xung quanh Hô?ng Cúm cufng chu? động phối hợp, dâfn đươ?ng cho bộ đội đuô?i bắt Tây. Nhưng quân địch không ở đâu xa. Pháo ta bắn mạnh, các công sự trong các cứ điê?m đê?u đô? sụp, Lalăng đaf ra lệnh cho tất ca? binh lính chạy ra chung quanh cứ điê?m đê? tránh pháo.
Được quyenlinh66 sửa chữa / chuyển vào 12:27 ngày 27/02/2005

24 giơ?, anh Lê Chươ?ng gọi điện thoại báo cáo đaf bắt được toa?n bộ quân địch ở Hô?ng Cúm, trong đó có ca? Lalăng, chi? huy phó cu?a tập đoa?n cứ điê?m, đặc trách phân khu Hô?ng Cúm.
Sau 55 nga?y đêm chiến đấu ác liệt, chiến dịch lịch sư? đaf thu được toa?n thắng. Tôi nga? mi?nh trên chiếc đệm co? tranh thao thức mafi không sao ngu? được. Giơ? na?y, Bác va? Trung ương đaf được tin. Nga?y mai, chắc bộ đội sef nhận được thư khen cu?a Bác. Anh Phạm Văn Đô?ng đaf có mặt ở Giơnevơ, sef có một tư thế mới đê? bước va?o hội nghị. Các đô?ng chí cu?a ta va? các đô?ng chí Liên Xô, Trung Quốc đê?u mong đợi tin na?y ha?ng giơ?... Lá cơ? Tổ quốc được nhân dân ta nêu cao trên chiến trươ?ng lịeh sư?: Quân đội ta lớn lên nhanh quá. Kế hoạeh Nava coi như đaf tha?nh mây khói.
Cục diện sef đô?i mới. Điện Biên Phu? xong rô?i, nay mai sef tiếp tục đánh ở đâu! Niê?m vui la?m tôi mất gâ?n trọn giấc ngu? đêm hôm đó. .
Hôm sau, cơ quan hậu câ?n tô? chức một bưfa ăn mư?ng chiến thắng, một bưfa "tiệc" bánh cuốn. Đô?ng chí Vi Quốc Thanh, đô?ng chí Mai Gia Sinh cu?ng dự liên hoan với Bộ chl huy chiến dịch.
Bốn năm sau đó, đô?ng chí Vi Quốc Thanh tư? Qua?ng Tây sang thăm Ha? Nội. Đô?ng chí tặng tôi một bức ma?nh trúc có con chim ưng va? do?ng chưf "Đông phong nghênh kha?i hoa?n" (Gió đông đón kha?i hoa?n). Đô?ng chí nói:
"Nhưfng năm ở Việt Nam la? thơ?i ky? hoa?ng kim trong cuộc đơ?i hoạt động cách mạng cu?a tôi". Va? đô?ng chí kê? lại: ,,Trong chiến dịch Điện Biên Phu?, Bâc Kinh điện ho?i tôi: Trận Điện Biên Phu? la? vận động chiến hay trận địa chiến!".
NGA?Y hôm sau, 8 tháng 5 năm 1954, chúng tôi nhận được thư cu?a Bác.
Bác viết:
"Quân ta đaf gia?i phóng Điê?n Biên Phu?, Bác va? Chính phu? thân ái gư?i lơ?i ngợi khen cán bộ, chiến sif, dân công, thanh niên xung phong va? đô?ng ba?o dia phương đaf la?m tro?n nhiệm vụ một cách ve? vang.
Thắng lợi tuy lớn nhưng mới la? bắt dâ?u. Chúng ta không nên vi? thắng ma? kiêu, không nên chu? quan khinh địch. Chúng ta kiên quyết kháng chiến đê? tranh độc lập, thống nhất, dân chu?, ho?a bi?nh. Bất ky? đấu tranh vê? quân sự hay ngoại giao cufng đê?u pha?i trươ?ng ky? gian khô? mới đi đến thắng lợi hoa?n toa?n... "
Hai nga?y sau khi cuộc chiến đấu kết thúc, tôi tư? Mươ?ng Phăng tới thăm chiến trươ?ng Điện Biên Phu?.
Trạm tu? binh ở ra?i rác hai bên đươ?ng. Binh lính địch vóc dáng to lớn tắm giặt ở suối dưới sự canh gác cu?a nhưfng chiến sif rất tre?, bé nho?, ve? mặt la?nh hiê?n. Tư? một khu rư?ng vă?ng ra tiếng phong câ?m rộn ra?ng, ho?a với tiếng hát cu?a nhưfng tu? binh Pháp. Các đô?ng chí công tác địch vận đaf báo co, binh lính địch to? ve? vui thích khi ra ha?ng: Họ đê?u muốn sớm chấm dứt cuộc chiến đấu tuyệt vọng, không mang lại lợi lộc gi? cho mi?nh, đê? thoát kho?i cái địa ngục trâ?n gian do Nava đaf tạo nên.
Dọc đươ?ng, tôi dư?ng xe, va?o thăm một vị trí pháo.
Điê?u kiện chiến đấu, ăn ở cu?a các đô?ng chí pháo binh khá tươm tất. Bom đạn địch suốt thơ?i gian qua không la? suy suyê?n nhưfng căn hâ?m na?y. Địch đaf pha?i điên đâ? vi? sự an toa?n tuyệt đối cu?a nhưfng trận dịa pháo ta.
Anh em bộ binh hay gọi đu?a hâ?m cu?a pháo binh la? "Hâ?m chưf Thọ !".
Ta đaf báo cho địch biết, thương binh cu?a tập đoa?n cứ điê?m tập trung ở Mươ?ng Thanh, nên mấy nga?y nay máy bay địch không hoạt động tại khu vực na?y.
Xe dư?ng trước vị trí cư?a ngof: Him Lam. Nhiê?u hố đại bác lôf chôf trên khâp mặt ruộng chung quanh đô?n. Xem trận địa xuất phát xung phong cu?a bộ đội, tôi nhận thấy các chiến ha?o hâ?u hết đê?u nông không đạt tiêu chuâ?n quy định. Cụm cứ điê?m Him Lam với ba qua? đô?i đo? lo?m đứng chụm va?o nhau ngay bên pha?i đươ?ng 41. Tôi tre?o lên đô?i, đi trên con đươ?ng nă?m giưfa rư?ng dây thép gai bát ngát, xem xét vị trí. Địch đaf chọn được một địa thế rất lợi cho việc pho?ng ngự. Tiêu diệt được cứ điê?m Him Lam, bộ đội ta đaf trươ?ng tha?nh rất nhiê?u.
Đô?ng chí cán bộ chi? huy chiến đấu ở đây, đưa tôi va?o xem một ụ súng, trong đó địch đaf đặt một khâ?u liên thanh có kính ngắm sư? dụng tia hô?ng ngoại đê? phát hiện bộ đội ta ban đêm. Tôi nhi?n qua lôf châu mai, thấy ho?a điê?m na?y khá nguy hiê?m vi? nó kiê?m soát một khu vực rất rộng. Tôi ho?i đô?ng chí cán bộ:
- Các đô?ng chí có gặp khó khăn nhiê?u vi? ụ súng na?y không!
Đô?ng chí đó tươi cươ?i đáp:
Báo cáo anh... ít thôi.
- Vi? sao!
- Sau trận đánh, chúng tôi ho?i tên bắn súng máy ở đây, nó nói: khi bộ đội ta bắt đâ?u bắn, nó ngô?i thụp ngay xuơng, nên không nhi?n thấy bộ đội ta tiến va?o đô?n.
Đi kho?i Him Lam, trước ma?t tôi, đột ngột hiện ra một cánh đô?ng. Mươ?ng Thanh đây rô?i ! Cánh đô?ng rộng hơn nhiê?u so với khi tôi đứng ngâm nó tư? đi?nh núi Mươ?ng Phăng. Nó chạy da?i tít tắp đến chân dafy núi phía nam.
Cơn mưa thép đaf tạnh. Cánh đô?ng phă?ng lặng trang điê?m nhưfng chiếc du? ma?u sắc rất tươi, như nơ? đâ?y hoa.
Xa xa, trên đi?nh núi ở biên giới Việt - La?o nhưfng đám mây trắng nhẹ êm đê?m kéo nhau đi. Ca?m giác đâ?u tiên cu?a tôi, quang ca?nh sao thật thanh bi?nh !
Đi thêm một quafng, bôfng nghe tiếng mi?n nô?.
Ca? chiến trươ?ng rộng lớn đaf ba?y ra phía trước .
Tôi đaf có mặt ở thị trấn Đông Khê, thị xaf Cao Bă?ng, thị xaf Lạng Sơn, thị xaf Ho?a Bi?nh sau khi gia?i phóng, nhưng chưa bao giơ? nhi?n thấy chiến trươ?ng với nhưfng nét khốc liệt va? hu?ng vif như ở đây.
Bên trái la? dafy đô?i phía đông, tha?nh lufy cu?a tập đoa?n cứ điê?m, không co?n ngọn co?, giống như nhưfng tô? mối khô?ng lô?, lôf chôf nhưfng ụ súng, hố bom, hố đại bác. Bên pha?i đươ?ng 41, tư? chân nhưfng qua? đô?i ra đến bơ? sông Nậm Rốm, nă?m trên một cánh đô?ng hẹp, la? nhưfng vị trí địch da?y đặc. Chôf na?o cufng chi? thấy chiến ha?o, ụ súng, va? dây thép gai. Đất bị xới lộn khắp nơi, như bị nung đo?, tư?ng tấc đê?u như thấm máu quân thu? va? ca? nôfi kinh hoa?ng cu?a chúng. Ra?i rác co?n nhưfng xác chết chưa kịp chôn đen đặc ruô?i, nhưfng bafi rác bốc hơi kinh khu?ng.
Trước khi va?o Đông Xuân 1953-1954 ca? địch va? ta đê?u chưa nghif tới một không gian va? thơ?i gian cho trận quyết chiến chiến lược. Đáy chmh la? điê?m hẹn lịeh sư?, chung cục định mệnh cu?a cuộc chiến tranh xâm lược sớm muộn rô?i pha?i diêfn ra ở một nơi na?o đó trên đất nước ta. Điện Biên Phu? la? sự nối tiếp cu?a Bạch Đă?ng, Đống Đa trong thơ?i đại mới. .
Ngay đâ?u đươ?ng tôi đi va?o, hai bên đươ?ng 41, la? đô?i E va? đô?i D, nơi đô?ng chí Quang Trung đaf nhận chi? thị pha?i biến ngay hai cao điê?m na?y tha?nh trận địa kiên cố cu?a ta, đưa sơn pháo lên đây uy hiếp quân địch ở Mươ?ng Thanh.
Tôi nhi?n lên đi?nh đô?i C1 đo? trụi, thư? ti?m cái "Cột Cơ?" nơi trung đoa?n 98 cu?a Vuf Lăng, đaf gia?nh giật suốt một tháng ro?ng với nhưfng đơn vị quân du? trong nhưfng trận đánh sinh tư?, hâ?u như nga?y na?o cu?ng được nhắc tới trong báo cáo chiến sự. Không co?n thấ́y chút dấu vết nào.

Đaf đến chiếc câ?u sắt bâ?c ngang sông Nậm Rốm, nối liê?n khu đông với trung tâm Mươ?ng Thanh. Chiếc câ?u mới xuất hiện sau nga?y quân địch nha?y du?. Đây la? một sa?n phâ?m cu?a Myf ma? bộ đội ta sef gặp nhiê?u trong nhưfng năm chiến tranh sau na?y. Dưới chân câ?u, do?ng sông Nậm Rốm đục ngâ?u, cây cối đô? ngô?n ngang, va? phu? đâ?y dây thép gai. Đâ?u câ?u, nhưfng chiếc lô cốt há miệng châu mai đen ngo?m. Địch đaf cố gắng ba?o vệ cái câ?u na?y cho tới buô?i chiê?u, cáeh đây hai hôm, các chiến sif ta nhanh chóng băng qua, va? sau đó, bộ chi? huy tập đoa?n cứ điê?m cu?ng với quân lính tư? khu trung tâm luf lượt kéo ra, qua đây với nhưfng lá cơ? trắng.
Một anh dân công co?n tre?, đứng đợi bên kia câ?u. Anh chi?a tay ra va? nói:
Đê? nghị anh, cho em bắt tay một cái !
Tôi vui ve? siết tay anh, va? biết anh quê ở Thanh Hóa, một ti?nh đaf cung cấp nhiê?u nhất vê? ngươ?i, cufng như lương thực phục vụ chiến dịch. Tôi ref va?o nói chuyện với một số ba? con dân công, có ca? đô?ng ba?o miê?n xuôi va? đô?ng ba?o ở địa phương, đang ngô?i bên đươ?ng. Trước chiến thắng ve? vang cu?a dân tộc, môfi ngươ?i có góp phâ?n cu?a mi?nh, đê?u ca?m thấy tự ha?o. Riêng trong chiến dịch na?y, nếu thiếu tấm lo?ng thương yêu rộng lớn cu?a nhân dân, chă?ng qua?n gian lao, không sợ hiê?m nghe?o, chăm lo tư?ng viên đạn, hạt gạo, thi? bộ đội ở nơi tiê?n tuyến xa xôi na?y không thê? na?o chiến thắng quân giặc. Nhiê?u ngươ?i chạy tới biến cuộc gặp tha?nh một ?omít tinh" nho?.
Đứng giưfa Mươ?ng Thanh, trên la? trơ?i, dưới la? hâ?m hố, dây thép gai va? súng đạn, xe cộ ngô?n ngang, một chiếc máy bay cắm đâ?u xuống đất không xa sơ? chi? huy cu?a Đờ Cát.
Chung quanh bát ngát một ma?u đất đo?. Điện Biên Phu? không pha?i la? một hiện tượng ngươ?i ta thươ?ng gặp trong chiến tranh. Ký gia? Rôbe Ghilanh đaf viết: "Ngay ca? trong đại chiến thứ hai vưa qua, quân đội Pháp cufng chưa bao giơ? dựng lefn một hệ thống pho?ng ngự daf chiến lớn mạnh như ở Điện Biên Phư?''.
Nhi?n các vị trí địch, thấy rof cái mạnh cu?a con nhím Điện Biên Phu?, va? thấy vi? sao địch đaf chống giưf được ở đây 55 nga?y đêm. Nhưng cufng chính lúc na?y, ca?ng thấy rof một nhược điê?m rất lớn cu?a tập đoa?n cứ điê?m: trong khi ke? địch tự vây kín tư?ng đại đội bă?ng nhưfng bafi dây thép gai va? mi?n đê? vô hiệu hóa nhưfng cuộc tiến công cu?a ta, thi? chúng cufng tự giam giưf, tự cô lập mi?nh trong nhưfng chiếc cufi sắt, la?m mất đi sức mạnh cu?a trên 16.000 quân cơ động tinh nhuệ. Trước đây Nava cufng như nhiê?u nha? quân sự phương Tây đaf không nhận thấy điê?u đó. Nhưfng nga?y đâ?u kháng chiến, với dăm ba nga?n quân, địch nghênh ngang lu?ng sục khắp đươ?ng ngang lối tắt cu?a Việt Bắc, ti?m cơ quan đâ?u nafo va? bộ đội chu? lực cu?a ta. Chi? tám năm qua, nga?y nay, 17 tiê?u đoa?n quân địch được trang bị mạnh dươ?ng kia, đaf pha?i co cụm lại một chôf, dựa va?o nhau trong một thế chi? nhă?m đối phó với cuộc tiến công cu?a ta. Rõ ra?ng la? ti?nh hi?nh đaf đô?i thay nhiê?u.
Đô?ng chí Cao Văn Khánh, tư lệnh phó đại đoa?n 308, ngươ?i phụ trách tiếp qua?n Mươ?ng Thanh, đưa tôi va?o xem sơ? chi? huy cu?a Đờ Cát. Nó khá rộng, nă?m không sâu dưới mặt đất, được ba?o vệ bên trên bă?ng một vo?m nhưfng thanh sắt uốn cong va? rất nhiê?u bao ta?i cát. Nhưfng đươ?ng ha?o phu? ghi sắt nối liê?n hâ?m chi? huy với nhưfng hâ?m nho? hưn cu?a các cơ quan ở chung quanh. Nó nă?m khá lộ liêfu giưfa cánh đô?ng. Có thê? khi thiết kế sơ? chi? huy, quân địch chưa hê? nghif nhiê?u đến ho?a lực cu?a pháo binh ta. Căn hâ?m na?y sef không đu? sức chịu đựng lâu nếu ta đặt pháo trên nhưfng đói khu đông bắn xuống. Trong hâ?m, giấy tơ? vâfn ngô?n ngang. Có ca? một bức thư cu?a vợ Đờ Cát. Tôi nhắc anh Khánh cho thu giưf nhưfng giấy tơ? cu?a địch, chúng sef có giá trị lâu da?i.
Anh Khánh cho biết khu vực thưưng binh cu?a địch dưới lo?ng đất thật la? kinh khu?ng. Hơn một nga?n binh lính va? sif quan bị thương nặng ở đâ?u, ở bụng, que? cụt bị le?n chặt ních trong nhưfng căn hâ?m đâ?y bu?n nhafo hôi thối, lúc nhúc ro?i bọ. Thưưng binh địch rên xiết, kêu khóc, đo?i cứu chưfa, đo?i ăn, đo?i uống. Nhân viên y tế cu?a Pháp to? ra hoa?n toa?n bất lực. Một bác sif tre? tốt nghiệp trươ?ng đại học y khoa Pháp nói: "Tư? khi đặt chân xuống Điện Biên Phu?, tôi chi? rúc trong cái xó na?y, có la?m được gi? đâu va? trong ti?nh ca?nh na?y, chúng tôi có thê? la?m gi? !".
Hơn hai chục bác sif va? mấy chục nhân viên quân y Pháp cufng bị đói, thân hi?nh ga?y guộc, mệt mo?i, phơ? phạc. Anh Khánh cho biết có ngươ?i nưf hộ lý duy nhất, tên la? Đờ Gala (Genevie?vc de Galard), đaf được nhưfng thương binh Pháp coi la? "thiên thâ?n". Tôi nói điê?u ngay tới một đội điê?u trị kết hợp với nhân viên y tế cu?a Pháp cứu chưfa thưưng binh, có thê? cho phía Pháp xuống lấy thương binh nặng như ta đaf la?m ở Thất Khê trong chiến dịch Biên Giới. Pha?i tô? chức ngay việc tâ?y uế chiến trươ?ng đê? tránh dịch bệnh, cho chuyê?n thương binh địch tư? dưới hâ?m lên kho?i mặt đất. Va? sớm cho cô hộ lý duy nhất tại đây trơ? vê? với gia đi?nh.
Sau đó đội điê?u trị 3 đaf được điê?u tới Điện Biên Phu? đa?m nhiệm công việc vất va? na?y. Đê? có vôi bột tâ?y uế chiến trươ?ng, quân y ta đaf pha?i ti?m một chiếc lo? vôi ho?ng ở cây số 15 (cách Điện Biên Phu? 60 kilômét), ti?m trong dân công nhưfng ngươ?i biết du?ng đá nung vôi.
Nhưfng chị em dân công được chọn la?m hộ lý, sôi sục căm thu? quân địch đaf cướp bóc, đốt phá la?ng mạc quê hương, cướp đi cu?a họ nhưfng ngươ?i thân ngay trên chiến trươ?ng na?y, khi được gia?i thích kyf chính sách cu?a Đa?ng đaf cu?ng các chiến sif quân y cu?a ta di chuyê?n thương binh địch lên mặt đất va? cứu chưfa cho chúng. ít nga?y sau, .được phép cu?a ta, máy bay Pháp hạ cánh xuống sân bay Mươ?ng Thanh đê? chơ? đi nhưfng thương binh nặng.
Tư? chiến dịch Biên Giới, đây la? lâ?n thứ ba ta cho quân Pháp la?m việc na?y. Một ngươ?i lính da đen trước khi rơ?i Mươ?ng Thanh đaf ứa nước mắt nói với một bác sif ta:
?oThưa ông, tư? khi tôi có trí khôn, ngoa?i mẹ tôi ra, bây giơ? tôi mới biết đến sự dịu da?ng va? lo?ng yêu thương".
Pha?i chơ? đợi hô?i lâu mới có ngươ?i dâfn lên xem A1, ?ochiếc chi?a khóa" cu?a Điện Biên Phu?. Anh em đaf mất nhiêfu công dọn một lối đi an toa?n giưfa nhưfng bafi mi?n.
Tôi đứng nhi?n đươ?ng ha?o sâu chạy tư? chân đô?i lên đi?nh. Đây chính la? con đươ?ng tiếp viện kín đáo đaf la?m cho trung đoa?n 102 cu?a Hu?ng Sinh ôm hận. Đươ?ng chiến ha?o cu?a 14 chạy men theo ha?ng ra?o cu?a cứ điê?m A3, đâm thă?ng va?o "Cây đa cụt", như vết chém cu?a thanh kiếm khô?ng lô? cắt rơ?i cao điê?m na?y ra kho?i khu trung tâm nă?m dưới cánh đô?ng. Trước nga?y nô? súng đánh A1 lâ?n cuối, Bộ chi? huy chiến dịch đaf theo dofi tư?ng đêm bước tiến đâ?y gian khô? cu?a đươ?ng ha?o na?y.
Trên đi?nh đô?i, la? chiếc xe tăng, no?ng pháo đaf gục xuống, lôf chôf vết đạn. Môfi tấc đất đê?u mang dấu vết cu?a cuộc chiến đấu quyết liệt. Dưới chân tôi toa?n một thứ đất đo? nát vụn như cám, trộn đâ?y nhưfng ma?nh gang) nhưfng đâ?u đạn đô?ng lớn, nho?, nhưfng đoạn dây thép gai. Một đô?ng chí cán bộ chi? cho tôi cái hâ?m ngâ?m nă?m náu kín dưới ụ đất cao. Cách đó một quafng, khối thuốc nô? một tấn đaf đê? lại trên mặt đô?i một hố hi?nh phêfu khá sâu.
Tôi va?o xem hâ?m ngâ?m. Nó không pha?i một công tri?nh pho?ng ngự chiến đấu, chi? la? một khối gạch đá va? xi măng kiên cố được bô?i đất da?y bên trên, nối với nhưfng ha?o sâu chạy vê? phía sau, khi ta tiến công thi? địch rút va?o đây, va? du?ng pháo bắn bên trên đê? ngăn chặn. Đươ?ng hâ?m cu?a ta đưa thuốc nô? va?o, da?i 47 mét, nhưng vân co?n cách hấm ngâ?m địch hơn 30 mét, nói lên tri?nh độ nắm địa hi?nh, xác định vị trí hâ?m ngâ?m của ta co?n thiếu chính xác. Tuy nhiên, vê? sau ta biết khối bộc phá trên đô?i A1 đaf tiêu diệt gâ?n hết một đại đội pho?ng ngự cu?a địch va? tạo ra một cư?a mơ? ở phía đông nam nơi mufi chu? công cu?a ta đánh va?o tung thâm.
Tư? đi?nh đô?i A1, có thê? nhi?n rof toa?n bộ hi?nh thái cu?a tập đoa?n cứ điê?m va? trận địa chiến ha?o cu?a ta.
Một công tri?nh lao động khô?ng lô? ba?y ra trước mắt. Cơ quan tham mưu ước tính bộ đội ta đaf đa?o khoa?ng hai trăm kilômét giao thông ha?o. Đây chính la? ca?i vo?ng lư?a ghê gớm đaf thiêu đốt con nhím Điện Bên Phu?. Tôi chợt nghif tới một nhiệm vụ cu?a bộ đội, la? pha?i tra? lại cánh đô?ng không co?n dây thép gai va? mi?n cho đô?ng ba?o la?m mu?a, trước khi tiếp tục đi đánh giặc trên nhưfng chiến trươ?ng khác.
Sau đó, đi thăm sân bay, thăm đô?i Độc lập. Tư? đô?i Độc lập trơ? vê?, chúng tôi đi Hô?ng Cúm. Trên đươ?ng, ghé qua ba?n Long Nhai, nơi bom địch đaf ta?n sát một lúc mấy trăm đô?ng ba?o ta bị chính chúng tập trung ở đây.
Xe không thê? đi tiếp đến Hông Cúm vi? đươ?ng ha?o trục vâfn co?n cắt ngang.
Đêm hôm đó, tôi ở lại Điện Biên Phu? trong sơ? chi? huy cu?a Đờ Cát, nơi đaf trơ? tha?nh trụ sơ? cu?a ban tiếp qua?n.
Niê?m vui chiến thắng đaf lắng lại. Bao nhịêu đô?ng chí đaf vifnh viêfn nă?m lại Him Lam, đô?i Độc lập, đô?i A1, nhưfng đô?i C, đô?i D... ! Nhưfng ngươ?i hâ?u hết'' co?n ở lứa tuô?i đôi mươi. Sự hy sinh cu?a các anh không uô?ng phí.
Các anh đaf cho quân xâm lược một ba?i học nhớ đơ?i ! Sau na?y đọc cuốn sách cu?a một thâ?y thuốc ở Điện Biên Phu?, tác gia? kê? lại nhiê?u binh lính Pháp chết không hê? có thương tích. Nhưfng gi? ta mang lại cho quân địch đaf vượt lên sức chịu đựng cu?a nhưfng con ngươ?i không biết mi?nh đang chiến đấu cho ai, chiến đấu đê? la?m gi?.

CHƯƠNG MƯỜI BỐN
ĐIỆN BIÊN PHU? - HA? NỘI
GIỜ Việt Nam chênh với giơ? Pháp 7 tiếng. Tin Điện Biên Phu? thất thu? đến Thu? đô Pháp va?o trưa nga?y 7 tháng 5 năm 1954, đúng lúc chuâ?n bị ky? niệm lâ?n thứ chín Đô?ng minh chiến thắng phát xít Đức. 16 giơ? 45, Thu? tướng Lanien xuất hiện trước Quốc hội Pháp với bộ đô? đen, giọng nói nghẹn nga?o: "Chính phu? vư?a được tin khu trung tâm Điện Biên Phu? đaf thất thu? sau 20 giơ? kịch chiến liên tục".
Trư? các nghị viên cộng sa?n va? một số nghị sif cấp tiến, toa?n bộ cư? tọa đê?u đứng dậy, ba?ng hoa?ng. Hội trươ?ng lặng phâc bật lên tiếng nức nơ? cu?a một nưf nghị sif Lanien nói tiếp: "Trước khi khai mạc hội nghị vê? Đông Dương, ke? địch muốn gia?nh được sự sụp đô? cu?a Điện Biên Phu?. Họ tươ?ng có thê? giáng một đo?n quyết định va?o tinh thâ?n nước Pháp. Đối lại thiện chí, sự mong muốn ho?a bi?nh cu?a Pháp, họ đaf đáp lại bă?ng sự hy sinh ha?ng nga?n binh lính, du?ng số đông đánh quy nhưfng ngươ?i anh hu?ng cu?a chúng ta tư? năm mươi lăm nga?y nay đaf la?m dấy lên sự ngươfng mộ cu?a thế giới". Một lâ?n nưfa, ngươ?i câ?m đâ?u chính phu? Pháp lại tự nhận la? có "thiện chí ho?a bi?nh", va? chúng ta thi? bị gạt sang phía nhưfng ke? chống lại !
Tô?ng giám mục Pari, Hô?ng y giáo chu? Phentanh (Feltin mơ? lêf mixa trọng thê? câ?u nguyện cho nhưfng ngươ?i đaf chết va? bị bắt la?m tu? binh ở Điện Biên Phu?.
Nha? hát kịch Pari bafi bo? chương tri?nh biê?u diêfn balê đâ?u tiên sau chiến tranh thế giới lâ?n thứ hai, cu?a Nha? hát Mạc Tư Khoa. VÔ tuyến trưyê?n hi?nh thay thế toa?n bộ các tiết mục buô?i tối bă?ng nhưfng đĩa nhạc cô? điê?n, nhưfng khúc tươ?ng niệm. Một không khí tang tóc bao tru?m Thu? đô nước Pháp.
Nga?y 8 tháng 5 năm 1954, Hội nghị Giơnevơ chuyê?n sang ba?n vê? chiến tranh Đông Dương. Có mặt vê? phía phương Tây: Anh, Myf, Pháp, ngụy quyê?n Việt Nam, La?o va? Campuchia. Vê? phía. ta có Liên Xô, Cộng ho?a nhân dân Trung Hoa va? Việt Nam dân chu? cộng ho?a. Pathét La?o đaf bi Phương Tây gạt ra kho?i hội nghị.
Trước đó, đối với Hội nghị Giơnevơ, Pháp vâfn giưf thái độ lư?ng chư?ng, vi? như nói ở trên, Tô?ng chi? huy Nava đaf khuyến cáo chính phu? không nên tiến ha?nh bất cứ cuộc điê?u đi?nh na?o khi chưa gia?nh được một thắng lợi vê? quân sự có tính quyết định tại Đông Dương. Thái độ các nước đô?ng minh va?o thơ?i điê?m na?y không hoa?n toa?n có lợi cho Pháp. Sau khi kết thúc chiến tranh Triê?u Tiên, ngươ?i dân Myf không muốn có một cuộc phiêu lưu quân sự mới ở Viêfn Đông. Chmh quyê?n Aixenhao vâfn khước tư? bất cứ hi?nh thức nhân nhượng na?o đối với thế giới cộng sa?n. Myf chưa có điê?u kiện trực tiếp đưa quân va?o Đông Dương, nhưng không thê? ba?i xích Hội nghị Giơnevơ, ca?ng không thê? ngăn cấm Pháp ti?m một gia?i pháp chấm dứt cuộc chiến trong khi đang gặp bế tắc vê? quân sự Nhiê?u ngươ?i cho ră?ng Myf có thê? chấp nhận một cuộc ngư?ng bắn trong danh dự miêfn la? nó không đe dọa nê?n độc lập cu?a nhưfng "quốc gia liên kết". Nhưng Myf coi đây chl la? một cuộc đi?nh chiến tạm thơ?i đê? có thơ?i gian tô? chức một hệ thống pho?ng ngự mới ở Đông Nam Á, bao gô?m Campuchia, La?o va? hai vu?ng chấu thô? Nam, Bắc Việt Nam trước khi chuyê?n sang pha?n công.
Khác với Myf, Anh không muốn chiến tranh Đông Dương kéo da?i. Nước Anh đang câ?n có sự ho?a dịu với Trung Quốc đê? duy tri? nhưfng quyê?n lợi tại Hô?ng Công. Trong ti?nh hi?nh đó, Pháp chi? hy vọng tại hội nghị na?y sef tranh thu? được Trung Quốc hạn chế viện trợ vê? quân sự cho Việt Nam. Nhưng Pháp lại không có gi? đê? mặc ca?, vi? nhưfng lá ba?i quan trọng, như một cuộc can thiệp lớn va?o Đông Dương bă?ng quân sự, vấn đê? Đa?i Loan, vấn đê? Trung Quốc va?o Liên hiệp quốc... đê?u nă?m trong tay Mỹ. Đó la? chưa kê? tới sự chống đối cu?a các "quốc gia liên kết", đang nhanh chóng nga? sang Myf, nếu Pháp tiến ha?nh một cuộc điê?u đi?nh với Việt Nam dân chu? cộng ho?a. Chính phu? Pháp bị đặt trong ti?nh thế bế tắc. Gâ?n tới nga?y hội nghị khai mạc, Nava điện yêu câ?u pha?i có tức thơ?i một cuộc ngư?ng bắn đê? cứu vafn ti?nh hi?nh cực ky? nguy ngập ở Điện Biên Phu? nếu Myf không can thiệp trực tiếp bă?ng quân sự. Chính phu? Lanien buộc pha?i tính tới gia?i pháp ngư?ng bắn, bây giơ? không co?n la? ở Điện Biên Phu?, ma? ở Đông Dương nói chung.
Chiến thắng Điện Biên Phu? la? trái bom rơi xuống đâ?u Chính phu? Lanien ngay trước nga?y khai mạc hội nghị.
Nó đâ?y các nước phương Tây va?o một ti?nh thế hoa?n toa?n bất lợi. Ngoại trươ?ng Myf Đalét, trươ?ng phái đoa?n Myf, lập tức dơ?i Giơnevơ, đê? lại ngươ?i thay thế la? thứ trươ?ng ngoại giao Xmít (Bedell Smith). Biđôn đaf tự nhận xét la? mi?nh tới hội nghi "hâ?u như trong tay chi? có nhiê?u nhất la? một con ba?i 2 tép va? một con 3 rô" !
Đoa?n đại diện Việt Nam dân chu? cộng ho?a, do Phó thu? tướng kiêm Bộ trươ?ng Ngoại giao Phạm Văn Đô?ng dâfn đâ?u, bước va?o Hội nghị Giơnevơ trong ánh ha?o quang cu?a chiến thắng Điện Biên Phu?, trước cặp mắt chăm chú cu?a mọi ngươ?i. Đoa?n ta đaf tra?i qua một đêm không ngu? sau khi nhận được tin chiến thắng.
Cuộc họp tiến ha?nh dưới sự chu? tọa cu?a hai đô?ng chu? tịch: Iđơn, Ngoại trươ?ng Anh, Môlôtốp, Ngoại trươ?ng Liên Xô.
Theo chương tri?nh nghị sự, đoa?n đại diện Pháp phát biê?u trước.

Biđôn xuất hiện trên diêfn đa?n, một Biđôn hoa?n toa?n khác với tám năm trước ở Pari.
Biđôn nói một cách chua chát: "Trước thê?m hội nghị na?y, tôi buộc pha?i gợi lên khúc dạo đâ?u bi tha?m cu?a nó va? trận đánh ta?n khốc nhất cu?a cuộc chiến kéo da?i 7 năm qua (không pha?i la? 7 năm!)... Không pha?i phía chúng tôi muốn điê?u đó, trong lúc ngươ?i ta nói tới ho?a bi?nh, thi? chiến tranh đaf quyết liệt tới mức ngươ?i ta khước tư? ca? sự di ta?n thương binh... Chung cục trận đánh Điện Biên Phu? đaf được tô?ng chi? huy (Nava) công bố hôm qua với nhưfng lơ?i sau đây: "Quân đô?n trú Điện Biên Phu? đaf hoa?n tất sứ mệnh được chi? huy trao phó".
Phái đoa?n Pháp không thê? che giấu ở đây niê?m xúc động sâu sắc va? sự tự ha?o trước chu? nghifa anh hu?ng cu?a nhưfng chiến binh Pháp, Việt Nam, cu?a tất ca? khối Liên hiệp Pháp, đaf kháng cự vượt lên sức con ngươ?i... Chúng tôi đê? nghị hội nghị công bố trước hết la? sef chấp thuận nguyên tâc một cuộc tô?ng ngưng chiến tại Đông Dương, dựa trên nhưfng ba?o đa?m vê? an mnh câ?n thiết, nhưfng lơ?i lef vê? nguyên tắc được công bố như vậy sef bê?n vưfng trong ý thức va? trong quyết định cu?a chúng ta".
Sau gâ?n chín năm chiến tranh, lâ?n đâ?u ngươ?i Pháp ba?y to? một quyết tâm kết thúc nó. Nhưng các đê? nghị cụ thê? cu?a Pháp không dêf chấp nhận. Biđôn gạt ra ngoa?i vấn đê? cơ ba?n la? chính trị, với lý do nó thuộc thâ?m quyê?n các quốc gia liên kết. Cuộc đấu tranh gia?nh độc lập cu?a nhân dân ba nước Đông Dương bị táeh tha?nh hai phâ?n: một bên la? Việt Nam, một bên la? hai nước La?o va? Campuchia, với nhưfng gia?i pháp riêng ref. Đê? án cu?a Biđôn tập trung va?o việc thực hiện một cuộc ngư?ng bắn trên toa?n bán đa?o Đông Dương. Tại Việt Nam, các đơn vị chính quy cu?a hai bên đối địch sef tập trung va?o nhưfng vu?ng được phân định ranh giới rof ra?ng, phu? hợp với nhưfng vị trí hiện thơ?i cu?a môfi bên, dưới sự kiê?m soát quốc tế. Vê? La?o va? Campuchia, Biđôn chi? đưa ra một ý kiến đơn gia?n: "sự rút lui cu?a nhưfng ngươ?i xâm lược".
Chúng ta chu? trương có một thái độ thực tế trong hội nghị, vư?a giưf vưfng nhưfng nguyên tắc cơ ba?n la?: độc lập, thống nhất, dân chu?, ho?a bi?nh, vư?a có thái độ mê?m de?o phân hóa đối phương, ba?o đa?m tha?nh công cu?a hội nghị.
Anh Phạm Văn Đô?ng tri?nh ba?y nhưfng đê? nghị cu?a Việt Nam trong một kế hoạch tô?ng thê? cu?a ba nước Đông Dương đaf gắn bó chặt chef với nhau trong suốt quá tri?nh đấu tranh gia?nh độc lập dân tộc. Kế hoạch na?y bao gô?m ca? hai mặt chính trị va? quân sự, có chú ý tới mối quan hệ đaf có giưfa Việt Nam va? Pháp. Nhưfng đê? nghị cu?a ta la?: Pháp chấm dứt chiến tranh xâm lược bă?ng một hành tri?nh triệt thoái lực lượng viêfn chinh. Pháp pha?i công nhận độc lập, chu? quyê?n va? toa?n vẹn lafnh thô? cu?a ba nước Đông Dương. Vấn đê? thống nhất Việt Nam sef được gia?i quyết bă?ng một cuộc tô?ng tuyê?n cư? tự do. Việt Nam dân chu? cộng ho?a sef xem xét trươ?ng hợp tham gia. khối Liên hiệp Pháp. Thực hiện một cuộc ngư?ng bắn với sự điê?u chi?nh nhưfng vu?ng do đôi bên kiê?m soát.
Đê? án cu?a phái đoa?n ta đaf được Iđơn đánh giá la? "xây đựng" Môlôtốp đê? nghị cuộc đa?m phán sef tiến ha?nh trên cơ sơ? hai ba?n đê? án ta va? Pháp đaf đưa ra. Nhưng đây không pha?i lâ?n đâ?u chúng ta tiến ha?nh đa?m phán với Pháp. Chúng ta biết hội nghị sef không dêf da?ng đi tới kết qua? vi? lúc na?y co?n có thêm Myf va? ngụy quyê?n Việt Nam đang được Pháp ráo riết trao quyê?n "độc lập".
Đê? to? rof thiện chí cu?a ta, trong phiên họp nga?y 10 tháng 5, anh Phạm Văn Đô?ng thay mặt Chính phu? Việt Nam dân chu? cộng ho?a tuyên bố cho phép nha? đương cục Pháp được tới Điện Biên Phu? đón nhận nhưfng thương binh.
TẠI Đ;ện Biên Phu?, chúng ta đaf tiêu diệt va? bắt la?m tù binh trên 16.200 quân địch, trong đó có toa?n bộ cơ quan chi? huy cu?a tập đoa?n cứ điê?m, 1 tướng, 16 viên quan năm, 1.749 sif quan va? hạ sif quan. Lực lượng -địch bị tiêu diệt bao gô?m 17 tiê?u đoa?n bộ binh tinh nhuệ (có 7 tiê?u đoa?n du?), 3 tiê?u đoa?n pháo binh, gâ?n 1 tiê?u đoa?n công binh, tô?ng cộng la? 21 tiê?u đoa?n.
Nhi?n chung trên các chiến trươ?ng ca? nước, trong Đông Xuân na?y, ta đaf tiêu diệt 11 vạn 2 nghi?n quân địch, tức la? một phâ?n tư lực lượng vuf trang cu?a địch ở Đôn Dương, với 25 tiê?u đoa?n bị tiêu diệt hoa?n toa?n.
Chưa bao giơ? trong một thơ?i gian tương đối ngắn, quân địch bị một tô?n thất lớn như vậy. Tô?n thất na?y lại ca?ng nặng nê? vi? đại bộ phận lực lượng bị tiêu diệt bao gô?m nhưfng sinh lực tinh nhuệ nhất cu?a quân viêfn chinh, tức la? các tiê?u đoa?n du?, các tiê?u đoa?n Âu Phi, được coi la? no?ng cốt khối cơ động chiến lược cu?a Nava.
Vê? không quân, thiệt hại cu?a Pháp trong thơ?i gian na?y hết sức nặng nê?. Số máy bay oanh tạc, chiến đấu va? vận ta?i, kê? ca? máy bay oanh tạc B.24 va? máy bay vận ta?i hạng nặng C.119 cu?a Myf, bị bắn rơi va? phá hu?y ở Điện Biên Phu? la? 62 chiếc, nếu tính ca? chiến trươ?ng toa?n quốc la? 177 chiếc. Theo Bécna Phôn, ngoa?i 62 máy bay bị tiêu diệt tại Điện Biên Phu?, co?n có 167 chiếc bị bắn hư hại trên vu?ng trơ?i thung lufng.
Chúng ta đaf gia?i phóng thêm nhiê?u vu?ng đất rộng lớn có tính quan trọng vê? chiến lược. Trên toa?n bộ khu Tây Bắc, lấn đâ?u không co?n bóng quân xâm lược. Căn cứ địa cu?a kháng chiến đaf được mơ? rộng, bao gô?m toa?n bộ miê?n rư?ng núi Bắc Bộ, đi tư? Việt Bắc đến Tây Bắc, Ho?a Bi?nh, nối liê?n với khu gia?i phóng cu?a nước bạn ở Thượng La?o. Trên miê?n Bắc, quân địch lúc na?y chi? co?n đóng ở đô?ng bâng Bâc Bộ.
Ở Liên khu 5, vu?ng tự do cu?a ta ma? địch rắp tâm đánh chiếm nay lại được mơ? rộng hơn nhiê?u. Một địa ba?n quan trọng ở miê?n bắc Tây Nguyên chiến lược đaf được gia?i phóng. Thế uy hiếp cu?a địch ở sau lưng các ti?nh Qua?ng Nam, Qua?ng Ngafi, Bi?nh Định đaf bị phá tan.
Vu?ng tự do cu?a ta đi tư? bơ? biê?n đến biên giới Việt - La?o, nối liê?n với khu gia?i phóng cu?a nước bạn ở Hạ La?o, tạo nên một sự uy hiếp mới với quân địch ở miê?n Nam Đông Dương. Chiến thắng Điện Biên Phu? đaf la?m giới câ?m quyê?n Pháp choáng váng, nhưng lực lượng quân địch nhi?n chung vâfn co?n mạnh. Theo nha? sư? học Pháp Yvơ Gra thi? sau Điện Biên Phu? "So sánh lực lượng không thay đô?i va? ưu thế cu?a quân viêfn chinh vê? vật chất vâfn ở thế áp đa?o như trước trận đánh". Vi? nếu tính ca? quân đội các quốc gia liên kết đang đối đâ?u với Việt Minh la? 450.000 ngươ?i, thi? Pháp chi? mới mất một phâ?n tư lực lượng. Nước Pháp tuy lâm va?o ti?nh thế cực ky? khó khăn, nhưng chưa pha?i đaf hết kha? năng tăng viện cho chiến trươ?ng Đông Dương. Va? Myf chắc chắn sef không đê? Pháp pha?i một mi?nh đối phó với ti?nh thế.
Hội nghị Giơnevơ sef khó tha?nh công nếu ta không tiếp tục tạo được một áp lực quân sự nga?y ca?ng mạnh trên các chiến trươ?ng. Theo kế hoạch cuf, sau khi chiến thắng ở Điện Biên Phu?, ta sef đưa một bộ phận lực lượng sang Thượng La?o. Quân địch ở Thượng La?o đang rất hoang mang. Nhưng lúc na?y đô?ng bă?ng Bắc Bộ đaf chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng. Số quân Pháp co?n lại ở Bắc Bộ tập trung hâ?u hết tại đô?ng bă?ng, lại pha?i ra?i ra trên một bi?nh diện quá rộng. Ta có kha? năng thu hẹp thêm phạm vi chiếm đóng cu?a địch trên chiến trươ?ng chính, gia?i phóng nhưfng ti?nh ở đô?ng bă?ng tạo nên một biến chuyê?n mới trong cục diện chiến tranh. Bộ chi? huy chiến dịch bo? ý định khuếch trương thắng lợi ở Thượng La?o đê? đưa quân vê? gia?i phóng đô?ng bă?ng Bâc Bộ. Tại Mươ?ng Thanh, hơn một nga?n thương binh địch tư? gâ?n hai tháng nay nă?m chô?ng chất trong nhưfng căn hâ?m bệnh viện âm u, ngột ngạt va? đâ?y ro?i bọ dưới lo?ng đất Hâ?l hết la? nhưfng thương binh nặng. Đối với llọ lúc na?y được thơ? một chút khí trơ?i trong la?nh co?n câ?n hơn ca? chưfa bệnh. Chúng ta quyết định chuyê?n các thương binh lên mặt đất. Họ nă?m dưới nhưfng mái lê?u bă?ng va?i du? nhiê?u ma?u sắc, nhi?n lại bâ?u trơ?i xanh va? tận hươ?ng la?n gió mát trên cánh đô?ng.

Ngà?y 11, Nava cho mày bay thà? dù? xuẮng Mươ?ng Thanh mẶt là thư, hò?i càch nhẶn thương binh Y ĐiẶn BiĂn Phù?. Ta trà? lơ?i ngay trong ngà?y, phìa Phàp cò thĂ? cư? 'ài diẶn tới bf?ng trực thfng 'Ă? trao 'Ă?i vĂ? càc thĂ? thức. Hai ngà?y sau, 'ài diẶn cù?a Phàp 'àf cò mf̣t Y ĐiẶn BiĂn Phù?. VĂfn là? giào sư Huya (Huard), ngươ?i hơn bẮn nfm trước 'àf tới ThẮt KhĂ nhẶn thương binh sau chiẮn dìch BiĂn Giới.
Ngà?y 13 thàng 5 nfm 1954, ta tĂ? chức lĂf duyẶt binh mư?ng chiẮn thắng ĐiẶn BiĂn Phù? tài khu 'Ă?i phìa 'Ăng sơ? chì? huy Mươ?ng Phfng. Đài diẶn càc 'ơn vì tham chiẮn cò mf̣t 'Ă?y 'ù?. Là cơ? chiẮn thắng 'ược hai 'ài 'Ặi trươ?ng: Tà QuẮc LuẶt, ngươ?i 'àf bf́t Đờ Càt Y ĐiẶn BiĂn Phù?, Đà?m Vfn ThiĂn, thuẶc 'ơn vì phò?ng khĂng 818 bf́n rơi nhiĂ?u mày bay nhẮt, kèo lĂn.
TĂi 'òc bà?n nhẶt lẶnh, thay mf̣t Chình phù? và? Chù? tìch H" Chì Minh tuyĂn dương cĂng tràng càc 'ơn vì trong toà?n quĂn 'àf dùfng cà?m gan dà, bĂ?n bì?, chìu 'ựng gian khĂ?, khf́c phùc khò khfn, gòp phĂ?n già?nh 'ài thf́ng cho chiẮn dìch ĐiẶn BiĂn Phù?, cà?m ơn anh chì em 'Ăn cĂng, 'Ă?ng bà?o TĂy Bf́c và? 'Ăfng bà?o hẶu phương 'àf ra sức chi viẶn cho tiĂ?n tuyẮn. TĂi hoan nghĂnh tinh thĂ?n 'oà?n kẮt phẮi hợp chiẮn 'Ắu cù?a hai nước bàn Là?o và? Campuchia. NhĂn danh TĂ?ng tư lẶnh QuĂn 'Ặi nhĂn dĂn ViẶt Nam, tĂi hà lẶnh cho toà?n thĂ? càn bẶ, chiẮn sìf trĂn khf́p càc chiẮn trươ?ng toà?n quẮc: "''Phà?i tìch cực chiẮn 'Ắu 'Ă? cù?ng cẮ và? khuẮch trương thf́ng lợi cù?a chiẮn dìch ĐiẶn BiĂn Phù?, cù?ng cẮ và? khuẮch trương kẮt quà? cù?a chiẮn thắng ĐĂng XuĂn, tiẮn tới nhưfng thf́ng lợi rực rơf hưn nưfa".
Cờ QuyẮt chiẮn QuyẮt thf́ng cù?a Chù? tìch H" Chì Minh trong chiẮn dìch 'ược trao cho 'ài 'oà?n 312, 'ơn vì lẶp cĂng 'Ă?u tiĂn trong trẶn Him Lam, bf́t sẮng tướng Đờ Càt và? bẶ tham mưu 'ìch. ĐĂ?ng chì Đà?m Quang Trung thay mf̣t 'ài 'oà?n 312 lĂn nhẶn cơ?.
TiẮp 'ò, tĂi 'àf nòi vĂ? nhiẶm vù sf́p tới phà?i tiẮn vĂ? già?i phòng 'Ă?ng bf?ng Bf́c BẶ. ĐĂ là? nhiẶm vù tẮt yẮu mà? cùc diẶn chiẮn trươ?ng nfm 1954 'f̣t ra cho quĂn 'Ặi ta. Qua 9 nfm khàng chiẮn, nhiẶm vù già?i phòng 'Ă?ng bf?ng Bf́c BT lĂ?n 'Ă?u 'ược nĂu lĂn với lực lượng vùf trang ta. Mòi ngươ?i cò mf̣t 'Ă?u hẮt sức phẮn khơ?i.
Càc 'ài 'oà?n tham dự chiẮn dìch 'ược lẶnh chuyĂ?n gẮp vĂ? xuĂi 'Ă? phàt tnĂ?n thắng lợi. Đài 'oà?n 308 vĂ? Thài NguyĂn và? Bf́c Giang. Đài 'oà?n 312 vĂ? Vìfnh YĂn và? Phùc YĂn. Đài 'oà?n 304 'ưa trung 'oà?n 9 vĂ? Nam Đình và? Ninh Bì?nh, trung 'oà?n 57 vĂ? Sơn TĂy và? Hà? ĐĂng. RiĂng 'ài 'oà?n 316 nhẶn nhiẶm vù thu dòn chiẮn trươ?ng, 'ưa tù? binh vĂ? trài giam, sau 'ò 'Ă? lài ĐiẶn BiĂn Phù? mẶt trung 'oà?n, toà?n bẶ lực lượng chuyĂ?n vĂ? Thanh Hòa. Ngà?y là và? ngà?y 15 thàng 5 nfm 1954, HẶi 'Ă?ng QuẮc phò?ng Phàp hòp, quyẮt 'ình cư? TĂ?ng tham mưu trươ?ng ĂSly cẮm 'Ă?u mẶt phài 'oà?n thanh tra 'f̣c biẶt sang ĐĂng Dưưng nghiĂn cứu tì?nh hì?nh.
Mỳf tiẮp tùc can thiẶp và?o ĐĂng Dướng. Ngà?y 15 thàng 5, Phàp chình thức chẮp thuẶn cho Mỳf 'ưa cẮ vẮn quĂn sự và?o càc 'ơn vì quĂn ngùy, và? thay thẮ Phàp là?m nhiẶm vù huẮn luyẶn quĂn ngùy. Ngà?y 26, Ràtpho, Chù? tìch HẶi 'Ă?ng tham mưu trươ?ng liĂn quĂn Mỳf, 'Ă? nghì cho khĂng quĂn hoàt 'Ặng chi viẶn càc nước 'Ă?ng minh Y ĐĂng Dương. Ngà?y 31, Mỳf 'ưa sang ĐĂng Dương hà?ng khĂng mĂfu hàm CAT cù?a tướng SơnĂn (Chenault) cĂng khai hoàt 'Ặng Y ViẶt Nam. Nhưfng mày bay vẶn tà?i hàng nf̣ng C.119 và? phi cĂng Mỳf tẶp trung Y sĂn bay Gia LĂm. Mỳf rào riẮt giùp quĂn ngùy, thà?nh lẶp càc sư 'oà?n nhè và? càc 'ơn vì binh chù?ng. Tmh 'Ắn cuẮi thàng 5 nfm 1954, trong sẮ 249.000 quĂn ngùy 'àf cò tới 200.000 quĂn chình quy.
Ngà?y 3 thàng 6 nfm 1954, Chình phù? Phàp chì? 'ình ĂSly là?m Cao ù?y kiĂm TĂ?ng chì? huy tài ĐĂng Dương. ĐĂy là? lĂ?n thứ hai, hai nhiẶm vù nà?y 'ược tẶp trung và?o tay mẶt ngươ?i. Khi 'ò, chùng ta chưa biẮt ĂSly 'àf bào cào gì? với chình phù? Phàp sau chuyẮn 'i thanh tra tài ĐĂng Dương cù?ng với Xalfng. Ngà?y 4 thàng 6, Chình phù? Phàp chình thức trao quyĂ?n 'Ặc lẶp cho ngùy quyĂ?n Bà?o Đài. ìt ngà?y sau 'ò, trước àp lực cù?a Mỳf, Phàp buẶc Bà?o Đài gàt Bư?u LẶc khò?i ghẮ thù? tướng và? thay thẮ bf?ng NgĂ Đì?nh DiẶm, mẶt là bà?i 'àf 'ược CIA chuĂ?n bì tư? nfm 1950. Cùfng và?o thơ?i gian nà?y, phài 'oà?n quĂn sự Mỳf do LĂn'Ăn (Landale) cĂ?m 'Ă?u tới Sà?i Gò?n.
Đàf cò nhưfng dẮu hiẶu ròf rẶt Phàp bf́t 'Ă?u chuyĂ?n giao dĂ?n quyĂ?n lực Y ViẶt Nam cho Mỳf qua ngùy quyĂ?n Sà?i Gò?n. .
Tàl Giơnevơ, trong suẮt thàng Nfm, cuẶc 'iĂ?u 'ì?nh gĂ?n như khĂng tiẮn triĂ?n. Chùng ta 'àf biẮt Bi'Ăn tư? tàm nfm trước 'Ăy, khi cò?n là? thù? tướng, trong cuẶc 'à?m phàn 'Ă?u tiĂn tài thù? 'Ă Phàp. Thài 'Ặ cù?a Bi'Ăn vĂfn khĂng hĂ? thay 'Ă?i. Bi'Ăn luĂn luĂn dù?ng Mỳf 'e dòa hò?ng buẶc ta phà?i nhượng bẶ. Cù?ng thơ?i gian, Chình phù? Lanien xùc tiẮn cuẶc trao 'Ă?i với Mỳf. Phàp muẮn cò mẶt lơ?i hứa hèn cù?a Mỳf sèf can thiẶp quĂn sự và?o ĐĂng Dương trong trươ?ng hợp HẶi nghì Giơnevơ thẮt bài.
Nhưfng cuẶc tiẮp xùc với Oasinhtơn khĂng mang lài cho Phàp 'iĂ?u mong 'ợi. Aixenhao vĂfn giưf thài 'Ặ như trước, vì? Mỳf chưa thĂ? tiẮn hà?nh mẶt cuẶc phiĂu lưu quĂn sự mới Y ĐĂng Dương.
ChiẮn tranh già?i phòng cù?a ta diĂfn ra dưới mẶt hì?nh thài 'f̣c thù? là? lực lượng 'Ăi bĂn 'Ắi 'ìch Y trong tì?nh tràng xen kèf. MuẮn thực hiẶn mẶt cuẶc tĂ?ng ngưng chiẮn buẶc phà?i tẶp trung nhưfng lực lượng nà?y vĂo nhưfng khu vực riĂng rèf cò sự kiĂ?m soàt. ViẶc phĂn chia thà?nh nhiĂ?u khu vực là? khĂng thực tẮ vì? rẮt khò kiĂ?m soà?t, tẮt yẮu dĂfn tới nhưfng xung 'Ặt là?m nhen lài ròn lư?a chiẮn tranh. ChiẮn tranh TriĂ?u TiĂn 'àf nĂu lĂn mẶt tiĂ?n 'Ă?: 'Ăi bĂn 'Ắi 'ìch cò thĂ? tẶp trung vĂ? hai vù?ng riĂng rèf với mẶt ranh giới vĂ? 'ìa lỳ ròf rà?ng. Ngay tư? 'Ắu hẶi nghì, cà? 'Ăi bĂn 'Ă?u nghìf tới 'iĂ?u nà?y nhưng cò?n giưf kìn ỳ 'ình. Sau càc chiẮn dìch ĐĂng XuĂn 1953-1954, vù?ng già?i phòng cù?a ta 'àf mơ? rẶng rẮt nhiĂ?u. TrĂn miĂ?n Bf́c và? miĂ?n Trung, quĂn 'ìch 'àf bì dĂ?n lài trong nhưfng thà?nh phẮ Y vù?ng 'Ă?ng bf?ng và? ven biĂ?n. RiĂng Y LiĂn khu 5, chùng ta cò mẶt vù?ng ba tì?nh hoà?n toà?n tự do. Đà?ng ta 'àf chì? thì cho 'oà?n 'à?m phàn: nẮu khĂng trành khò?i trươ?ng hợp chia cf́t tàm thơ?i thì? phà?i 'Ắu tranh lẮy vìf tuyẮn 13 là?m ranh giới. ĐĂ? thào gơf bẮ tf́c cho hẶi nghì, 'oà?n ta chẮp thuẶn 'f̣t vẮn 'Ă? quĂn sự (ngư?ng chiẮn) lĂn hà?ng 'Ă?u 'Ă? già?i quyẮt trước khi chuyĂ?n sang nhưfng vẮn 'Ă? khàc, và? tẶp trung và?o viẶc phĂn 'ình ranh giới tàm thơ?i. rước thàì? 'Ặ thiẮu thiẶn chì cù?a Phàp, ngà?y 8 thàng 6, Ngoài trươ?ng LiĂn XĂ MĂlĂtẮp 'òc mẶt diĂfn vfn cực lực lĂn àn ngươ?i 'ài diẶn Phàp 'àf gĂy nĂn nhưfng trơ? ngài già? tào cho cuẶc 'à?m phàn.
Tư? trung tuĂ?n thàng Nfm, lực lượng vùf trang ta 'àf 'Ă?y mành sức èp chung quanh 'Ă?ng bf?ng Bf́c BẶ. Trung 'oà?n 95 thuẶc 'ài 'oà?n 325 là?m lực lượng dự bì cù?a BT Y NghẶ An, 'ược 'iĂ?u gẮp ra Hà? Nam. Trung 'oà?n 64 cù?a 320 tiẮp tực 'ứng chĂn Y Thài Bì?nh. Hai trung 'oà?n khàc cù?a 320 là? 48 và? 52 vĂfn hoàt 'Ặng Y Nam Đình và? Hà? Nam.
Ngà?y 11 thàng 5, trung 'oà?n 48 tẶp kìch Thượng T' (nam Phù? Lỳ 2 kilĂmèt) tiĂu diẶt gĂ?n 400 quĂn 'ìch.
Trung 'oà?n 95 tiĂu hao nf̣ng binh 'oà?n cơ 'Ặng sẮ 4 Y Phù? Lỳ. Ngà?y 18, trung 'oà?n 52 'ành vì trì Thức Hò?a (Giao Thù?y), bẮn 'ài 'Ặi 'ìch ra hà?ng. HuyẶn Giao Thù?y 'ược hoà?n toà?n già?i phòng. Cù?ng ngà?y, bĂn tà? ngàn sĂng HĂ?ng, trung 'oà?n 64 phùc kìch trĂn 'ươ?ng 39 Thài Bì?nh, diẶt hai 'ài 'Ặi, 'ành quĂn viẶn tới già?i vĂy cho TriĂ?u Dương, tiĂu diẶt 700 tĂn. Ta già?i phòng nam Hưng YĂn.
ĐĂ?u thàng Sàu, phĂ?n lớn càc 'ài 'oà?n cù?a ta tư? ĐiẶn BiĂn Phù? vĂ?, 'àf cò mf̣t Y nhưfng vì trì quy 'ình.
TĂi nĂu ỳ kiẮn trong QuĂn ù?y dù?ng ngay khoà?ng mẶt trfm xe 'ưa mẶt bẶ phẶn phào binh 351 và? mẶt 'ơn vì chù? lực mành vĂ? Tam NĂng, Phù Thò, phìa tà? ngàn sĂng Đà?, uy hiẮp phìa tĂy bĂc Hà? NẶi. ĐĂ?ng chì Vi QuẮc Thanh khuyĂn ta trành sư? dùng lực lượng lớn 'Ă? phò?ng vẮp vàp, 'Ă? giưf tròn vèn chiẮn thf́ng 'àf già?nh 'ược Trung 'oà?n 102 và? trung 'oà?n 36 cù?a 308 tiẮn và?o BĂ?c Ninh, Bà?c Giang. Trung 'oà?n 9, trung 'oà?n 57 cù?a 304 xĂm nhẶp 'ìch hẶu Nam Đình, Ninh Bì?nh, Sơn TĂy và? Hà? ĐĂng. Trung 'oà?n 66 cù?a 304 phẮi thuẶc với 325 vĂfn tiẮp tùc hoàt 'Ặng Y Trung Là?o. NĂ?i lĂn nhưfng trẶn 'ành: Ngà?y 3 thàng 6, ta phùc kìch Y TriĂ?u Dương (Nam Đình) diẶt và? bf́t sẮng 500 tĂn Cù?ng ngà?y, trung 'oà?n 48 và? trung 'oà?n 52 phẮi hợp 'ành ĐĂng BiĂn (Nam Đình) tiĂu diẶt tiĂ?u 'oà?n khinh quĂn ngùy 702 và? bẮn 'ài 'Ặi 'ìa phương quĂn, diẶt 170 tĂn, bf́t sẮng 621 tĂn, thu toà?n bẶ vùf khì. Trung 'oà?n 9 bức rùt nhiĂ?u 'Ă?n bẮt Y 'ìch hẶu Nam Đình, Ninh Bì?nh, và? bức hà?ng hai vì trì Chù?a Cao, Phùc Nhàc. Trung 'oà?n 36 'ành vì trì cĂng sự mới CĂ?u L" Y Bf́c Giang.

Ngà?y 12 thàng 6 nfm 1954, QuẮc hẶi Phàp hòp.
Trước 'ò 'ùng mẶt thàng, sau khi ĐiẶn BiĂn Phù? thẮt thù?, Chình phù? Lanien 'àf 'ứng trước mẶt cuẶc bò? phiẮu tĂn nhiẶm. NĂ chì? sẮng sòt nhơ? và?o 2 phiẮu quà bàn.
QuẮc hẶi cò?n muẮn dà?nh cho Lanien mẶt thơ?i gian 'Ă? theo 'uĂ?i cuẶc 'à?m phàn Y Giơnevơ. Nhưng qua mẶt thàng, mòi ngươ?i bf́t 'Ău hẮt kiĂn nhĂfn. Mfng'èt Phrfng (Mandè?s France), mẶt nghì viĂn nĂ?i tiẮng trong phài chù? hò?a, mành mèf chì? trìch Bi'Ăn là? ngươ?i chìu tràch nhiẶm vĂ? tì?nh hì?nh bẮ tĂc cù?a HẶi nghì Giơnevơ.
VẮn 'Ăf tìn nhiẶm chình phù? mẶt lĂ?n nưfa lài 'ược 'f̣t ra.
Chmh phù? Lanien 'Ă?. Với 'a sẮ phiẮu àp 'à?o, QuẮc hẶi Phàp bĂ?u Mfng'èt Phrfng là?m thù? tướng. TĂ?ng thẮng Phàp CĂty (Renè Coty) chì? 'ình Mfng'èt Phrfng thà?nh lẶp chình phù? mới. Mfng'èt Phrfng tuyĂn bẮ sèf 'àt 'ược mẶt hiẶp 'ình ngưng chiẮn Y ĐĂng Dương trong vò?ng mẶt thàng, tới ngà?y 20 thàng 7 nfm 1954 mà? chưa thực hiẶn 'ược lơ?i hứa nà?y, Ăng ta sèf xin tư? chức.
ĂSly là? tĂ?ng chì? huy thứ tàm 'ược cư? sang ĐĂng Dương, với nhiẶm vù chù? yẮu là? phà?i bà?o vẶ 'Ặi quĂn viĂfn chinh. Tư? khi nhẶm chức 'Ă?u thàng Sàu, ĂSly, với Xalfng là? phù tà, vĂfn rẮt c ngài mẶt "ĐiẶn BiĂn Phư?'' mới sèf lài xuẮt hiẶn. CĂ hai nơi khiẮn ĂSly và? Xalfng 'f̣c biẶt bẶn tĂm. Tài miĂ?n Trung, tư? 'Ă?u thàng 4 nfm 1954, quĂn Phàp 'àf xĂy dựng mẶt tẶp 'oà?n cứ 'iĂ?m Y An KhĂ, vì trì rẮt quan tròng nf?m trĂn 'ươ?ng 19 nẮi liĂ?n cao nguyĂn với bơ? biĂ?n. Đơn vì 'Ă?n trù tài 'Ăy là? binh 'oà?n cơ 'Ặng 100 (GM100), gĂ?m mẶt trung 'oà?n mới tư? TriĂ?u TiĂn vĂ? (2 tiĂ?u 'oà?n) và? 1 tiĂ?u 'oà?n Bf́c Phi. Đươ?ng 19 'àf bì lực lượng vùf trang LiĂn khu 5 cĂ?t 'ứt hoà?n toà?n, quĂn 'Ă?n trù chì? cò?n trĂng 'ợi tiẮp tẮ bf?ng 'ươ?ng khĂng. TuyẮn phò?ng thù? phìa nam 'Ă?ng bf?ng Bf́c BT cùfng là? mẶt nơi 'àng lo ngài. TuyẮn phò?ng thù? nà?y vẮn tư? trước vĂfn thươ?ng xuyĂn bì càc 'ài 'oà?n 320 và? 304 'e dòa. Ngà?y 12 thàng 6 nfm 1954, ĂSly quyẮt 'ình rùt quĂn khò?i An KhĂ Y TĂy Nguyèfn, và? toà?n bẶ phò?ng tuyẮn Y phìa nam 'Ă?ng bf?ng Bf́c BẶ.
Ngà?y 19 thàng 6 nfm 1954, viĂn quan nfm Baru (Barrou), chì? huy GMlOO, 'ược lẶnh cù?a Xalfng rùt khò?i An KhĂ. CuẶc hà?nh binh 'ược chuĂ?n bì khà chu 'ào.
MẶt cành quĂn tfng viẶn gom hai binh 'oà?n cơ 'Ặng xuẮt phàt tư? PlĂy Cu xuẮng 'òn binh 'oà?n cơ 'Ặng 100 hà?nh quĂn cơ giới tư? An KhĂ lĂn. Hợp 'iĂ?m cù?a hai cành quĂn nà?y là? 'è?o Mang Giang, càch An KhĂ 22 kilĂmèt. Ngà?y 24 thàng 6, khi GMlOO vư?a rơ?i khò?i An KhĂ 15 kilĂmèt thì? rơi và?o trẶn 'ìa phùc kìch cù?a lực lượng vùf trang LiĂn khu 5. HĂ?u hẮt binh 'oà?n, khoà?ng 1.200 ngươ?i, trong 'ò cò viĂn quan nfm và? cơ quan chì? huy, cù?ng với 250 xe cơ giới và? toà?n bẶ lực lượng phào binh bì tiĂu diẶt.
Tài Pari, Thù? tướng mới cù?a Phàp, Mfng'èt Phrfng, trực tiẮp bf́t tay ngay và?o viẶc tì?m kiẮm mẶt thò?a hiẶp ngư?ng bf́n. Sau khi gf̣p I'ơn và? ngươ?i 'ài diẶn cù?a Mỳf Y Pari, ngà?y 23 thàng 6 nfm 1954, Mfng'èt Phrfng tới Giơnevơ gf̣p riĂng 'Ă?ng chì Chu Ă,n Lai. Trước 'ò, 'Ă?ng chì Chu 'àf thươ?ng xuyĂn tiẮp xùc với càc 'oà?n 'àì? biĂ?u Anh, Phàp nhf?m là?m cho nhưfng quan 'iĂ?m cù?a 'Ăi bĂn trong cuẶc 'à?m phàn xìch lài gĂ?n nhau. Trong cuẶc hòp, 'Ă?ng chì Chu 'àf nòi với Thù? tướng Phàp, phìa Trưng QuẮc 'Ă? nghì cĂng nhẶn Là?o và? Campuehia và? thực thi chình sàch khĂng can thiẶp với 'iĂ?u kiẶn càc quẮc gia nà?y sèf khĂng trơ? thà?nh nhưfng cfn cứ quĂn sự cứa Mỳf.
ĐĂ?ng chĂ Chu ù?ng hẶ già?i phàp phĂn chia ViẶt Nam thà?nh hai miĂ?n với mẶt giới tuyẮn quĂn sự tàm thơ?i 'Ă? 'àt 'ược mẶt hiẶp 'ình ngư?ng bf́n trong ba tuĂ?n lĂf.
Ngà?y 24 thàng 6 nfm 1954, tin binh 'oà?n cơ 'Ặng 100 bì tiĂu diẶt Y An KhĂ bay tới Giơnevơ.
Ngà?y 25, phìa Phàp 'Ă? nghì với ta lẮy vìf tuyẮn 18 là?m 'iĂ?m phĂn chia tàm thơ?i, ghèp nẮi với viẶc trung lẶp hòa nhưfng 'ìa hàt giàm mùc Y BĂc BT và? giưf lài mẶt thơ?i gian dà?i thà?nh phẮ cà?ng Hà?i Phò?ng.
Ngà?y 28, chùng ta cĂng bẮ viẶc phĂn chia tàm thơ?i phà?i 'ược thực hi?n Y vìf tuyẮn 13.
Nhưfng cuẶc trao 'Ă?i vĂ? quan 'iĂ?m cù?a 'Ăi bĂn 'ược tiẮn hà?nh trong ban quĂn sự. Phìa Phàp mẶt mf̣t biĂ?u lẶ sự mong mò?i sớm tì?m mẶt già?i phàp cho cuẶc ngưng chiẮn, mẶt mf̣t 'e dòa chiẮn tranh sèf leo thang nẮu 'Ăi bĂn khĂng tì?m 'ược sự thò?a thuẶn Y Giơnevơ. Chùng ta biẮt Phàp 'ang gẮp rùt chuĂ?n bì ba sư 'oà?n 'Ă? 'ưa sang ViẶt Nam trong trươ?ng hợp cuẶc 'iĂ?u 'ì?nh Y Giơnevơ thẮt bài. ĐẮi với ta, lẮy vìf tuyẮn 18 là?m giới tuyẮn tàm thơ?i là? khĂng thĂ? chẮp nhẶn, viẶc phĂn chia giới tuyẮn tàm thơ?i khĂng thĂ? tàch với mẶt cuẶc tĂ?ng tuyĂ?n cư? tự do 'Ă? thẮng nhẮt 'Ắt nước, Phàp khĂng thĂ? Y lĂu dà?i tài Hà?i Phò?ng, cà?ng lớn duy nhẮt trĂn miĂ?n Bf́c ViẶt Nam.
Phìa Phàp vĂfn giưf nhưfng 'Ă? nghì cù?a mì?nh. CuẶc 'à?m phàn mẶt lĂ?n nưfa lài giĂfm chĂn tài chĂf.
CuẮi thàng 6 nfm 1954, BT TĂ?ng tham mưu phàt hiẶn 'ìch cò triẶu chứng rùt bò? LiĂn khu nam 'Ă?ng bf?ng BĂc BẶ. BT chì? thì cho càc 'ơn vì chù? lực và? liĂn khu hà?nh 'Ặng theo phương chĂm: "Tìch cực mành bào, cơ 'Ặng linh hoàt nhưng phà?i bà?o 'à?m thắng lợi, trành 'ành Ă?u, khĂng ham fn to, khĂng ham 'ành 'iĂ?m... Phà?i cò kẮ hoàch phò?ng khĂng, phò?ng phào, 'ành cơ giới, 'ành ca nĂ, tà?u chiẮn 'ìch".
BĂn Tà? Ngàn sĂng HĂ?ng, ngà?y 30 thàng 6, trung 'oà?n 64 hoàt 'Ặng trĂn 'ươ?ng 10 (Thà''ì? Bì?nh) phùc kìch tiĂu diẶt mẶt tiĂ?u 'oà?n quĂn ngùy, thu hai khĂ?u phào 105. Đìch Y Thài Bì?nh hoang mang bò? CĂ?u Bo rùt chày.
Ngà?y 1 thàng 7, trưng 'oà?n 64 tiẮp quà?n thì xàf Thài Bì?nh.
Tài Hưfu Ngàn, ngà?y 30 thàng 6, 'ìch rùt khò?i Phàt DiẶm và? Ninh Bì?nh.
Trung 'oà?n 52 truy kìch bĂt 700 tĂn, thu 5 khĂ?u phào (cò mẶt khĂ?u l05). Cù?ng ngà?y, 'ìch Y Bù?i Chu rùt chày. Trung 'oà?n 52 truy kìch tới Nam Đình. Đìch Y 'Ăy cùfng vẶi vàf rùt chày.
BT 'Ặi ta tiẮp quà?n thà?nh phẮ Nam Đình ngà?y 1 thàng 7 nfm 1954.
Ngà?y 3 thàng 7, 'ìch rùt khò?i thì xàf Phù? Lỳ.
Tài Sơn TĂy, trung 'oà?n 57 'ành 'ìch trĂn càc 'ươ?ng 11 21A và? 21B già?i phòng 'ài bẶ phẶn tì?nh Sơn TĂy.
Ngà?y 7 thàng 7, trung 'oà?n 57 phùc kìch binh 'oà?n cơ 'Ặng sẮ 8 'i già?i vĂy cho Trì?nh ViĂfn (Hà? ĐĂng) diẶt 400 tĂn.
Đài 'oà?n 320 dĂ?n toà?n bẶ lực lượng sang Thài Bì?nh, chù? trương bao vĂy thì xàf Hưng YĂn, tiĂu diẶt 'ìch Y càc thì trẶn Phù Dực, Ninh Giang. Đài 'oà?n 308 cùfng chuyĂ?n và?o hoàt 'Ặng trĂn 'ươ?ng 13.
SuẮt tàm nfm khàng chiẮn, ta chưa cò ỳ 'ình già?i phòng mẶt thà?nh phẮ, mẶt thì xàf Y 'Ă?ng bf?ng. Chì? trong và?i ngà?y, ta 'àf già?i phòng mẶt thà?nh phẮ, ba thì xàf và? mẶt sẮ thì trẮn. MẶt nfm trước, ta chì? mong duy trì? và? mơ? rẶng mẶt sẮ cfn cứ Y vù?ng nĂng thĂn hẶu 'ìch 'Ă?ng bf?ng. BĂy giơ? cà? mẶt vù?ng 'Ă?ng bf?ng rẶng lớn 'àf vĂ? tay ta.

CÀCH màng thà?nh cĂng trĂn lùc 'ìa Trung Hoa 'àf tào ra thẮ cĂn bf?ng lực lượng giưfa ĐĂng và? TĂy.
ChiẮn tranh lớn bf?ng vùf khì thĂng thươ?ng khĂng cho phèp bĂn nà?o già?nh thắng lợi. CuẶc chiẮn trĂn bàn 'à?o TriĂ?u TiĂn là? mẶt minh chứng cho tì?nh hì?nh mới trĂn thẮ giới. CuẮi cù?ng, buẶc 'Ăi bĂn phà?i 'i tới ngư?ng bf́n.
HẶi nghì Giơnevơ lĂ?n nà?y cùfng khĂng già?i quyẮt 'ược gì? hơn. Mf̣c dù? tiẮng sùng 'àf chẮm dứt nhưng ngươ?i ta vĂfn khĂng tì?m ra già?i phàp 'Ă? kẮt thùc chiẮn tranh TriĂ?u TiĂn. Và? cùfng khĂng ai nghìf tì?nh tràng nà?y sèf cò?n kèo dà?i suẮt nhiĂ?u thẶp kỳ?. Cho tới lùc nà?y, chiẮn tranh ĐĂng Dương vĂfn chù? yẮu diĂfn ra giưfa càc dĂn tẶc ĐĂng Dương và? Phàp 'ược sự giùp 'ơf ngà?y cà?ng nhiĂ?u cù?a Mỳf. Nhưng chiĂ?u hướng phàt triĂ?n cù?a nò cò thĂ? dĂfn tới mẶt cuẶc chiẮn tranh TriĂ?u TiĂn thứ hai. Mỳf 'àf quyẮt tĂm thay thẮ Phàp Y ĐĂng Dương. Nhưng tì?nh thẮ chưa cho phèp Mỳf trực tiẮp nhà?y ngay và?o cuẶc chiẮn. NẮu sớm quẮc tẮ hòa chiẮn tranh, khĂng cò gì? bà?o 'à?m sèf thf́ng lợi, và? cùfng khĂng dĂf lĂi kèo 'ược 'Ă?ng minh 'àf mẶt mò?i Y TriĂ?u TiĂn. Mỳf 'àf tình tới mẶt phương àn mới. Trong khi 'ò LiĂn XĂ, Trung QuẮc và? Anh 'Ă?u khĂng muẮn chiẮn tranh ĐĂng Dương kèo dà?i, lo cài sà?y nà?y cài ung! Phàp rẮt cĂ?n mẶt cuẶc ngưng chiẮn 'Ă? cứu 'Ặi quĂn viĂfn chinh, nhưng khĂng 'ù? sức èp ta 'Ă? già?nh nhưfng 'iĂ?u kiẶn cò lợi. Cho 'Ắn gĂ?n hẮt thàng Sàu, Mỳf vĂfn khĂng tò? thài 'Ặ ròf rà?ng, và? Anh chì? 'òng vai trò? mẶt trong nhưfng ngươ?i hò?a già?i. Mfng'èt Phrfng hiĂ?u là? muơn thực hiẶn 'ược lơ?i hứa trước quẮc hẶi, cĂ?n phà?i tranh thù? 'ược Mỳf và? Anh cù?ng là?m àp lực với ta, kĂ? cà? tranh thù? sự 'Ă?ng tì?nh cù?a LiĂn XĂ và? Trung QuẮc.
Ngà?y 29 thàng 6 xuẮt hiẶn bà?n ghi nhớ giưfa Mỳf và? Anh, bà?y tò? sự 'Ă?ng tì?nh với nhưfng mùc tiĂu cù?a Mfng'èt Phrfng 'Ă? ra tài HẶi nghì Giơnevơ, tàn thà?nh viẶc phĂn chia tàm thơ?i ViẶt Nam thà?nh hai miĂ?n 'Ă? thực thi mẶt cuẶc ngưng chiẮn. RiĂng vĂ? giới tuyẮn tàm thơ?i, hai cươ?ng quẮc nà?y chòn vìf tuyẮn 17 thay vìf tuyẮn 18 do Fhàp 'Ă? nghì. Mỳf và? Anh muẮn Phàp phà?i nhĂn nhượng, nhưng 'Ă?ng thơ?i cùfng hfm dòa ta trong trươ?ng hợp Phàp bì 'f̣t "trước nhưfng 'ò?i hò?i ngfn cà?n kẮt thùc mẶt bà?n hiẶp 'ình cò thĂ? chẮp nhẶn vĂ? ĐĂng Dương, tì?nh hì?nh quẮc tẮ sèf rẮt trĂ?m tròng" !
ĐĂ?u thàng 7 nàm 1954, 'Ă?ng chì Chu Ă,n Lai tư? Giơnevơ trơ? YĂ? Trung QuẮc, 'Ă? nghì gf̣p Bàc Y LiĂfu ChĂu, thuẶc tì?nh Quà?ng TĂy, khĂng xa biĂn giới nước ta.
BT Chình trì cư? tĂi cù?ng 'i với Bàc.
Tư? Nam Ninh 'i xe lư?a 'Ắn LiĂfu ChĂu, dòc 'ươ?ng cò?n thẮy nhiĂ?u dẮu vẮt chiẮn tranh. CuẶc hòp diĂfn ra hai ngà?y trong mẶt ngĂi biẶt thự mới 'ược tu sư?a lài.
BuĂ?i là?m viẶc 'Ắu tiĂn, theo ỳ cù?a Bàc, tĂi trì?nh bà?y tì?nh hì?nh quĂn sự lùc nà?y trĂn bà?n 'Ă?. Y cà? miĂ?n Bf́c và? miĂ?n Trung ViẶt Nam hĂ?u như toà?n mà?u 'ò?, mà?u cù?a vù?ng 'Ắt tự do và? già?i phòng. QuĂn Phàp chì? cò?n giưf 'ược hai khu vực: trĂn miĂ?n BĂc, Hà? NẶi và? mẶt sẮ tì?nh chung quanh, vù?ng ven biĂ?n tư? Hà?i Phò?ng tới Mòng Cài; Y miĂ?n Trung, mẶt sẮ thà?nh phẮ, thì xàf ven biĂ?n tư? nam Quà?ng Bì?nh qua càc thà?nh phẮ HuẮ, Đà? Nffng tới HẶi An. Tài Nam BẶ, nhưfng khu cfn cứ cù?a ta 'ược cù?ng cẮ và? mơ? rẶng.
Hai buĂ?i tiẮp theo, 'Ă?ng chì Chu Ă,n Lai trì?nh bà?y vĂ? tì?nh hì?nh diĂfn biẮn tài HẶi nghì Giơnevơ, thài 'Ặ ngoan cẮ cù?a Chình phù? PlĂven và? thài 'Ặ tiĂu cực cù?a Mỳf.
ĐĂ?ng chì Chu nòi tì?nh hì?nh quẮc tẮ hiẶn nay yĂu cĂ?u cò hò?a bì?nh, viẶc phĂn chia ranh giới tàm thơ?i nĂn chĂm chước mẶt chư?ng nà?o 'Ă? tranh thù? nhưfng cơ sơ? phàp lỳ cho mẶt cuẶc tĂ?ng tuyĂ?n cư? hò?a bì?nh thẮng nhẮt hai miĂ?n Nam, Bf́c ViẶt Nam trong vò?ng hai nfm.
NẮu ta cò chình sàch khĂn khèo, tĂ?ng tuyĂ?n cư? sèf già?nh thf́ng lợi. ĐĂ?ng chì Chu thẮy cò khà? nfng lẶp mẶt mf̣t trẶn liĂn minh với Phàp 'Ă? 'Ă?y lù?i sự can thiẶp cù?a Mỳf và?o bàn 'à?o Đưng Dương. CuẮi cù?ng, 'Ă?ng chì nòi trước 'Ăy PlĂven khfng khfng 'ò?i lẮy vìf tuyẮn 18 là?m ranh giới tàm thơ?i, nhưng trước sự 'Ắu tranh kiĂn quyẮt cù?a ta, Mfng'èt Phrfng và? Anh, Mỳf 'àf 'Ă?ng ỳ rùt xuẮng vìf tuyẮn 17. Bàc và? chùng tĂi 'Ă?u ngơf ngà?ng. Phà?i chfm chù tì?m trĂn bà?n 'Ă? mới thẮy dò?ng sĂng nhò? BẮn Hà?i Y phìa bf́c tì?nh Quà?ng Trì.
Bàc nòi với so sành lực lượng trĂn thực tẮ chiẮn trươ?ng hiẶn nay, ta 'Ă? ra vìf tuyẮn 13 là? hợp lỳ, vìf tuyẮn 17 'Ắi với ta là? khĂng thĂ? chẮp nhẶn, chì ìt cùfng phà?i già?nh 'ược vìf tuyẮn 16. Trước 'Ăy 'àf cò tiĂ?n lẶ khi ĐĂ?ng minh và?o già?i giàp quĂn 'Ặi NhẶt Y hai miĂ?n Nam, Bf́c ĐĂng Dương cùfng lẮy vìf tuyẮn 16 là?m ranh giới tàm thơ?i.
Trước lùc 'oà?n ta ra vĂ?, 'Ă?ng chì Chu nòi với Bàc:
"TĂi sèf bà?n với 'Ă?ng chì MĂlĂtẮp hẮt sức cẮ gang thực hiẶn chì? thì cù?a H" Chù? tìch. Vì? Y xa khĂng cò 'iĂ?u kiẶn trao 'Ă?i, nẮu viẶc 'Ắu tranh xàc 'ình ranh giới tàm thơ?i gf̣p khò khfn, vàn bẮt 'f́c dìf phà?i chòn vìf tuyẮn 17, mong H" Chù? tìch chù ỳ vẮn 'Ă? quan tròng nhẮt hiẶn nay là? tranh thù? cho 'ược hò?a bì?nh và? nhưfng 'iĂ?u kiẶn 'Ă? hò?a bì?nh thẮng nhẮt ViẶt Nam".
NgĂ?i trĂn xe lư?a, tĂi nòi với Bàc: "Phàp cò?n gĂ?n nfm mươi vàn quĂn, lài thĂm Mỳf giùp thì? rẮt ìt cò khà? nfng hò?a bì?nh thẮng nhẮt ViẶt Nam ! " .
Tư? cuẶc hòp trơ? vĂ?, Bàc rẮt suy nghìf. Bàc nòi trong BT Chình trì nẮu muẮn chẮm dứt chiẮn tranh, phà?i chẮp nhẶn mẶt giới tuyẮn quĂn sự tàm thơ?i giưfa ta và? 'ìch. Càc bàn LiĂn XĂ và? Trung QuẮc 'Ă?u ngài chiẮn tranh ĐĂng Dương kèo dà?i, muẮn ta 'àt 'ược mẶt thò?a thuẶn với Phàp. So sành lực lượng giưfa ta và? 'ìch lùc nà?y, ta 'ang Y thẮ cò lợi, nhưng vĂ? mf̣t quĂn sự, với ự giùp 'ơf cù?a Mỳf, 'ìch vĂfn cò nhiĂ?u khà? nfng khĂng nhưfng bù? 'f́p nhưfng tĂ?n thẮt mà? cò?n tfng cươ?ng thĂm lực lượng. Ta cùfng cĂ?n cò mẶt thơ?i gian hò?a bì?nh, mẶt khu vực hoà?n chì?nh, cò thù? 'Ă, cà?ng biĂ?n, sĂn bay... 'Ă? cù?ng cẮ nhưfng thà?nh quà? cù?a càch màng và? khàng chiẮn, xĂy dựng lực lượng chuĂ?n bì cho cuẶc 'Ắu tranh già?nh 'Ặc lẶp, thẮng nhẮt hoà?n toà?n. Nhưng vìf tuyẮn 17 'Ắi với ta là? khò chẮp nhẶn. Mỳf nhẮt 'ình khĂng chìu bò? ĐĂng Nam à, 'ang chuĂ?n bì mẶt chiẮn lược mới rẮt nguy hiĂ?m. Trong trươ?ng hợp nà?o chùng ta cùfng phà?i 'ò?i 'ưa và?o vfn bà?n sự cam kẮt tĂn tròng 'Ặc lẶp, thẮng nhẮt, toà?n vèn làfnh thĂ? cù?a ba nước ĐĂng Dương, khĂng cò cfn cứ nước ngoà?i... 'Ă? là?m cơ sơ? cho cuẶc 'Ắu tranh lĂu dà?i.
Toà?n bẶ quĂn 'Ặi viĂfn chinh Phàp 'àf dĂ?n vĂ? tẶp trung dòc trùc 'ươ?ng sẮ 5 Hà? NẶi - Hà?i Phò?ng. CĂnhi tĂ? chức lài lực lượng thà?nh 4 sư 'oà?n chiẮn 'Ắu, bao gĂ?m 51 tiĂ?u 'oà?n bẶ binh (so với 28 tiĂ?u 'oà?n ngà?y 7 thàng 5), cù?ng với càc 'ơn vì thiẮt giàp và? phào binh, chuĂ?n bì 'Ắi phò với cuẶc tiẮn cĂng cù?a càc 'ài 'oà?n chù? lực.
Chùng chì? cò?n mẶt mùc tiĂu duy nhẮt là? bà?o vẶ con 'ươ?ng dà?i 100 kilĂmèt tư? Hà? NẶi chày ra cà?ng Hà?i Phò?ng, con 'ươ?ng HiẶp 'ình mĂ?ng 6 thàng 3 nfm 1946 'àf 'ưa chùng và?o miĂ?n BĂc. Nhưfng 'ơn vì ngùy binh 'ùng phà?i quĂn ta là? tan vơf. NhiĂ?u lình ngùy tự 'Ặng bò? ngùf. BT chì? huy Phàp phà?i dĂ?n quĂn ngùy và?o vò?ng trong. Nhưfng 'ơn vì quĂn viĂfn chinh rẶu ràf sau cuẶc chiẮn 'Ắu ĐĂng XuĂn vư?a lo bà?o vẶ mì?nh, vư?a lo canh chư?ng nhưfng 'ơn vì ngùy binh thào chày.
Tài TĂy NguyĂn, quĂn 'ìch Y PlĂy Cu rùc rìch rùt chày. QuĂn 'ìch Y Bì?nh Trì ThiĂn rẮt hoang mang. Mùfi thòc sĂu tư? Hà Là?o tới Vươn Sai, Stungtreng, Campuchia, 'àf bf́t liĂn làc 'ược với Nam BẶ. Anh Phàm Hù?ng nhf́n: lương thực 'àf sffn sà?ng. Anh TrĂ?n Vfn Trà? bào cào 'àf chuĂ?n bì xong khu vực tẶp kẮt cho bẶ 'Ặi chù? lực Nam tiẮn. Tài Nam BẶ, quĂn 'ìch bò? nhiĂ?u 'Ă?n bẮt lui vĂ? càc thà?nh thì. Tì?nh hì?nh nà?y bay tới Giơnevơ. Chùng tĂi nhẶn 'ược 'iẶn cù?a cà? 'Ă?ng chì MĂlĂtẮp và? 'Ă?ng chì Chu Ă,n Lai, nòi 'ang cò triĂ?n vòng sớm 'àt 'ược mẶt hiẶp 'ình hò?a bì?nh, khĂng nĂn 'Ă?y mành nhìp 'Ặ hoàt 'Ặng quĂn sự Y cà? hai miĂ?n Nam, BĂc ĐĂng Dương.
Ngà?y 15 thàng 7, Trung ương hòp HẶi nghì lĂ?n thứ 6 dưới sự chù? tòa cù?a Bàc. HẶi nghì nhẶn 'ình: "tì?nh hì?nh trong nước phàt tnĂ?n ngà?y cà?ng cò lợi cho ta; 'ìch 'ang gf̣p nhưfng khò khfn lớn tuy chùng vĂfn khĂng ngư?ng giàfy giùa", "Tư? ĐĂng XuĂn vư?a qua, thư?a dìp thực dĂn Phàp thua nf̣ng, 'Ắ quĂ?c Mỳf can thiẶp trf́ng trợn và?o ĐĂng Dương, kiĂn quyẮt thi hà?nh kẮ hoàch kèo dà?i và? mơ? rẶng chiẮn tranh thì? lực lượng so sành giưfa ta và? 'ìch cò thĂ? thay 'Ă?i khĂng lợi cho ta", "ĐẮ quẮc Mỳf là? kè? thù? chình cù?a nhĂn dĂn yĂu chuẶng hò?a bì?nh trĂn thẮ giới, và? hiẶn 'ang trơ? thà?nh kè? thù? chình trực tiẮp cù?a nhĂn dĂn ĐĂng Dương". TrĂn cơ sơ? nhưfng nhẶn 'ình trĂn, hẶi nghì nhẮt trì với 'ươ?ng lẮi "dù?ng phương phàp thương lượng 'Ă? lẶp lài hò?a bì?nh Y ĐĂng Dương" và? quyẮt 'ình phưưng chĂm, sàch lược 'Ắu tranh cù?a ta trong giai 'oàn mới là?: "Chìfa mùfi nhòn 'Ắu tranh và?o 'Ắ quẮc Mỳf và? hiẮu chiẮn Phàp, dựa trĂn cơ sơ? nhưfng thf́ng lợi 'àf 'àt 'ược mà?. phẮn 'Ắu 'Ă? thực hiẶn hò?a bì?nh Y ĐĂng Dương, phà tan Ăm mưu cù?a 'Ắ quẮc Mỳf kèo dà?i và? mơ? rẶng chiẮn tranh ĐĂng Dương, cù?ng cẮ hò?a bì?nh và? thực hiẶn thẮng nhẮt, hoà?n thà?nh 'Ặc lẶp và? thực hiẶn dàn chù? trong toà?n quẮc".
Ban ChẮp hà?nh Trung ương Đà?ng kĂu gòi: "Toà?n Đà?ng tư? trĂn 'Ắn dưới hàfy thẮng nhẮt tư tươ?ng và? hà?nh 'Ặng, 'oà?n kẮt nhẮt trì hơn nưfa chung quanh H" Chù? tìch và? Trung ương, tuyẶt 'Ắi tin tươ?ng và?o H" Chù? tìch và? Trung ương, kiĂn quyẮt vượt mòi khò khfn, ra sức phẮn 'Ắu 'Ă? bẮt cứ hò?a hay là? 'ành, ta cùfng chù? 'Ặng và? thf́ng lợiâ?.

Sau khi cò bà?n ghi nhớ Mỳf - Anh, hà?ng ngùf 'Ắi phương 'àf siẮt chf̣t hơn trước. Trung tuĂ?n thàng Bà?y, Mfng'èt Phrfng trơ? lài Giơnevơ với vì thẮ mới là? ngươ?i 'ài diẶn cho nhưfng ỳ kiẮn cù?a phương TĂy. CuẶc 'Ắu tranh tẶp trung và?o hai vẮn 'Ă? gay cẮn nhẮt là? xàc 'ình 'ươ?ng ranh giới tàm thơ?i và? thơ?i gian tiẮn hà?nh tĂ?ng tuyĂ?n cư?. Phàp chẮp thuẶn vìf tuyẮn 17 do Anh, Mỳf 'f̣t ra, và? muẮn kèo dà?i thơ?i hàn tĂ?ng tuyĂ?n cư? tự do 'Ă? thẮng nhẮt ViẶt Nam. Phìa ta 'Ă? ra vìf tuyẮn 16, và? yĂu cẮu tiẮn hà?nh tĂ?ng tuyĂ?n cư? trong vò?ng 6 thàng. CuẶc 'à?m phàn lài giĂfm chĂn tài chĂf.
Mfng'èt Phrfng 'àf hứa với QuẮc hẶi Phàp trong vò?ng mẶt thà?ng nẮu khĂng 'àt 'ược mẶt hiẶp 'ình ngư?ng bf́n thì? sèf tư? chức. Thơ?i hàn 'ang tới gĂ?n. BuĂ?i hòp ngà?y 20 thàng 7 nfm 1954 'ược coi như phiĂn hòp chòt. NẮu khĂng 'i tới kẮt quà?, HẶi nghì Giơnevơ sèf tan vơf Mfng'èt. Phrfng 'àf Y giới hàn cuẮi cù?ng. Phìa ta chẮp nhẶn vìf tuyẮn 17. Phìa Phàp chẮp nhẶn thơ?i hàn tiẮn hà?nh tĂ?ng tuyĂ?n cư? thẮng nhẮt hai miĂ?n Nam, Bf́c ViẶt Nam là? hai nfm. MẶt nfm sau ngà?y kỳ hiẶp 'ình, bf́t 'Ă?u hiẶp thương giưfa hai miĂ?n vĂ? tĂ?ng tuyĂ?n cư?. Thơ?i gian tiẮn hà?nh tĂ?ng tuyĂ?n cư? là? thàng 7 nfm 1955. CuẶc 'à?m phàn vĂ? thà?nh phĂ?n giàm sàt quẮc tẮ kẮt thùc nhanh chòng. ĐĂi bĂn nhẮt trì chòn Ấn ĐẶ, Ba Lan, Cana'a là?m ù?y ban giàm sàt quẮc tẮ, với Ấn ĐT là? chù? tìch.
Ngà?y 21 thàng 7 nfm 1954, hiẶp 'ình 'ì?nh chiẮn Y ViẶt Nam và? hiẶp 'ình 'ì?nh chiẮn Y Là?o 'ược kỳ kẮt giưfa thứ trươ?ng BT QuẮc phò?ng Tà Quang Bư?u, 'ài diẶn BT TĂ?ng tư lẶnh QuĂn 'Ặi nhĂn dĂn ViẶt Nam 'Ă?ng thơ?i thay mf̣t Pathèt Là?o, với thiẮu tướng ĐentĂy (Delteil), 'ài diẶn BT TĂ?ng chì? huy quĂn 'Ặi liĂn hiẶp Phàp Y ĐĂng Dương. Sau 'ò, hiẶp 'ình 'ì?nh chiẮn Y Campuchia 'ược kỳ giưfa 'Ă?ng chì Tà Quang Bư?u với Nhìch TiĂu Long, 'ài diẶn chình phù? Vương quẮc Campuchia.
HẶi nghì thĂng qua TuĂn bẮ chung vĂ? viẶc lẶp lài hò?a bì?nh Y ĐĂng Dươllg gĂ?m 13 'iĂ?u:
1 Xàc nhẶn nhưfng vfn bà?n hiẶp 'ình vĂ? 'ì?nh chì? chiẮn sự Y ViẶt Nam, Y Là?o, Y Campuchia và? vĂ? tĂ? chức kiĂ?m soàt quẮc tẮ.
2. Khf?ng 'ình sự hà?i lò?ng cù?a càc bĂn tham gia hẶi nghì vĂ? viẶc chẮm dứt chiẮn sự Y càc nước ĐĂng Dương.
3. Xàc nhẶn nhưfng lơ?i tuyĂn bẮ cù?a chình phù? Vương quẮc Campuchia và? cù?a chình phù? Vương quẮc Là?o vĂ? tĂ?ng tuyĂ?n cư? tự do sèf 'ược tĂ? chức trong nfm 1955 Y hai nước nà?y.
4. CẮm viẶc 'em quĂn 'Ặi và? nhĂn viĂn quĂn sự nước ngoà?i và?o càc nước ĐĂng Dương.
5. CẮm viẶc 'f̣t cfn cứ quĂn sự nước ngoà?i Y ĐĂng Dương, và? viẶc càc nước ĐĂng Dương tham gia càc liĂn minh quĂn sự với nước ngoà?i.
6. Quy 'ình lẮy vìf tuyẮn 17 là? giới tuyẮn quĂn sự tàm thơ?i Y ViẶt Nam.
7. Khf?ng 'ình càc bĂn tham gia hẶi nghì thư?a nhẶn vĂf nguyĂn tắc sự 'Ặc lẶp, thẮng nhẮt và? toà?n vèn làfnh thĂ? cù?a nước ViẶt Nam, viẶc hiẶp thương giưfa hai miĂ?n bf́t 'Ă?u tư? ngà?y 20 thàng 7 nfm 1955 và? viẶc tĂ?ng tuyĂ?n cư? tiẮn hà?nh và?o thàng 7 nfm 1956.
8. Cam kẮt tĂn tròng quyĂ?n tự do lựa chòn nơi sinh sẮng cù?a nhĂn dĂn trong mĂfi nước.
9. Cam kẮt khĂng cò hà?nh 'Ặng trà? thù? 'Ắi với nhưfng ngươ?i thuẶc phìa 'Ắi phương thơ?i kỳ? chiẮn tranh.
10. Quy 'ình viẶc quĂn 'Ặi Phàp rùt khò?i càc nước ĐĂng Dương.
11. Phàp cam kẮt tĂn tròng 'Ặc lẶp, chù? quyĂ?n, thẮng nhẮt và? toà?n vèn làfnh thĂ? cù?a ViẶt Nam, Là?o và? Campuchia.
12. Quy 'ình nhưfng nguyĂn tắc trong quan hẶ giưfa ba nước ViẶt Nam, Campuchia, Là?o, tĂn tròng chù? quyĂ?n, 'Ặc lẶp thẮng nhẮt, khĂng can thiẶp và?o nẶi bẶ cù?a nhau.
13. Quy 'ình nhưfng biẶn phàp cĂ?n thiẮt 'Ă? bà?o 'à?m viẶc tĂn tròng hiẶp nghì.
Đoà?n Mỳf khĂng kỳ và?o hiẶp 'ình, chì? ra mẶt bà?n tuyĂn bẮ ghi nhẶn, và? hứa sèf khòng gĂy trơ? ngài cho viẶc thi hà?nh hiẶp 'ình. BT trươ?ng ngoài giao cù?a ngùy quyĂ?n Bà?o Đài tuyĂn bẮ khĂng thĂ? cĂng nhẶn sự hợp thức cù?a hiẶp 'ình. Chùng ta 'àf thẮy ròf Mỳf và? ngùy quyĂ?n lùc nà?y 'àf là? mẶt, sèf là? nhưfng kè? phà hiẶp 'ình sau nà?y.
HiẶp 'ình Giơnevơ ra 'ơ?i trong bẮi cà?nh quẮc tẮ và? tương quan lực lượng cù?a ta và? 'ìch trĂn chiẮn trươ?ng như vẶy, 'àf khĂng 'àt 'ược tẮt cà? nhưfng 'iĂ?u mà? ta mong muơn. Tuy nhiĂn, nò 'àf gòp phĂ?n và?o viẶc kẮt thùc sự thẮng tn cù?a Phàp kèo dà?i mẶt thẮ kỳ?, buẶc 'Ặi quĂn xĂm lược phà?i ra 'i, Phàp phà?i cĂng nhẶn trĂn vfn bà?n 'Ặc lẶp, thẮng nhẮt và? toà?n vèn làfnh thĂ? cù?a ba nước ĐĂng Dương, khĂng cò cfn cứ quĂn sự nước ngoà?i trĂn ba nước nà?y, chẮp nhẶn vĂ? nguyĂn tf́c mẶt cuẶc tĂ?ng tuyĂ?n cư? tự do là? cơ sơ? phàp lỳ cho cuẶc 'Ắu tranh lĂu dà?i cù?a ta, và? chẮm dứt cuẶc chiẮn tranh kèo dà?i 'àf chìn nfm trĂn toà?n bàn 'à?o ĐĂng Dương.
Ngà?y 22 thàng 7 nfm 1954, Chù? tìch H" Chì Minh ra lơ?i kĂu gòi gư?i 'Ă?ng bà?o, càn bẶ và? chiẮn sìf cà? nước nhĂn dìp HiẶp 'ình Giơnevơ 'ược kỳ kẮt: â?oVì? hò?a bì?nh, thẮng nhẮt, 'Ặc lẶp, dĂn chù? cù?a T. quẮc mà? 8, 9 nfm nay, nhĂn dĂn, quĂn 'Ặi, càn bẶ và? Chình phù? ta 'oà?n kẮt chf̣t chèf, trĂn dưới mẶt lò?ng, chìu 'ựng gian khĂ?, vượt mòi khò khfn, kiĂn quyẮt khàng chiẮn và? 'àf già?nh 'ược nhiĂ?u thf́ng lợi vè? vang.(...) Ta 'àf thu 'ược thắng lợi lớn: Chình phù? Phàp 'àf thư?a nhẶn 'Ặc lẶp, chù? quyĂ?n, thẮng nhẮt và? toà?n vèn làfnh thĂ? cù?a nước ta, thư?a nhẶn quĂn 'Ặi Phàp sèf rùt khò?i 'Ắt nước ta, v.v. (...) rư? nay, chùng ta phà?i ra sức 'Ắu tranh 'Ă? cù?ng cẮ hò?a bì?nh, thực hiẶn thẮng nhẮt, hoà?n thà?nh 'Ặc lẶp và? dĂn chù? trong toà?n quẮc".
Ngà?y 22 thàng nfm 1954, BT TĂ?ng tư l?nh, 'ài diẶn cho cà? Pathèt Là?o, ra lẶnh ngư?ng bắn. z Bf?c BẶ, lẶnh ngư?ng bf́n cò hiẶu lực tư? ngà?y 27 thàng 7, Y Trung BẶ, tư? ngà?y 1 thàng 8, Y Là?o, tư? ngà?y 6 thàng 8, Y Campuchia, tư? ngà?y 7 thàng 8, và? cuẮi cù?ng, Y Nam BẶ, tư? ngà?y 11 thàng 8 nfm 1954.
LẶnh ngư?ng bf́n 'àf 'ược thực hiẶn nghiĂm chì?nh trĂn toà?n bàn 'à?o ĐĂng Dương. Thi hà?nh HiẶp 'ình Giơnevơ, bẶ 'Ặi ta Y nam vìf tuyẮn 17, bẶ 'Ặi tì?nh nguyẶn cù?a ta Y Campuchia và? Là?o lĂ?n lượt chuyĂ?n quĂn ra Bf́c tẶp kẮt. BT 'Ặi Pathèt Là?o tẶp kẮt vĂ? hai tì?nh SĂ?m Nưa, PhĂng Xa Lỳ?. QuĂn viĂfn chinh Phàp và? lực lượng vùf trang cù?a ngùy quyĂ?n cùfng lĂ?n lượt tẶp kẮt vĂ? phìa nam vìf tuyẮn 17 với thơ?i hàn cuẮi cù?ng là? 300 ngà?y. Anh Vfn TiẮn Dùfng, TĂ?ng tham mưu trươ?ng, và? anh Song Hà?o, chình ù?y 'ài 'oà?n 308, 'ược chì? 'ình là?m trươ?ng 'oà?n và? phò 'oà?n 'ài biĂ?u QuĂn 'Ặi nhĂn dĂn ViẶt Nam tham gia Uy ban LiĂn hiẶp 'ì?nh chiẮn Trung ương .

TRONG lìch sư? chiẮn tranh giưf nước cù?a ta, cuẶc chiẮn thươ?ng ìt diĂfn ra Y kinh 'Ă. Đơ?i TrĂ?n, trước cuẶc xĂm lfng cù?a NguyĂn MĂng, Ăng cha ta 'àf ba lĂ?n rơ?i Thfng Long, nhưng sau 'ò lài chiẮn thf́ng quĂn 'ìch trơ? vĂ?, nhanh là? ba thàng, chẶm là? sàu thàng.
Ngươ?i anh hù?ng dĂn tẶc ào và?i NguyĂfn HuẶ, với cuẶc hà?nh quĂn thĂ?n tẮc tư? Phù XuĂn ra Thfng Long, 'àf tiĂu diẶt 'Ặi quĂn xĂm lược Màfn Thanh chì? trong mẮy ngà?y tẮt.
Thơ?i 'ài H" Chì Minh, cuẶc chiẮn chẮng quĂn viĂfn chinh xĂm lược Phàp 'àf diĂfn ra hai thàng Y Thù? 'Ă.
Nhưfng chiẮn sìf quyẮt tư? 'àf bà?o vẶ tư?ng gòc phẮ, tư?ng ngĂi nhà?, rĂ?i ra 'i khàng chiẮn trươ?ng kỳ? với lơ?i thĂ? chiẮn thang trơ? vĂ?. SuẮt nhưfng nfm chiẮn. tranh, hì?nh à?nh Hà? NẶi khf́c sĂu trong trài tim cù?a mĂfi chiẮn sìf, Hà? NẶi luĂn luĂn là? sự nhớ thương da dẮt nhẮt. ĐiĂ?u 'ò 'àf thĂ? hiẶn trong biẮt bao bà?i thơ, cĂu ca. NhiĂ?u ngươ?i mong 'ược nhì?n lài Thù? 'Ă dù? chì? mẶt lĂ?n. Và? khĂng phà?i chì? cò nhưfng ngươ?i ra 'i nhớ vĂ? Hà? NẶi, ngươ?i Y lài cùfng trĂng 'ợi tư?ng ngà?y ngươ?i ra 'i mau chòng trơ? vĂ? ChiẮn thf́ng ĐĂng XuĂn 1953-1954 và? 'ài thf́ng Y ĐiẶn BiĂn Phù? 'àf mang lài cuẶc trù?ng phù?ng lìch sư?.
NhiẶm vù tiẮp quà?n Thù? 'Ă 'ược trao cho 'ài 'oà?n 308, trong 'ò cò trung 'oà?n Thù? 'Ă. Anh Vương Thư?a Vùf, 'ài 'oà?n trươ?ng 308, chì? huy mf̣t trẶn Thù? 'Ă tàm nfm trước, hĂm nay là? Chù? tìeh ù?y ban QuĂn chình thà?nh phẮ. Chù? tìch thà?nh phẮ Hà? NẶi vĂfn là? anh TrĂ?n Duy Hưng nfm 'Ă?u càch màng.
TrĂn 'ươ?ng vĂ? tiẮp quà?n Thù? 'Ă, mẶt sẮ 'ài diẶn càn bẶ cù?a 308 'ược triẶu tẶp tới gf̣p Bàc Y ĐĂ?n Hù?ng tài LĂm Thao, Phù Thò. Bàc cfn df̣n càn bẶ, chiẮn sìf 'ài 'oà?n phà?i triẶt 'Ă? chẮp hà?nh 8 chình sàch cù?a Chình phù?, 10 'iĂ?u kỳ? luẶt trong quĂn 'Ặi, "khĂng 'ược xĂm phàm 'Ắn cài kim sợi chì? cù?a dĂn", tĂn tròng dĂn và? giùp 'ơf dĂn, thực hiẶn thẶt tẮt nhiẶm vù tiẮp quà?n Thù? 'Ă. CuẮi cù?ng Bàc hò?i :"Càc chù cò biẮt 'Ăy là? nơi nà?o khĂng !" Anh Song Hà?o nòi: "Thưa Bàc, 'Ăy là? 'Ă?n thơ? càc Vua Hù?ng...". Bàc nòi tiẮp: "Càc Vua Hù?ng 'àf cò cĂng dựng nước. Bàc chàu ta phà?i cù?ng nhau giưf lẮy nướe".
Ngà?y 9 thàng 10 nfm 1954, mẶt sẮ 'ơn vì cù?a 308 và?o trước tiẮp quà?n càc cĂng sơ?, nhà? mày, tư? tay quĂn Phàp. Thà?nh phẮ 'ang bì 'f̣t dưới lẶnh giới nghiĂm, khĂng mẶt bòng ngươ?i, càc ngĂi nhà?, cư?a 'Ă?u 'òng kĂn.
MẶt 'ơn vì tới CĂ?u GiẮy là?m thù? tùc bà?n giao. Nhưfng chiẮc xe bòc thèp cù?a quĂn Phàp chưa kìp quay 'Ă?u thì? tư? ngĂi nhà? tranh xiĂu vèo bĂn 'ươ?ng 'àf xuẮt hiẶn mẶt là cơ? 'ò? sao và?ng, nhưfng tiẮng hĂ khĂng biẮt tư? 'Ău nĂ?i lĂn: "HĂ? Chù? tich muĂn nfm !... Hoan nghĂnh càc anh bẶ 'Ặi trơ? vĂ? già?i phòng Thù? 'Ă!". RĂ?i nhưfng cành cư?a bẶt mơ?, bà? con ù?a ra, xùm xìt chung quanh càc chiẮn sìf tù?i tù?i mư?ng mư?ng. Chì? trong giĂy làt, cà? dàfy phẮ nghè?o Y ngoài Ă" 'àf 'ò? rực mà?u cơ?. Tài nhà? mày 'è?n Hà? NẶi, anh chì em cĂng nhĂn 'ứng xẮp hà?ng trước cư?a với nhưfng bò hoa trĂn tay. Họ 'àf trà?i chiẮu nf?m tài sơ? mẮy ngà?y qua khĂng cho quĂn 'ìch thào dơf mày mòc 'em 'i. Lơ?i chà?o mư?ng cù?a chì cĂng nhĂn nghèn 'i vì? nước mĂ?t tuĂn chà?y. Bàc thợ già? Ăm lẮy anh chiẮn sìf như gf̣p lài 'ứa con 'i xa tư? lĂu. z càc nhà? mày, hò 'Ă?u gf̣p nhưfng ngươ?i thợ mang theo cơm nắm nf?m chơ? bẶ 'Ặi tới từ mẮy hĂm nay. MẶt bàc Y Nhà? mày 'iẶn YĂn Phù nòi:
â?oBiẮt càc anh tư? hĂ?i cò?n chiẮn 'Ắu Y Hà? NẶi kia mà?!".
Tài nhà? ga Hà?ng Cò?, anh chì em vui vè? cho biẮt vư?a sư?a xong mẶt chiẮc 'Ă?u tà?u thẶt tẮt, bà?o 'à?m cho chuyẮn tà?u 'Ă?u tiĂn xuẮt phàt 'ùng giơ? chà?o mư?ng bẶ 'Ặi trơ? vĂ?.
QuĂn Phàp lui dĂ?n qua cĂ?u Long BiĂn chẮm dứt sự cò mf̣t gĂ?n mẶt trfm nfm Y thà?nh Hoà?ng DiẶu.
Sàng ngà?y 10 thàng 10 nfm 1954, nhưfng ngĂi nhà? cĂ? kình cù?a Hà? NẶi 'Ă?u sàng rực lĂn nhưfng là cơ? sao. Trơ?i mưa, nhưng 'ươ?ng phẮ rẮt sàch. CĂ?ng chà?o 'àf 'ược dựng lĂn khf́p nơi. Nhưfng cù phù làfo khfn 'òng ào dà?i trang nghiĂm 'ứng chung quanh bà?n thơ? T. quẮc. Tà?u 'iẶn tư? ngoài Ă" và?o chẶt nìeh bà? con ngoài thà?nh. Sau nhiĂ?u nfm tàm bì chiẮm, Thù? 'Ă 'àf sẮng lài khĂng khì ngà?y 'Ă?u TĂ?ng khơ?i nghìfa. TẮt cà? mòi ngươ?i dĂ?n ra hai bĂn 'ươ?ng chơ? 'òn giơ? phùt lìch sư?, 'oà?n quĂn chiẮn thf́ng trơ? vĂ?.
Đươ?ng quen phẮ cùf 'Ăy rĂ?i
Thù? 'Ă tươi dẶy mf̣t ngươ?i như hoa
Vươ?n hĂ?ng ngớt giò mưa qua
Cờ hoa 'ò? nf́ng, mài nhà? và?ng sao....
Anh hù?ng NguyĂfn QuẮc Trì, trung 'oà?n trươ?ng trung 'oà?n Thù? 'Ă, dĂfn 'Ă?u 'ơn vì bẶ binh tiẮn và?o Hà? NẶi.
Ngươ?i tư? hai bĂn 'ươ?ng 'Ă? xĂ ra 'f̣t và?o tay anh và? càc chiẮn sìf nhưfng bò hoa tươi. Nhưfng chiẮc lươfi lĂ sàng ngơ?i lẮp lành bĂn hoa. TiẮp sau là? 'oà?n xe bẶ binh cơ giới phào binh. Ngươ?i -Hà? NẶi khĂng ngơ? hĂ?u hẮt càn bẶ, chiẮn sìf ta 'Ă?u trè?. Cài là?m hò ngàc nhiĂn hơn là? nhưfng ngươ?i chiẮn sìf nhò? nhf́n, hiĂ?n là?nh, già?n dì nà?y 'àf 'ành thf́ng nhưfng tĂn lình Phàp cao lớn, dưf tợn, vùf trang 'Ă?y ngươ?i, cò cà? mày bay, tà?u chiẮn, xe tfng ! Hà?ng BĂng, Hà?ng Đà?o rẶn rà?ng tiẮng trẮng mùa sư tư?, mùa lĂn. Phào nĂ? rĂ?n, xàc phào 'ò? hĂ?ng rà?i trĂn 'ươ?ng phẮ như nhưfng cành hoa 'à?o. BĂn hĂ? Hoà?n KiẮm, sinh viĂn, hòc sinh tù tẶp km vươ?n hoa Chì Linh như nfm nà?o, hàt nhưfng bà?i ca càch màng.
15 giơ?. Tư? Nhà? hàt lớn thà?nh phẮ nĂ?i lĂn mẶt hĂ?i cò?i dà?i. Càc loa phòng thanh vang lĂn tiẮng 'Ă?ng chì Chù? tìch Uy ban QuĂn chĂnh 'òc thư cù?a Chù? tìch H" Chì Minh gư?i 'Ă?ng bà?o Thù? 'Ă:
"Tàm nfm qua, Chìnk phù? xa rơ?i khò?i Thù? 'Ă 'Ă? khàng chiến cứu nước. Tuy xa nhau nhưng lò?ng Chình phù? luĂn luĂn gĂ?n cành 'Ă?ng bà?o.
Ngà?y nay do nhĂn dĂn ta 'oà?n kẮt nhẮt trì, quĂn 'Ặi ta chiẮn 'Ắu anh dùfng, khàng chiẮn 'àf th'ng lợi, Chình phù? lài trơ? vĂ? Thù? 'Ă với dĂ?ng bà?o. MuĂn df̣m mẶt nhà?, lò?ng vui mư?ng khĂn xiẮt kĂ?...
Chình phù? và? nhĂn dĂn ta phà?i cù?ng nhau cẮ gang nhiĂu 'Ă? khĂi phùc, cù?ng cẮ và? phàt triĂ?n 'ơ?i sĂng tinh thĂ?n và? vẶt chẮt cù?a Thù? 'Ă ta... "
Với ngươ?i dĂn Hà? NẶi, lò?ng Già? H" vĂfn như nhưfng ngà?y nà?o...
Bàc và? anh Trươ?ng Chinh cò?n Y lài Sơn TĂy mẶt thời gian. TĂi 'ược BT Chình trì phĂn cĂng cù?ng với càc anh LĂ Vfn Lương, XuĂn Thù?y, T' Hưfu chì? 'ào viẶc tiẮp quà?n Thù? 'Ă.
SĂng ngà?y 11 thàng 10, chùng tĂi vĂ? tới Hà? NẶi. Thù? 'Ă vĂfn giẮng như nhưfng ngà?y Càch màng thàng Tàm khi Bàc và? chùng tĂi tư? chiẮn khu trơ? vĂ?. Rợp trơ?i cơ? 'ò?. Nhưfng 'ươ?ng phẮ và?o Thu làc 'àc là và?ng. Nhưfng ngĂi nhà? kìn 'ào nẮp dưới vò?m cĂy. Hà?ng liĂfu rù? quanh H" Gươm nước vĂfn xanh ngf́t. Chì? khàc với hĂ?i thàng 12 nfm 1946, là? khĂng cò?n nhưfng chiẮc xe nhà? binh, nhưfng chiẮc mĂtĂ Phàp gĂ?m rù trĂn 'ươ?ng phẮ, khĂng cò?n tiẮng già?y 'inh cù?a nhưfng tĂn lình mùf 'ò? nẶn trĂn vì?a hè?. Hà? NẶi rẮt ìt thay 'Ă?i trong chiẮn tranh, vì? ngươ?i Phàp chưa lùc nà?o tin hò cò thĂ? tài 'ình cư lĂu dà?i như trước kia, mf̣t trẶn thươ?ng xuẮt hiẶn càch 'Ăy và?i chùc kilĂmèt. Thà?nh phẮ yĂn tìfnh, khĂng khì trong là?nh. Nơi tĂi tới thfm 'Ă?u tiĂn là? Nhà? mày 'iẶn YĂn Phù. TĂi siẮt chf̣t tay nhưfng ngươ?i thợ quĂ?n ào 'Ă?y muẶi than 'àf phà mày là?m tf́t nguĂ?n 'iẶn cù?a Hà? NẶi, thay hiẶu lẶnh tiẮn cĂng 'Ăm 19 thàng 12 nfm 1946, hĂm nay lài 'Ắu tranh kiĂn cươ?ng với 'ìch bà?o vẶ mày giưf lài nguĂ?n ành sàng cho Thù? 'Ă. TẮt cà? càc cĂng sơ? tĂi tới 'Ă?u trẮng trơn, khĂng cò?n mẶt chùt tiẶn nghi là?m viẶc.
MẶt lĂ?n, tĂi ghè qua Ngàf Tư SY 'ình tì?m lài Lì?Ăfu Trang, ngĂì nhà? nhò? xinh nơi Thươ?ng vù vĂfn hòp trước khi rơ?i Hà? NẶi, Bàc và? anh Trươ?ng Chinh 'àf cò nhưfng lĂ?n tới 'Ăy. Nhưng hoà?n toà?n khĂng cò?n thẮy dẮu vẮt.
Chìn nfm chiẮn tranh là? mẶt thơ?i gian khĂng ngĂn. MĂfi nfm, mĂfi thàng, mĂfi ngà?y 'Ă?y Ăp nhưfng sự kiẶn. NĂ 'àf mang lài bao 'Ă?i thay trong 'ơ?i sẮng dĂn tẶc, trong mĂfi con ngươ?i. NĂ cò thĂ? xòa 'i nhiĂ?u kỳ? niẶm.
Chình phù? và? Trung ương Đà?ng trơ? vĂ? Hà? NẶi. Bàc H" gf̣p lài 'Ă?ng bà?o Y quà?ng trươ?ng Ba Đì?nh, nơi chìn nfm trước Ngươ?i 'òc bà?n TuyĂn ngĂn ĐẶc lẶp lìch sư?.
Nù cươ?i cù?a Bàc H" trĂn lĂf 'à?i sèf sàng màfi trang sư? mới cù?a Hà? NẶi nẮi tiẮp ĐĂng ĐĂ, Thfng Long xưa. Chùng ta 'àf tĂ? chức cuẶc duyẶt binh lớn 'Ă?u tiĂn Y Hà? NẶi, mẶt cuẶc duyẶt binh bẶ 'Ặi, dĂn quàn du kìch chì? mang theo toà?n vùf khì cù?a Phàp và? Mỳf, tư? vùf khì nhè, vùf khì nf̣ng, 'Ắn càc phương tiẶn thĂng tin 'Ă?u là? chiẮn lợi phĂ?m thu 'ược trong chiẮn 'Ắu. Ba chiẮc xe tfng 'ược 'ưa tư? ĐiẶn BiĂn Phù? vĂ?, sư?a chưfa lài, mơ? 'Ă?u cuẶc diĂfu hà?nh. NgĂi nhà? Phù? Toà?n quyĂ?n cũ nay trơ? thà?nh Phù? Chù? tìch. Ngay tư? khi mới tới, Bàc 'àf chòn chĂf là?m viẶc, cùfng là? nơi Y cù?a Ngươ?i, tài cfn nhà? nhò? cù?a ngươ?i là?m vươ?n nf?m sĂu phìa trong, dưới nhưfng vò?m cĂy, bĂn cành mẶt cài hĂ?.
CĂng viẶc cù?a hò?a bì?nh dĂ?n dẶp kèo tới. Hà?n gắn vẮt thương chiẮn tranh, xĂy dựng chù? nghìfa xàf hẶi, 'Ắu tranh thẮng nhẮt nước nhà?, xĂy dựng quĂn 'Ặi... Nhưfng cĂng viẶc mới, nhưfng vẮp vàp mới. Hai nfm qua rẮt nhanh. QuĂn Phàp tư?ng bước rùt vĂ? nước. Nhưng cuẶc tĂ?ng tuyĂ?n cư? cùfng như nhiĂ?u 'iĂ?u khoà?n khàc cù?a HiẶp 'ình Giơnevơ 'àf khòng 'ược thực hiẶn. Y Nam . ViẶt Nam, nhưfng ngươ?i khàng chiẮn cùf bì ruĂ?ng bẮ, lù?ng bf́t, phà?i chày ra bưng biĂ?n, chày lĂn rư?ng nùi. NgĂ Đì?nh DiẶm 'àf nhanh chòng thay thẮ Bà?o Đài, lớn tiẮng 'ò?i "lẮp sĂng BẮn Hà?i", 'ò?i "Bf́c tiẮn". NhĂn dĂn ta chuĂ?n bì lĂn 'ưư?ng 'i tiẮp chf̣ng 'ươ?ng mới cù?a cuẶc trươ?ng chinh già?nh 'Ặc lẶp, thẮng nhẮt, so với chf̣ng 'ươ?ng 'àf qua cò?n bẶi phĂ?n gian nan hơn.