Đường tới Điện Biên Phủ - Hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp

NHƯfNG nga?y đâ?u tháng Chín hết sức khâ?n trương.
Nga?y 1 tháng 9 năm 1950, Đa?ng u?y Mặt trận đang họp nghiên cứu địch trên đươ?ng số 4 thi? có điện tư? Cục 2 ở hậu phương lên báo cáo tư? nga?y 28 tháng 8, địch mơ? cuộc ha?nh binh "Con nhộng" (Chrysalide) lên Phú Thọ va? đang tập trung quân ở Lạng Sơll. Chúng tôi thấy pha?i xúc tiến nhanh công tác chuâ?n bị, tham mưu câ?n pha?i tha?o xong mệnh lệnh tác chiến va? mọi chi? thị trước nga?y 3 tháng 9. Nhưng chi? nga?y hôm sau mệnh lệnh tác chiến đaf được tri?nh duyệt va? gư?i đi các đơn vị.
Nga?y 3 tháng 9 năm 1950, Ban chi? huy trận Đông Khê đi thực địa vê? báo cáo pháo đa?i trung tâm chi? huy cu?a địch có một số thay đô?i, ở hướng bắc, dọc đươ?ng bộ đội ta sef tiến va?o bám đâ?u câ?u, cây cô?i trên đô?i đaf bị chặt trụi không co?n chôf â?n nấp.
Nga?y 9 tháng 9 năm 1950, Đa?ng u?y va? Bộ chi? huy chiến dịch triệu tập cuộc họp cán bộ chi? huy tư? trung đoa?n trơ? lên thông qua kế hoạch đánh Đông Khê lâ?n cuối.
Chưa có trận đánh na?o được chuâ?n bị kyf lươfng như lâ?n na?y. Kế hoạch tiến công được hoạch định đến tư?ng chi tiết. So với trận đánh hô?i tháng Năm, ta đaf huy động một lực lượng gâ?n gấp ba. Trung đoa?n 174 chiến thắng ở Đông Khê lâ?n trước được chọn la?m đơn vị chu? công. Phối hợp tác chiến la? trung đoa?n 209. Lực lượng sơn pháo phối thuộc với tư?ng trung đoa?n cufng mạnh hơn. Ta co?n điê?u thêm nhưfng đội súng không giật gio?i cu?a đại đoa?n 308 sang tăng cươ?ng cho các mufi xung kích.
Sắp hết giơ? la?m việc buô?i sáng thi? được tin Bác đaf tới Ta? Phay Tư?.
Tôi thúc ngựa phóng nhanh trên con đươ?ng lâ?y lội tới nơi Bác đang chơ?.
Bác gầy va? đen sau một tuâ?n lêf đi đươ?ng. Bác nói:
- Dự cuộc họp Hội đô?ng Chính phu? nga?y 2 tháng 9 xong, mi?nh đi nga?y, không ai biết mi?nh lên đây. Năm nay ở cơ quan trung ương không tô? chức ky? niệm nga?y Độc Lập. Trên na?y chắc các chú cufng quên?
- Thưa Bác, không quên, nhưng không tô? chức gi? ?
Tôi mơ?i Bác vê? sơ? chi? huy.
Bác tru?m chiếc khăn bông che bộ râu, đội muf rô?i lên ngựa cu?ng tôi vê? sơ? chi? huy.
Buô?i trưa, tôi báo cáo với Bác quyết tâm cu?a Bộ chi? huy chiến dịch: mơ? đâ?u bă?ng tiêu diệt Đông Khê, tiếp theo la? diệt quân viện, đánh Thất Khê, cuối cu?ng la? tập trung lực lượng gia?i phóng Cao Bă?ng.
Ngươ?i giơ tư?ng ngón tay, nói:
- Một la?, đánh Đông Khê. Hai la?, đánh quân viện. Ba la? đánh Thất Khê. Bốn la?, đánh Cao Bă?ng. Tất ca? la? bốn bước.
- Dạ.
- Đông Khê không lớn nhưng rất quan trọng, vi? mất Đông Khê thi? Cao Bă?ng hoa?n toa?n bơ vơ. Địch buộc pha?i cho quân ứng cứu, bộ đội sef có cơ hội đánh vận động. Chúng tôi đaf có dự kiến.
- Nhưng bộ đội ta chưa quen đánh vận động lớn?
Thưa Bác, mu?a He? vư?a rô?i được luyện tập, anh em tiến bộ nhiê?u. Cao Ba?ng la? địa hi?nh rư?ng núi, tôi nghif sef thuận lợi . Bác trâ?m ngâm rô?i nói:
- Mi?nh muốn gặp một cán bộ cấp tiê?u đoa?n.
- Thưa Bác, cán bộ vê? họp toa?n cấp trung đoa?n.
Nhưng tôi sef nói đơn vị cư? một tiê?u đoa?n trươ?ng lên gặp Bác va?o tối mai.
Hội nghị la?m việc sang nga?y thứ hai. Buô?i chiếu, không khí sôi nô?i hă?n lên khi thấy Bác xuất hiện với chiếc áo bộ đội bạc ma?u. Sự có mặt hoa?n toa?n bất ngơ? cu?a bác nói lên tâ?m quan trọng đặc biệt cu?a chiến dịch.
Bác nhi?n mọi ngươ?i với cặp mất đâ?m ấm rô?i nói:
- Bộ chi? huy chiến dịch nói la? các chú họp lâ?n cuối cu?ng đê? chuâ?n bị trận đánh. Đây chưa pha?i la? lân cuối cu?ng! Chưa đánh thắng thi? chưa được coi la? đaf chuâ?n bị xong. Quân sự thi? pha?i chuâ?n bị mafi. Thắng xong trận na?y cufng mới chi? la? chuâ?n bị xong một đợt. Khi na?o toa?n thắng mới la? chuâ?n bị xong. Trong quân sự pha?i kiên quyết va? bạo dạn. Bạo dạn, dufng ca?m không pha?i la? liê?u.
Liều la? dại. Dufng ca?m la? khôn. Không pha?i chi? một ngươ?i kiên quyết va? bạo dạn, ma? pha?i toa?n bộ, tất ca? mọi ngươ?i.
Muốn toa?n bộ kiên quyết, dufng ca?m thi? pha?i có ky? luật.
Ky? luật la? động lực giưf sức mạnh cho bộ đội... Các chú đaf nghe Bộ chi? huy chiến dịch phô? biến quyết tâm cu?a Trung ương Đa?ng mơ? chiến lịch Biên Giới. Các chú đa? được trao nhiệm vụ cụ thê?. Bác không có gi? pha?i nói thêm. Chi? nhắc các chú: thơ?i gian lúc na?y vô cu?ng quý báu, câ?h tranh thu? thơ?i gian thật tốt đê? chuâ?n bị chiến đấu cho đâ?y đu?. Chi? có chuâ?n bị đâ?y đu? thi? mới gia?nh được chiến thắng lớn ma? đơf tô?n xương máu chiến sif.
Chiến dịch Cao Bắc Lạng rất quan trọng, chúng ta pha?i quyết tâm đánh thắng trận na?y. Các chú có quyết tâm không?
Tiếng tra? lơ?i ran ran:
- Thưa Bác có ạ !
- Bác chúc các chú tha?nh công.

BUÔ?I tối, Bác va? tôi đi gặp đô?ng chí Trâ?n Canh.
Đô?ng chí Trâ?n tư? Vân Nam đi thă?ng sang đây đaf tới Ta? Phay Tư?, trong khi chơ? gặp Bác đaf tranh thu? thơ?i gian la?m việc với Đoa?n cố vấn. VÊ? danh nghifa đô?ng chí Trâ?n la? khách mơ?i cu?a Bác.
Bác nói với tôi. - Trong nhưfng năm chiến tranh ở Trung Quốc, đô?ng chí Trâ?n Canh thươ?ng được cư? tới nhưfng nơi na?o có khó khăn. Đô?ng chí Trâ?n la? khách, nhưng mi?nh cố gắng tranh thu? ý kiến va? kinh nghiệm. Trâ?n Canh chưa tới năm mươi tuô?i, vóc ngươ?i đậm, nước da sáng, đeo kính trắng, thoạt nhi?n có ve? nghiêm nghị .
Sau khi giới thiệu chúng tôi với nhau, Bác nói tư? nay đê? giưf bí mật mọi ngươ?i sef gọi đô?ng chí Trâ?n la? đô?ng chí Đông.
Trâ?n Canh ho?i tôi:
Nghe nói Võ Tô?ng biết ca? chưf Hán ?
Tôi chi? nhớ chút ít vi? học tư? nga?y co?n nho?.
Võ Tô?ng có biết vi? sao Hồ Chu? tịch đặt tên cho tôi la? Đông không?
Tôi mi?m cươ?i đáp chưa hiê?u.
Trâ?n Canh nói:
Hô?i co?n la? học viên trươ?ng Hoa?ng Phố, tôi rất nghịch ngợm. Chưf Trâ?n có bộ "nhif" đứng bên, bo? bộ "nhif! tha?nh chưf Đông. Sang Việt Nam, tôi bị Hồ Chu? tịch "cắt tai" !
Bác va? tôi cu?ng phi? cươ?i.
- Trước khi sang Việt Nam, nhi?n ba?n đô? thấy nơi na?o cufng có quân Pháp, tươ?ng không co?n đươ?ng ma? đi. Nhưng một tháng qua đi ha?ng trăm kilômét vâfn thấy đất trơ?i thênh thang. Có nơi chợ họp, ngươ?i mua bán tấp nập, không khí đại hậu phương, ho?i "cách địch bao xa?". Đô?ng chí dâfn đươ?ng nói: "10 kilômét" ! Chôf na?y cách thị xaf Cao Bă?ng bao xa? 25 kilômét. Hồ Chu? tịch cufng ở đây, có mạo hiê?m không?
Lâ?n na?y thi? không. Vì phía sau chúng tôi la? đại hậu phương.
Trâ?n Canh cươ?i rô?i nói:
- Đô?ng chí La Quý Ba mới vê? nước. Chúng tôi đaf biết rof khó khăn trước mắt vê? lương thực cu?a Việt Nam. Chúc tư? nay đến cuối năm sef có thêm lương thực gư?i sang.
Tôi mơ? ba?n đô? tri?nh ba?y vê? ti?nh hi?nh địch, nhưfng lực lượng cu?a ta tham gia chiến dịch, rô?i nói vê? phương án tác chiến, nhưfng lý do mơ? đâ?u chiến dịch bang đánh Đông Khê.
Trâ?n Canh nhi?n trên ba?n đô?, ho?i vê? binh lực, địa hi?nh, công sự pho?ng ngự cu?a địch tại Cao Ba?ng, Đông Khê, Thất Khê, rô?i nói:
- Tôi thấy Hồ Chu? tịch va? Bộ chi? huy chiến dịch đaf có quyết định đúng. Binh lực việt Nam trong chiến dịch không nhiê?u. Chọn Đông Khê la?m điê?m đột phá la? đúng.
Đánh Đông Khê đê? kéo viện binh địch lên la? chiến thuật thanh điê?m diệt viện" Gia?i phóng quân Trung Quốc thươ?ng du?ng trong chiến tranh chống quân Tươ?ng. Việt Nam nên vận dụng nhiê?u chiến thuật na?y. Đánh Đông Khê, sef có điê?u kiện tiêu diệt sinh lực địch. Vi? muốn gia?i phóng đất đai thi? trước hết pha?i tiêu diệt được nhiê?u sinh lực địch. Võ Tô?ng định du?ng bao nhiêu binh lực trong trận Đông Khê ?
- Địch pho?ng ngự 1 tiê?u đoa?n. Lực lượng tiến công cu?a ta sef la? 9 tiê?u đoa?n. Lâ?n đâ?u chúng tôi sư? dụng ưu thế binh lực cao như vậy trong một trận công kiên.
Cufng chưa pha?i la? nhiê?u. Hafy chơ? xem sau khi Đông Khê bị tiêu diệt, địch sef pha?n ứng như thế na?o. Tôi tin la? với sự có mặt cu?a Hồ Chu? tịch chiến dịch sef tha?nh công.
Đêm hôm đó, hướng phối hợp Tây Bắc bắt đâ?u nô? súng. Trung đoa?n 165 đánh đô?n Pa Kha, Lao Cai.
Nga?y 12 tháng 9, Bác gặp đô?ng chí Hoa?ng Câ?m, tiê?u đoa?n trươ?ng cu?a trung đoa?n 209. Bác nghe báo cáo vê? ti?nh hi?nh chuâ?n bị chiến đấu cu?a tiê?u đoa?n, rô?i ho?i:
- Chú có tin trận na?y ta nhất định thắng không?
Đô?ng chí Hoa?ng Câ?m tra? lơ?i:
- Báo cáo Bác, tin ạ.
Nga?y 13 tháng 9, sơ? chi? huy tiê?n phương cu?a chiến dịch di chuyê?n vê? Na? Lạn, cách Đông Khê 10 kilômét theo đươ?ng chim bay.
Bộ chi? huy chiến dịch quyết định duy tri? đa?i quan sát ở Cao Bă?ng, đê? đô?ng chí Quốc Trung ở lại đây với nhiệm vụ báo cáo kịp thơ?i khi địch có triệu chứng rút quân.

KHÔNG hiê?u vi? đâu tin Bác đi chiến dịch đaf lan truyê?n rất rộng. Có thê? la? do trên dọc đươ?ng Bác đaf nhiê?u lâ?n đi cu?ng bộ đội va? dân công. Ngươ?i rất thích chuyện tro? với chiến sif va? đô?ng ba?o, ca? miền ngược va? miê?n xuôi Bác vâfn đóng vai một cán bộ lớn tuô?i đi công tác tại mặt trận. Du? Bác đaf chú ý ca?i trang, nhưng có ngươ?i vâfn nhận ra Bác.
Ngươ?i ta ri? râ?m với nhau nhưfng câu chuyện vê? Bác.
Ngươ?i nói: "Bác đi bộ tư? Thái Nguyên lên Cao Bă?ng mất tám nga?y". Ngươ?i nói: "Bác thươ?ng đi chân đất, chi? nơi na?o nhiê?u đá mới xo? dép". Ngươ?i nói: "Bác đem theo ca? chiếu va? cufng đeo gạo như chúng ta"... Nhưfng chuyện khó xác định đúng, sai.
Có nhưfng chuyện ngộ nghifnh.
Một chiến sif nhi?n thấy Bác đi dọc đươ?ng cứ lefo đefo đi sau. Bác đi nhanh anh ta cufng theo nhanh. Bác đi chậm, anh ta cufng đi chậm. Bác e lộ bí mật, khi lội qua một con suối Bác dư?ng lại giưfa do?ng va? lấy xa? pho?ng ra giặt chiếc khăn tay. Anh chiến sif đi tới sau lưng Bác, cufng dư?ng lại vốc nước rư?a mặt. Bác quay lại nhi?n. Anh chiến sif nói:
"Bác cho cháu xin một tí xa? pho?ng!. Bác nói: "Xa? pho?ng cu?a chú đâu ma? lại đi xin xa? pho?ng cu?a ngươ?i ta?". Bác đưa anh chiến sif miếng xa? pho?ng: "Chú câ?m lấy đem đi ma? du?ng". Bấy giơ? anh chiến sif mới chịu đi vượt lên trước.
Một ngươ?i co?n kê? lại chính mi?nh đaf gặp Bác va? được ngô?i nói chuyện với Bác hă?n hoi. Buô?i trưa, anh ta ghé va?o một ngôi nha? bo? không bên đươ?ng đê? nghi? chân, thi? thấy Bác va? đoa?n tuy tu?ng đaf ngô?i trong đó. Anh ho?i Bác:
"Thưa Cụ, đaf có lệnh Tô?ng pha?n công tư? lâu, sao mafi tới bây giơ? vâfn chưa bắt đâ?u?". Bác ho?i lại: "Chú đaf có con chưa?". Anh chiến sif thưa la? mi?nh chưa có vợ. Bác nói:
Như vậy thi? đúng la? chú chưa biết rô?i ? Ngươ?i phụ nưf khi mang thai cufng pha?i mất chín tháng mươ?i nga?y mới đe?.
Ta muốn Tô?ng pha?n công cufng pha?i có chuâ?n bị. Đâu pha?i cứ nói "Tô?ng" la? la?m được ngay!"...
Mọi chuyện vê? Bác Hồ đê?u được chăm chú lắng nghe.
Ngươ?i kê?, ngươi nghe đê?u ca?m thấy hạnh phúc. Nhưng có điê?u ít được nói tới la? nhưfng nga?y đi chiến dịch cufng đem lại cho Bác một niê?m vui rất lớn.
Đó la? khi trơ?i vư?a rạng sáng Bác đi ngang một ba?n nho?, thấy nhiê?u cô dân công ngồi dựa lưng va?o nhau ngu? trên nhưfng thư?a ruộng bậc thang. Bác ho?i một cô đang nhóm lư?a thô?i cơm sáng: "Các cô ngu? ca? đêm ngoa?i trơ?i ư?". Cô gái đáp: "Nha? dân chật chi? đu? chôf chứa lương thực cho kho?i ướt. Chúng cháu ngu? ngoa?i đô?ng ca?ng vui ! Đó la? ca?nh ha?ng vạn đô?ng ba?o, đu? các dân tộc, tư? nhưfng ba?n la?ng heo hút trong rư?ng sâu, trên núi cao, tư? vu?ng địch hậu trung du lên, ngươ?i nối ngươ?i với nhưfng bó đuốc tạo tha?nh nhưfng con rô?ng lư?a trong đêm sương giá, trươ?n qua nhưfng vu?ng núi đá tai me?o ta?i đạn, ta?i gạo cho bộ đội.
Tư? nhưfng năm mươ?i lăm triệu đô?ng ba?o co?n ghi?m đâm trong kiếp nô lệ, Nguyện ái Quốc đaf nhi?n thấy sức mạnh văn hóa tiê?m â?n trong môfi con ngươ?i, va? Tư?ng tin va?o chân lý: "Có dân la? có tất ca?".
Thu Đông na?y, Ngươ?i đang chứng kiến nhưfng tha?nh qua? sau năm năm kháng chiến, đang ho?a va?o với cái văn mới, cái đức mới cu?a dân tộc ma? mi?nh đaf góp phâ?n tạo tha?nh.
Dọc đươ?ng đi chiến dịch, Bác đaf la?m một ba?i thơ tặng Thanh niên xung phong:
"Không có việc gi? khó
Chi? sợ lo?ng không bê?n
Đa?o núi va? lấp biê?n
Quyết chí đi la?m nên".
Trong nhưfng nga?y ở mặt trận Đông Khê, cơ quan đaf kiếm một ngôi nha? sa?n sạch sef ở liê?n với sơ? chi? huy tại Na? Lạn, da?nh cho Bác. Nhưng Bác lại muốn ở va? la?m việc trong lán ven rư?ng. Anh em vệ binh dựng một chiếc lán nho? lợp co? tranh bên sươ?n núi có cây cao gâ?n đó. ở miê?n núi, trơ?i đaf trơ? lạnh. Khí hậu trong rư?ng â?m thấp, chúng tôi lo cho sức khoe? cu?a Bác. Nhưng thấy Bác la?m việc đê?u, sáng dậy vâfn tập thê? dục, tâm suối, chúng tôi tạm yên tám:
Sau trận Đông Khê, nhưfng nga?y chơ? địch, Bác nói:
Dân mi?nh ghê thật ! Chi? mới năm năm sau tám chục năm mất nước ma? đaf như thế na?y ! Ngươ?i ta tính sau ba trăm năm bị đô hộ thi? một dân tộc sef bị đô?ng hóa. Giao Chi? bị đô hộ một nga?n năm ! Hai ngón chân cái thay đô?i, nhưng dân Việt vâfn cón tại. Bên trên thay đô?i gi? thi? thay, dưới thôn, la?ng vâfn thế! Vâfn đê?n miếu thơ? phụng Hai Ba? Trưng, Ba? Triệu... Lâ?n na?y sef có một trận như Chi Lăng !...
Sự có mặt cu?a Bác la? một nhân tố quan trọng cho tha?nh công cu?a chiến dịch.

SÀNG ngà?y 15 thàng 9 nfm 1950, trực ban tàc chiẮn ChiẮn dìch truyĂ?n thư cù?a Bàc tới tư?ng 'ơn vì tham chiẮn theo 'ươ?ng dĂy 'iẶn thoài:
"Hơfi càc chiẮn sìf yĂu quỳ!
ChiẮn dìch Cao Bf́c Làng rẮt quan tròng.
Chùng ta quyẮt 'ành thf́ng trẶn nà?y ĐĂ? thf́ng trẶn nà?y, càc chiẮn sìf Y mf̣t trẶn Ắy phà?i kiĂn quyẮt, dùfng cà?m trfm phĂ?n trfm, càc chiẮn sìf càc khu, càc mf̣t trẶn khàc phà?i ra sức thi 'ua giẮt gif̣c lẶp cĂng 'Ă? hẮt sức tiĂu diẶt 'ìch, kiĂ?m chẮ 'ìch, khĂng cho chùng tiẮp viẶn mf̣t trẶn Cao Bắc Làng... . .
TĂi 'ang chơ? 'Ă? khen thươ?ng càc chĂ.â?
ĐĂm hĂm 'ò, càc mùfi tiẮn cĂng cù?a ta bì mẶt tiẮp cẶn 'Ă?n 'ìch.
Anh Hoà?ng Vfn Thài, Chì? huy trươ?ng mf̣t trẶn, bẮt thĂ?n bì mẶt cơn sẮt rèt. Sàng hĂm sau 'àf nĂ? sùng, tĂi rẮt lo Sàng ngà?y 16, Bàc và? tĂi 'Ặy sớm 'i lĂn 'à?i quan sàt mới bẮ trì trĂn mẶt mò?m nùi liĂ?n với bà?n Nà? Làn. Ngòn nùi nà?y càch ĐĂng KhĂ khoà?ng 10 kilĂmèt theo 'ươ?ng chim bay. Tư? 'Ăy cĂ thĂ? theo dòfi tì?nh hì?nh chung cù?a trẶn 'ành qua Ắng nhò?m.
TrĂn 'à?i quan sàt cò 'f̣t mày 'iẶn thoài và? 'iẶn 'à?i.
VẶ binh 'àf dựng mẮy chiẮc lĂ?u cò? 'Ă? tàm trù mưa.
Trơ?i sàng. Sương mù? tan dĂ?n. Qua Ắng nhò?m 'àf nhì?n thẮy ĐĂng KhĂ nf?m trĂn 'ươ?ng sẮ 4 với 'Ă?n to, nhưfng vì trì Phì?a Khoà, Cf̣m PhĂ?y, 'Ă?i YĂn Ngựa và? nhưfng dàfy nhà? dòc phẮ.
ĐĂng 6 giơ?, phào 75 cù?a ta bf́t 'Ă?u nĂ? nhĂm và?o 'Ă?n chình. Sau 'ò, tẮt cà? càc loài phào cù?a ta nĂ? giò?n giàf và?o càc mùc tiĂu. Cà? ĐĂng KhĂ chì?m trong khòi phào. Thung lùfng ĐĂng KhĂ như sĂi lĂn.
Giơ? 'Ă?u 'ìch chưa kìp phà?n ứng trước 'ò?n tiẮn cĂng bẮt ngơ?.
Ban chì? huy ĐĂng KhĂ bào cào vĂ?, Y hướng bf́c và? 'Ăng - bf́t, trung 'oà?n 174 là?m nhiẶm vù chù? cĂng 'àf chiẮm lìfnh 'Ă?u cĂ?u. 9 giơ?, 174 chiẮm 'Ă?i YĂn Ngựa. 10 giơ? 30, chiẮm tiẮp Phì?a Khoà. 'ìch chưa phà?n kìch.
Nhưng vĂfn chưa cò bào cào cù?a trung 'oà?n 209 Y hướng 'Ăng - nam. Mày bay 'ìch xuẮt hiẶn. Tư? 'à?i quan sàt nhì?n ròf 6 chiẮc Hellcat lĂ?ng lẶn trĂn bĂ?u trơ?i, nẮi nhau lao xuẮng bf́n phà. QuĂn 'ìch trong vì tr 'àf trẮn tìfnh. Tư? phào 'à?i Y 'Ă?n to, 'ìch bĂn dưf dẶi và?o 'Ặi hì?nh tiẮn cĂng cù?a 174.
TĂi bf́t 'Ă?u lo. Vì? hướng 'Ăng - nam chưa hoàt 'Ặng nĂn quĂn 'ìch cò thĂ? dĂ?n toà?n bẶ sức mành 'Ắi phò với 174.
TrẶn 'ành kèo dà?i giưfa ban ngà?y. Đìch cĂ cĂng sự vưfng chĂc và? 'ược mày bay yĂ?m hẶ. Ta 'ang lĂm và?o thẮ bẮt !ựi TĂi 'àf nhf́c anh Thài ra lẶnh cho 209 'ành manh Y hướng 'Ăng - nam, nhưng hướng nà?y vĂfn im f́ng.
BuĂ?i trưa, anh Thài bào cào: MẶt bĂ? phẶn cù?a trung 'oà?n 209 hà?nh quĂn làc, nĂn trung 'oà?n khĂng kìp bẮ trì trẶn 'ìa tiẮn cĂng. ĐĂ? nghì tàm ngưng trẶn 'ành, chẮn chì?nh 'Ặi hì?nh Y phìa 'Ăng - nam, chơ? khi trơ?i tẮi, cà? hai mùfi sèf cù?ng phẮi hợp tiẮn cĂng già?i quyẮt vì trì 'ìch.

Mặc du? chuâ?n bị kyf lươfng, nhưng trận đánh ngay tư? nhưfng giơ? đâ?u đaf có sự trục trặc. Tôi chấp nhận đê? nghị.
Bác ngô?i trên đa?i quan sát, nhi?n nhưfng vị trí máy bay địch lao xuống bắn phá rô?i đối chiếu với ba?n đô?. Ngươ?i to? ve? xúc động khi nhưfng tin vui tư? mặt trận báo vê?. Khi trận đánh gặp trắc trơ?, Ngươ?i bi?nh tha?n đê? cán bộ chi? huy gia?i quyết công việc. Nhưng lúc na?y không ai biết trong đâ?u Ngươ?i đang na?y ra nhưfng tứ thơ.
Nhưfng trận công kiên kéo da?i thươ?ng gây nhiê?u thương vong. Không khí sơ? chi? huy có nhiê?u căng thă?ng.
Một cán bộ muốn Bác yên lo?ng, nói với ngươ?i đứng bên:
- Tối nay, chi? câ?n hai tiếng la? gia?i quyết xong.
Bác quay lại nói nhẹ nha?ng:
Chú đư?ng chu? quan.
Cuộn chiến đấu diêfn ra ác liệt suốt đêm nga?y 16. Địch dô?n sức đối phó với hướng tây bắc. 4 giơ? sáng nga?y 17, trung đoa?n 174 mới chiếm thêm Cặm Phâ?y. ở phía nam, trung đoa?n 209 cufng chi? chiếm được khu phía nam Đông Khê, gô?m Phu? Thiện, Nha? cuf va? Trươ?ng học thi? vấp pha?i nhưfng ho?a điê?m ngâ?m va? ho?a lực súng cối bắn chặn pha?i dư?ng lại. Ca? hai mufi đê?u không phát triê?n được nưfa.
Đô?ng chí Trâ?n Canh nói: không nên đê? trận đánh kéo da?i". Bác nhấn mạnh: "Du? khó khăn thế na?o, trận đâ?u cufng pha?i thắng".
Bộ chi? huy chiến dịch chi? thị cho ban chi? huy Đông Khê: "Lệnh cho hai trung đoa?n chấn chi?nh lại bộ đội, rút kinh nghiệm đê? khấc phục nhưfng thiếu sót vê? chiến thuật, kyf thuật, đặc biệt la? vê? quan hệ hợp đô?ng chiến đấu giưfa các mufi xung kích, giưfa bộ binh với pháo binh.
Câ?n dứt điê?m trong đêm 17 tháng 9.
Trung đoa?n trươ?ng 174 Đặng Văn Việt đê? nghị Bộ cho chuyê?n hướng đột phá cu?a trưng đoa?n 209 qua phía đông pháo đa?i, bo? hướng bắc vi? địch tập trung đối phó, va? chi? thị cho 209 đánh một mufi tư? phía nam lên, một mufi va?o phía sau lưng pháo đa?i. Đê? nghị cu?a đơn vị chu? công được chấp thuận. 8 giơ? 30 nga?y 17 tháng 9, đô?ng chí Hoa?ng Văn Tha?i ra lệnh tô?ng công kích. Sau khi pháo binh chế áp các mục tiêu một mufi tiến công cu?a 174 chiếm đâ?u câ?u phía đông pháo đa?i, mufi ở phía bậc chiếm nha? thương, thọc sâu đến lô cốt số 7 thi? bật liên lạc được với 1 tiê?u đoa?n cu?a 209, cu?ng phối hợp đánh va?o sau lưng pháo đa?i. Bộ binh các hướng phối hợp nhịp nha?ng cu?ng tiến công va?o đô?n lớn.
Đaf xuất hiện nhiê?u gương chiến đấu cực ky? dufng ca?m.
Phía 174, tiê?u đội trươ?ng La Văn Cầu chi? huy tô? bộc phá đánh lô cốt đâ?u câ?u, anh em đê?u bị thương, Câ?u vâfn hăng hái ôm bộc phá tiếp tục xông lên. Vượt đến giao thông ha?o thứ ba, Câ?u trúng đạn ngất đi. Khi ti?nh dậy, nhận thấy một cánh tay đaf gafy nát, nhưng nhiệm vụ chưa hoa?n tha?nh, Câ?u ba?o đô?ng đội chặt bo? cánh tay mi?nh cho kho?i uullg, rô?i lại ôm bộc phá lao tới đánh tan lô cốt, mơ? đươ?ng cho toa?n đơn vị xung phong. Phía 209, đại đội trươ?ng Trâ?n Cư? dâfn xung kích vượt qua một lô cốt vư?a bị tiêu diệt bâng bộc phá, thi? một tên lính co?n sống sót bất thâ?n tư? trong bân ra. Khâ?u liên thanh a?o ạt nha? đạn chặn đứng đợt xung phong. Trâ?n Cư? bị thương nặng, nhưng vâfn cố lết vê? phía lô cốt, bất ngơ? nhoa?i lên ép thân mi?nh va?o lôf châu mai, tạo ra khoa?nh khắc ngư?ng tiếng súng cho xung kích ta a?o ạt vượt qua, xông lên tiêu diệt đô?n cao. Chị Đinh Thị Dậu, dân công ho?a tuyến, dâ?m mi?nh trong lư?a đạn, cofng thương binh tư? trận địa vê? nơi an toa?n. Chị đaf đưa 7 thương binh ra kho?i đô?n địch: Chị Triệu Thị Soi, một cô gái Nu?ng vốn rất sợ máu, la?m nhiệm vụ chuyê?n đạn ra trận địa pháo, khi trơ? vê? đaf du?ng thất lưng lụa buộc thương binh nặng trên lưng, vượt nhưfng dốc núi đá cheo leo. Máu chiến sif ta đô? khiến chị xót xa, quên ca? sợ.
4 giơ? 30 nga?y 18 tháng 9 năm 1950, bộ đội ta đánh va?o sơ? chi? huy Đông Khê bắt sống viên đại úy đô?n trươ?ng va? các sif quan tham mưu. 10 giơ?, trận đánh kết thúc.
Trận Đông Khê đaf toa?n thắng. Địch chết va? bị bắt 300 tên. Một số chạy thoát vê? Thất Khê. Ta thu toa?n bộ vuf khí.
Số thương vong cu?a ta lớn hơn dự kiến. Trận đánh pha?i kéo da?i tới 52 giơ?.
Ban chi? huy mặt trận Đông Khê được gia?i tán đê? các đơn vị nhanh chóng chuyê?n sang chuâ?n bị đánh viện.
Bác viết bức thư gư?i các chiến sif bị thương:
"Chính phu?, đô?ng ba?o đều biết ơn các chú. Tôi gư?i lơ?i khen ngợi các chú va? chúc các chú mau la?nh mạnh đê? trơ? lại ha?ng nguf tiếp tục chiến đấu giết giặc".

CHƯƠNG BA
GIA?I PHÓNG BIÊN GIÓI
Sau nga?y sau khi Đông Khê gia?i phóng, địch tăng cươ?ng bằng đươ?ng không lên Cao Bă?ng 1 tiê?u đoa?n lê dương, va? ném xuống Thất- Khê 1 tiê?u đoa?n du?.
Chúng tôi cho ră?ng vi? trận Đông Khê kéo da?i, địch biết ta tập trung bộ đội chu? lực trên chiến trươ?ng Đông Bắc, nếu muốn chiếm lại Đông Khê, không thê? chi? sư? dụng quân du? như hô?i tháng Năm. Ta dự kiến địch sef đưa bộ binh tư? Thất Khê lên theo đươ?ng số 4 va? đươ?ng PO? Maf - Bố Bạch, phối hợp với quân du? nha?y thang xuống Đông Khê va? vu?ng phụ cận. Lực lượng đi theo đươ?ng bộ có thê? tư? 2 đến 3 tiê?u đoa?n. Lực lượng du? có thê? la? 1 tiê?u đoa?n.
Các đơn vị tham gia chiến dịch được chia la?m hai bộ phận. Một bộ phận đánh quân đu? gô?m hai trung đoa?n 174 va? 209, ém quân ngay tại Đông Khê. Một bộ phận đánh bộ binh địch, gô?m ca? ba trung đoa?n 36, 88, 102 cu?a 308 chưa tác chiến, hafy co?n đâ?y sinh lực. Đại đoa?n 308 cơ động trong khu tam giác Lufng Cha? - Bi?nh Xiên - Na? PÁ, chuâ?n bị tiêu diệt địch tại Na? PÁ, Lufng Phâ?y, Khâu Luông.
Bộ chi? huy chiến dịch ra lệnh cho lực lượng vuf trang địa phương tạm ngưng mọi hoạt động phá đươ?ng, phục kích, quấy rối trong khu vực tư? Lạng Sơn lên Thất Khê đê? cho địch lên.
Ta bố trí lực lượng trinh sát chung quanh Thất Khê va? Cao Bă?ng. Bộ phận trinh sát kyf thuật Ban 2 có nhiệm vụ bám sát các la?n sóng vô tuyến điện cu?a địch, kịp thơ?i báo cáo với Bộ chi? huy mọi dấu hiệu điê?u động lực lượng.
Nhưfng nga?y chơ? đợi căng thẳng. Một hôm có tin 3 tiê?u đoa?n địch vư?a ra kho?i Thất Khê đi vê? hướng Đông Khê. Tôi điện gấp cho anh Vương Thư?a Vuf, đại đoa?n trươ?ng 308. Anh Vũ lập tức trao nhiệm vụ cho anh Cao Văn Khánh, đại đoa?n phó, đưa 3 tiê?u đoa?n đi đón lofng quân địch. Sau đó mới biết la? hoang báo.
Ca? tuâ?n chưa hê? thấy động tifnh cu?a quân địch. Hậu câ?n thông báo nếu thơ?i gian chơ? đợi kéo da?i, sef không đu? gạo va? muối cho bộ đội. Anh Trâ?n Minh Tước, u?y viên Ban Cung cấp chiến dịch nói với Bộ chi? huy: "Lương thực chưa pha?i cạn kiệt, đô?ng ba?o co?n nhiê?u ngô, nhưng khó huy động vi? nă?m ra?i rác môfi nha? một ít ở nhưfng nơi xa, đươ?ng rất khó đi". Một dấu hiệu đáng lo ngại la? bộ đội nă?m lâu chơ? địch trong rư?ng â?m thấp, nhiêfu muôfi vắt, sức khoe? gia?m sút, nhiê?u ngươ?i yếu mệt.
Đô?ng chí Trâ?n Canh nói với tôi: Vof Tô?ng thấy thế na?o ! Hay la? thu quân thôi ! Viện binh địch không lên. Quân địch ở Thất Khê đaf tăng lên 4 tiê?u đoa?n. Bộ đội Việt Nam đánh công kiên quá kém. Không thê? đánh Thất Khê. Cufng không thê? đánh Cao Bă?ng. Muốn đánh Cao Bă?ng pha?i xây dựng một trận địa chiến ha?o như Gia?i phóng quân đánh Hoa?i Ha?i !
Tôi nói:
- Trận Đô?ng Khê ta sư? dụng nhiê?u binh lực, nhưng chọn hướng đột phá chưa đúng, các mufi phối hợp kém nên đánh kéo da?i. Hô?i tháng Năm, chi? một mi?nh trung đoa?n 174 đaf nhanh chóng diệt gọn Đông Khê, tô?n thất rất ít Tôi thấy nên kiên tri? chơ? viện, đô?ng thơ?i, chuâ?n bị tiêu diệt Thất Khê theo như kế hoạch.
Kết qua? chiến dịch sef ra sao nếu dư?ng lại ở Đông Khê ! Đại đoa?n 308 với nhưfng trưng đoa?n mạnh nhất cu?a Bộ co?n chưa được sư? dụng. Ta chưa pha?i đaf hết hy vọng gia?i phóng Cao Ba?ng. Chúng không thê? rút bă?ng máy bay vi? lực lượng quá đông, ngoa?i 3 tiê?u đoa?n co?n gia đi?nh binh lính ngụy va? bọn tay sai ơ? thị xaf ma? chúng không thê? bo? lại. Nếu địch rút Cao Bă?ng thi? cufng sef la? thơ?i cơ đê? ta tiêu diệt sinh lực địch.
Cuối cu?ng, Bác va? đô?ng chí Trâ?n Canh đô?ng ý trong khi chơ? đợi quân viện, du?ng một bộ phận nho? đánh nhưfng đơn vị nho? cu?a địch, va? chuâ?n bị gia?i phóng Thất Khê.
Nga?y 25 tháng 9 năm 1950, Bộ chi? huy chiến dịch ra mệnh lệnh số 5, gấp rút chuâ?n bị bộ đội, chuâ?n bị chiến trươ?ng đê? khi có điê?u kiện thi? tập trung tiêu diệt Thất Khê. Cu?ng với mệnh lệnh la? quyết định tha?nh lập mặt trận Thất Khê do anh Vương Thư?a Vuf la?m chi? huy trươ?ng kiêm chính u?y, các anh Cao Văn Khánh, Lê Trọng Tấn la?m chi? huy phó, anh Trâ?n Độ la? phó chính u?y. Thơ?i gian hoạt động bát đâ?u tư? nga?y 1 tháng 10 năm 1950.
Đê? chuâ?n bị đánh Thất Khê, lực lượng tham gia biến dịch được bố trí lại. Đại đoa?n 308 ở Ba?n Mán, Ba?n Niê?m, po? Maf. Trung đoa?n 209 ở Na? Gianh. Trung đoa?n 174, lực lượng dự bị chiến dịch, chuyê?n xuống vu?ng Thiên Lafnh, phía nam Thất Khê. 174 sef hoạt động mạnh đánh lạc hướng quân địch, va? chuâ?n bị chiến trươ?ng, săfn sa?ng cu?ng các đơn vị khác tập trung tiêu diệt Thất Khê.
Trung đoa?n 174 bắt đâ?u ha?nh quân xuống phía nam.
Cu?ng lúc, đại đoa?n 308 đưa một số cán bộ cấp trươ?ng đi nghiên cứu chiến trươ?ng Thất Khê, va? cho hai phâ?n ba quân số tới Thu?y Khâ?u lấy gạo chuâ?n bị cho nhiệm vụ mới.
Một điê?u chúng tôi chưa lươ?ng trước la? cán bộ chiến sif sau nhiê?u nga?y nă?m im chơ? đợi, nhận được lệnh mới hâ?u như quên nhiệm vụ tiếp tục chơ? viện, ma? chi? co?n nghif tới việc sắp đánh Thất Khê. Các đơn vị cu?a đại đoa?n 308 đưa hai phâ?n ba quán số đi lấy gạo, chi? đê? lại nhưfng ngươ?i yếu mệt la?m nhiệm vụ trông coi vuf khí. Suốt trận địa đánh quân viện cu?a đại đoa?n bôfng chốc không có ca? ngươ?i trực chiến.
Giưfa lúc đó ca? binh đoa?n Lơpagiơ (Lepage) Luô?n rư?ng êm a? vượt qua trận địa phục kích cu?a 308.

NHƯfNG Cuốn Sách Việt Nam va? Pháp viết vê? chiến tranh Đông Dương đaf đê? cập nhiê?u đến sự kiện ma? ngươ?i Pháp gọi la? "tha?m họa Cao Bă?ng". Nga?y nay, đaf có điê?u kiện nhi?n rof ca? hai phía trong cuộc đọ sức mơ? đâ?u một thơ?i ky? mới cu?a chiến tranh.
Hội đô?ng Quốc pho?ng Pháp đaf có quyết định rút Cao Bă?ng va? Đông Khê trước đó hơn một năm. Nhưng nhưfng ngươ?i chi? huy quân viêfn chinh ở Đông Dương không thi ha?nh, vi? thấy không có gi? đe doạ Cao Bă?ng. "Nó có nhưfng công sự tất nhất đê? chống cự cuộc tiến công cu?a 15 tiê?u đoa?n du? được pháo binh yê?m trợ", Alétxăngđri đaf nói như vậy họ đê?u đô?ng ý với nhau nếu giưf Cao Bă?ng sef ngăn chặn được ngươ?i Trung Hoa tiếp xúc với Việt Minh, va? ki?m hafm việc chuyê?n giao vuf khí cho Việt Minh.
Nhưng bắt đấu tư? tháng 7 năm 1950, vấn đê? na?y được xem xét lại. Các đô?n binh trên đươ?ng số 4 không co?n kha? năng bít kín nhưfng con đươ?ng sang Trung Hoa, cufng không thê? ngăn vuf khí Trung Hoa lọt va?o miê?n Bắc.
Chúng chẳng kiê?m soát ma? cufng chă?ng ba?o vệ biên thu?y!
Tư? đâ?u năm 1950, ca? Cao Bă?ng va? Đông Khê đê?u pha?i tiếp tế bă?ng máy bay. Nhưfng tiê?n đô?n quá cô lập nă?m lọt giưfa vu?ng Việt Minh trơ? nên tốn kém, vô ích va? nguy hiê?m.
Nga?y 2 tháng 9 năm 1950, Cao u?y Pi nhông (Pignon) va? Tô?ng chi? huy Cácpăngchiê đi tới quyết định bo? Cao Bă?ng, Đông Khê, va? bu? lại bă?ng việt chiếm Thái Nguyên.
Nga?y 16 tháng 9 năm 1950, Cácpăngchiê ra mật lệnh rút các tiê?n đô?n Cao Bă?ng, Đông Khê va? đánh chiếm vifnh viêfn Thái Nguyên, hi?nh tha?nh một pho?ng tuyến mới đê? ba?o vệ đô?ng bă?ng Bắc Bộ chạy tư? Kép qua Bố Hạ, Thái Nguyên tới Trung Giaf. Thơ?i gian thực hiện la? đâ?u tháng 10 năm 1950. Trước đó, sef tăng cươ?ng cho Cao Bă?ng 1 tiê?u đoa?n Lộ tri?nh được chọn cho cuộc rút lui la? đươ?ng số 4. Con đươ?ng na?y tuy khó đi va? dêf bị phục kích nhưng la? đươ?ng ngắn nhất.
Cufng chính nga?y hôm đó bộ đội ta tiến công Đông Khê.
Đại tá Côngxtăng (Constans), chi? huy Khu Biên thu?y đông Bắc, yêu câ?u lập tức đưa 1 tiê?u đoa?n du? tới gia?i to?a cho Đông Khê. Ngươ?i chi? huy quân du? coi đó la? một công việc quá nguy hiê?m sef dâfn tới sự hy sinh vô ích, vi? tại Đông Khê chi? có một khu vực nha?y du? duy nhất đaf được sư? dụng va?o cuối tháng 5 năm 1950, yếu tố bất ngơ? không co?n. Tướng Mác săng (Marchand), quyê?n chi? huy Bắc Bộ (thay Alétxăngđri vê? Pháp nghi? phép) đa?nh cho đưa 1 tiê?u đoa?n du? tới Thất Khê.
Nga?y 18 tháng 9, giưfa lúc Tô?ng chi? huy Cácpăngchiê đang có mặt ở Bâ?ng Sơn thi? nhận được tin Đông Khê thất thu?. Cáepăngchiê ca?ng quyết tâm rút Cao Bă?ng đô?ng thơ?i đánh chiếm Thái Nguyên, như mệnh lệnh ông ta đaf ký nga?y 16 tháng 9.
Cáepăngchiê nói rof chu? trương cu?a mi?nh với Côngxtăng, va? đưa ra nhưfng chi? thị tại chôf. Chiếm Thái Nguyên va? rút Cao Bă?ng sef được thực hiện cách nhau ba nga?y. Trước khi rút, pha?i tăng cươ?ng cho Cao Bă?ng 1 tiê?u đoa?n Tabo (Tabor). Côngxtăng sef đưa binh đoa?n Lơpagiơ tư? Thất Khê lên đón cánh quân cu?a Sác tông (Charton) tư? Cao Bă?ng rút vê?. Cánh quân Cao Bâng không được mang theo đô? lê? cô?ng kê?nh, đi thật nhanh đê? gặp cánh quân cu?a Lơpagiơ, tốt nhất la? sau chặng ha?nh quân đêm đâ?u tiên. Côngxtăng sef quy định nhưfng thê? thức va? ấn định thơ?i gian tu?y theo điê?u kiện thơ?i tiết tại địa phương.
Cácpăngchiê căn dặn pha?i tuyệt đối giưf bí mật vê? dự kiến, đê? tạo nên nhưfng ha?nh động nhanh chóng va? bất ngơ?.
Sau đó, Cácpăngchiê lên ngay Cao Bằng báo cho Sác tông biết sef được tăng cươ?ng tiê?u đoa?n 3 Tabo bă?ng đươ?ng không, va? cho sơ tán thươ?ng dân trong chuyến máy bay quay vê?. Tô?ng chi? huy không hê? đa? động tới việc rút kho?i thị xaf. Cácpăngchiê đaf quy định với Mác săng va? Côngxtăng, việc rút kho?i Cao Bă?ng chi? ớ.ước thông báo cho nhưfng ngươ?i thực hiện va?o phút chót.
Nga?y 20 tháng 9 năm 1950, ở Ha? Nội, Cáepăngchiê thông báo quyết định cu?a mi?nh với Alétxăngđri vư?a tư? Pháp quay vê?, nắm lại quyê?n chi? huy Bậc Bộ tư? tay Mác săng. Alétxăngđri pha?n ứng dưf dội. Cáepăngchiê khă?ng định la? nhưfng biện pháp chu? yếu đê?u được nghiên cứu ti? mi?, va? mệnh lệnh đaf phát đi.
Nga?y hôm sau, Cácpăngchiê trơ? vê? Sa?i Go?n. Với cương vị tô?ng chi? huy, ông ta thấy mi?nh la?m như vậy la? quá nhiê?u, va? không co?n gi? pha?i lo lâng. Thực ra, Cácpăngchiê đaf tính toán một cách rất đơn gia?n. ông ta coi việc rút lui kho?i Cao Báng chi? la? một cuộc ha?nh binh bi?nh thươ?ng. Trên chiến trươ?ng Bắc Bộ, chưa hê? có một binh đoa?n tác chiến na?o cu?a quân Pháp bị Việt Minh tiến công.
Hai binh đoa?n với nhưfng tiê?u đoa?n thiện chiến nhất trong quân đội viêfn chinh, được sự yê?m trợ cu?a không quân, sef khiến cho bộ đội Việt Minh pha?i lâ?n tránh như mọi khi. VA? nếu ông ta có nhấn mạnh đến tâ?m quan trọng cu?a sự giưf bí mật, đến tính bất ngơ? va? nhanh chóng nhă?m ba?o đa?m thắng lợi cu?a cuộc ha?nh binh, thi? không pha?i do linh ca?m kha? năng một tha?m họa ma? chi? nhă?m tránh nhưfng trận đánh va? nhưfng thiệt hại không câ?n thiết. Nga?y 29 tháng 9, Alétxăngđri mơ? cuộc tiến công lên Thái Nguyên. Hâ?u như toa?n bộ quân ứng chiến co?n lại ở Bắc Bộ, gô?m 6 tiê?u đoa?n bộ binh, được tung va?o chiến dịch mang tên "Ha?i câ?u" (Pho que). Quân Pháp đi theo đươ?ng số 8 tư? Phu? LÔf lên, va? tư? Vifnh Yên lên qua Đe?o Nhe. 1 ha?i đoa?n xung kích cufng tiến lên theo sông Câ?u. 1 tiê?u đoa?n du? nha?y xuống phía bắc sông Câ?u thiết lập một đâ?u câ?u. Nga?y 1 tháng 10, quân Pháp chiếm thị xaf Thái Nguyên không ngươ?i. Nga?y 30 tháng 9, Lơpagiơ được lệnh cu?a Côngxtăng đưa binh đoa?n tư? Thất Khê tiến lên Đông Khê, va? pha?i có mặt ở Đông Khê va?o sáng nga?y 2 tháng 10 đê? có thê? nhận tiếp nhiệm vụ mới.
Binh đoa?n cu?a Lơpagiơ được tô? chức nga?y 19 tháng 9 năm 1950, lúc đâ?u gô?m 3 tiê?u đoa?n Bắc Phi (1er Tabor, 11e? Tabor, 118 RTM) tại Lạng Sơn, tới Thất Khê được bô? sung thêm tiê?u đoa?n 1 du? (1er BẸP) đaf có mặt tại đó nga?y 20 tháng 9, tha?nh 4 tiê?u đoa?n. Binh đoa?n mang tên Bay (Bayard), ngươ?i "Hiệp sif không biết sợ va? không có điê?u gi? đáng chê tránh" hô?i đâ?u thế ky? thứ XVI. Lơpagiơ linh ca?m thấy nhưfng mối nguy hiê?m đang chơ? mi?nh phía trước, đề nghị hoafn cuộc ha?nh binh 24 giơ? đợi thơ?i tiết tốt hơn, có sự yê?m trợ cu?a không quân. Nhưng Lạng Sơn chi? tra? lơ?i ngắn gọn "thi ha?nh đúng mệnh lệnh".
13 giơ?, Lơpagiơ cho binh đoa?n ha?nh quân vê? hướng Đông Khê, với tiê?u đoa?n du? la?m nhiệm vụ mơ? đươ?ng. Địch tiến quân rất thận trọng, va? đi suốt đêm. Sau 28 giơ? ha?nh quân, binh đoa?n mới vượt được thung đươ?ng 28 kilômét tư? Thất Khê đến Đông Khê. Dọc đươ?ng, không không gặp sự kháng cự na?o vi? ca? trận địa da?i 10 kilômét cu?a 308 đaf bị bo? trống.

Tối nga?y 1 tháng 10, anh Lê Trọng Tấn khâ?n cấp báo cáo với Bộ chi? huy chiến địch, rất đông quân địch đaf xuất hiện trước Đông Khê. địch gô?m lính du? va? lính Bắc Phi (Tnhor). Trung đoa?n 209 đaf nô? súng đánh địch.
Tôi ho?i:
- Chúng tư? đâu tới!
- Tư? phía Thất Khê lên. Chắc la? chúng muốn chiếm lại Đông Khê.
- Trung đoa?n 209 bă?ng mọi giá không được đê? địch chiếm lai Đ.ông Khê. Đây la? quân viện ma? ta chơ? đợi.
Ngăn địch lại, chơ? 308 đến hợp vây đê? tiêu diệt.
Ca? sơ? chi? huy vui mư?ng. Sự xuất hiện quân địch đaf la?m tiêu tan nhưfng căng thă?ng suốt thơ?i gian qua. Nhưng không hiê?u vi? sao địch ở Thất Khê lên, lại an toa?n lọt qua trận địa cu?a 308 !
Tôi gọi điện thoại ngay cho anh Vương Thư?a Vuf.
Đô?ng chí có biết quân viện cu?a địch vư?a đi qua trận địa cu?a 308 không!
- Báo cáo anh... một số cán bộ cấp trươ?ng đi chuâ?n bị chiến trươ?ng. Hai phâ?n ba bộ đội đi lấy gạo. Anh em ở nha? sơ suất, mất ca?nh giác nên không phát hiện quân địch qua ban đêm. Bộ tư lệnh đại đoa?n xin nhận khuyết điê?m.
- Các đô?ng chí dô?n môfi tiê?u đoa?n tha?nh một đại đội, chi? định ngươ?i chi? huy, cho anh em tiến vê? phía Đông Khê đánh địch ngay. Đô?ng thơ?i cư? ngươ?i chạy đi các nơi gọi cán bộ va? bộ đội đi lấy gạo quay vê?. Có bao nhiêu lực lượng, đánh bấy nhiêu. Không cho địch quay trơ? lại Thất Khê. Chú ý nhưfng điê?m cao xung quanh Đông Khê, đặc biệt la? Cốc Xá va? Khâu Luông. Nếu không va?o được Đông Khê, có thê? địch sef trú quân tại đây. Không được bo? lơf thơ?i cơ tiêu diệt quân viện !
- Xin chấp ha?nh mệnh lệnh. Nội nhật nga?y mai, đại đoa?n sef nô? súng.
Bộ chi? huy chiến dịch nhận định: Địch đánh lên Thái Nguyên nhă?m kéo chu? lực ta vê? đê? gia?i to?a cho Đông Bắc.
Ti?nh hi?nh Thái Nguyên không đáng lo ngại. Các cơ quan va? nhân dân đaf đê? pho?ng tư? lâu. Đô?ng ba?o Việt Bắc có nhiê?u kinh nghiệm đối phó với nhưfng cuộc tiến công loại na?y. Trung đoa?n 246 cu?ng với lực lượng vuf trang cu?a ti?nh sêf ngăn chặn nếu địch tô? chức ca?n quét rộng ra chung quanh thị xaf. Việc địch đưa quân lên Đông Khê có thê? nhă?m mục đích: - địch muốn gia?nh lại Đông Khê. - Hoặc lên đón quân tư? Cao Bă?ng rút vê?. Du? ý định cu?a địch như thế na?o, chúng điê?u quân lên Đông Khê la? hoa?n toa?n có lợi cho ta. Thơ?i cơ tiêu diệt sinh lực địch đaf xuất hiện.
Ta câ?n hi?nh tha?nh nhanh chóng thế bao vây va? tiêu diệt toa?n bộ quân địch.
Bác nói: "Cơ hội rất tốt đaf xuất hiện, không được bo? lơf".

Bộ chi? huy chiến dịch ra lệnh: "Tập trung lực lượng tiêu diệt toa?n bộ quân địch tiến lên Đông Khê, trọng điê?m tiêu diệt tư? Đông Khê tới Keo ái. Trung đoa?n 209 kiên quyết không cho địch chiếm lại Đông Khê. Trung đoa?n 88 chặn địch ở Keo ái không cho chúng rút vê?.
Trung đoa?n 36 có nhiệm vụ chiếm dafy điê?m cao Khâu Luông khống chế ca? khu vực, nă?m trên đươ?ng số 4 ở phía nam Đông Khê. Trung đoa?n 102 la? lực lượng dự bị chiến dịch".
Toa?n mặt trận diêfn ra một không khí sôi động va? ha?o hu?ng. Các chiến sif rơ?i nhưfng dafy lán lợp lá chuối đaf khô héo trong rư?ng sâu, câ?m vuf khí nối nhau chạy trên nhưfng con đươ?ng mo?n đô? ra đươ?ng số 4 đang bị nhưfng chiếc máy bay hoa?ng hốt naf súng ngăn chặn. Tư? nhưfng kho, trạm quân lương, bộ đội đi lấy gạo, ngươ?i nhận được điện báo tin, ngươ?i chi? nghe súng nô?, đê?u luf lượt chạy suốt đêm trơ? vê? vị trí, vội cấm lấy súng đạn rô?i đuô?i theo đơn vị đaf xuất kích. Có nhưfng cán bộ, chiến sif bị thương vi? máy bay địch, băng bó xong lại câ?m súng đi tiếp.
Chiê?u nga?y 1, sau khi tiê?u đoa?n du? số 1 bị chặn đứng trước Đông Khê, Lơpagiơ đaf ra lệnh ngư?ng tiến công, đưa các đơn vị chiếm nhưfng điê?m cao ở phía nam Đông Khê, đô?n trú qua đêm đợi trơ?i sáng. Nhưfng vị trí đóng quân cu?a địch kéo da?i trên 10 kilômét dọc đươ?ng số 4, tư? Đông Khê xuôi vê? phía nam qua Khâu Luông, Na? PÁ, Trọc Nga? tới Lufng Phâ?y.
Sáng nga?y 2 tháng 10, Lơpagiơ du?ng 2 tiê?u đoa?n tiến công Đông Khê. tiê?u đoa?n 11 Tabo chiếm được nhưfng mo?m núi phía tây va? cứ điê?m ba?o vệ sân bay Đông Khê, rô?i bị 209 chặn lại. Tiê?u đoa?n du? cufng bị chặn đứng trên dafy núi đá phía nam.
Lơpagiơ ca?m thấy việc chiếm lại Đông Khê không dêf da?ng. Cu?ng lúc, máy bay trinh sát phát hiện nhưfng cánh quân cu?a Việt Minh đang di chuyê?n trên con đươ?ng mo?n Bố Bạch vê? phía Na? PÁ. Lơpagiơ yêu câ?u tha? du? ngay trung đội pháo cu?a binh đoa?n co?n đê? lại Na Sâ?m.
14 giơ? 30, máy bay truyê?n xuống cho Lơpagiơ mệnh lệnh cu?a Côngxtăng, chi? huy Khu Biên thu?y Đông Bắc: Lơpagiơ pha?i đưa lực lượng vê? phía Nậm Na?ng, bắc Đông khê 15 kilomet, đón binh đoa?n Sáctông, rô?i cu?ng rút vê?. Khi hai binh đoa?n gặp nhau, Lơpagiơ sef chi? huy chung.
Lúc na?y Lơpagiơ mới biết rof mục đích chu? yếu cu?a cuộc ha?nh binh Têredơ (Thére?se) la? đón quân đô?n trú tư? Cao Bă?ng vê?. Lơpagiơ ra lệnh ngư?ng tiến công Đông Khê. Y quyết định đê? lại phía nam Đông Khệ một nư?a binh đoa?n, gô?m tiê?u đoa?n du? 1 va? tiê?u đoa?n 11 Tabo, tiếp tục duy tri? sức ép thu hút quân đối phương va?o nhiệm vụ ba?o vệ Đông Khê. Lực lượng na?y sef chiếm các điê?m cao quan trọng trên đươ?ng số 4, tư? Đông Khê tới Lufng Phâ?y, đa?m ba?o an toa?n cho hai binh đoa?n khi rút vê?. Trong lúc đó, Lơpagiơ trực tiếp dâfn 2 tiê?u đoa?n vo?ng sang tây Đông Khê, đi lên phía bắc đón Sáetông. Theo mệnh lệnh, cánh quân cu?a Lơpagiơ pha?i có mặt trước, ở Quang Liệt, đúng trưa nga?y 3 tháng 10 năm 1950.
Bộ phận tin kyf thuật cu?a ta theo dofi sát nhưfng cuộc liên lạc cu?a địch qua vô tuyến điện. Trong ti?nh hi?nh gấp gáp, phâ?n lớn nhưfng mệnh lệnh đê?u không du?ng mật maf.
Buô?i chiê?u, trung đội pháo binh cu?a Lơpagiơ được tha? du? xuống Na? PÁ, nơi được đencrốt (Delcros) đặt sơ? chi? huy. Nhưfng chiếc Kinh Cobra cô? da?i lô?ng lộn trút bom xuống con đươ?ng đe?o đá cạnh Ba?n Xiên ngăn chặn bộ đội ta tiến ra đươ?ng số 4.
Chúng ta đaf dự kiến nếu địch du?ng viện binh đê? chiếm lại Đông Khê, sef diêfn ra cuộc tranh chấp gia?nh quyê?n kiê?m soát nhưfng điê?m cao ở phía nam nậm dọc đươ?ng số 4, chu? yếu la? nhưfng núi Khâu Luông va? Trọc Nga?. Khâu Luông (có nghifa la? Núi Lớn) cao nhất khu vực, gô?m nhiê?u mo?m nối tiếp, chạy tư? phía đông ra tới đươ?ng thi? cao lên đột ngột. Địa hi?nh núi rất phức tạp, chôf cây cối rậm rạp, chôf có tranh cao lút đâ?u ngươ?i. Riê?ng bốn mo?m cao nhất chụm va?o nhau ngay bên đươ?ng số 4 khống chế ca? một khu vực rộng lớn. Tre Nga? ở lui vê? phía nam Khâu Luông, chân núi nhiê?u cây cối, đi?nh núi rất tro?n, trọc lốc, chi? có bốn cây thông, nhi?n xa như chiếc đâ?u hói.
Núi na?y tuy nho? hơn nhưng lại án ngưf con đươ?ng xuất kích cu?a bộ đội ta tập trung ở phía đông đươ?ng số 4. Đâ?u chiến dịch, một số đơn vị cu?a 308 đaf trú quân dưới chân núi Trọc Nga? va? bố trí đánh quân du? trên đi?nh Khâu Luông nên đaf la?m quen với địa hi?nh hai núi na?y.
16 giơ? nga?y 2 tháng 10 năm 1950, cuộc tiến công cu?a 308 bắt đâ?u. Số ngươ?i đi lấy gạo vâfn chưa vê? kịp, các tiê?u đoa?n được tô? chức lại tha?nh nhưfng đại đội kiên quyết vượt qua đoạn đươ?ng đang bị máy bay địch ngăn chặn tiến ra đươ?ng số 4. Tiê?u đoa?n trươ?ng 29 Hu?ng Sinh chi? có trong tay 1 đại đội, quyết định cho các chiến sif ngụy trang thật kyf, bí mặt tiếp cận quân địch ở Trọc Nga?. Quân địch cufng bí mật pho?ng ngự trên núi. Không gian hoa?n toa?n im ắng, chi? nghe tiếng chim kêu. Nhưfng loạt lựu đạn, tiê?u liên bất thâ?n nô?. Trước sự xuất hiện đột ngột cu?a chiến sif ta, quân địch đông gấp đôi hoa?ng loạn tháo chạy lên đi?nh núi. Bộ đội ta nhanh chóng đuô?i theo. Chi? sau 10 phút, một trung đội cu?a 29 đaf có mặt trên đi?nh Trọc Nga?. Quân địch bị dô?n xuống phía dưới. Vư?a lúc đó phía bên kia núi cufng rộ lên tiếng lựu đạn va? tiê?u liên. Tiê?u đoa?n 18 đaf kịp thơ?i đánh lên phối hợp. Ca? đại đội cu?a trung đoa?n bộ binh Ma rốc số 8 bị loại kho?i vo?ng chiến đấu, viên quan ba chi? huy chết, nhưfng tên sống sót tháo chạy vê? Khâu Luông. 17 giơ?, trận đánh Trọc Nga? kết thúc.

18 giơ?, trung đoa?n 36 bắt đâ?u tiến công Khâu Luông.
Pháo binh ta bắn chế áp quân địch đóng trên hai mo?m núi cao nhất cho bộ đội xung phong. Lực lượng tiến công la? 2 tiê?u đoa?n 80 va? 84, đaf được rút gọn tha?nh 2 đại đội.
Nhưfng đơn vị cu?a 36 tư? trung du mới lên, lâ?n đâ?u chiến đấu trên địa hi?nh rư?ng núi, tiê?u đoa?n 84 đi lạc đươ?ng nên chi? có tiê?u đoa?n 80 tiến đánh một trong hai mo?m núi.
Tiê?u đoa?n 11 Tho đóng tại đây lợi dụng thế cao đối phó quyết liệt Tư? chiê?u tới nư?a đêm, tiê?u đoa?n 80 tô? chức ba đợt xung phong đê?u bị quấn địch đâ?y lui.
Sáng nga?y 3 tháng 10, Lơpagiơ ra lệnh cho viên quan tư đencrốt chi? huy nhưfng lực lượng ở lại ba?o vệ Na? PÁ, Khâu Luông va? điê?m cao 615. Lơpagiơ đi trước với 1 tiê?u đoa?n cu?a trung đoa?n bộ binh Ma rốc số 8 vê? phía tây đươ?ng số 4 đê? đón Sác tông. Tiê?u đoa?n 1 Tabo pha?i dựa va?o sự yê?m trợ cu?a máy bay khu trục rút ra kho?i sân bay Đông Khê, đê? đi theo Lơpagiơ. Chúng lập tức bị 209 truy kích. Sau 10 giơ? ha?nh quân, Lơpagiơ chi? đi được cách Na? PÁ 5 kilômét. 6 giơ? sáng nga?y 3 tháng 10, tiê?u đoa?n 80 lại tiếp tục tiến công mo?m núi cao nhất ở Khâu Luông. Pháo ta bắn dô?n dập dọn đươ?ng cho bộ đội xung phong. Sươ?n núi dốc ngược, co? tranh rất trơn. Các chiến sif pha?i bám va?o co? kéo theo nhưfng khâ?u đại liên, súng cối. Cuộc chiến lâ?n na?y diễn ra bă?ng lựu đạn va? lươfi lê. Trận địa khét lẹt va? sặc sụa mu?i bom đạn, co? tranh cháy, ngô?n ngang xác ngươ?i va? nhưfng hố bom đạn. Buô?i trưa, tiê?u đoa?n 80 đaf bị tiêu hao va? mệt mo?i, được lệnh rút lui. Tiê?u đoa?n 11 Tabo vâfn co?n bám lại trên bốn mo?m núi nhưng đaf mất dâ?n sức chiến đấu.
Trước ti?nh hi?nh binh đoa?n Lơpagiơ đaf chia la?m hai bộ phận: 2 tiê?u đoa?n ở với sơ? chi? huy Lơpagiơ, 2 tiê?u đoa?n tách ra ở Na? PÁ, Khâu Luông, Bộ chi? huy chiến dịch nhận thấy câ?n chia cắt quân địch không đê? chúng yê?m trợ cho nhau, va? tiêu diệt. Trước hết pha?i diệt bộ phận ở Khâu Luông, Na? PÁ.
Nhưfng cán bộ, chiến sif đi lấy gạo đaf trơ? vê?. Đội hi?nh các đơn vị cu?a 308 lại đâ?y đu?. 15 giơ? chiê?u, bộ đội ta tiếp tục tiến công Khâu Luông.
Sơn pháo, súng cối, các cơf đạn liên thanh cu?a ta cu?ng nô? dô?n dập. Lâ?n đâ?u, trên chiến trươ?ng Đông Dương quân địch thấy xuất hiện một ho?a lực mạnh như vậy. Tiếng ke?n xung phong nô?i lên. Hai tiểu đoa?n 11 va? 84 đô?ng thơ?i đánh lên hai mo?m núi. Tiê?u đoa?n du? 1 đaf tư? Đông Khê rút vê? tăng cươ?ng cho tiê?u đoa?n 11 Tabo ở Khâu Luông ra sức chống cự. Nhân lúc trơ?i trong, máy bay địch ném bom va? bắn phá gâ?n 3 giơ? liê?n đâ?y lu?i cuộn tiến công cu?a ta.
17 giơ? 30, vư?a tát tiếng máy bay địch, pháo ho?a chuâ?n bị cu?a ta lại dô?n dập trút lư?a xuống tất ca? trận địa địch.
Trơ?i tối, tiếng ke?n xung phong nô?i lên. Nhưfng đợt xung phong hết sức quyết liệt. Chớp lư?a đạn giâ?n giật trên các đi?nh đô?i. Không co?n phân biệt được âm thanh các loại đạn. Bọn lính lê dương la hét bă?ng mọi thứ tiếng. Lâ?n na?y, tiê?u đoa?n 84 chiếm mo?m núi cao nhất, khống chế được quân địch ở ba mo?m co?n lại.
Tiê?u đoa?n 1 du? va? tiê?u đoa?n 11 Tabo bị thiệt hại nặng sau một nga?y chiến đấu. Khâu Luông đứng trước nguy cơ bị tra?n ngập. đencrốt đê? nghị với Lơpagiơ cho toa?n bộ lực lượng rút chạy vê? Lufng Phâ?y trước khi quá muộn.
Lơpagiơ không dám quyết định, chuyên đê? nghị na?y vê? Lạng Sơn, Côngxtăng buộc pha?i chấp thuận với điê?u kiện binh đoa?n Lơpagiơ vâfn pha?i hoa?n tất nhiệm vụ đón binh đoa?n Sác tông rút vê? an toa?n ( !). Nư?a đêm, tiê?u đoa?n Tabo co?n khoa?ng 1 đại đội, bật đâ?u rơ?i Khâu Luông. Tới Trọc Nga?, chúng bị nhưfng loạt đạn cu?a các chiến sif quân báo ta tư? trong rư?ng bâ?n ra.
Tưởng rơi va?o ổ phụt kích, nhưfng tên lính Tabo nô? súng loạn xạ rô?i chạy quay lại với tiê?u đoa?n 1 du? đi phía sau.
Viên quan tư chi? huy tiê?u đoa?n du? Xơcrêtanh (Secrétain) quyết định đưa tất ca?, cu?ng với nhưfng cáng thương binh, luô?n rư?ng đi vê? điê?m cao 765, nơi Lơpagiơ đang trú quân.
Môfi giơ? chúng chi? đi được va?i trăm mét. 1 giơ? chiê?u, chúng mới tới điê?m cao 765, kiệt sức vi? đói, khát va? ba nga?y chưa được ngu?.
Trước thất bại cu?a các tiê?u đoa?n du? va? Tabo trong nga?y 3 tháng 10, Lơpagiơ quyết định không đi tiếp lên phía bắc, ma? chi? đưa toa?n bộ lực lượng do mi?nh chi? huy nhích dâ?n vê? phía Cốc Xá, gâ?n với điê?m hội quân đaf được quy định la? dafy điê?m cao 477, nơi có con đươ?ng chạy vê? Thất Khê.
14 giơ?, Lơpagiơ ra lệnh ha?nh quân. Đêm 4 tháng 10, binh đoa?n đến vu?ng rư?ng núi Cốc Xá trong ti?nh trạng rêu raf. Tiê?u đoa?n 1 du? bị rớt lại, pha?i ha?nh quân thâu đêm, va? chi? tới Cốc Xá va?o trưa hôm sau.
Qua tin tức thu thập được cu?a địch, chúng ta đaf biết Sác tông sef rút kho?i Cao Bă?ng. Tư? đâ?u chiến dịch, cơ quan tham mưu chiến dịch đaf bố trí một tô? điện đa?i nă?m gâ?n thị xaf theo dofi mọi động tifnh cu?a địch. Nhưng vâfn thưa có tin tức tư? Cao Bă?ng. Tôi rất sốt ruột. Trưa nga?y 4 tháng 10 năm 1950, bôfng nhận được báo cáo cu?a bộ đội địa phương Cao Bă?ng qua điện thoại: Sáng nga?y 3 tháng 10, Sác tông đaf đưa quân rút vê? phía nam, đến cây số 21, chúng bo? đươ?ng số 4 đi theo đươ?ng rư?ng! Tính ra Sác tông đaf rơ?i Cao Bă?ng được 36giơ?! Sau na?y, ho?i đô?ng chí cán bộ được trao nhiệm vụ ở lại phụ trách tô? điện đa?i, mới biết ta bị địch đánh lư?a! Suốt các đêm 3 va? 4, đe?n điện ở thị xaf vâfn sáng, điện đa?i cu?a địch tiếp tục hoạt động bi?nh thươ?ng. Bộ đội địa phương nhi?n thấy quân địch rút trên đươ?ng số 4, không có điện đa?i, pha?i vê? trạm bựa điện báo tin nên chậm thơ?i gian.
Bộ chi? huy lập tức ra lệnh cho trung đoa?n 209 cấp tốc ha?nh quân lên Quang Liệt la?m chậm bước tiến cánh quân Sác tông, va? hạ lệnh cho đại đoa?n 308 tranh thu? thơ?i gian tiêu diệt binh đoa?n Lơpagiơ đaf dô?n ca? va?o Cốc Xá trước khi cánh quân Cao . Bă?ng vê? tới nơi. Tiêu diệt binh đoa?n Lơpagiơ xong, sef chuyê?n sang tiêu diệt binh đoa?n Sác tông.. Đại đoa?n 308 được tăng cươ?ng thêm 1 tiê?u đoa?n cu?a 209.
Cufng lúc na?y, trinh sát kyf thuật cu?a Bộ báo cáo tin tức thu được qua vô tuyến điện, Sác tông va? Lơpagiơ hẹn gặp nhau ở "phía tây núi đá vôi" (Ouest calcaire) trên điê?m cao 477.
Chúng tôi chụm đâ?u trên ba?n đô?. "Núi đá vôi" châc la? Cốc Xá rô?i ! Co?n 477 ! Nó đây rô?i ! Rất gâ?n với Cốc Xá, va? đúng la? ở phía tây.
Tôi gọi điện cho đô?ng chí Hô?ng Sơn, trung đoa?n trươ?ng 36. Trưng đoa?n đaf có mặt ở Khâu Luông, ngọn núi cao nhất khu vực na?y.
- Anh đang ở đâu đấy!
- Thưa anh, tôi đang ở 765, trước Cốc Xá.
Chôf anh có nhi?n thấy điê?m cao 477 không!
Đứng ở đây có thê? nhi?n thấy nhiê?u điê?m cao chung quanh. Nhưng báo cáo anh, tôi không đem theo ba?n đô?.
- Nhi?n trong ba?n đô? thi? 477 nă?m ở phía tây Cốc Xá, khoa?ng 3 kilômét...
- Phía đó có một dafy núi đất, bên trên khá đông lính Pháp, chân núi có đươ?ng mo?n đi vê? Thất Khê.
- Như vậy la? đúng rô?i. Anh quan sát kyf địa hi?nh rô?i báo cáo với tôi ngay.
Lát sau, Hô?ng Sơn cho biết đó la? một dafy núi đất trên đi?nh toa?n co? tranh, nhi?n xa giống như núi trọc, nhưng dưới chân núi có rất nhiêfu cây to va? rậm.
Bộ chi? huy chi? thị tiếp cho 808: "Ngăn không cho Lơpagiơ tư? Cốc Xá sang 477 đê? hội quân với Sác tông!.
Binh đoa?n Lơpagiơ đaf bị một đo?n chí mạng ở Khâu Luông sef khó gượng dậy trong nhưfng nga?y sắp tới.