Điển hay, tích lạ!(mục lục Điển tích- Trang 1)

Nguyễn Tử Quang

Tết Trung Thu​

(By: falling rain).​

Tết Trung ThuTết Trung Thu ăn vào ngày rằm tháng 8. Nguyên cuối đời nhà Tây Hán (206 trước 23 sau D.L.), Vương Mãng nhân được cầm giữ chính quyền, thiện tiện phế lập và cuối cùng cướp được ngôi vua, đặt quốc hiệu là Tân.
Bấy giờ có người tông thất về chi xa của nhà Hán là Lưu Tú nổi lên chống lại Vương Mãng, chiếm được thành trì. Nhưng thế lực Mãng còn thời mạnh mẽ, nên Lưu Tú bị bao vây, phải chờ binh cứu viện.
Trong thời gian chờ đợi, trong thành đã hết lương thực. Quân sĩ phải đào củ chuối mà ăn. Rốt cuộc củ chuối, củ vỏ cũng không còn nữạ Và, binh cứu viện cũng chưa thấy đến. Lưu Tú lấy làm lo lắng, mới đặt bàn hương án cầu trời: "Nếu có thể khôi phục được Hán triều, dòng Hán chưa tuyệt thì xin Thượng Đế ban phép mầu cho mọc vật chi để cầm cự đỡ lòng mà chờ viện binh đến".
Lời của Lưu Tú động đến thiên đình.
Sáng hôm sau, giữa lúc quân lịnh đào đất để tìm vật ăn thì bỗng đào được một thứ khoai. Họ mừng rỡ, đem về nấu ăn. Đó là một thứ khoai môn, vị rất bùi, ăn rất ngon. Nhưng quân lính ăn nhiều quá mang chứng sình bụng, không tiêu được. Lưu Tú đâm hốt hoảng, lại đặt bàn hương án cầu trời.
Ba hôm sau, quân lính trong thành đi tìm thức ăn bỗng bắt gặp một thứ cây bưởi có trái. Họ hái trái ấy ăn thấy ngon nên ăn nhiều quá; và cũng nhờ đó mà đi tiêu được, không còn mắc phải chứng bịnh sình bụng nữạ Cầm cự một thời gian như thế, viện binh đến, dùng cách ngoại công nội ứng nên giải được vây.
Ngày mà Lưu Tú cầu trời nhằm ngày rằm tháng 8.
Truyền thuyết như thế.
Sau Vương Mãng bị giết. Hai năm sau, Lưu Tú bình định được toàn quốc, lên ngôi vua tức là Quang Võ Đế nhà Hậu Hán. Nhân Quang Võ đóng đô ở Lạc Dương thuộc về miền đông nước Tàu nên gọi là Đông Hán.
Vì muốn kỷ niệm lại những vật nuôi sống trong thời kỳ bị vây là khoai môn và bưởi, nên đến ngày rằm tháng 8, nhà vua làm lễ tạ trời đất, lại thưởng trăng bằng hai vật là bưởi và khoai môn. Rồi được truyền khắp dân gian.
Hai vật này là hai vật chính mà người Tàu dùng để cúng trăng. Sau lần lần, người ta mới bày thêm bánh in, có đề chữ "Trung thu nguyệt bỉnh", tổ chức thành một ngày lễ long trọng gọi là Tết Trung Thu.
Vì ngày rằm 8 tháng 8 đúng vào giữa mùa Thu, theo luật âm dương tuần hoàn, trong một năm được phân định bốn kỳ: Xuân phân, Hạ chí, Thu phân và Đông chí. Rằm tháng 8 vào thời kỳ Thu phân (giữa mùa thu) lại giữa tháng 8 nên gọi là tiết Trung Thu.
Tiết Trung Thu đọc trại là Tết Trung Thu.
Khi nói đến Tết Trung Thu là nói đến trăng tròn, trăng sáng, trăng đẹp. Thế nên người Tàu còn kêu tết Trung Thu là "Lễ trông trăng".
Lễ này có mục đích là trông mặt trăng để đoán định vận mạng quốc gia, tiên liệu mùa màng... và trông trăng để gợi nguồn cảm hứng cho thi tứ của tao nhân mặc khách.
Theo cổ học Đông phương thì trăng thuộc về Thủy trong 5 ngũ hành (Kim, Một, Thủy, Hỏa, Thổ) mà Thủy (nước) là một yếu tố quyết định nghề nông... Cho nên, vào đêm rằm Trung Thu, nhân dân kéo ra sân mà quan sát mặt trăng. Nếu trăng vàng thì năm tới sẽ trúng mùa tằm tợ Nếu trăng có màu xanh, màu lục thì thiên hạ sẽ lâm cảnh thất mùa cơ hàn do thiên tai: hạn hán, lụt lội. Nếu trăng trong sáng màu cam la, biểu lộ một cảnh thạnh trị thái bình...
Ấy là ngắm trăng thu để tiên tri thời cuộc, mùa màng, còn tao nhân mặc khách ngắm trăng thu để gợi nguồn cảm hứng. Những nhà thơ VN cũng như những nhà thơ Trung Hoa có rất nhiều thơ về trăng thu và về mùa thụ Nhưng mỗi người có một tính cáh; cũng như thơ có nhiều sắc thái do tình cảm buồn sầu vì thu hay vui vẻ vì thu chẳng hạn.
Đỗ Phủ, một thi hào danh tiếng thời thịnh Đường (715-766), nhân lênh đênh phiêu bạt đất khách có 2 năm trời, lòng hoài vọng cố hương nên gởi lòng trong một bài "Thu hứng" rất lâm ly, áo não:
Ngọc lộ điêu thương phong thụy lâm,
Vu sơn, Vu giáp khí tiêu sâm.
Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng,
Tái thượng phong vân tiếp địa âm.
Tùng cúc lưỡng khai; tha nhật lệ,
Cô chu nhất lệ: cố viên tâm.
Hàn y xứ xứ thôi đao xích,
Bạch Đế thành cao cấp mộ châm.
Dưới đây là hai bản dịch: một của cụ Nguyễn Công Trứ và một của ông Ngô Tất Tố:
[beige]Lác đác rừng phong hạt móc sa,
Ngàn lau hiu hắt khí thu mờ.
Ngút trời sóng dậy lòng sông thẳm,
Rợp đất mây ùn mặt ải xa.
Khóm trúc tuôn hai hàng lệ cũ
Con thuyền buộc một mối tình nhà.
Lạnh lùng giục kẻ tay đao thước,
Thành quạnh dồn chân buổi ác tà.
(Nguyễn Công Trứ)[/beige]
Và:
Vàng úa rừng phong, hạt móc bay,
Non Vu hiu hắt phủ hơi may.
Dòng sông cồn cộn, trời tung sóng,
Ngọn ải mờ mờ, đấy rợp mây,
Lệ tủi: sợ coi chòm cúc nở,
Lòng quê: mong buộc chiếc thuyền đầy.
Giục ai kéo thước lo đồ lạnh,
Đập vải trời hôm rộn tiếng chày.
(Ngô Tất Tố)
Ngày mai, ngày mốt, ngày kia nữa...
Tôi có là ai giữa bể dâu?
Được yahaha22 sửa chữa / chuyển vào 15:59 ngày 12/11/2002

Thà? mĂ?i bf́t bòng​

Cù?ng nghìfa với: Bf́t bòng bò? mĂ?i
BuĂng hì?nh bf́t bòng
Nghìfa: bò? 'i cài 'àf nf́m chf́c trong tay 'Ă? chày theo cài chì? là? hi vòng viĂ?n vĂng khĂng thực tẮ.
MẶt con chò 'ớp trẶm 'ược miẮng thìt. Khi tha 'Ắn cĂ?u, nhì?n xuẮng sĂng, thẮy giưfa dò?ng cò mẶt con chò 'ang ngoàm miẮng thìt to hơn. Nò vẶi nhà? miẮng thìt 'ang ngoàm ra và? nhà?y xuẮng 'Ă? tranh miẮng thìt với con chò kia, nhưng khi rơi xuẮng nước thì? chf?ng 'ược gì? cà? mà? cò?n bì nước cuẮn trĂi. (Con chò và? miẮng thìt to hơn kia chình là? cài bòng cù?a nò và? cù?a miẮng thìt mà? nò 'àf 'ớp trẶm 'ược).

**********​

Dà?i dò?ng vfn tự​

Nghìfa: Chì? sự nòi, viẮt kèo dà?i, lĂi thĂi, rươ?m rà?.
Thơ?i xưa,viẶc tranh chẮp ruẶng 'Ắt thươ?ng xà?y ra luĂn cho nĂn khi mua bàn ruẶng 'Ắt phà?i là?m vfn tự rẮt dà?i dò?ng chi tiẮt. MẶt thư?a ruẶng nhò? cùfng phà?i nòi ròf trong vfn tự phìa 'Ăng, phìa tĂy, phìa nam, phìa bf́c giàp ruẶng nà?o, kìch thước ra sao, chù? ruẶng là? ai, lì lìch thư?a ruẶng Ắy thẮ nà?o.
NgĂy mai, ngĂy m't, ngĂy kia nữa...
TĂi cĂ lĂ ai giữa bf dĂu?
Được yahaha22 sửa chữa / chuyfn vĂo 17:03 ngĂy 15/11/2002

Chim Sa Cá Lặn ​

(By: falling rain).​

Ngày nay, mọi người đều hiểu thành ngữ này là một cách nói ngoa dụ để chỉ người đàn bà rất đẹp, giống như cách hiểu thành ngữ "hoa hờn nguyệt thẹn", tức đẹp tới mức hoa phải hờn vì kém sắc, trăng phải thẹn vì kém tươị Nhưng thật ra ý nghĩa ban đầu của thành ngữ này không phải vậỵ
Trang Chu, hay thường gọi là Trang Tử, người đời Chiến Quốc học thức rất uyên bác, không môn gì không biết. Trong sách "Nam Hoa Kinh", ông chép rằng: Mao Tường và Lệ Cơ là hai người đàn bà đẹp, cá thấy: chìm vào chốn hang sâu, chim thấy: bay cao (ngư kiến chi nhập thâm, điểu kiến chi cao phi). Ý Trang Chu muốn nói rằng mọi sự trên đời đều là tương đối, Mao Tường, Lệ Cơ tuy đẹp, song chỉ đẹp đối với người, chứ biết đâu trông thấy họ, cá chẳng sợ mà lặn sâu, chim chẳng sợ mà bay cao ?
Người sau hiểu khác hẳn nguyên ý ấy của Trang Chụ Sách "Thông Tục Biên" dùng thành ngữ "trầm ngư lạc nhạn" tức "chim rơi cá chìm" để chỉ nhan sắc người đàn bà cực đẹp.
Ngày mai, ngày mốt, ngày kia nữa...
Tôi có là ai giữa bể dâu?

Công Dã Tràng

(By: falling rain).​

Nghĩa: sự gắng công cũng vô ích.
Tục truyền có chàng thợ săn tên Dã Tràng, một ngày kia nhìn thấy một cặp rắn. Khi con rắn cái lột da thì rắn đực đi tìm đồ ăn mang về chọ Nhưng khi rắn đực lột da thì rắn cái bèn bò đi tìm rắn đực khác. Dã Tràng bất bình bèn bắn chết rắn cáị Rắn đực đi tìm vợ, gặp Dã Tràng mới hiểu ra vợ mình xấu xạ Rắn đực bèn trả ơn Dã Tràng bằng một viên ngọc lạ, mỗi lần Dã Tràng ngậm viên ngọc này thì có thể nghe và hiểu được tiếng nói của loài vật.
Tin viên ngọc lạ có thể cho cho con người hiểu ngôn ngữ loài vật bay đến tai vuạ Vua cho đòi Dã Tràng tới, mượn viên ngọc của chàng và ban thưởng nhiều của cảị
Một hôm vua xuống thuyền, ngậm viên ngọc, nghe được các loại cá mực hát rất haỵ Vua bật cười, viên ngọc bị rơi xuống biển.
Dã Tràng tiếc viên ngọc, ngày đem ngụp lặn tìm kiếm, kiệt sức chết đi Dã Tràng biến thành một loài cua bể ngày đêm tha cát lấp biển để tìm lại viên ngọc đã mất.
Dã Tràng tha cát lấp bể, sóng biển lại đánh vàọ Cho nên trong dân gian Việt Nam có câu:
"Dã Tràng xe cát biển đông,
Nhọc nhằn mà chẳng nên công cán gì"
Ngày mai, ngày mốt, ngày kia nữa...
Tôi có là ai giữa bể dâu?

Công Tử Bạc Liêu

(By: falling rain).​

Nghĩa: chỉ người ăn sung mặc sướng, không phải làm lụng cực nhọc.
Tục truyền rằng người giàu nhất Bạc Liêu ngày xưa là ông Hội đồng Trạch, vốn là thư ký làng.
Hội đồng Trạch có cả chục ngàn mẫu ruộng. Theo lời cháu chắt ông kể lại, toàn tỉnh Bạc Liêu bấy giờ có 13 lô ruộng thì hết 11 lô là của ông Trạch. Ông có 3 con trai và 4 con gáị
Trong số 3 người con trai của ông Trạch có cậu ba Trần Trinh Huy là ăn chơi phung phí hơn hết.
Mỗi lần đi xem ruộng, cậu ba Huy mướn máy bay nhẹ có phi công người Pháp chở. Mỗi lần đi đòi nợ, cậu đi một chiếc xe khác. Có lần cậu đi hóng gió, dùng cả chục chiếc xe kéo, mỗi chiếc chở một món đồ của cậu như cái mũ, cây can ... Người ta còn kể nhiều truyền thuyết về cuộc sống đào hoa, phóng khoáng của cậu ba Huy nữa ...
Ngôi nhà của công tử Bạc Liêu nay trở thành bảo tàng tỉnh Minh Hảị

Ngày mai, ngày mốt, ngày kia nữa...
Tôi có là ai giữa bể dâu?

Màt cưa, mướp 'f́ng.
GĂ?n nghìfa: Kè? cf́p gf̣p bà? già?.
Nghìfa: Phươ?ng lư?a dẮi bìp bợm lài gf̣p nhau.
â?oTì?nh cơ? chf?ng hèn mà? lĂn
Màt cưa mướp 'f́ng 'Ăi bĂn mẶt phươ?ngâ?.
(TruyẶn KiĂ?u).
Xưa cò ngươ?i lẮy màt cưa (mù?n gĂf sinh ra khi cưa, xè?) già? là?m càm 'em ra bàn, lài gf̣p kè? bàn quà? mướp 'f́ng già? là?m dưa chuẶt, hai bĂn trao 'Ă?i cho nhau, bìp bợm lài gf̣p bìp bợp!

*********​

NĂ?i tam bà?nh.

(NĂ?i cơn tam bà?nh, NĂ?i màu tam bà?nh).​

Nghìfa: - Hà?nh 'Ặng dưf tợn cù?a ngươ?i 'à?n bà? cò quyĂ?n thẮ trong cơn tức giẶn cao 'Ặ, khĂng thĂ? kì?m nèn 'ược.
- NĂ?i màu tức giẶn.
â?oMù nghe nà?ng nòi hay tì?nh
BẮy giơ? mù mới nĂ?i cơn tam bà?nh mù lĂnâ?.
(TruyẶn KiĂ?u).
Tam: ba.
Bà?nh: ba chưf 'Ă?u cù?a tĂn ba vì thĂ?n hung àc là? Bà?nh Cư, Bà?nh ChẮt, Bà?nh KiẶn. Ba vì nà?y chia nhau trẮn yĂ?m trong ba chẮn sĂu kìn nhẮt cù?a con ngươ?i là? 'Ă?u, bùng, tim.

***********​

Oan Thì Mà?u.

Nghìfa: KhĂng cò?n oan ức gì? nưfa.
Oan Thì Kình..
Nghìfa: Quà oan ức mà? lài khĂng cò càch gì? giàfi bà?y 'ược.
MẶt 'Ăm Thì Kình ngĂ?i khĂu, chĂ?ng là? ThiẶn Sìf 'òc sàch ngù? gùc bĂn bà?n. ThẮy trĂn mf̣t chĂ?ng cò cài rĂu mòc ngược, Thì Kình lẮy dao 'ình cf́t bò? thì? ThiẶn Sìf choà?ng dẶy, hoà?ng hẮt kĂu lĂn. Mè chĂ?ng thẮy vẶy nghi Thì Kình chù? mưu giẮt chĂ?ng, mf́ng nhiẮc thẶm tẶ rĂ?i 'uĂ?i 'i.
Thì Kình già? trai xin và?o chù?a tu lẮy tĂn là? Kình TĂm. Trong là?ng cò Thì Mà?u lf?ng lơ, thẮy tiĂ?u Kình TĂm xinh 'èp, tươ?ng là? trai nĂn 'em lò?ng yĂu mẮn. Ve vàfn màfi khĂng 'ược, Thì Mà?u fn nf?m với ngươ?i ơ? rĂ?i khai là? chư?a với chù tiĂ?u. Là?ng bf́t và, Kình TĂm bì 'uĂ?i ra khò?i chù?a. Đè? ra 'ứa con trai, Thì Mà?u 'em con ra cĂ?ng tam quan â?ovứt trà? chù tiĂ?uâ?.
Kình TĂm thương chù bè, hà?ng ngà?y bẮ 'i xin sưfa 'Ă? nuĂi cho khĂn lớn. Khi sf́p thoàt bùi trĂ?n, Kình TĂm viẮt thư 'Ă? lài rĂ?i hòa kiẮp thà?nh PhẶt Quan Ă,m bĂ? tàt. BẮy giơ? mòi ngươ?i mới ròf Kình TĂm là? gài già? trai và? hiĂ?u ròf nĂfi oan cù?a nà?ng cù?ng tẶi lĂfi cù?a Thì Mà?u.
NgĂy mai, ngĂy m't, ngĂy kia nữa...
TĂi cĂ lĂ ai giữa bf dĂu?
Được yahaha22 sửa chữa / chuyfn vĂo 15:32 ngĂy 10/12/2002

Ông Tơ, ba? Nguyệt​

(Ông Tơ hô?ng, ba? Nguyệt lafo).​

Nghifa: Theo truyê?n thuyết, vị thâ?n quyết định việc nhân duyên, xe duyên vợ chô?ng.
- ?oThương anh thương mọi đu? điê?u
Gió quanh em sef liệu chiê?u em che
Ai nói chi cha?ng chớ có nghe
Ông Tơ, ba? Nguyệt đaf xe ta rô?i?.
(Ca dao).
- ?oÔng Tơ chết tiệt, ba? Nguyệt chết toi
Xe sao lâfn lộn, xe tôi lấy cha?ng?.
(Ca dao).
Ông Tơ cufng la? Nguyệt Lafo do chưf Nguyệt hạ lafo nhân (Ông gia? dưới trăng). Theo truyê?n thuyết, Vi Cố đơ?i Đươ?ng gặp một cụ gia? ngô?i dưới trăng có một cái túi đựng nhưfng sợi dây ma?u đo? (xích thă?ng), anh ta ho?i dây đê? la?m gi? ông cụ nói la? đê? buộc chân trai gái lại với nhau tha?nh đôi vợ chô?ng.
Vi cố nằn nì muốn biết mình sẽ cưới ai, mãi rồi cụ già cũng xiêu lòng, xem sợi tơ mà cụ xe cho Vi Cố và cho biết ông sẽ cưới đứa con gái của mụ ăn mày đang nằm lăn lóc ngoài phố chợ. Điên tiết vì dầu sao mình cũng là 1 bậc 'trượng phu", sao có thể lấy con mụ ăn mày xấu xí, ghẻ lở tùm lum. Thế là ông vô phố chợ chơi luôn 1 gậy vô đầu đứa bé cho.....xong phim. Dầu sao cũng là con của mụ ăn mày, ai chú ý làm gì....
Sau này ' công thành danh toại, bảng vàng có tên ' , Vi Cố được nhiều người giàu sang phú quý đánh tiếng gả con. Quả là:

" Hàn vi thời chẳng ai nhìn
Đến khi đỗ trạng chín nghìn nhân duyên"
Vi Cố thấy 'phê' cô con gái vừa xinh đẹp ,vừa nết na, vừa thông minh của 1 viên quan đồng liêu nên rước nàng về dinh. Cưng vợ như trứng mỏng.
Một hôm vợ ngồi gội đầu, ông thấy cô vợ có một vết sẹo dài từ đỉnh đầu , mà trước giờ ông không thấy do mái tóc óng ả của phu nhân che lấp. Hỏi chuyện, nàng kể cho ông nghe: " hồi nhỏ thiếp lăn lóc ngoài chợ, bị 1 gã gian ác đập cho 1 gậy vô đầu. Nhà nghèo, tưởng là tiêu tùng luôn. May sao có quan lớn đi qua nghe chuyện , cho thầy thuốc chữa chạy. Vết thương lành lặn, quan lớn thương tình nhận làm con nuôi nên thiếp mới được như bây giờ. Nghe xong ông Vi Cố mới hay sợi tơ hồng kia bền ..."quá cỡ thợ mộc".
Từ đó người đời sau lấy tích Nguyệt lão xe tơ nói trên để chỉ vụ " ký bản án chung thân". Từ Trung Hoa, điển tích trên đi qua Việt Nam và cũng đi vào văn học cũng như trong đời sống dân dã.
[Đoạn này của ruavang gửi ở bên Box LS_VH, thấy hay hay lại có liên quan đến điển tích này nên tôi copy luôn vào đây mà chưa kịp xin phép. Mong ruavang lượng thứ.]
Do điê?n tích na?y ma? các tư?: xích thă?ng, tơ hô?ng, chi? thắm... đê?u chi? việc kết duyên vợ chô?ng. Va? Ông Tơ, Nguyệt lafo, Trăng gia? đê?u chi? mối nhân duyên tiê?n định hoặc ngươ?i xe duyên, ngươ?i la?m mối trong việc hôn nhân... Tục xưa, ơ? đám cưới có lêf Tơ hô?ng tức la? lêf tế Nguyệt lafo đaf xe dây đo? cho đôi trai gái tha?nh vợ chô?ng.
Ngày mai, ngày mốt, ngày kia nữa...
Tôi có là ai giữa bể dâu?

Lệnh Ông Không Bằng Cồng Bà ​

(falling rain)​

Vào cuối thế kỷ thứ hai, Triệu Thị Trinh (bà Triệu) cùng anh là Triệu Quốc Đạt lãnh đạo cuộc khởi nghĩa của nhân dân Giao-châu chống quân Ngô. Ban đầu Triệu Quốc Đạt khuyên can bà Triệu, cho rằng thân con gái không đảm nổi việc binh. Nhưng bà Triệu cương quyết thành lập quân của mình. Binh lính dưới quyền hai anh em chia làm hai cánh, một cánh do bà Triệu, một cánh do Triệu Quốc Đạt chỉ huỵ Để tránh sự nhầm lẫn của hai cánh quân đó, khi luyện binh, cũng như khi xung trận, hai anh em đã qui định hiệu lệnh riêng cho từng cánh : bà Triệu dùng cồng, còn Triệu Quốc Đạt thì dùng lệnh (cồng và lệnh đều là những nhạc khí bằng đồng).
"Lệnh ông không bằng cồng bà", ý nói cho vui rằng mấy bà tuy vậy mà các ông chồng phải cả nể.
Chữ "Lệnh ông", tên gọi đề cao sự quan trọng của các ông, cũng phát xuất từ đó.
[Đoạn này của Phó Thường Nhân].

"Cồng và Lệnh đều là những nhạc khí bằng đồng". Vậy chúng vuông tròn như thế nào.
Cái Cồng thì ai cũng biết, ít ra thì nó cũng còn tồn tại đến ngày nay, là nhạc cụ âm nhạc của người Mường và các dân tộc ở Tây Nguyên. Nó hình tròn to nhỏ nhiều cỡ khác nhau. Vành của nó được gấp vuông lên. Tâm của cồng được làm gồ, là nơi dùng dùi để gõ. Nhìn cái cồng ta có thể liên tưởng tới cái nón quai thao của các cô nàng Bắc Kỳ thời xưa (Không phải là cái nón ngày nay, có nguồn gốc của người Chàm. Xưa được gọi là nón Ma lôi(Mã lai nói trệch) xuất phát từ Huế). Không phải ai cũng được sử dụng cồng,đánh cồng. Đây là đặc quyền của các thủ lĩnh bộ lạc. Càng có nhiều cồng thì càng chứng tỏ có sức mạnh, uy quyền.
Cái lệnh ít người biết hơn. Nó là một miếng đồng hình chữ nhật, tựa như cái kẻng sau này. Thường được dùng để truyền lệnh, nên gọi là cái lệnh. Nó không phải là đồ linh thiêng như cồng. Tiếng của nó cũng rè và nhỏ hơn cồng. Vì thế để chỉ người đàn ông nói tiếng ồm ồm, dân gian có câu "nói như lệnh vỡ".
"Lệnh ông không bằng cồng bà", vừa chỉ một sự thực về nhạc cụ, vừa chỉ tổ chức xã hội người Việt thời đó. Đó là thời người đàn bà có quyền hơn đàn ông (xã hội mẫu hệ). Mức độ mẫu hệ như thế nào thì ta không biết, nhưng có điều lý thú là các tộc người Mã lai đa đảo ở VN, đều theo chế độ Mẫu hệ. Các tộc gốc người Thái theo Phụ hệ. Như vậy về cội nguồn rất có thể người Việt có gì đó liên quan đến các nhóm người này. Vậy thì khi nào xã hội VN chuyển sang phụ hệ, theo tôi thì nó manh nha từ thời An Dương Vương, vì đây là chính quyền của người Tầy Thái. Nhưng nó chưa triệt để, vì vẫn còn chuyện ở rể (Trọng Thuỷ, Mỵ châu). Có nghĩa là sau khi cưới, thì người chồng phải về nhà vợ ở, tương tự như người Ba Na hiện nay. Chế độ phụ hệ chỉ hoàn toàn thắng thế sau khởi nghĩa Hai Bà Trưng ở Bắc bộ(Quận Giao chỉ Năm 40). Rất có thể sự chuyển đổi này là nguyên nhân gây ra cuộc khởi nghĩa.
Hai trăm năm sau, chế độ này mới mò vào tới Thanh-Nghệ (tức là quận Cửu Chân), đánh dấu bằng cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu.
Ngày mai, ngày mốt, ngày kia nữa...
Tôi có là ai giữa bể dâu?

À? Chức, chà?ng Ngưu​

Cù?ng nghìfa: À? Chức, chà?ng NgĂu
Chức nưf, Ngưu lang
Ă"ng NgĂu, bà? NgĂu

Nghìfa: ​

Vợ chĂ?ng xa càch biẶt li.
â?oNò thì? à? Chức chà?ng NgĂu
Tới trfng thu lài bf́c cĂ?u sang sĂngâ?.
(Chinh phù ngĂm khùc).
â?oBao giơ? bf́c lài cĂ?u Ă"
Mà? cho à? Chức - chà?ng Ngưu tớ gĂ?nâ?.
(BĂ?n nưf thàn).
â?oHưfu tì?nh chi bẮy Ngưu lang
TẮm lò?ng Chức nưf vì? chà?ng mà? nghiĂngâ?.
TruyẶn xưa kĂ? rf?ng: Nà?ng tiĂn Chức nưf kẮt duyĂn cù?ng chà?ng trai nghè?o ơ? trĂ?n gian, sau 'ò bay vĂ? trơ?i. ChĂ?ng nhớ vợ tha thiẮt, bẮ con lĂn trơ?i gf̣p vợ. ĐĂ? trành luẶt trơ?i, Chức nưf phà?i 'f̣t chĂ?ng con và?o cài thùng buẶc dĂy thà? xuẮng hà giới. Trong thùng cò?n 'Ă? mẶt nf́m cơm và? cài trẮng, hèn khi nà?o 'Ắn 'Ắt thì? 'àng trẮng 'Ă? Chức nưf ơ? trĂn trơ?i biẮt mà? cf́t dĂy. Giưfa lưng chư?ng, con 'òi khòc, ngươ?i chĂ?ng lẮy cơm cho con fn. Đà?n quà (chim Ă") bay qua, thẮy cơm vàfi trĂn miẶng trẮng sà? và?o mĂ?. Chức nưf nghe tiẮng trẮng cf́t dĂy khiẮn hai cha con rơi xuẮng 'Ắt chẮ cà?. Ngòc Hoà?ng thương tì?nh cho ngươ?i chĂ?ng lĂn trơ?i chfn trĂu bĂn sĂng NgĂn (do vẶy gòi là? Ngưu lang, hai vợ chĂ?ng 'ược gòi là? Ăng NgĂu, bà? NgĂu - Đòc chẶch cù?a Ngưu).
MĂfi nfm hai vợ chĂ?ng Ngưu lang - Chức nưf 'ược gf̣p nhau mẶt lĂ?n và?o 7/7 Ăm lìch. Đà?n quà cò lĂfi nĂn và?o ngà?y Ắy phà?i ngẶm 'à bf́c cĂ?u qua sĂng NgĂn (gòi là? cĂ?u Ă"). Vợ chĂ?ng NgĂu gf̣p nhau than khòc vĂ? cà?nh biẶt li sĂ?u thà?m, nước mf́t rơi xuẮng trĂ?n gian thà?nh mưa dĂ?m sù?i sùt, tùc gòi â?omưa ngĂu thàng bà?yâ?. Ngươ?i ta cùfng gòi thàng 7 là? thàng mưa ngĂu và? trành cưới hò?i và?o mù?a nà?y.
À? Tà, nà?ng Ban
Nghìfa: Nhưfng ngươ?i con gài hòc rẶng tà?i cao.
"Khen tà?i nhà? ngòc phun chĂu
Nà?ng Ban à? Tà cùfng 'Ău thẮ nà?y".
À? Tà: nà?ng Tà Đào UĂ?n 'ơ?i TẮn (Trung QuẮc).
Theo ThĂng chì, Tà Đào UĂ?n là? con gài quan An TĂy tướng quĂn Tà Dìch 'ơ?i TẮn. Nà?ng nĂ?i tiẮng thĂng minh hòc rẶng và? cò tà?i biẶn luẶn, giò?i thơ vfn.
Nà?ng Ban: nà?ng Ban ChiĂu 'ơ?i ĐĂng Hàn.
Theo LiẶt nưf truyẶn, bà? 'àf soàn tẶp Nưf giới bà?y chương. Khi anh là? Ban CẮ chẮt trước khi soàn xong bẶ Hàn Thư, Ban ChiĂu tiẮp tùc hoà?n thà?nh xuẮt sf́c bẶ sàch nà?y.

À? Lì, nà?ng Oanh.​

Nghìfa: Nhưfng ngươ?i con gài nĂ?i tiẮng vĂ? hiẮu nghìfa.
"DĂng thư 'àf thèn nà?ng Oanh
Lài thua à? Lì bàn mì?nh hay sao".
(TruyẶn KiĂ?u).
À? Lì: nà?ng Lì Kì sẮng 'ơ?i Hàn Vùf 'Ắ.
Theo Sưu thĂ?n kì, nà?ng Lì Kì vì? nhà? nghè?o nĂn tự nguyẶn bàn mì?nh cho ngươ?i là?ng 'em cùng thĂ?n rf́n 'Ă? lẮy tiĂ?n nuĂi cha mè. Sau 'ò nà?ng dù?ng mưu chèm thĂ?n rf́n và? 'ược ĐĂng ViẶt Vương lẶp thà?nh Hoà?ng hẶu.
Nà?ng Oanh: nà?ng ĐĂ? Oanh 'ơ?i Hàn.
Sư? kì chèp: cha nà?ng Oanh là? ThuĂ?n Vu Ỳ phà?i tẶi sf́p bì hà?nh hì?nh. ĐĂ? Oanh dĂng thư lĂn Hàn Vfn ĐẮ xin bàn mì?nh là?m 'ứa ơ? 'Ă? chuẶc tẶi cho cha. Hàn Vfn ĐẮ cà?m 'Ặng vì? lò?ng hiẮu thà?o cù?a nà?ng mà? tha tẶi cho ThuĂ?n Vu Ỳ.
NgĂy mai, ngĂy m't, ngĂy kia nữa...
TĂi cĂ lĂ ai giữa bf dĂu?

TIỂU THUYẾT BA XU​

Vì sao ở Nam Bộ, người ta thường gọi những thứ văn chương không có giá trị là "tiểu thuyết ba xu". Có phải thực sự những loại này chỉ bán có 3 xu?
Thật ra Nam Bộ ngày xưa là nơi phát triển văn xuôi viết theo lối Tây phương rất sớm, vùng đất này lại là thuộc địa của Pháp sớm hơn hết. Ngay cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, những loại trường thiên tiểu thuyết đã góp mặt trên các mặt báo và được đăng theo kiểu nhiều kỳ (feuilleton). Thời kỳ đầu, các truyện đăng báo trước rồi mới in thành sách. Sau đó do nhu cầu quảng cáo ngày càng tăng, các nhà kinh doanh nắm bắt được nhu cầu giải trí của giới bình dân là thích đọc truyện, nhưng người dân quê không thể theo dõi liên tục những tiểu thuyết đăng trên các số báo? Họ bèn nghĩ ra việc in thành từng tập truyện mỏng, vừa túi tiền dân nghèo, vừa quảng cáo cho những sản phẩm của họ trong các tập truyện?
Thời ấy, nhà thuốc Nhị Thiên Đường là nơi liên tục xuất bản các loại sách vừa quảng cáo thuốc, vừa in xen kẽ thơ văn của những nhà văn quen thuộc đương thời như Nguyễn Chánh Sắt, Lê Hoằng Mưu? Sách vì tính tới túi tiền của giới bình dân nên người ta chia một truyện ra làm nhiều tập mỏng, bán với giá từ 1 đến 5 xu, phổ biến nhất là loại 3 xu. Nơi xuất bản vừa bán được sách, vừa quảng cáo được hàng, còn độc giả vừa đọc sách giải trí vừa biết nhiều thông tin quảng cáo cần thiết. Tuy nhiên, càng về sau, do để có nhanh sách theo yêu cầu quảng cáo, nên một số tác giả đã viết vội vàng, dần dần không chú ý đến văn chương nữa, nên chất lượng các loại tiểu thuyết này ngày càng xuống. Đó là lý do cụm từ "tiểu thuyết ba xu" trở thành tên gọi cho thứ văn chương nhảm nhí, không có giá trị sau này?
-------------------------------------------------
Nhất thất túc thiên cổ hận
Tái hối xuất thị bạch đầu