Định kiến về sự có sẵn : Tại sao con người mua vé số.

Tham khảo : "The Availability Bias: Why People Buy Lottery Tickets"
Spring.org.uk

Cá mập tấn công, những tên giết người và những người trúng số : những sự kiện sinh động có nhiều khả năng ảnh hưởng đến phán quyết của con người.

Nếu mọi người thực sự hiểu rõ về cơ hội trúng số của họ, họ sẽ không bao giờ mua 1 tờ vé số.

Tất cả những người bán xổ số đều sử dụng một định kiến đơn giản trong cách thức hoạt động của tâm lý con người, được gọi là định kiến về sự có sẵn ( the availability bias ). Đây là xu hướng đánh giá xác suất dựa trên sự xuất hiện dễ dàng của những ví dụ. 

Khi các tổ chức xổ số đẩy mạnh quảng cáo về những người thắng giải xổ số , mọi người liên tục nghe tin về những người trúng độc đắc. Mặt khác, họ hầu như không nghe được gì về đại đa số những người không trúng giải. Do đó, mọi người giả định là họ có nhiều khả năng trúng số hơn thực tế. Trong xổ số của Anh được quảng cáo là "Người đó có thể là bạn" , tất nhiên câu này là đúng một cách nghiêm túc. Để nói toàn bộ sự thật thì bạn nên đọc là :" Người đó có thể là bạn, nhưng gần như chắc chắn sẽ không phải là bạn."

Cá mập tấn công thì sao ?
Định kiến này ảnh hưởng đến tất cả các phán quyết của chúng ta , dựa trên trí nhớ. Sau đây là một vài ví dụ.

Mọi người đánh giá họ có nhiều khả năng bị sát hại hơn là bị ung thư dạ dày, bởi vì những vụ sát hại được thông báo rất thường xuyên trên tin tức (Brinol et al., 2006). Thực tế thì bạn có khả năng chết vì ung thư dạ dày cao gấp 5 lần so với nguy cơ bị sát hại , dù nguy cơ bị ung thư dạ dày là khá hiếm.

Điều này cũng đúng với những cuộc tấn công của cá mập, mọi người nghĩ là nó xảy ra thường xuyên vì truyền thông đưa tin. Thực tế thì bạn có nhiều khả năng bị chết bởi một phần nào đó rơi khỏi máy bay (Read, 1995).

Khi 2 người bạn của bạn bị tai nạn xe cộ, bạn sẽ đánh giá con đường đó trở nên ít an toàn hơn và bạn cũng cảm thấy mình có nhiều khả năng bị 1 tai nạn.

Khi thông tin trở nên rõ ràng hơn, sinh động hơn hoặc dễ dàng hơn khi nhớ lại , thì nó sẽ ảnh hưởng đến cách thức chúng ta đánh giá về xác suất của sự kiện đó.

Lý do chúng ta có định kiến này là thỉnh thoảng nó là một cách hiệu quả để đưa ra những quyết định nhanh chóng. Ví dụ, những sự kiện đáng ghi nhớ - như ngộ độc thực phẩm - dạy cho ta những bài học quan trọng ( về những quán ăn rẻ tiền ).
 
Vượt qua định kiến này như thế nào ?
Thường thì định kiến về sự có sẵn làm chúng ta lo sợ nhiều hơn cần thiết. Có một cách để vượt qua nó , ví dụ: Có bao nhiêu người bạn biết mà :
Không bị sát hại ?
Không trúng số ?
Không bị giết bởi cá mập ?