Dự án chế tạo kính thiên văn phản xạ. Hệ thống lại tài liệu hướng dẫn chế tạo tại website vietastro.

Bác Thụy thân mến , tôi đã thấy hình cái kính của bác rồi. Trông nó cũng có vẻ chuyên nghiệp gớm, cái giá đỡ thì có vẻ amateur hơn. Tuy nhiên trông toàn cảnh thì nó có vẻ amateur một cách chuyên nghiệp . Tôi đề nghị bác nên sản xuất nhiều và bán ra thị truờng. Chắc sẽ có nhiều nguòi cần mua, vì họ không thể làm đuợc như bác.

ah anh thuỷ chúc mừng anh thêm chiếc kính thứ hai.
rất tuyệt. em đang mong làm xong cái kính của em mà không có thị kính. khổ thế.
ah
anh kiếm thị kính được ở đâu mà nhiều vậy. ở trong tp hcm có chỗ nào bán không. nếu có chỗ bán chỉ cho em với

Gửi bác Binh000 :
Cảm ơn bác đã có lời khen . Nhưng so với bọn Tây mình còn kém xa lắm . Không hiểu sao người mình vẫn cứ tự khen là người VN cần cù, chịu khó, học hỏi nhanh mà mình vẫn cứ lẹt đẹt đi sau thiên hạ hàng thế kỷ !!! Không biết có topic nào để anh em xả bầu tâm sự về chuyện này không nhỉ ?
Thực ra tôi cũng nghĩ đến chuyện mua nguyên liệu, sơ chế rồi để lại cho anh em có nhu cầu nhưng không có điều kiện mua hoặc làm. Nhưng hình như số người cần không nhiều. Ở TP chỉ có 4-5, miền Trung và Bắc mỗi nơi chỉ có 1 !!!!
Còn SX thì tôi không có thời giờ và khả năng. Anh em nào muốn SX tôi sẽ hỗ trợ về kỹ thuật.
Nhân tiện cũng nói thêm về chi phí nguyên liệu cho một kính 150mm như kính Tycho để anh em tham khảo (vì một vài người nghĩ rằng sẽ rất tốn kém) :
- Phôi kính và bột mài khoảng 100.000đ
- Ống PVC và phụ kiện khoảng 100.000đ
- Giá kính bằng ván ép và phụ kiện khoảng 80.000đ
- Thị kính Trung quốc mua lẻ tại TP HCM 100.000đ/cái.
Kính 100mm giá phôi và ống rẻ hơn 1/2.
Còn dụng cụ , thật ra chỉ cần tận dụng những thứ đồ dùng bỏ đi cũng xong.
Gửi Start of sky : Em có thể dùng loại kính lúp như Fairy giới thiệu trong topic KTV, có bán tại các nhà sách lớn. tiêu cự 20-25mm. Anh không rõ giá, em hỏi thử Fairy nhé. Dùng 1 thấu kính sẽ bị quang sai. Em nên mua 2 cái giống nhau ghép lại thành thị kính Ramsden quang sai sẽ giảm rất nhiều.

Nói thêm về quá trình mài bóng :
Mài hiệu quả nhất khi đĩa mài và gương "bám" nhau khá chặt. Bạn phải dùng sức để mài.
Thao tác chậm, êm. Hành trình tới, lui mất khoảng 1-2 giây.
Cuối hành trình , bạn mài hơi lệch ngang rồi mới đổi hướng để tránh dừng đột ngột dễ tạo những vùng lồi lõm trên gương. Thao tác mài gần giống như số 0 hay số 8 thật dẹt. Tôi và bạn Phúc đã cùng mắc phải lỗi này. Phải mất mấy ngày mới "ngộ" ra nguyên nhân.
Biên độ mài nên luôn thay đổi lúc lớn, lúc bé hơn 1/3D. Xoay gương và đĩa mài cũng vậy, càng ngẫu nhiên càng tốt .

chú thuỷ ơi !
chán quá ! em làm vỡ mất cái gương rồi ! mất bao nhiêu công mài ! em đã hoàn thành quá trình mài thô ! và em có ý định làm khuôn trước !ai ngờ cái khuôn thép được rồi ! em làm khuôn nhựa !
lúc đổ nhựa vào thì một lúc sau nghe thấy rắc... rắc .nhấc gương lên xem thì thấy nó bị nứt một mảng đến dài ! tiếc ơi là tiếc !
hôm qua em phải đi mua cái phôi kính mới ! vừa học vừa làm nên hơi lâu !

Anh Thuỷ trả lời em hộ: Công đoạn đánh bóng có nhất thiết phải làm cho mất hoàn toàn các vết rỗ hay chỉ cần đạt yêu cầu Test laze là đủ.

To chunhoc yeuthienvan :
Chia buồn cùng em. Có lẽ em nên dùng PP đổ nhựa lên đế và ép nóng định hình sau thì an toàn hơn. Vấn đề này tôi đã có bài viết khi bạn Phúc cũng bị tương tự.
To dangthephuc :
Nếu đạt yêu cầu laser Test thì các vết rỗ li ti đã hoàn toàn biến mất rồi chứ !!! Em chú ý, pin đèn bị yếu làm giảm cường độ sáng làm mình khó thấy ánh sáng tán xạ và cứ cho là đã đạt yêu cầu Laser Test trong khi các vết rỗ li ti vẫn còn thấy dễ dàng qua kính lúp ! Chú ý khi Test laser, gương phải thật sạch và khô.
Chúc em thành công.

Tạo dạng Paraboloit cho gương cầu.
Gương PX cần có dạng parabol chứ không phải dạng cầu. Độ lệch cho phép thường là không quá 1/8 bước sóng ánh sáng trung bình.
Theo TL Nga TC tối thiểu để gương cầu không lệch quá dạng parabol 1/8 bước sóng ánh sáng:
Minimum relationship F/D for the spherical mirrors
D, mm 80 115 150 200
F/D 6,55 7,39 8,08 8,89
Nếu F/D bé hơn bảng trên, gương buộc phải sửa dạng parabol .
Để tính cụ thể độ lệch cầu các bạn có thể dùng chương trình RonchiZ đã được giới thiệu ở các trang trước.Cách làm như sau :
- Nhập các thông số D đường kính gương, R bán kính cong mặt cầu
- Chọn thông số dạng conic là -1 (parabol)
- Bấm chuột vào giữa màn hình để xem ảnh (Ronchi hay Foucault)
- Góc trên bên phải sẽ xuất hiện thông số độ lệch cầu Conic dev. Nếu thông số này > 1/8 (0.125) bạn cần phải sửa dạng parabol. Nếu không muốn sửa bạn có thể điều chỉnh lại bán kính cong (tăng lên) hay đường kính gương( giảm từ từ) cho đến khi độ lệch đạt yêu cầu. Dĩ nhiên là việc này bạn phải thực hiện ở khâu thiết kế ban đầu.
Các Kính phổ thông đều theo TC này, Kính chuyên nghiệp có thể đạt đến 1/20 bước sóng ánh sáng trung bình.
Việc tạo dạng này không khó, nhưng đòi hỏi phải rất thận trọng vì gương chuyển sang dạng parabol khá nhanh. Nếu quá tay gương sẽ bị bẹt quá mức, trở thành hyperbol rất khó sửa chữa.
Tôi vẫn dựa theo trang http://www.stellafane.com/atm/atm_mirror_ref/atm_strokes.htm
Tư thế Mài luôn là gương bên trên. Lực mài nhẹ hơn khi mài bóng.
Bạn chú ý hình vẽ : Tâm gương vạch thành hình dạng W trên mặt đĩa mài. Biên độ mài 3/4D, tức là biên gương luôn cách cạnh đĩa mài khoảng 1/8D. Một pp đơn giản : đặt một ngón tay lên tâm gương, tiến hành mài sao cho ngón tay ?ovẽ? lên đĩa mài nằm dưới như hình vẽ.

Với gương từ 6-8? một chu kỳ mài W gồm khoảng 7 đoạn , gương lớn hơn thì tăng số đoạn lên tương ứng. Nhưng tôi cho là không quan trọng lắm.. Chỉ cần chú ý kiểm tra dạng gương sau 15 phút mài để tránh mài quá mức. Khi gần đạt mức mong muốn, kiểm tra sau chỉ vài lần mài, vì gương nhỏ biến dạng rất nhanh.
Test Ronchi rất dễ thực hiện, bạn chỉ cần so với ảnh của CT RonchiZ và đánh giá dạng bề mặt gương của mình, Nên phân tích thật kỹ tình trạng bề mặt gương để tránh những quyết định sai lầm, rất khó sửa chữa.
Nếu vùng giữa gương hơi bị phẳng so với biên, cần làm sâu hơn bạn thay đổi PP mài một chút sang kiểu W Center Deepening Stroke.: Số đoạn mài vùng giữa gương sẽ tăng lên, và giảm bớt ở biên gương.Dạng W bị dãn rộng ở giữa đĩa mài.

Ngược lại vùng cạnh gương hơi cao, cần làm thấp bớt, bạn sẽ tăng cường mài vùng biên : W Edge Deepening Stroke Dạng W bị dãn rộng ở biên đĩa mài

Tráng gương là một công đoạn khá phức tạp, cần nhiều hoá chất và dụng cụ. Bạn nên cân nhắc kỹ trước khi thực hiện. Thường thì phải thất bại khá nhiều lần mới có được một tấm gương như ý. PP giới thiệu dưới đây tôi lược dịch theo cuốn How to make a telescope, và đã áp dụng thành công. Lớp bạc bám khá chắc và sáng đều dù tôi vẫn dùng Nitrat bạc tái chế.
Một điều khá lạ là TL này khẳng định bạc PX ánh sáng đến 98% . Trong khi theo cuốn Từ điển Thiên văn học của VN là khoảng 65%.
Phủ lớp phản xạ ánh sáng lên mặt gương
Có 2 pp thường dùng là tráng bạc bằng pp hoá học và phủ nhôm hay bạc trong chân không.
PP cổ điển nhất là khử muối bạc bằng đường, cho lớp bạc mỏng khoảng 1/10 micron trên mặt thuỷ tinh.PP này còn được dùng tới ngày nay vì độ PX ánh sáng của bạc rất cao trong vùng ánh sáng khả kiến và hồng ngoại , lên đến 98%. Thực hiện dễ dàng, có thể tự làm.
Khuyết điểm :
1/ Sai lệch quang học do độ dày lớp bạc không đều. Do độ dày chỉ khoảng 1/10 micron nên độ sai lệch không quá ¼ bước sóng , nhưng do cấu trúc phức tạp nó có ảnh hưởng nhiều đến mặt sóng.
2/ Lớp bạc bị mờ nhanh chóng khi có khí hydrogen sulfide ( từ nhà bếp chẳng hạn) làm giàm độ PX đặc biệt là ánh sáng lam và tử ngoại. Gương cần được đánh bóng 2 lần mỗi tháng và tráng bạc lại mỗi 6 tháng để giữ chất lượng tốt nhất. Nếu giữ gương tránh được khí sulfure và độ ẩm không quá cao, lớp bạc vẫn dùng tốt trong vài năm. ( Một TG khác cho biết gương của ông vẫn tốt sau nhiều năm xử dụng mà không cần đánh bóng lại)
3/ Khi đánh bóng dễ tạo thành những vết xước li ti không thể tránh được.
Phủ nhôm trong chân không tạo lớp phủ đều hơn. Tuy độ PX kém hơn bạc, khoảng 88%, nhưng lại bền hơn nhiều. Lớp oxid nhôm hình thành tự nhiên trên bề mặt có tác dụng bảo vệ hoá học ngay cả trong không khí ẩm.Và Khi bám bụi có thể rửa được. Tuy nhiên nó đòi hỏi thiết bị công nghệ quá đắt so với dân nghiệp dư nên không đề cập ở đây.
Tráng bạc bằng pp hoá học
PP formaldehyde : tạo tủa bạc rất chậm, không phù hợp để tạo lớp phủ chắn sáng đủ dày.
PP Martin giới thiệu dưới đây dùng muối amoni nitrat thay cho dd amoniac (rất khó định lượng chính xác)
Dụng cụ cần dùng :
Một chậu hơi rộng hơn gương một chút,
một chậu lớn sạch để rửa gương
1 cốc thuỷ tinh 1l , 1 cốc 250ml có vạch độ, đũa khuấy thuỷ tinh, bông thấm nước và găng tay
Khoảng 5l nước cất để pha dung dịch và rửa gương. Axit nitric đậm đặc để rửa gương.
Chậu rửa phải thật sạch đến mất cả các vết tay. Mang găng cao su bảo vệ tay chống hoá chất và bảo vệ gương không dính mồ hôi tay.
Chuẩn bị 4 loại dung dịch sau :
A. Nitrat bạc tinh thể 60g , thêm nước cho đủ 1000ml cho vào chai thuỷ tinh đậy kín. Không để dính vào da
B. Ammoni nitrat tinh thể 90g, thêm nước cho đủ 1000ml cho vào chai thuỷ tinh đậy kín.
C. Potassium hydroxid 150gr hay Natri hydroxid 105g, thêm nước cho đủ 1000ml cho vào chai nhựa đậy kín.
D. Đường trắng 100g, acid tartaric 5g, cồn 90% 150ml, thêm nước cho đủ 1000ml.
Hoà tan đường và acid tartaric với một ít nước trong cốc thuỷ tinh thật sạch. Nấu nhẹ gần sôi trong 10-10 phút để chuyển hoá đường. Cho một ít nước vào để làm nguội . Cho cồn vào (để bảo quản). Thêm nước cho đủ 1000ml.
Dung dịch B và C phải dùng ngay,( tuy nhiên điều này cũng không chắc lắm.)
Rửa gương : Độ bám và bền của lớp bạc tuỳ thuộc rất lớn vào công đoạn này.
Lau gương bằng dầu khoáng hay dầu thông để tẩy các hạt dầu hắc mài bóng.
Bột oxid sắt dính trên gương kháng hoá chất, phải tẩy bằng pp cơ học. Dùng cục tẩy và xà phòng tẩy bề mặt, mặt sau và cạnh gương. Góc bo cạnh biên gương tẩy sau cùng, cẩn thận không để cục tẩy trượt lên bể mặt gương đã sạch. Rửa lại cho sạch các hạt cao su tẩy.
Dùng cục bông lớn, tẩm acid nitric đậm đặc, bốc khói, rửa bề mặt gương. Nếu gương đã được tráng bạc trước đó, lớp bạc sẽ bị tẩy ngay lập tức. Nếu gương đã tráng nhôm, tẩy nhôm bằng một ít acid clohydric hay dung dịch C trước khi rửa bằng acid nitric.
Acid nitric là chất oxy hoá mạnh, nó tẩy tất cả chất hữu cơ bám trên gương. Thay 2 -3 lần bông và acid cho đến khi nghe tiếng kin kít của bông cọ lên mặt gương sạch.
Rửa sạch và nhúng gương vào nước cất cho đến khi tráng.
Ăn mòn để tăng độ bám dính và tăng chất lượng màng bạc. Gương sạch được ngâm vào dung dịch clorua thiếc 0.1% trong 5 phút. Ngay trước khi tráng, rửa lại gương bằng nước cất.
Tráng bạc : có 2 cách
1/ Gương ngửa lên. Kinh tế hơn do đỡ tốn dung dịch bạc, đặc biệt là với gương lớn. Nhưng thường xuất hiện các lỗ li ti trong lớp bạc. Dùng băng giấy parafin bọc quanh cạnh gương và dây cao su buộc lại. Cạnh gương bôi một lớp vaseline mỏng để hạn chế rò rỉ. dung dịch.
2/ Gương úp xuống. Dùng một chậu tráng men hơi lớn hơn gương một chút làm chậu tráng bạc. Dán 4 que gỗ tráng parafin nhỏ vào đáy chậu thành hình chữ thập để đỡ gương sao cho có thể lắc nhẹ gương được (2 thanh dày hơn một chút) . Không dùng thanh đỡ bằng kim loại.
Tráng gương : Nhiệt độ dung dịch và gương rất quan trọng : tốt nhất là 18-24oC.
Cần xác định chính xác lượng dung dịch cho một lần tráng bằng cách thử nước . Với gương úp xuống, mực dung dịch cao khoảng ½ bề dày gương.
Cần khoảng 50ml dd A cho 15 inche vuông gương. Gương 8? cần 150mldd.
Đong chính xác thể tích dd A cần thiết vào cốc thuỷ tinh 1l.
Rót chậm và luôn khuấy đều 1 thể tích như vậy dd B vào cốc dd A.
Tiếp tục cho 1 thề tích như vậy dd C vào. Theo lý thuyết thì những giọt cuối của dd C sẽ làm dd hơi đục. Soi dưới ánh sáng dd giống như trà loãng vậy.. Nếu dd vẫn trong, cho ngay vài giọt dd C vào. Nếu dd chuyển thành nâu sẫm, dừng cho dd C vì bạc tủa từ dd như vậy sẽ rất nhanh và sáng nhưng lại mỏng. Dung sai của PP Martin khá rộng, nên hiệu chỉnh dung dịch cũng không khó lắm.
Châm thêm nước nếu thể tích dd không đủ để ngập ½ gương.Lấy gương ra khỏi nứơc ngâm và đặt vào chậu cho tiếp xúc với dd bạc.
Thêm dd D bằng 1/3 tt dd A và rót vào chậu.
Phản ứng xảy ra tức thì, dd sẫm màu và chuyển sang đen hoàn toàn. Lắc gương nhẹ và ngẫu nhiên để có lớp tủa bạc đều. Ở nhiệt độ 20oC ,sau 2-3 phút mặt gương xuất hiện lớp bạc. Đừng thử lấy gương ra xem. Gương phải ngâm khỏang 10-15 phút lớp bạc mới đủ dày và chắn sáng hoàn toàn. Tủa bạc xem như hoàn tất khi dd trở nên trong và bùn lắng trên bề mặt. Gương úp xuống sẽ không bị bám bùn, những hạt bùn bám có thể tẩy bằng cách lướt nhẹ cục bông gòn qua bề mặt gương lúc nó còn ngâm trong dd.
Lấy gương ra và ngâm vào nước cất để rửa. Bề dày lớp bạc kiểm tra bằng cách soi qua ánh sáng. Lớp bạc đủ dày thì rất khó nhìn thấy mặt trời hay dây tóc đèn điện qua nó. Nhưng ngay khi có thể nhìn thấy bóng các vật thể dưới ánh sáng ban ngày, lớp bạc phủ vẫn dùng được. Nếu nó quá mỏng, hãy chuẩn bị tráng lại ngay.
Gương phải làm khô nhanh. Giữ gương gần như thẳng đứng, rửa nó bằng một ít cồn tuyệt đối. Có thể dùng quạt. Thấm những gịot nước dưới đáy bằng giấy thấm.
Đánh bóng .Màng bạc thường bị phủ một lớp sương trắng. Khi khô, bạc có thể sáng lên nhanh chóng bằng cách đánh bóng với bột mài bóng khô và một miếng da hươu. Lớp phủ quá dày và mờ không thể đánh bóng được phải tẩy đi và tráng lại. Miếng da gói một cục bông thấm nước làm thành một miếng đánh bóng. Da phải còn tốt, tẩy dầu mỡ, chải sạch bằng bàn chải.
Thử trước trên kính phẳng hay tốt nhất trên miếng bạc, để chắc là không gây xước. Tẩy toàn bộ bề mặt gương bằng figure-8 stroke. Nếu bạc dính vào miếng đánh bóng, tẩy sạch bằng bàn chải chà răng. Rắc một lượng rất ít bột đỏ và dùng bàn chải chà răng san đều lên miếng đánh bóng. Thử lại một lần nữa trên kính phẳng rồi mới thử lên gương. Sau vài phút đánh bóng, lớp sương trắng biến mất và lớp bạc sẽ sáng đều. Những vùng khó tẩy, có thể thổi nhẹ lên để tạo độ ẩm dễ tẩy hơn. Nói chung nên hạn chế tẩy ở mức thấp nhất vì nó tạo nên hàng triệu vết sọc li ti gây tán xạ ánh sáng.

Anh Thủy cho em hỏi một tí? Tất cả hóa chất như trên thì khoảng bao nhiêu ?