Festival Tây Sơn - Bình Định 2008

Festival Tây Sơn - Bình Định 2008

Festival Tây Sơn - Bình Định 2008 sẽ chính thức diễn ra từ ngày 1-3/8 với quy mô hoành tráng, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, thể hiện truyền thống thượng võ và những nét đặc trưng về lịch sử, văn hóa, kinh tế, du lịch của Bình Định.


Festival Tây Sơn - Bình Định năm 2008 được tổ chức tập trung tại TP. Quy Nhơn (khu Trung tâm thương mại, cầu Thị Nại, khu vực Ghềnh Ráng....). Ngoài ra, một số hoạt động được tổ chức ở các vùng lân cận như: Bảo tàng Quang Trung, Thành Hoàng Đế, hệ thống tháp Chàm, Khu kinh tế Nhơn Hội, khu di tích Núi Bà, tuyến đường Quy Nhơn - Sông Cầu...


Màn diễn nghệ thuật trong đêm khai mạc festival sẽ được cấu trúc dưới dạng một chương trình nghệ thuật liên hoan, mang ý nghĩa tập trung theo tinh thần của festival ?oHội tụ và phát triển?. Không đơn giản là sự lắp ghép các tiết mục đơn lẻ, màn diễn nghệ thuật này được thiết kế theo một dây chuyền về nội dung, dẫn dắt cảm xúc? Trong đó, nghĩa khí Tây Sơn như một sự khơi nguồn, từ những ký ức của truyền thống đến vẻ đẹp thiên nhiên, nét văn hóa, tính cách con người Bình Định..., từ tiềm năng kinh tế đến nhịp độ đổi mới hôm nay.


Chương trình khai mạc sẽ có sự hiện diện của một số đơn vị nghệ thuật các vùng miền: Hà Nội (Thăng Long), Huế (Phú Xuân), Gia Lai (Tây Sơn thượng đạo), Tiền Giang (Rạch Gầm - Xoài Mút), TP. Hồ Chí Minh (Gia Định) thể hiện sự quy tụ và lan tỏa của phong trào Tây Sơn một thuở.


Tại quảng trường trước Trung tâm Thương mại Quy Nhơn, trong các đêm diễn ra festival sẽ có chương trình nghệ thuật tổng hợp đặc sắc do các đoàn nghệ thuật trong tỉnh, trong nước và một số đoàn nghệ thuật ngoài nước biểu diễn gồm: tuồng, bài chòi (Bình Định); nghệ thuật cung đình Huế; nghệ thuật Chăm (Ninh Thuận); ca múa nhạc Việt Nam; múa rối Trung ương; xiếc Hà Nội; ca múa nhạc Bông Sen (TP. Hồ Chí Minh); ca múa nhạc Hải Đăng (Khánh Hòa); ca múa nhạc Đam San (Gia Lai)...

Quần Hùng Võ Lâm, các bang phái chính phái, tà phái, các bang phái lớn nhỏ khắp việt nam và 30 nước trên thế giới tranh giải Minh Chủ Võ Lâm:

" Một hoạt động dự kiến thu hút đông đảo du khách là Liên hoan quốc tế võ cổ truyền. Sự kiện này tập hợp các câu lạc bộ võ thuật, võ đường thuộc nhiều môn phái võ cổ truyền trên thế giới, trong nước và Bình Định thi đấu, biểu diễn. Việc tổ chức đấu võ đài giữa các lò võ trong tỉnh và trong nước sẽ giới thiệu những nét tinh hoa của võ cổ truyền nhân loại, đặc biệt là võ cổ truyền Tây Sơn ở Bình Định trong quá trình kế thừa và phát triển "
Điểm mới của festival này là cuộc thi Người đẹp miền đất võ nhằm tôn vinh vẻ đẹp hình thể, trí tuệ, tài năng và lòng nhân ái của người phụ nữ Bình Định nói riêng và phụ nữ Việt Nam nói chung.
Khu vực hai đầu cầu Thị Nại sẽ là một trong những điểm nhấn quan trọng của festival. Các hoạt động văn hóa - nghệ thuật sẽ tạo cho không gian hai bờ đầm Thị Nại lung linh sắc màu lễ hội, gắn kết giữa TP. Quy Nhơn với Khu kinh tế Nhơn Hội. Bằng những hoạt động được dự báo là rất hấp dẫn như tổ chức thả hoa đăng, thả đèn trời và chương trình nghệ thuật do các ngôi sao ca nhạc, các đoàn nghệ thuật trong nước và quốc tế thực hiện cùng màn bắn pháo hoa kết thúc phần hội, đầm Thị Nại sẽ rực sáng trong đêm hoa đăng.
Là quê hương của Đào Tấn nên Festival Tây Sơn - Bình Định không thể thiếu Liên hoan sân khấu tuồng. Các đoàn tuồng: Trung ương, Đà Nẵng, Khánh Hòa, TP. Hồ Chí Minh, Huế, Thanh Hóa? và các đoàn tuồng không chuyên trong tỉnh sẽ thực hiện các chương trình liên hoan, giới thiệu, giao lưu giữa nét đặc trưng của Tuồng Đào Tấn với dòng tuồng cả nước. Với các hoạt động: lễ tế tổ, các vở diễn truyền thống, các loại vai diễn, thuyết minh kèm minh họa, biểu diễn trống, nhạc cụ tuồng..., đây chắc chắn sẽ là ngày hội lớn của sân khấu tuồng Việt Nam.
Ban tổ chức cho biết, festival lần này sẽ diễn ra hội làng nghề, giới thiệu có tính tập trung các làng nghề thủ công truyền thống ở Bình Định và các tỉnh trong khu vực, nhằm quảng bá đến khách du lịch trong và ngoài nước các sản phẩm hàng hóa truyền thống, sản phẩm thủ công mỹ nghệ của tỉnh và các tỉnh bạn. Dự kiến sẽ có khoảng 150 gian hàng trong và ngoài tỉnh tham gia, chia thành các khu: Hàng gia dụng, hàng mỹ nghệ, hàng may mặc, hàng lâm sản? Bình Định sẽ giới thiệu các làng nghề thủ công truyền thống như: Rượu Bầu Đá, gốm Nhơn Hậu, rèn Phương Danh, đúc đồng Bằng Châu - Kim Châu, nón Gò Găng, bún song thằng, dệt thổ cẩm, nghề làm trống, đan lưới, đan lát, chế biến thảm xơ dừa Hoài Nhơn, dệt chiếu Chương Hòa, đồ thủ công mỹ nghệ...
Đến với Festival Tây Sơn - Bình Định 2008, du khách còn có cơ hội tham gia các tour tham quan di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh tiêu biểu trên địa bàn tỉnh; thưởng thức những món ăn đặc sản và truyền thống của tỉnh Bình Định cũng như các địa phương trong khu vực. Các đặc sản ẩm thực truyền thống của Bình Định như: Rượu Bầu Đá, chim mía, bún tôm Phù Mỹ, chình mun Châu Trúc, nem chợ Huyện, bún cá Quy Nhơn... chắc chắn sẽ làm hài lòng du khách.
Ngoài những hoạt động chính trên đây, tại TP. Quy Nhơn, trong khuôn khổ Festival Tây Sơn - Bình Định 2008 còn diễn ra các hoạt động khác như: Đêm thơ Hàn Mặc Tử - Xuân Diệu, đêm nhạc Trịnh Công Sơn, hội thảo ?oTiềm năng và hiện thực phát triển du lịch Bình Định?, các hoạt động giải trí du lịch biển?/.

Bình Định là địa phương giàu truyến thống văn hoá. Tại đây còn lưu giữ nhiều di tích kiến trúc, văn hoá của người Chăm., đặc biệt là thành cổ Trà Bàn, từng là kinh đô của vương triều Chămpa
Lễ hội Tây Sơn
Lễ hội long trọng và qui mô lớn nhất của Bình Định là lễ hội Tây Sơn được tổ chức tại nhiều làng của huyện Bình Khê cũ, nay đổi tên là huyện Tây Sơn. Đông đảo và tưng bừng nhất là lễ hội tổ chức tại làng Kiên Mỹ, quê hương và cũng là nơi dấy binh của ba anh em Tây Sơn. Lễ hội diễn ra trong nhiều ngày, mồng 5 tháng Giêng (kỷ niệm chiến thắng Đống Đa) là ngày lễ chính. Trước sân điện thờ và nhà bảo tàng Tây Sơn, tiếng trống đại vang lên trong không khí trang nghiêm thơm ngát mùi trầm; vị chánh tế đọc bài văn tế ôn lại sự nghiệp của phong trào Tây Sơn và những thành tựu của triều đại Tây Sơn (1770-1802), các đoàn đại biểu đến từ nhiều miền của đất nước dâng hương trước điện thờ. Dàn nhạc võ 12 trống vang lên từ khúc thúc quân đến khúc khải hoàn.
Từ vùng đất này đã ra đời một phái võ làm rạng danh truyền thống võ nghệ Việt Nam từ nhiều thế kỷ nay : phái võ Tây Sơn. Hàng năm phái võ này sống lại rạng rỡ trong lễ hội Tây Sơn, và hàng trăm ngàn người hành hương về đây để được nghe lại âm hưởng của khúc nhạc trống trận, được chiêm ngưỡng những thế võ, bài quyền bất hủ, nào là long quyền, hổ quyền, kê quyền, quyền gà chọi... gắn liền với tên tuổi Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ là những võ sĩ đã góp phần cách tân, nâng cao võ thuật Tây Sơn ở các môn côn, quyền, song kiếm, đại đao...
Võ thuật Tây Sơn cũng đã thăng hoa thành nghệ thuật âm nhạc. Đó là điệu múa-nhạc trống võ Tây Sơn mà mười mấy năm nay, những người dự lễ hội Tây Sơn tại Bình Định được thưởng thức qua tài nghệ của một thiếu nữ - cháu bảy đời của dòng tộc Nguyễn Huệ - mặc áo chẽn đỏ (hay trắng), quần màu hồng nhạt, lưng thắt đai xanh, hai tay múa cặp dùi lướt chớp nhoáng trên cả 12 mặt của bộ trống trận Tây Sơn, với một phong thái làm chủ oai phong vô cùng điệu nghệ, lại được tiếng kèn và nhịp chập chõa phụ họa, tạo nên một ấn tượng hùng tráng tuyệt vời.
Lễ hội Đổ Giàn
Lễ hội vui nhộn nhất của vùng này là lễ hội Đỗ Giàn tổ chức vào ngày rằm tháng 7 hàng năm tại Chùa Bà, làng An Thái, huyện An Nhơn. An Thái là một làng võ lâu đời, đã từng sản sinh ra nhiều võ sư, võ sĩ xuất sắc của đất Bình Định và của Việt Nam. Cho nên, ngoài ý nghĩa lễ Vu Lan, lễ báo hiếu của nhà Phật, đây còn là một lễ hội thượng võ, hội đua tài giữa các hào kiệt trẻ già ở các làng võ quanh vùng.
Tục ngữ địa phương nói : Trai An Thái, gái An Vinh là để nói lên đặc trưng của hai làng cùng uống chung dòng nước sông Côn mà một bên là con trai giỏi võ nghệ, một bên là con gái đẹp nổi tiếng. Phần hấp dẫn của lễ hội là hát bội, nhưng cái đinh của lễ hội lại là cuộc tranh tài cướp heo quay, vật cúng thần được tung từ trên giàn cao xuống để các võ sĩ tranh nhau cướp cho được con heo quay đem về cho làng mình.

Hội làng Thị Tứ
Làng Thị Tứ thuộc trấn Đập Đá, huyện An Nhơn, là làng có truyền thống làm rèn và chạm vàng tạy. Lễ hội hằng năm được tổ chức vào ngày 12 tháng 2 âm l ịch để tưởng nhớ công ơn của ông Đào Giã Tương, ông tổ của nghề rèn đã có công truyền nghề cho dân làng. Lễ hội diễn ra ở nhà thờ họ Đào để cúng lễ ***** nghề rèn, cỗ bàn rất linh đình. Sau lễ tế có ca hát, vui chơi, văn nghệ.
Hội xuân chợ Gò
Ai đi chợ Gò (thuộc xã Phước Nghĩa - Tuy Phước - Bình Ðịnh) đều có những kỷ niệm đẹp khó quên. Theo phong tục thì mỗi năm chợ chỉ họp hai phiên vào ngày mùng 2 và mùng 3 Tết âm lịch. Chợ họp trên một gò đất cao dưới chân núi Hàm Long bên bờ sông Hà Thành đổ ra đầm Thị Nại vì vậy mà gọi là chợ Gò. Ðiều kỳ thú ở đây là du khách đi hội chợ bị cuốn hút không chỉ bởi cảnh đẹp mà còn do được dự những sinh hoạt văn hóa độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc. Người đi hội chợ mua bán lấy may không mặc cả, không cò kè bớt một thêm hai như chợ hàng hoá ta thường thấy.
Ai đi chợ Gò (thuộc xã Phước Nghĩa - Tuy Phước - Bình Ðịnh) đều có những kỷ niệm đẹp khó quên. Theo phong tục thì mỗi năm chợ chỉ họp hai phiên vào ngày mùng 2 và mùng 3 Tết âm lịch. Chợ họp trên một gò đất cao dưới chân núi Hàm Long bên bờ sông Hà Thành đổ ra đầm Thị Nại vì vậy mà gọi là chợ Gò. Ðiều kỳ thú ở đây là du khách đi hội chợ bị cuốn hút không chỉ bởi cảnh đẹp mà còn do được dự những sinh hoạt văn hóa độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc. Người đi hội chợ mua bán lấy may không mặc cả, không cò kè bớt một thêm hai như chợ hàng hoá ta thường thấy
Lễ cúng cá ông
Ở các xã ven biển tỉnh Bình Đinh hàng năm thường mở hội cúng Cá Ông vào ngày 15 tháng 3 âm lịch tại các đền thờ cá Ông. Theo truyền thuyết, Cá Ông thường cứu giúp thuyền và người bị nạn trên biển. Cũng với các nghi lễ truyền thống, dịp này còn có múa hát bả trạo, hát bội.
Hội An Thái
Tổ chức vào ngày 15 tháng 7 âm lịch hàng năm tại chùa Bà, làng An Thái, huyện An Nhơn. Ngoài ý nghĩa lễ Vu Lan ?" lễ báo hiếu nhà Phật, đây còn là hội đua tài của các võ sĩ của ác làng võ trong vùng. Trong lễ hội có nhiều sinh hoạt văn hoá, đặc biệt là hát bội. Phần chính của hội là tranh tài cướp heo quay, vật cúng thần từ trên giàn cao tung xuống mang về cho làng mình. Người thắng cuộc là người được nhân dân quý trọng.
( Sưa tầm)

Độc đáo nhất ở Bình Định và thể hiện tinh thần miền đất võ là Lễ Đổ Giàn. Có thể nói là đặc sắc và cực kỳ tàn độc.
Ngày xưa các bang phái lớn nhỏ ở Tây Sơn. Hệ phái Tây Sơn cũng như thiếu lâm của Trung Quốc. Chia làm nhiều phái, nhiều bang lớn nhỏ.
Lễ Đổ Giàn gần như là tranh chức minh chủ của võ lâm. Nói trắng ra nó cũng giống như trò bắt heo của của Đại Hội box Du Lịch mình vừa rồi. Trò này bạn Hung389 đã đoạt được.
Nhưng để đạt được con lợn này thì các võ sinh phải tỷ thí cao thấp, nhiều khi tàn phế. Phái nào đoạt được con heo này là niềm vinh hạnh và vang danh của võ phái ....
Năm vừa rồi phí mất Lễ Đổ Giàn...

Lễ Đổ Giàn:
Ký ức về một lễ hội thượng võ...

Rằm tháng 7 hằng năm, người An Thái dựng rạp, tổ chức hát bội suốt ba ngày ba đêm. Cảnh này được phản ánh trong ca dao xưa:
Đồn rằng An Thái, Chùa Bà
Làm chay, hát bội đông đà quá đông
Đàn bà cho chí đàn ông,
Xem xong Ba Ngọ, lại trông Đổ giàn.
Hồi ấy, hội Đổ giàn không tổ chức cố định vào một thời gian nào. Có thể hai năm hoặc ba năm một lần. Có lúc hội Đổ giàn được tổ chức vào Rằm tháng 7, nhưng cũng có lúc vào mồng 5 tháng 5 (Tết Đoan Ngọ)... Mục đích ban đầu của Hội là cầu mưa thuận gió hòa, cầu phúc lộc cho dân làng. Nhưng sức hấp dẫn của hội không phải chỉ ở chỗ làm chay, hát bội, mà còn một lý do khác. Đó chính là tiết mục "đổ giàn". Địa điểm "đổ giàn" tổ chức luân phiên tại các chùa Bà, chùa Hội Quán, Gò âm hồn và sau này được dời ra bãi cát sông Côn.
Sau hai ngày cúng tế và hát bội, đến ngày thứ ba thì người dân An Thái bắt đầu cúng chẩn và "đổ giàn". Lễ vật gồm có lá cờ phướn ghi bốn chữ: Phúc, Đức, Thần, Tài cùng với một heo quay nguyên con và gạo muối. Người ta lập một sân khấu ngoài trời làm bằng gỗ hoặc tre khá chắc chắn, cao 5m. Trên giàn có người chủ trò và một đội võ sĩ bảo vệ. Trà trộn trong đám đông người đi xem có nhiều vệ sĩ thuộc các võ đường nổi tiếng như: An Thái, An Vinh, Suối Bèo, Trường Định, Hòa Phong... Họ được phân công, tổ chức phòng thủ chặt chẽ, còn các võ sư thì ẩn trong các quán ăn gần đó để chờ đợi kết quả tỉ thí giữa các đệ tử của mình.
Khoảng 3 giờ chiều ngày thứ 3, sau ba hồi chiêng trống nổi lên báo hiệu lễ cúng kết thúc, bất thần, người chủ trò chặt đứt dây neo giàn và xô đổ con heo quay cùng các lễ vật cúng tế xuống đất... Các võ sĩ tài nghệ cao, phi thân lên giàn tìm cách cướp lấy con heo quay. Sau khi cướp được lễ vật, họ liền vác heo lao ra khỏi đám đông, cố hết sức mang con heo quay về địa điểm an toàn đã định.
Tất nhiên, mỗi nhóm tranh tài đều đã có phân công người bảo vệ, cản ngăn những đối thủ lợi hại khác có thể giật lại heo trên vai. Trong cuộc tranh tài này, các võ sĩ dùng mọi ngón võ, chiến thuật khôn ngoan để giành chiến thắng về mình...
Theo tục lệ, heo quay chiến lợi phẩm sẽ được xẻ ra để khao chung cho tất cả những võ sĩ cùng có mặt trong cuộc tranh tài. Những võ sĩ hay làng võ có người giành chiến thắng được mọi người hoan nghênh và nể trọng. Họ tin rằng năm ấy sẽ gặp hên vì được lộc của thần.
Ý nghĩa của cuộc tranh tài này không nằm trong giá trị vật chất của món quà giành được mà ở giá trị tinh thần, được thể hiện qua tài nghệ của những người dự cuộc với chỗ đứng danh dự trong làng võ. Võ đường nào không cướp được heo thì tiếp tục cho môn sinh luyện tập để chờ dịp khác...