Đường tới Điện Biên Phủ - Hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp

Cuối năm 1949, sau khi Gia?i phóng quân Trung Quốc tiến xuống Hoa Nam, Pháp đaf có chu? trương chiếm đóng toa?n thê? đô?ng bă?ng Bắc Bộ ''hi?nh tha?nh một tuyến ngăn chặn chiến lượt trên miê?n Bắc, gia?nh kho ngươ?i, kho lương thực, phá cuộc chuâ?n bị Tô?ng pha?n công cu?a ta, ba?o vệ con đươ?ng huyết mạch tư? Ha? Nội xuống cư?a biê?n Ha?i Pho?ng, đê? pho?ng trươ?ng hợp pha?i rút kho?i miê?n Bâe.
Tư? tháng 10 năm 1949 đến tháng 5 năm 1950, địch tô? chức 6 cuộc ha?nh binh lớn đánh chiếm 8 ti?nh vu?ng đô?ng bă?ng Liên khu 3. Chúng mở liên tiếp nhưfng trận ca?n quét bi?nh định, ca?n quét tới đâu, lập ngay ngụy quân, ngụy quyê?n, xây dựng đô?n bốt tới đấy. Đô?n bốt địch ken da?y các ti?nh đô?ng bă?ng, chia cắt vu?ng châu thô? sông Hô?ng tha?nh nhiê?u ô nho?. Giặc Pháp du?ng mọi thu? đoạn khu?ng bố, mua chuộc, khống chế đô?ng ba?o ta, la?m cho dân chúng sợ không dám u?ng hộ kháng chiến. Đặc biệt, chúng lợi dụng tín ngươfng cu?a giáo dân va? sư? dụng một số cha cố pha?n động đê? gây chia ref lương - giáo, phá khối đoa?n kết dân tộc, lôi kéo nhưfng ngươ?i có đạo chống phá cách mạng. Tại vu?ng tạm bị chiếm, nếu phát hiện nơi na?o có lực lượng vuf trang ta, chúng lập tức tung quân bao vây tiến công tiêu diệt hoặc đâ?y bật lực lượng ta ra kho?i địa ba?n.
Tháng 3 năm 1950, Bộ Tô?ng tư lệnh đaf có huấn lệnh về nhiệm vụ quân sự năm 1950 cho Liên khu 3" (Huấn lệnh số 62HL/A3 nga?y 15 tháng 3 năm 1950) xác định đô?ng bằng Bắc Bộ la? nơi cung cấp phâ?n lớn nhân lực, vật lực cho kháng chiến ở Bắc Bộ, vi? vậy địch sef mở rộng phạm vi chiếm đóng đê? gây ca?n'' trở cho chuâ?n bị Tô?ng pha?n công, va? dự đoán cuộc chiến đấu ở chiến trươ?ng Liên khu 3 sef nga?y ca?ng trở nên ác liệt hơn, bộ đội va? đô?ng ba?o Liên khu 3 sef gặp nhiê?u khó khăn gay gắt.
Nhưng nhưfng khó khăn na?y chi? có tính chất tạm thơ?i, bộ đội va? nhân dân Liên khu 3 với truyê?n thống đấu tranh bất khuất, kiên cươ?ng va? nhưfng tiê?m năng to lớn nhất định sef vượt qua.
Địch chiếm đóng toa?n bộ Liên khu 3 gây cho ta nhiê?u khó khăn mới. Hậu phương trực tiếp cu?a chiến trươ?ng đô?ng bă?ng bị thu hẹp, chi? co?n lại vu?ng rư?ng núi Kim Ba?ng (Ha? Nam), Lạc Thu?y, Kim Bôi, Tân Lạc (Ho?a Bi?nh), Gia Viêfn, Nho Quan (Ninh Bi?nh). Đê? chuâ?n bị chuyê?n sang đánh lớn, 3 trung đoa?n cu?a Liên khu được tập trung đê? tha?nh lập đại đoa?n 320, 1 trung đoa?n kết hợp với bộ đội Liên khu 4 tha?nh lập đại đoa?n 304, 1 trung đoa?n khác chuyê?n sang xây dựng đơn vị lựu pháo 105. Bộ đội chu? lực cu?a Liên khu thơ?i gian na?y chi? co?n lại trung đoa?n 42.
Tháng 9 năm 1950 phối hợp với chiến dịch Biên Giới, lực lượng vuf trang Liên khu 3 cu?ng với đại đoa?n 304 đaf mở chiến dịch Trâ?n Hưng đạo ở Ninh Bi?nh va? vu?ng hậu địch, loại kho?i vo?ng chiến đấu gâ?n 700 quân địch, tiêu diệt va? bức rút 44 vị trí, lật đô? 3 đoa?n ta?u va? phá hu?y nhiê?u xe quân sự địch. Nhận thấy tinh thâ?n sa sút cu?a quân địch sau thất bại ở biên giới, Liên khu u?y 3 quyết định không bo? lơf thơ?i cơ. Trong tháng 11 năm 1950, thực hiện chu? trương cu?a Liên khu u?y, các ti?nh đô?ng bă?ng đê?u đâ?y mạnh đánh du kích, xây dựng la?ng kháng chiến, chống địch ca?n quét. Bộ đội va? du kích bao vây quấy rối các đô?n bốt địch la?m chúng mất ăn mất ngu?. Ơ một số nơi, đêm đêm du kích tô? chức ha?nh quân với lực lượng rất đông, mang theo nhưfng khâ?u pháo gia? la?m bă?ng thân cây chuối, kết hợp với việc tung tin "chu? lực Việt Minh" đaf vê? la?ng. Quân địch hoa?ng hốt bo? đô?n rút chạy vê? thị trấn. Phong tra?o chiến tranh du kích nô?i lên như sóng cô?n quét đi tư?ng ma?ng tô? chức ngụy quyê?n ở cơ sở. Quân địch pha?i co lại cố thu? trong đô?n không dám ra ngoa?i.
Nga?y 6 tháng 12 năm 1950, địch rút chạy kho?i thị xaf Ho?a Bi?nh. Bên ta? ngạn sông Hô?ng, môfi ti?nh đaf có ha?ng chục căn cứ nho? sau lưng-địch. Đặc biệt tại Ha?i Dương, Hưng Yên, Thái Bi?nh ta mở được khu du kích va? căn cứ du kích Nam - Bắc sông Luộc, trong đó có căn cứ du kích liên hoa?n Tiên - Duyên - Hưng thuộc ba huyện phía bắc ti?nh Thái Bi?nh. Căn cứ Tiên - Duyên - Hưng trở tha?nh một điê?m tựa rư?ng chắc, một ba?n đạp tiến công cu?a ta ở đô?ng bâ?ng. ở hưfu ngạn sông Hô?ng, quán địch đối phó quyết liệt nhưng chúng ta cufng khôi phục được nhiê?u cơ sở, xây dựng được một số khu du kích sau lưng địch ở Ha? Đông, Ha? Nam, Ninh Bi?nh.
Cuối tháng 12 năm 1950, phối hợp với chiến dịch Trung Du, lực lượng Liên khu 3 va? đại đoa?n 320 mở chiến dịch Mu?a Xuân tại khu vực tây - bắc ti?nh Sơn Tây, qua ba?y nga?y chiến đấu đaf tiêu diệt va? bắt sống hơn 700 địch, thu vuf khí đu? trang bị cho một tiê?u đoa?n chu? lực va? một đại đội địa phương, phá vơf một ma?ng tê? dofng ở khu vực tây bắc Sơn Tây.
Mặc du? pha?i đương đâ?u với nhưfng cuộc tiến công liên tiếp trên mặt trận chính, nhưng Đơ? Lát vâfn coi trọng việc đối phó với chiến tranh du kích đang la?m mục ruôfng đô?ng bă?ng Bắc Bộ, nơi ông ta đaf đánh gia? la? có vai tro? quyết định trong chiến tranh Đông Dương. Đơ? Lát chia lại vu?ng châu thô? sông Hô?ng tha?nh ba khu. Ngoa?i khu nam (zone sud) đaf có tư? trước, sở chi? huy đặt tại Nam Định, Đơ? Lát lập thêm khu tây (zonẹ ouest), với sở chi? huy ở Ha? Nội, va? khu bắc (zone nord), với sở chi? huy ở Ha?i Dương. Tư lệnh khu kiêm ca? trách nhiệm ba?o vệ lafnh thô? va? tiến ha?nh tác chi.ấn. '' Sau chiến dịch Trung Du, Đơ? Lát lập tức cho các binh đoa?n cơ động quay vê? đô?ng bă?ng ca?n quét, bi?nh định.
Nhưfng trận ca?n diêfn ra với quy mô lớn hơn trước nhiê?u.
Trong tháng 2 va? tháng 3 năm 1951, lực lương vuf trang va? nhân dân Liên khu 3 pha?i liên tiếp đối phó với nhưfng cuộc vây quét cu?a nhưfng binh đoa?n cơ động. Cươ?ng độ đánh phá cu?a địch chi? gia?m đi trong thơ?i gian bộ đội chu? lực ta mở cuộc tiến cóng trên đươ?ng 18. Nhưng chiến dịch Hoa?ng Hoa Thám vư?a kết thúc, nhưfng cuộc ca?n lớn lại tiếp tục một cách dưf dội hơn: Đơ? Lát rất lo ngại chiến tranh du kích phát triê?n ở đô?ng bă?ng, đe dọa phía sau quân đội viêfn chinh. Lo lắng cu?a Đơ? Lát tập trung va?o vu?ng Vifnh Ba?o, Ha?i Dương, nơi trung đoa?n 42 cu?a Liên khu 3 đang đứng chân.

Ngà?y 18 thàng 4 nfm 1951 , Đơ? Làt huy 'Ặng 15 tiĂ?u 'oà?n bẶ binh, 4 cùm phào, 2 thù?y 'Ặi xung kìch và? xe bòc thèp tẶp trung Y Ninh Giang 'Ă? mY mẶt cuẶc tà?o thanh trong vù?ng. CuẶc hà?nh binh do tướng Đơ? Linarèt (De Linarè?s), tư lẶnh Bf́c BẶ chi huy. Ngà?y 19 thàng 4, ba binh 'oà?n cơ 'Ặng bf́t 'Ă?u cà?n quèt khu vực trong khi tà?u chiẮn 'ìch tuĂ?n tiĂfu trĂn càc con sĂng, xe tfng và? nhưfng tiĂ?u 'oà?n 'ìa phương chiẮm giưf mòi con 'ươ?ng, chia cf́t khu vực thà?nh tư?ng Ă. Nhưfng toàn nhò? binh lình 'i trước thfm dò?, nẮu gf̣p bẶ 'Ặi, du kìch ta nĂ? sùng thì? 'ài bẶ phẶn quĂn 'ìch dĂ?n tới bao vĂy, dựa và?o hò?a lực phào binh và? sức mành cù?a xe tfng 'Ă? tiĂu diẶt. Đi sau mĂfi binh 'oà?n cò mẶt tiĂ?u 'oà?n thuyĂn là?m nhiẶm vù lù?ng sùc càc là?ng, khẮng chẮ dĂn chùng. Qua mẶt tuĂ?n cà?n quèt, ngà?y 26 thàng 4, binh lình Phàp tới bơ? biĂ?n vĂfn chưa phàt hiẶn trung 'oà?n 42. Nhưng buĂ?i nhiĂ?u, binh 'oà?n cơ 'Ặng sẮ 1 bì 2 tiĂ?u 'oà?n 'ìa phương chf̣n 'ành Y An Cơ. Sau 'ò nhưfng trẶn tẶp kìch cù?a trung 'oà?n 42 'àf diĂfn ra tài nhưfng nơi quĂn Phàp khĂng hĂ? chơ? 'ợi. NÒ bf́t 'Ă?u cùfng như kẮt thùc rẮt nhanh khiẮn lực lượng cơ 'Ặng cù?a 'ìch rẮt 'Ăng và? mành khĂng kìp 'Ắi phò. CuẮi cù?ng, sau nưa thàng cà?nquèt, ngà?y 5 thàng 5, Đơ? Linarèt phàt hiẶn 'ược trung 'oà?n 42 'ang cò mf̣t Y Kè? Sf̣t. Đơ? Linarèt ra lẶnh cho tướng Bècsu (Berchoux) tẶp trung lực lượng mY mẶt cuẶc hà?nh binh mang tĂn Thf?n lf?n (Reptile) 'Ă? quyẮt 'ình sẮ phẶn trung 'oà?n 42 và? kẮt thùc cuẶc hà?nh binh 'àf quà kèo dà?i. CuẶc tiẮn cĂng 'ược chuĂ?n bì kỳf lươfng và? triĂ?n khai ban 'Ăm. Nhưng khi tiẮn và?o Kè? Sf̣t, thì? toà?n bẶ trung 'oà?n 42 cùfng như bẶ 'Ặi 'ìa phương và? dĂn quĂn du kìch 'Ă?u 'àf biẮn khò?i 'Ăy.
QuĂn 'ìch 'àf khĂng thĂ? tiĂu diẶt 'ược lực lượng vùf trang ta rẮt quen thuẶc 'ìa hì?nh lài 'ược nhĂn dĂn che chY. Nhưng do tương quan lực lượng quà chĂnh lẶch, sau nhiĂ?u trẶn cà?n như vẶy, hĂ?u hẮt càc khu du kìch, cfn cứ du kìch cù?a ta vư?a 'ược xĂy 'ựng hof̣c phựt hĂ?i tư? chiẮn dìch BiĂn Giới lài chuyĂ?n thà?nh vù?ng tàm bì chiẮm. Đ<a bà?n 'ược lựa chòn trong chiẮn dìch Quang Trung là? ba tì?nh: Hà? Nam, Nam Đình, Ninh Bì?nh thuẶc Khu Nam ĐĂ?ng Bằng cù?a 'ìch.
ĐĂy là? vù?ng quĂn 'ìch mY rẶng chiẮm 'òng tư? giưfa thàng 10 nfm 1949. Chùng 'àf nhà?y dù? xuẮng Phàt DiẶm, cho tà?u chiẮn 'Ă? bẶ quĂn lĂn XuĂn Trươ?ng 'ành chiẮm Hà?nh ThiẶn, Bù?i Chu, sau 'ò mY rẶng chiẮm 'òng 3 huyẶn phìa nam Ninh Bì?nh và? 6 huyẶn phìa nam Nam Đình, là? nhưfng vù?ng tẶp trung 'Ăng 'à?o giào dĂn. Chùng sư? dùng giàm mùc LĂ Hưfu Tư?, 'àf tư?ng là? cẮ vẮn trong chình phù? cù?a ta trước 'Ăy, 'ứng ra thà?nh lẶp khu "CĂng giào tự trì", tĂ? chức 'ược 22 'ài 'Ặi vẶ sìf và? 1 tiĂ?u 'oà?n tự lực. MĂfi nhà? xứ 'Ă?u cò tư? 1 tiĂ?u 'Ặi 'Ắn 1 trung 'Ặi do linh mùc trực tiẮp chì? huy. Tài Bù?i Chu, chùng thà?nh lẶp ra "tì?nh cĂng giào tự trì Bù?i Chu gĂ?m càc huyẶn XuĂn Trươ?ng, Giao Thù?y, Hà?i HẶu, Trực Ninh và? mẶt phĂ?n huyẶn Nam Trực. Tò?a giàm mùc Bù?i Chu biẮn thà?nh cơ quan 'Ă?u nàfo cù?a ngùy quyĂ?n và? hẶ thẮng lực lượng vẶ sìf. Linh mùc Hoà?ng Quỳ?nh 'ược phong là? tĂ?ng chì? huy lực lượng tự vẶ cĂng''giào Y cà? Phàt DiẶm và? Bù?i Chu. Gàc chuĂng nhà? thơ? trY thà?nh thàp canh. MĂfi nhà? xứ 'Ă?u cò nhà? tù?, nơi tra tẮn. Càc cơ quan chì? 'ào cù?a ta, càn bẶ và? lực lượng vùf trang 'Ă?u bì bẶt ra ngoà?i. Đìch 'àf thực hiẶn 'ược Ăm mưu chia rèf lương già?o, biẮn giào dĂn thà?nh bia 'ơf 'àn và? lình 'ành thuĂ giẮt hài 'Ă?ng bà?o, chẮng lài khàng chiẮn, biẮn vù?ng 'Ắt thành thà?nh nhưfng phào 'à?i quĂn sự. Bù?i Chu và? Phàt DiẶm trY thà?nh trưng tĂm cù?a lực lượng cĂng giào phà?n 'Ặng Y LiĂn khu 3, nơi cĂ 500 nhà? thơ? rà? 80 vàn giào dĂn.
Đìch ỳ? và?o vù?ng nà?y cò cơ sY giào dĂn, nĂn lực lượng cù?a chùng Y 'Ăy so với toà?n khu là? nơi yẮu hơn cà?. QuĂn chiẮm 'òng Y Hà? Nam Ninh cò 4 tiĂ?u 'oà?n và? 27 'ài 'Ặi, hĂ?u hẮt 'Ă?u là? ngùy binh tuyĂ?n mẶ trong giào dĂn. 1 tiĂ?u 'oà?n bẶ binh thuẶc trung 'oà?n 6 bẶ binh thuẶc 'ìa (6è? RIC) 'òng Y Nam Đình là?m nhiẶm vù cơ 'Ặng tài 'ìa phương. Tài Khu Nam ĐĂ?ng Bf?ng, 'ìch 'òng hơn 100 v< trì, trĂn 20 vì trì tư? 'ài 'Ặi trY lĂn, riĂng tài Ninh Bì?nh cò 50 vì trì, trong 'ò cò 9 vì trì từ 'ài 'Ặi trY lĂn.
Bàc cfn 'f̣n bẶ 'Ặi: "TiĂu diẶt 'ìch nhưng nhẮt thiẮt phà?i lẮy 'ược lò?ng dĂn. MuẮn thẮ, càc chù phà?i 'ành thà?ng, giưf kỳ? luẶt cho nghiĂm và? tĂn tròng dĂn, yĂu mẮn dĂn... Đành thf́ng, già?nh lẮy thf́ng lợi quĂn sự tức là? 'f̣t cơ sY cho thf́ng lợi chình trì".
Lực lượng tham gia chiẮn dìch gĂ?m 3 'ài 'oà?n: 308, 304, 312, 5 'ài 'Ặi phào binh, mẶt sẮ 'ơn vì cĂng binh, 4 tiĂ?u 'oà?n bẶ 'Ặi 'ìa phương tì?nh và? dĂn quĂn du kìch.
Đài 'oà?n 304 vư?a 'ược trang bì lài bf?ng vùf khì cù?a bàn.
Vùf khì cù?a 'ài 'oà?n hĂ?u hẮt là? chiẮn lợi phĂ?m thu cù?a 'ìch, 'ược bĂ? sung cho 'ài 'oà?n 320 là? 'ơn vì thươ?ng xuyĂn hoàt 'Ặng Y hẶu 'ìch.
VĂ? mức tiĂu diẶt '<ch, BT TĂ?ng tham mưu 'Ă? nghì mẶt con sẮ khiĂm tẮn: 3 tiĂ?u 'oà?n, vì? sấp tới mù?a mưa, thơ?i gian chiẮn dìch khĂng thĂ? kèo dà?i.
CuẮi thàng Tư, chùng tĂi lĂn 'ươ?ng 'i chiẮn dìch.
CuẶc hà?nh quĂn tư? Quà?ng Nàp, Thài NguyĂn vĂ? LiĂn khu 3 tương 'Ắi xa. Càn bẶ tư? cẮp cùc trY lĂn 'ược dù?ng xe 'àp ĐĂ?u thàng Nfm, tới Nho Quan, Ninh Bì?nh. Càc anh LĂ Thanh Nghì, Vfn TiẮn Dùfng, Hoà?ng SĂm trong Đà?ng ù?y LiĂn khu 3 'òn Y Xìch ThĂ?. KĂ? tư? ngà?y toà?n quẮc khàng chiẮn, 'Ăy là? chiẮn dìch lớn 'Ă?u tiĂn cù?a BT mY Y 'Ă?ng bf?ng. Chùng tĂi gf̣p nhau tay bẶt mf̣t mư?ng, rĂ?i cù?ng vĂ? sY chì? huy chiẮn dìch tàm thơ?i 'f̣t Y vù?ng ChĂu Sơn.
Tì?nh hì?nh 'ìch cò thay 'Ă?i. MẶt bẶ phẶn binh 'oà?n cơ 'Ặng sẮ 4 vư?a 'ược 'iĂ?u vĂ? Phù? Lỳ. Đà?ng ù?y quyẮt 'ình chòn hướng chình cù?a chiẮn dìch là? thì xàf Ninh Bì?nh, tì?nh ly cù?a Ninh Bì?nh. LĂ?n 'Ă?u bẶ 'Ặi ta tiẮn cĂng và?o mẶt thì xàf Y-'Ă?ng bf?ng Bf́c BT sèf tào nĂn mẶt tiẮng vang lớn.
Chùng tĂi nhẶn thẮy cuẶc tiẮn cĂng nĂ? ra bẮt thĂ?n chf́c chắn sèf già?nh thf́ng lợi ngay tư? 'Ă?u, nhưng tì?nh hì?nh 'ìch sèf biẮn chuyĂ?n mau lè, toà?n khu vực lài là? vù?ng 'Ă?ng chiĂm ngẶp nước, rẮt nhiĂ?u sĂng ngò?i và? cò nhiĂ?u 'ươ?ng giao thĂng, thuẶn tiẶn cho viẶc di chuyĂ?n trĂn bẶ cùfng như trĂn sĂng của 'ìch dưới sự yĂ?m trợ cù?a mày bay, 'ài bàc, nhưng lài gĂy nhiĂ?u khò khfn cho ta.
Đà?ng ù?y 'Ă? ra nguyĂn tf́c chì? 'ào tàc chiẮn: "'ành fn chắc, chf́c thf́ng mới 'ành, dù? 'ành lớn 'ành nhò? 'Ă?u phà?i 'ành với 'iĂ?u kiẶn nf́m chf́c phĂ?n thf́ng lợi". Rùt kinh nghiẶm 'ành viẶn trĂn 'ươ?ng Đa Phùc - Vìfnh YĂn, Đà?ng ù?y nhf́c càc 'ơn vì nẮu viẶn binh 'ìch xuẮt hiẶn trong 'iĂ?u kiẶn cò lợi cho ta thì? vẶn 'Ặng tiĂu diẶt 'ìch.
Trước mf́t "tranh thù? tiĂu diẶt nhiĂ?u vì trì 'ìch cù?ng mẶt lùc NẮu cò 'iĂ?u kiẶn thì? tiĂu diẶt viẶn".
Ngà?y 22 thàng 5 nfm 191, BT ch? huy chiẮn dìch trao nhiẶm vù cho càc 'ơn vì: Đài 'oà?n 308 và? 'ài 'oà?n 304 tiĂu diẶt mẶt sẮ vì trì Y thì xàf Ninh Bì?nh và? vù?ng chung quanh Ninh Bì?nh, Phàt DiẶm. Đài 'oà?n 320 hoàt 'Ặng Y Hà? Nam.
TĂi nhẮn mành chì? thì cù?a Trung ương 'Ắi với chiẮn dìch: TuyẶt 'Ắi khĂng 'ược chù? quan khinh 'ìch. Phà?i tranh thù? nhĂn dĂn, chù tròng vẶn 'Ặng ngùy binh, vẶn 'Ặng 'Ă?ng bà?o cĂng giào, thi hà?nh chình sàch cù?a Đà?ng trong càc vù?ng cò thĂ? già?i phòng. Với chiẮn dìch nà?y, thà?ng lợi chinh trì cùfng quan tròng như thf́ng lợi quĂn sự Trước khi chiẮn dìch mY mà?n, 'ài 'oà?n 304 và? 'ài 'oà?n 320 'àf cò mf̣t Y ngay khu vực chiẮn dìch. ĐĂ? tào cho quĂn 'ìch mẶt sự bẮt ngơ?, 'ài 'oà?n 308 'ược lẶnh hà?nh quĂn tư? chiẮn trươ?ng ĐĂng Bf́c tới thf?ng vì trì tẶp kẮt, chuĂ?n bì sffn sà?ng khi tới nơi là? cò thĂ? nĂ? sùng ngay. 308 phà?i vượt mẶt chf̣ng 'ươ?ng dà?i trĂn 400 kilĂmèt tư? vù?ng 'ìch hẶu ĐĂng BĂc qua càc tì?nh Bf́c Giang, Thài NguyĂn, Phù Thò, Hò?a Bì?nh, Hà? Nam, vượt qua ba con sĂng lớn: sĂng LĂ, sĂng Thao, sĂng Đà?. MẶt lĂ?n nưfa, nhiĂ?u chiẮn sìf lf̣ng lèf 'i qua nhà?, cĂ lùc ngay trước mf́t nhưfng ngươ?i thĂn. CuẶc hà?nh quĂn thĂu 'Ăm dưới nhưfng trẶn mưa 'Ă?u mù?a. Khi trơ?i sàng muĂn và?n dẮu chĂn 'àf biẮn 'i trĂn con 'ươ?ng 'Ă?y bù?n nhàfo.

Hà tuĂ?n thàng Nfm, nhĂn dĂn càc thì trẮn ĐĂ?m Đa, Chi NĂ, Xìch ThĂ? bĂfng thẮy xuẮt hiẶn mẶt 'oà?n quĂn dà?i vĂ tẶn với 'Ă?y 'ù? sùng Ắng, phào nf̣ng 'i rẮt nhanh trĂn con 'ươ?ng tư? ĐĂ?m Đa, xuyĂn vĂ? bẮn ĐẮ, Trươ?ng YĂn. BT 'Ặi 'i mà?i miẮt dươ?ng như khĂng kìp 'Ă? mẶt tới nhưfng dàfy hà?ng quàn nhò? 'è?n sàng trưng hai bĂn 'ươ?ng và? 'Ă?ng bà?o ù?a ra hĂn hoan thì? thà?o với nhau:
- QuĂn chù? lực ViẶt Bf́c 'àf vĂ? !
Trơ?i sàng, àc chiẮn sìf 308 bf́t 'Ă?u nhì?n thẮy nhưfng xòm là?ng nĂ?i lĂn giưfa là?n nước bàc mĂnh mĂng, nhưfng cành 'Ă?ng chiĂm lùa nhìn rẶ, nhưfng rf̣ng nùi 'à nhẮp nhĂ che kìn cà? chĂn trơ?i. HÒ biẮt mì?nh 'àf tới 'ìch 'ùng thơ?i gian. .
RẮt lĂu rĂ?i hò mới 'ược thưYng thức hương thơm cù?a gào mới, bàt canh cua 'Ă?ng, quà? cà? ghèm, Ắm nước chè? xanh cù?a vù?ng quĂ 'Ă?ng bf?ng. Nhì?n nhưfng chiẮc bà?nh dà?y 'àf se mf̣t, nhưfng cĂy luĂ?ng xẮp 'Ắng trong là?ng, nhưfng chiẮc 'ò? giẮu dưới lù?m cĂy ven sĂng:.., hò biẮt 'Ă?ng bà?o Ninh Bì?nh 'àf chuĂ?n bì cho ngà?y nà?y tư? lĂu.
BT 'Ặi chì? cò mẶt ngà?y chuĂ?n bì cho trẶn 'ành.
ChiĂ?u ngà?y 27 thàng 5 nfm 1951, cò lẶnh xuẮt quĂn.
Khu vực giẮu quĂn nf?m trong thung lùfng Hoa Lư, nơi mẶt ngà?n nfm trước cẶu bè Đinh BT Lìfnh cươfi trĂu dù?ng cơ? lau tẶp trẶn 'Ă? rĂ?i trY thà?nh hoà?ng 'Ắ cù?a nước Đài C" ViẶt, lùc nà?y chì? là? nhưfng cành 'Ă?ng chiĂm ngẶp nước. Tư? ven nhưfng hẮc 'à? dưới chĂn Màf YĂn Sơn, càc chiẮn sìf với sùng 'àn, thang vàn, bẶc phà rù?ng rù?ng ù?a ra. NhĂn dĂn phẮ Trươ?ng YĂn 'ứng chẶt hai bĂn 'ươ?ng 'ưa tiĂfn bẶ 'Ặi. Hà?ng trfm chiẮc 'ò? nhò? 'àf chơ? bẶ 'Ặi Y ven sĂng. MẶt khĂ?u hiẶu 'ược tự 'Ặng dựng lĂn: "Hoan nghĂnh bẶ 'Ặi vĂ? 'ành Ninh Bì?nh".
Chì? riĂng kè? 'ìch lùc nà?y vĂfn chưa hĂ? biẮt gì?''.
MẶt càn bẶ quĂn bào tì?nh Ninh Bì?nh h>t hà?i tới tì?m ban chì? huy trung 'oà?n 102 bào tin:
- Ớ thì xàf cò mẶt thay 'Ă?i. Ngoà?i sẮ quĂn 'ìch 'òng trĂn nùi Non Nước, ngà?y hĂm nay vư?a cò thĂm 1 'ài 'Ặi biẶt kìch toà?n lình Phàp tới thì xàf, hiẶn chùng 'ang 'òng quĂn trong nhà? thơ? Đài Phong!
Trài với thài 'Ặ lo lf́ng cù?a anh, trung 'oà?n trưYng Vùf YĂn mì?m cươ?i nòi:
- TẮt thĂi !
Và? anh gòi tiĂ?u 'oà?n trưYng tiĂ?u 'oà?n 79 tới trao nhiẶm vù tiĂu diẶt 'ài 'Ặi nà?y.
ĐĂm ngà?y 28 thàng 5, tiĂ?u 'oà?n 79 'ược quĂn bào cù?a tì?nh dĂfn 'ươ?ng, tới nhà? thơ? Đài Phong Y thì xàf Ninh Bì?nh. Đài 'Ặi commfng'Ă Phrfngxoa (Francois) hà?nh quĂn qua 'Ăy, tin là? thì xàf vĂfn yĂn bì?nh như mòi khi, 'àf chòn nhà? thơ? là?m nơi nghì? qua 'Ăm. Trước sự xuẮt hiẶn bẮt thĂ?n cù?a bẶ 'Ặi ta, nhưfng tĂn lình thù?y quĂn lùc chiẮn trY tay khĂng kìp, bì tiĂu diẶt trong vò?ng 30 phùt.
TrẶn 'ành vì trì Non Nước 'àng lèf diĂfn ra trong 'Ăm hĂm 'ò, nhưng vì? mẶt tiĂ?u 'oà?n qua sĂng chẶm, phà?i hoàfn tới hĂm sau.
Đài 'Ặi commfng'Ă Phrfngxoa bì tiĂu diẶt 'àf 'ành 'Ặng quĂn 'ìch.
Chì? huy Khu Nam ĐĂ?ng Bf?ng, GfmbiĂ (Gambiez), lẶp tức 'iĂ?u 'Ặng lực lượng dự bì cù?a khu vĂ? phìa sĂng Đày.
TiĂ?u 'oà?n bẶ binh 1 và? 2 'ài 'Ặi biẶt kìch cù?a hà?i quĂn 'ược hà?i 'oà?n 3 chY gẮp vĂ? Ninh Bì?nh. Con trai cù?a Đơ? Làt là? ngươ?i chì? huy mẶt 'ài 'Ặi trong tiĂ?u 'oà?n nà?y. Mf̣c dù? bì chf̣n 'ành dòc 'ươ?ng, càc toàn quĂn vĂfn kìp tới và?o tẮi ngà?y 29, chiẮm lìfnh nhưfng mò?m nùi 'à Y phìa nam sĂng Đày chf̣n con 'ươ?ng và?o thì xàf.
ĐĂm ngà?y 29 thàng 5, bẶ 'Ặi ta tiẮn cĂng 2 vì trì Non Nước và? GẮi Hàc.
Non Nước là? mẶt nùi 'à Y ngàf ba sĂng Đày và? sĂng VĂn giưfa thì xàf Ninh Bì?nh, bĂn trĂn cò mẶt ngĂi chù?a.
Nf?m soi mì?nh bĂn dò?ng sĂng, Non Nước 'ược coi là? mẶt thf́ng cà?nh. 'ìch chiẮm Ninh Bì?nh khi thì xàf 'àf tiẮn hà?nh "tiĂu thĂ?", chì? cò?n lài chù?a Non Nước và? nhà? thơ? Đài Phong. Lợi dùng thẮ nùi hiĂ?m trY, bẮn bĂ? vàch 'ứng cheo leo, quĂn Phàp 'àf biẮn Non Nước thà?nh mẶt vì trì bà?o vẶ thì xàf lợi hài, với hai trong phò?ng ngự. ChĂn nùi cĂ tươ?ng khoèt lĂf chĂu mai xĂy bao quanh kẮt hợp với rà?o dĂy thèp gai. LẮi lĂn duy nhẮt là? mẶt con 'ươ?ng bẶc thang uẮn lượn bĂn vàch 'à. Lực lượng bà?o vẶ 'Ă?n khoà?ng 2 'ài 'Ặi.
Càch Non Nước 100 mèt là? nùi GẮi Hàc, 'ứng àn ngưf con 'ươ?ng lĂn chày và?o thì xàf. Theo 'ìa phương thì? trĂn nùi khĂng cĂ 'ìch. Ta dự kiẮn khi chiẮn dìch bẮt 'Ă?u, 'ìch sèf chiẮm 'òng nùi nà?y, nĂn 'f̣t kẮ hoàch 'ành chiẮm cà? GẮi Hàc. Vư?a khớp trước khi nĂ? sùng, viẶn binh 'ìch mới tư? Nam Đình tới 'àf chia nhau 'òng trĂn hai mò?m nùi 'à vĂi tài 'Ăy Sau 2 giơ? chiẮn 'Ắu, tiĂ?u 'oà?n 54 'àf chiẮm 'ược vì trì'' Non Nước, diẶt 200 'ìch, bf́t sẮng chì? huy. Cù?ng lùc, tiĂ?u 'oà?n 29 tiĂu diẶt quĂn 'ìch trĂn mẶt mò?l nùi Y GẮi Hàc, 'ìch Y mò?m bĂn bò? chày, ta khĂng biẮt. Chì? trong mẶt 'Ăm, bẶ 'Ặi ta 'àf tiĂudiẶt 'ài bẶ phẶn quĂn 'ìch tài thì xàf Ninh Bì?nh.
ĐĂm hĂm 'ò, bẶ phẶn tin kỳf thuẶt cù?a ta bào cào 'ìch 'ang hẮi thùc tì?m cho 'ược mẶt tĂn "Bècna" nà?o 'ò mẮt tìch Y Ninh Bì?nh. TĂi nòi với cơ quan tham mưu hò?i nhưfng 'ơn vì phìa trước xem Bècna là? ai, cò phà?i là? mẶt sìf quan cao cẮp khĂng! Ngà?y hĂm sau mới biẮt 'ò là? trung ùy Bernard 'e Lattre, con trai cù?a TĂ?ng chì? huy Đơ? Làt, 'àf tư? trẶn Y GẮi Hàc.
CuẶc hà?nh quĂn 'ươ?ng dà?i cù?a 308 với viẶc 'ành chiẮm thì xàf Ninh Bì?nh 'àf 'ược nĂu lĂn trong mẶt thĂng bào cù?a bẶ tham mưu quĂn viĂfn chinh là? "cuẶc hà?nh binh cù?a NapĂlĂĂng" 'àf tào nĂn "hai 'Ăm 28 và? 29 thàng 5 là? nhưfng 'Ăm bi 'àt nhẮt Y ĐĂng Dương".
'ài 'oà?n 304 tiĂu diẶt 4 vì trì nhò?: YĂn VẶ, Chù?a DĂ?u, VĂn MĂ Thượng, CĂ"? ĐĂi trĂn 'ươ?ng 59 tư? Phàt DiẶm 'i GhĂ?nh.
BT 'Ặi 'ìa phương Ninh Bì?nh tiĂu diẶt 2 vì trì nhò?:
BẮn Xanh, Tuy LẶe.
Hướng Hà? Nam, 'ài 'oà?n 320 tiĂu diẶt 3 vì trì: Hưng CĂng, Cà?nh Linh, VÒf Già?ng, và? tiĂu diẶt 1 'ài 'Ặi 'ìch cà?n quèt Y Mai CĂ?u, Thanh LiĂm.

Như vậy la? chi? trong một thơ?i gian ngắn, tư? đêm 26 đến nga?y 31 tháng 5 năm 1951, bộ đội ta tận dụng yếu tố bất ngơ? đaf tiến công tiêu diệt va? bức rút 26 vị trí lớn nho?, phá tan một ma?ng lớn ngụy quyê?n, la?m rạn nứt pho?ng tuyến sông Đáy, gia?nh thắng lợi gio?n giaf vê? quân sự va? chính trị trong đợt đâ?u chiến dịch. Nhưfng con đươ?ng bộ nối liê?n Ha? Nội với Ninh Bi?nh đê?u bị cắt. Một điê?u khá bất ngơ? đối với ta la? binh lính ngụy công giáo đối phó khá yếu ớt va? đô?ng ba?o ở nhưfng vu?ng trước đây được coi la? trung tâm công giáo pha?n động, không hê? gây trở ngại gi? cho bộ đội trong nhưfng cuộc tiến quân.
Đờ Lát nhận thấy du? đaf tạm thơ?i vực dậy được tinh thâ?n đội quân viêfn chinh suy sụp sau thất bại ở biên giới phía bắc, vâfn không thê? có một gia?i pháp nhanh chóng cho vấn đê? chiến tranh Đông Dương. Đội quân viêfn chinh chưa thê? mở một cuộc tiến công lớn va?o khối chu? lực da?y dạn, rất có ba?n lifnh chiến đấu cu?a đối phương, va? ngay ca? nước Pháp cufng không thê? la?m được ''việc na?y.
Đơ? Lát quyết định xây dựng một pho?ng tuyến với nhưfng lô cốt boong ke (bunker) va? một va?nh đai trắng bao quanh đô?ng bă?ng Bắc Bộ nhă?m ngăn chặn nhưfng cuộc xâm nhập, chu? yếu tư? phía bắc. Pho?ng tuyến bê tông na?y sef nhạy qua các ti?nh trung du: Ho?n Gai qua Đông Triê?u, Lục Nam, Bắc Giang, Bắc Ninh, Sơn Tây, tới Ha? Đông, Ninh Bi?nh. Nhưfng cuộc ca?n quét với quy mô lớn va? da?i nga?y sef được tiến ha?nh bên trong đô?ng bă?ng đê? truy quét lực lượng ta, cu?ng cố chính quyê?n bu? nhi?n, gia?nh trọn vẹn kho ngươ?i, kho cu?a ở Bâc Bộ...
Nhưng đây chưa pha?i la? lối thoát.
Theo Đơ? Lát, cách đối phó tốt nhất la? ''Việt Nam hóa" cuộc chiến tranh, đâ?y mạnh quá tri?nh "va?ng hóa" đội quân xâm lược. Ngươ?i ba?n xứ pha?i tự đa?m đương trách nhiệm chống cộng. Cái Đơ? Lát câ?n la? có ngay 4 sư đoa?n quân ngụy đê? đáp ứng nhu câ?u rất lớn vê? quân số không thê? trông nhơ? ở chính quốc. Đơ? Lát đaf cho lập nhưfng trươ?ng đa?o tạo sif quan ở Đa? Lạt, Thu? Đức, Nha Trang, Huế, Nam Định. Nhưng muốn la?m được việc na?y, trước hết, pha?i nắm được ngụy quyê?n Ba?o Đại.
Trung tuâ?n tháng Tư, nhân nga?y giôf tô? Hu?ng Vương cu?a ngươ?i Việt, Đơ? Lát kéo thu? tướng bu? nhi?n Trâ?n Văn Hưfu lên Vifnh Yên khoc khoang mi?nh đaf la?m cách na?o đê? chặn đứng nhưfng đợt tiến công quyết liệt cu?a Việt Minh, rô?i nói với y: "Sự ba?o vệ nhưfng quân nhân cu?a chúng tôi chi? có ý nghifa nếu nó đem lại cho nước Việt Nam đang lớn lên trong độc lập nhưfng phương tiện đu? mạnh đê? tự cứu đê? tập hợp mọi nguô?n năng lượng". Ngươ?i đại diện cu?a Ba?o Đại đaf ba?y to? với Đơ? Lát quyết tâm tiến ha?nh một cuộc chiến đấu không khoan nhượng chống Việt Minh, ke? thu? chung cu?a ca? Pháp va? Việt Nam( !).
Nga?y 27 tháng 4, Đơ? Lát quyết định môfi tiê?u đoa?n trong quân đội viên chinh pha?i đơf đâ?u một tiê?u đoa?n quân ngụy vua được tô? chức.
Trong tháng 5 năm 1952, ngoa?i việc thúc đâ?y Đơ? Linarét ta?o thanh ở đô?ng bă?ng, Đơ? Lát tập trung va?o gia?i quyết vấn đê? chính trị với Ba?o Đại, ông vua ham chơi, lươ?i biếng, lại quá mệt mo?i vi? nhưfng cuộc ma? ca? kéo da?i với Pháp vê? nhưfng quyê?n cu?a một nước "độc lập".
Nga?y 5, Đơ? Lát lên Đa? Lạt thăm Ba?o Đại. Nga?y 7, ca? Đơ? Lát va? Ba?o Đại cu?ng vê? Nha Trang. Trong khi chiếc du thuyê?n hoa?ng gir Hương Giang lướt sóng biê?n Đông, Đơ? Lát đaf cố la?m. - lo ông vua bu? nhi?n tin la? mi?nh sef mang lại cho Việt Nam nhưng quyê?n độc lập thực sự cu?a một quốc gia. Buô?i tro? chuyện được Đơ? Lát đánh giá sau đó la? có tâ?m "quan trọng đặc biệt".
Trung tuâ?n tháng Năm, Đơ? Lát tới Sinhgapo dự cuộc hội tha?o vê? vấn đê? ba?o vệ Đông Nam á. Đơ? Lát đaf tri?nh ba?y với ngươ?i Myf, ngươ?i Anh vê? vị trí chiến lược cu?a đô?ng bă?ng Bắc Bộ, đây chính la? ''chiếc chi?a khóa cu?a toa?n bộ cấu trúc Đông Nam á". Lập luận cu?a Đơ? Lát không pha?i không có tính thuyết phục. Mắc đônan (Malcolm Mạc Donald), đại diện Myf, sau đó đaf nói "chiến tuyến pho?ng vệ Maf Lai bắt đâ?u tư? Bắc Bộ Việt Nam". Nhưfng đại diện cu?a Myf, Anh, Pháp đê?u nhất trí sef khuyến cáo chính phu? mi?nh tô? chức một lực lượng dự bị chiến lược 4 sư đoa?n, với nhưfng phương tiện không quân gấp đôi ở Đông Dương hiện nay, trong trươ?ng hợp pha?i đối đâ?u với sự đe dọa cu?a Trung Hoa.
Giưfa lúc Đơ? Lát đang tập trung va?o nhưfng vấn đê? chính trị thi? cuộc tiến công cu?a ta nô? ra ở Khu Nam Đô?ng Bă?ng.
Hạ tuâ?n tháng Năm, cơ quan tham mưu Pháp đaf thấy có dấu hiệu nhưfng cuộc chuyê?n quân cu?a một số đơn vị thuộc các đại đoa?n 304, 320 ở nam đô?ng bă?ng. Nhưng họ không mấy quan tâm, vi? nhưfng đơn vị na?y đaf có mặt tư? trước tại khu vực. Các nha? chi? huy Pháp vốn rất coi trọng nhưfng tin tức tư? Phát Diệm. Nhưfng ngươ?i công giáo chưa hê? báo cáo sự xuất hiện cư?a quân chu? lực Việt Minh ở trong vu?ng. Khi nhưfng trận đánh bu?ng lên cu?ng một lúc, Đơ? Lát hoa?n toa?n bị bất ngơ?.
Sáng nga?y 29, ở Ha? Nội, Đơ? Lát lập tức vạch ra kế hoạch đối phó với cuộc tiến công. Nhưfng con đươ?ng bộ vê? phía nam đaf bị cắt đứt, chi? co?n lại đươ?ng thu?y va? đươ?ng không. Lực lượng tăng viện sef tới nhưfng vị trí bị đe doạ bă?ng hai con đươ?ng na?y. Ha?i đoa?n xung kích 3 (dinassaut 3) đang có mặt ở Nam Định sef vận chuyê?n ngay viện binh vê? Ninh Bi?nh, va? chi viện ho?a lực cho các lực lượng đang chống giưf. Đô?ng thơ?i Đơ? Linarét pha?i đưa binh đoa?n cơ động số 1 vê? Ninh Bi?nh, binh đoa?n cơ động số 4 vê? Phu? Lý. Tiê?u đoa?n 7 du? thuộc địa sef được tha? xuống bắc Ninh Bi?nh, tiê?u đoa?n 2 du? thuộc địa sef được tha? xuống Thái Bi?nh.
SỐ viện binh tư? Nam Định đaf kịp tăng cươ?ng cho thị xaf Ninh Bi?nh trong đêm 29, vâfn không cứu vafn được ti?nh thế, va? la?m ĐƠ? Lát mất đi ngươ?i con trai duy nhất.
Sáng nga?y 30 tháng 5, binh đoa?n cơ động số 1 mới tới Ninh Bi?nh. Địch đaf mất 48 tiếng đê? hoa?n tất nhưfng cuộc chuyê?n quân đối phó.
Máy bay, pháo mặt đất, pháo hạm ta?u trên sông bắt đâ?u ngăn chặn nhưfng hoạt động cu?a bộ đội ta. Quân địch chiếm lại thị xaf Ninh Bi?nh.
Sáng nga?y 1 tháng 6, Đơ? Lát trao lại quyê?n chi? huy cho Xalăng, rơ?i Ha? Nội đem thi thê? con vê? Pháp.
NGA?Y 1 tháng 6 năm 1951, Đa?ng u?y chiến dịch họp quyết định mở đợt 2 chiến dịch sớm nhă?m đâ?y mạnh chiến tranh du kích, ba?o vệ mu?a ma?ng, cu?ng cố va? khuếch trương thắng lợi vê? mặt chính trị, tranh thu? tiêu diệt thêm sinh lực địch va? đưa một số đơn vị va?o hậu địch.
Nhiệm vụ trao cho các đơn vị như sau:
Đại đoa?n 308 tiêu diệt vị trí Chu?a Cao va? đánh viện tư? Ninh Bi?nh đến Chu?a Cao, chuâ?n bị đa?nh Hoa?ng Đan va? đánh tiếp thị xaf Ninh Bi?nh lâ?n thứ hai.
Đại đoa?n 304 đánh địch tư? Bến Xanh, Phát Diệm tăng viện cho Chu?a Cao bă?ng đươ?ng thu?y va? đươ?ng bộ.

Đại đoa?n 320 phân tán hoạt động trên hai ti?nh Ha? Nam, Ha? Đông đê? phát triê?n chiến tranh du kích, đô?ng thơ?i đưa 2 tiê?u đoa?n va?o sâu vu?ng địch hậu ở Chợ Cháy (Ha? Đông), va? Thanh Liêm (Ha? Nam).
Nga?y 3 tháng 6, đại đoa?n 304 bao vây bức ha?ng vị trí Núi Sậu, buộc địch rút thêm các vị trí Bi?nh Ha?, đi?nh Phương Nại, chu?a Phương Nại.
Đêm nga?y 4 tháng 6, trung đoa?n 88 đánh Chu?a Cao.
Đây cufng la? một ngôi chu?a trong nhiê?u ngôi chu?a va? nha? thơ? ở Ninh Bi?nh đaf bị địch biến tha?nh pháo đa?i. Chu?a Cao nă?m ở đông - nam thị xaf Ninh Bi?nh, ven sông Đáy, trên đươ?ng đi Phát Diệm, được coi la? vị trí ba?o vệ va?nh ngoa?i cho giáo khu Phát Diệm. Quân địch đaf xây dựng nhưfng công sự bă?ng gạch va? xi măng khá kiên cố, va? trao cho 1 đại đội commăngđô ba?o vệ. Được pháo chi viện tư? xa, đơn vị biệt kích bị thiệt hại nặng nhưng vâfn dai dă?ng dựa va?o công sự chống cự. Bộ đội ta chiếm được hai phâ?n ba đô?n thi? trơ?i sáng. địch đưa ha?i đoa?n 3 va? tiê?u đoa?n du? 7 theo đươ?ng sông tới gia?i vây.
Nga?y 5, anh Hoa?ng Văn Thái xuống 308 trực tiếp ti?m hiê?u ti?nh hi?nh chiến đấu ở Chu?a Cao.
Đêm nga?y 6, 88 tiếp tục đánh Chu?a Cao. Công tác tô? chức chiến đấu chậm, 3 giơ? sáng bộ đội mới bắt đâ?u nô? súng. Đại đội commăngđô mất sức chiến đấu đêm trước đaf được thay thế bă?ng 1 đại đội cu?a tiê?u đoa?n du? 7. Binh lính du? cố câ?m cự đợi viện binh. Trơ?i sáng vâfn chưa gia?i quyết được vị trí, 88 pha?i rút lui.
Được tin vị trí Hoa?ng Đan đaf được tăng cươ?ng, Bộ chi? huy ra lệnh cho trung đoa?n 36 ngư?ng đánh Hoa?ng Đan.
Trung đoa?n 88 la? một đơn vị công kiên gio?i cu?a 308 đaf nhiê?u lâ?n tiêu diệt nhưfng vị trí âu Phi trên đươ?ng số 4 trong vo?ng 1 giơ?. Tôi nghif không pha?i chi? vi? một số khuyết điê?m trong công tác chuâ?n bị như phái viên đaf vê? báo cáo, cufng không pha?i vi? anh em quá mệt mo?i. Khó khăn lớn nă?m ở chôf khác. ĐÓ la? do thu? đoạn đối phó cu?a địch đaf thay đô?i. Với kha? năng bắn chính xác cu?a pháo binh, địch đaf tập trung pháo ngăn chặn nhưfng đợt tiến công ban đêm va?o vị trí, kéo da?i cho tới lúc viện binh va? không quân kịp can thiệp. Chi? huy Pháp hiện đang phát huy tối đa sức mạnh cu?a pháo binh va? không quân đê? khấc phụng sự sa sút vê? tinh thâ?n cu?a binh lính.
Khu Nam Đô?ng Bă?ng không co?n la? một nơi yếu như khi mở đâ?u chiến dịch. Chi? một thơ?i gian rất ngắn, địch đaf ra?i trên dọc tuyến pho?ng ngự Sông Đáy, tư? cáo thị xaf Phu? Lý, Nam Định, Ninh Bi?nh tới Phát Diệm 3 binh đoa?n cơ động, 2 tiê?u đoa?n du?, 4 cụm pháo, 1 đơn vị thiết giáp, va? 1 ha?i đoa?n xung kích. Tuy nhiên, với lực lượng khá mạnh, chúng chi? nống ra đóng lại một va?i vị trí đaf bị tiêu diệt chung quanh thị xaf Ninh Bi?nh, mở nhưfng cuộc ca?n quét nho? xung quanh khu vực đóng quân. Cufng như ở chiến dịch Hoa?ng Hoa Thám, quân địch không dám đi va?o vu?ng núi đá, nơi chúng biết che chắn có bộ đội ta. Máy bay va? pháo địch cufng ít oanh tạc nhưfng vu?ng na?y vi? chúng biết có nhiê?u chôf â?n náu tốt. Các chiến sif ta vâfn có được nhưfng giơ? phút ha?n huyên với đô?ng ba?o sau nhiê?u năm xa đô?ng bă?ng, giúp dân gặt mu?a, xay thóc, dạy nhưfng em nho? học hát, múa, thăm đê?n thơ? vua Đinh, Bích Động, va? ngắm nhưfng . con thuyê?n thúng nho nho?, mái che?o được điê?u khiê?n rất khéo bă?ng đôi ba?n chân, lướt nhanh trên sông. '' Trong chiến dịch na?y, đê? pho?ng địch đánh ra vu?ng tự do, chúng ta đaf đê? lại đại đoa?n 316 ở Thái Nguyên, đại đoa?n 312 ở Phú Thọ. Hai đại đoa?n na?y vư?a huấn luyện vư?a săfn sa?ng chiến đấu. Đây la? nhưfng đơn vị công kiên gio?i Trong 3 đại đoa?n tham gia chiến dịch, trư? 308, các đại đoa?n 304 va? 320 đê?u chưa được tập huấn cách đánh công kiên đaf được bô? sung thêm nhưfng kinh nghiệm cu?a bạn. 804 vư?a được trang bị vuf khí mới. 320 vâfn co?n pha?i sư? dụng nhưfng vuf khí đaf có.
Nga?y 15 tháng 6, Đa?ng u?y chiến dịch họp nhận định:
Các vị trí trên đươ?ng số 1 tư? Phu? Lý tới Ninh Bi?nh đê?u được tăng cươ?ng. Ta sef chuyê?n sang đánh nho? trước khi kết thúc chiến dịch vi? mu?a mưa đaf bắt đâ?u.
Trung đoa?n 36 đánh địch ca?n quét ở Câ?m Giá, tây - nam thị xaf Ninh Bi?nh 4 kilômét, diệt 60 địch, phá 9 xe bọc thép lội nước.
Đại đoa?n 320 tiêu diệt 2 vị trí nho?: Phố Cu? va? Phúc Lâm ở Ha? Nam.
Trung tuâ?n tháng Sáu, 1 tiê?u đoa?n cu?a 320 thâm nhập Chợ Cháy (ưng Ho?a, Ha? Đông). Khu vực na?y trực tiếp uy hiếp quốc lộ 1 nối liê?n Ha? Nội với Ninh Bi?nh. Đơ? Lát vư?a tư? Pháp sang, quyết định pha?i tiêu diệt ngay lực lượng vư?a thâm nhập. Địch huy động 6 tiê?u đoa?n du?, bộ binh, cu?ng với pháo binh va? cơ giới mở cuộc bao vây khu vực nhă?m "cất vó" lực lượng ta. Cuộc ha?nh binh tiến ha?nh tư? nga?y 18 đến nga?y 20 tháng 6 dưới trơ?i mưa tâ?m taf.
Nhưng tiê?u đoa?n cu?a 320 đaf phối hợp với dân quân du kích địa phương tô? chức chống ca?n, diệt ha?ng trăm quân địch, rô?i rút ra an toa?n.
ở hướng phối hợp Ta? Ngạn sông Hô?ng, trung đoa?n 42 cu?ng với bộ đội địa phương va? dân quân du kích hoạt động suốt 10 nga?y liê?n, tư? nga?y 20 tháng 5 đến nga?y 30 tháng 5 năm 1951, đaf tiêu diệt 18 hương đô?n, bức rút 12 hương đô?n khác ở các huyện Phu? Cư?, Tiên Lưf (Hưng Yên), Gia Lộc, Bi?nh Giang (Ha?i Dương), Quy?nh Côi (Thái Bi?nh). "
Đợt hoạt động nho? cuối chiến dịch đạt được nhưfng kết qua? đáng kê?. Phong tra?o chiến tranh du kích ở đô?ng bă?ng Bắc Bộ sau một thơ?i gian lắng xuống vi? nhưfng trận ca?n đư? dội liên tiếp, lại được phục hô?i.
Nga?y 20 tháng 6 năm 1951, chiến dịch Quang Trung kết thúc.
Theo tô?ng kết cu?a Bộ Tô?ng tham mưu, ty? lệ thiệt hại giưfa ta va? địch la?: ta 1, địch 1,2. Trong số quân địch bị loại kho?i vo?ng chiến đấu, có 40% la? a?u Phi. Vuf khí ta thu được, trên 1.000 súng các loại, đu? trang bị cho 1 trung đoa?n mạnh. Ta đaf tiêu diệt va? bức rút 30 vị trí địch. Phâ?n lớn nhưfng thiệt hại cu?a ta lá trong nhưfng trận đánh điê?m, đặc biệt la? trong trận Chu?a Cao. Theo bạn, ty? lệ thiệt hại như vậy la? thấp. Nhưng với ta, nó khó chấp nhận, vi? bộ đội ta vâfn ở trong thơ?i ky? vư?a đánh vư?a bô?i dươfng lực lượng.

Càc 'Ă?ng chì cẮ vẮn khi nghe tiĂ?u 'oà?n trưYng 54 bào cào trĂn sa bà?n vĂ? trẶn 'ành 'Ă?n Non Nước 'àf nhẶn xèt:
"ĐĂy là? mẶt trì?nh 'Ặ cĂng kiĂn cò nĂ?n nẮp". LĂ?n 'Ă?u trĂn chiẮn trươ?ng 'Ă?ng bf?ng, ta tiĂu diẶt 'ược cù?ng mẶt lùc 4 vì trì 'ài 'Ặi 'ìch.
Tư? trung tuĂ?n thàng hai nfm 1950 'Ắn trung tuĂ?n thàng Nfm nfm 1951, ta 'àf mY liĂn tiẮp 4 chiẮn dìch lớn huy 'Ặng tư? 2 'Ắn 3 'ài 'oà?n, cò nhưfng 'ài 'oà?n, trung 'oà?n tham dự liĂfn 3 chiẮn dìch, riĂng 308 cò mf̣t trong suẮt 4 chiẮn dìch.
Trong hẶi nghì tĂ?ng kẮt chiẮn dìch Quang Trung, 'Ă?ng chì Vi QuẮc Thanh nòi: "BẶ 'Ặi ViẶt Nam thực sự là? mẶt bẶ 'Ặi càeh màng. Chì? cò bẶ 'Ặi càch màng mới vượt qua 'ược nhưfng thư? thàch lớn như vẶy. KhĂng 'Ă?y mẶt nfm, hà?nh quĂn ngà?n df̣m, liĂn tiẮp 'ương 'Ă?u với bom 'àn cù?a 'Ắ quẮc Phàp, dù? sf́t 'à cùfng phà?i mò?n !".
BẮn chiẮn dìch vư?a qua trong tàm thàng trĂn nhưfng chiẮn trươ?ng rẮt khàc nhau, giẮng như mẶt chiẮn dìch kèo dà?i vì? thơ?i gian liĂn tùc cù?a nò, vì? nhưfng 'ơn vì tham chiẮn, cơ quan 'iĂ?u hà?nh, với cà? càch 'ành hĂ?u như khĂng thay 'Ă?i. Chùng ta 'àf chuyĂ?n sang thơ?i kỳ? vẶn 'Ặng 'ành lớn.
Trong ba chiẮn dìch TrĂ?n Hưng Đào, Hoà?ng Hoa Thàm, Quang Trung, trĂn cà? hướng chình và? hướng phẮi hợp, chùng ta 'àf tiĂu diẶt chư?ng 70 vì trì 'ìch, trong 'ò cò hĂ?u hẮt quĂn 'ìch chiẮm 'òng tài mẶt thì xàf 'Ă?ng bf?ng, và? nhiĂ?u vì trì trĂn dưới 1 'ài 'Ặi. VĂ? 'ành viẶn, quĂn ta 'àf tiĂu diẶt 1 tiĂ?u 'oà?n, 'ành thiẶt hài mẶt sẮ tiĂ?u 'oà?n, 'ài 'Ặi ứng chiẮn thuẶc càc binh 'oà?n cơ 'Ặng sẮ 1 sẮ 3 và? sẮ 4. TĂ?ng cẶng, chùng ta 'àf loài khò?i vò?ng chiẮn chư?ng 10.000 quĂn 'ìch (mẶt nư?a là? cơ 'Ặng), thu mẶt sẮ lượng quan tròng vùf khì và? trang bì kỳf thuẶt. Càc trẶn 'ành vẶn 'Ặng Y LiĂfn Sơn, XuĂn Tràch, Y Thanh VĂn, Đào Tù chiẮn dìch TrẮn Hưng Đào, trẶn tiĂu diẶt cứ 'iĂ?m Bì Chợ chiẮn dìch Hoà?ng Hoa Thàm, trẶn tiĂu diẶt cứ 'iĂ?m Non Nước chiẮn dìch Quang Trung... 'àf nòi lĂn mẶt bước trưYng thà?nh cù?a bẶ 'Ặi trong tàc chiẮn trĂn 'ìa hì?nh trung du và? 'Ă?ng bằng. Nhưng, nĂ?i cẶm lĂn là? thẮt bài cù?a nhưfng trẶn 'ành 'iĂ?m Bàfi Thà?o, BẮn Tf́m, Chù?a Cao, bẶ 'Ặi phĂ?n lớn thương vong vì? phào bf́n chf̣n tư? xa cù?a 'ìch.
CÒ nhưfng vẮn 'Ă? 'àf khiẮn tĂi bfn khofn tư? khi kẮt thùc chiẮn dìch Trung Du, tới chiẮn dìch nà?y 'àf trY thà?nh mẶt thàch thức lớn.
Đơ? Làt khĂng chì? vực dẶy mẶt bước tinh thĂ?n quĂn 'Ặi viĂfn chinh với nhưfng lơ?i 'Ặng viĂn mà? cò?n 'àf già?nh 'ược lò?ng tin cù?a binh lình vì? biẮt tẶp trung lực lượng nhanh chòng và?o nhưfng 'iĂ?m nòng, biẮt chẮp nhẶn nhưfng thiẶt hài nhò?, kiĂn quyẮt khước tư? giao chiẮn với ta trong nhưfng 'iĂ?u kiẶn bẮt lợi. Đơ? Làt 'àf phàt huy tẮi 'a sức mành nhưfng binh khì, kỳf thuẶt hiẶn 'ài 'Ă? ngfn chf̣n ta trong 'ành vẶn 'Ặng cùfng như 'ành 'iĂ?m. Và? khĂng phà?i chì? cĂ chư?ng Ắy. Trong hoà?n cà?nh lùng tùng cù?a chình quyĂ?n Phàp, với uy tìn cà nhĂn và? nhưfng kinh nghiẶm dà?y dàn cù?a mì?nh, viĂn tướng 5 sao nà?y 'ang thực thi tẮt cà? nhưfng 'iĂ?m trong kẮ hoàch Rơ ve trước 'Ăy, mẶt kẮ hoàch 'àf 'ược ta 'ành già là? thực tẮ và? nguy hiĂ?m.
Sau chiẮn thf́ng BiĂn Giới, trước sự suy sùp tinh thĂ?n nhanh chòng cù?a 'Ặi quĂn viĂfn chinh, Đà?ng ta cù?ng với càc cẮ vẮn Trung QuẮc 'àf cho rf?ng chiĂ?u hướng phàt triĂ?n cù?a bẶ 'Ặi ta trĂn chiẮn trươ?ng Bf́c BT là? tư? miĂ?n nùi tiẮn xuẮng trung du và? 'Ă?ng bf?ng.
ĐĂ?ng bf?ng Bf́c BT sèf nhanh chòng rf́n lài. Tì?nh hì?nh sau 'Ăy sèf ra sao khi 'ài bẶ phẶn quĂn chù? lực cù?a ta 'àf rùt 'i... '' Nhưfng vẮn 'Ă? m>i 'àf 'f̣t ra trước chùng ta.