<font color=blue> Thử tìm giải pháp cho người yêu dùng i-ngắn thay cho y-dài</font id=blue>

Thử tìm giải pháp cho người yêu dùng i-ngắn thay cho y-dài

Thử tìm giải pháp cho người yêu dùng i-ngắn thay cho y-dài
Nguyên Nguyên

Hầu như những ai thích đọc sách báo chữ Việt đều biết rằng vào khoảng giữa thập niên 1960, ở Sàigòn bắt đầu có hiện tượng táo bạo cổ súy mọi người dùng chữ I thay cho chữ Y. Thí dụ trong khi bình thường người ta viết: 'tôi có yêu một người đàn ông Mỹ', những người thích i-ngắn sẽ viết: 'tôi có iêu một người đàn ông Mĩ'. Người cổ võ mạnh mẽ nhất là nhà văn Nguyễn Hữu Ngư. Ông này mê cái mốt-I dữ dội đến độ dùng một bút hiệu thường trực là Nguiễn Ngu Í. Nguiễn Ngu Í chơi thân với học giả Nguyễn Hiến Lê cho nên chẳng bao lâu sau, người ta thấy học giả họ Nguyễn tiếp tục lăng xê mốt-i và từ khoảng đầu thập kỉ 1970 cho đến cuối đời, các tác phẩm của Nguyễn Hiến Lê đều in các từ dùng Y ra i-ngắn hết. Chỉ trừ họ Nguyễn của tiên sinh không thấy thay đổi chữ y ra i thôi.

Cái mốt thay y bằng i từ thập kỉ 80 cho đến bây giờ gần như mỗi ngày một lan tràn mạnh hơn. Và hiện có vẻ thịnh hành ngay tại Việt Nam. Tuy nhiên luôn luôn người đọc thấy nó như bị một cái hạn chế nào đó. Hạn chế đó hình như dính liền với những lời chế giễu cái mốt-i này. Ai muốn chỉ trích nó rất dễ. Họ chỉ cần lôi tên người nữ ca sĩ có gốc 'Bến Ngự Sông Hương' là xong. Họ nói đổi y thành i chắc phải gọi tên ca sĩ Thanh Thúy thành Thanh Thúi sao? Nhỡ Thanh Thúy chửi mình hay đi kiện mình thì làm sao đây? Thành ra phát triển của mốt-i này luôn luôn bị hãm lại nhờ ở tên tuổi của người ca sĩ đất Cố Đô đó chăng? Những người thuộc 'trường phái' mốt-i cũng không chịu thua, và họ thường trích dẫn quyển Việt Nam Văn Học Sử Yếu của học giả Dương Quảng Hàm, trong đó họ Dương có viết đại khái rằng dùng i thay cho y cũng không sao! Tuy nhiên giới yêu i-ngắn vẫn chưa giải quyết được việc thay i cho y đứng cuối từ như: Thúy Kiều, thấy, suy đoán, v.v.

Sau đây xin mạo muội đề nghị một giải pháp cho những người iêu thay y bằng i.

Trước hết xin quan sát một vài nguyên âm đôi như 'ươ' trong từ như 'hứơng' hay 'hưởng'. Ta để ý trước hết vị trí của dấu sắc hay dấu hỏi. Dấu nằm ở đâu? Trên ư hay trên ơ. Nếu trên ư: hướng sẽ đọc ra là hứ-ơng chứ không phải hư-ớng.Hướng có dấu trên ư (hứ-ơng) có vẻ có âm không sâu bằng có dấu trên ơ (hư-ớng) và chỉ sắc hơn hương một chút thôi. Do đó âm hướng thật sự đọc ra hướng hoàn toàn nhờ ở dấu sắc đặt để trên chữ 'ơ' tức nguyên âm đi sau chứ không phải đi trước (ư).

Tương tự, ta có thể thử các từ dùng nguyên âm đôi như phường thành ra phừ-ơng và phư-ờng, hay thưởng thành ra thử-ơng và thư-ởng, hoặc Phượng ra phự-ơng hay phư-ợng. Ta sẽ thấy ngay có một sự khác biệt nhưng rất ít. Dấu để vào âm sau 'đúng' hơn nhưng có đánh sai ra âm trước, cũng không sao, không chết ai! Nhưng phải nhận rằng có. . . khác.

Giải pháp để hoá giải cái 'âm nạn' 'thanh thúi' này trong một ngẫu nhiên nằm trọn trong cách đánh dấu chữ I trong tên Nguiễn Ngu Í. Tức là nếu muốn hoá giải từ THÚY khi dùng I thay cho Y ta PHẢI đánh dấu ngay trên chữ i như trong tên Nguiễn Ngu Í:

THANH THÚY nếu muốn thay Y bằng I phải viết ra THANH THU-Í

Tương tự, thủy (nước) sẽ được viết là thu-ỉ.

Thùy mỵ -&gt; thuì mị (tức thu-ì mị)

Trọng Thủy -&gt; Trọng Thuỉ (tức Trọng Thu-ỉ)

Thế còn những từ như 'suy đoán' thì sao. Ngày xưa đi học tiểu học các thầy các cô thường nói Y còn gọi là Y-cà-réc (Y-grecque - Y của tiếng Hy Lạp). Ngày nay ta thường gọi nó là I-dài. Do đó khi có âm Y cuối của một từ không dấu, nếu cần I thay cho Y, ta chỉ dùng 2 chữ i là xong? 'Suy đoán' do đó có thể viết theo người 'iêu-i' là SUII ĐOÁN (tức Sui-i đoán).

Tương tự, tuy nhiên viết thành tuii (tui-i) nhiên. Say sưa thành Saii sưa.

Tương tự, Mầy sẽ trở thành Mâ-ì hay Mâì. Thành ra lần đầu tiên tiếng Việt có cảnh nguyên âm đôi, mỗi âm lãnh một dấu phía trên! Nghĩa là a trong Mầy có hai dấu: dấu mũ và dấu huyền. Do cách viết 'iêu-i', a chỉ mang dấu mũ và dấu huyền nhường lại cho i đi đàng sau! Thí dụ khác: Sức mấy =&gt; Sức mâí, có vẻ OK như thường.

Vẫn còn một cái kẹt! Đó là kẹt ở truyền thống văn hoá con người. Kẹt ở từ Yêu viết thành Iêu có lẽ không quan trọng lắm vì có yêu thì cũng có 'không yêu' hay 'hết yêu' hay trong khi yêu chợt thấy người yêu mình đôi khi cũng như 'yêu' như 'quỷ'! Tức là YÊU đổi ra IÊU không vi phạm nhiều lắm đến văn hoá cổ truyền vì theo thông thường nó có nghĩa hơi tương đối và luôn luôn có các từ khác thay thế (như THƯƠNG chẳng hạn). Nhưng trục trặc ở một từ khác nằm trong cốt lõi của văn hoá Việt Nam: đó là Thầy, một từ hàm chứa ít nhiều tính cách thiêng liêng. Thầy nằm trong trục 'quân sư phụ' của hệ thống Khổng Mạnh và cũng là từ gọi người Thân Phụ (Cha) trong một số nhiều gia đình ở ngoaì Bắc. (Riêng người viết người Sàigòn nhưng không hiểu sao đã gọi thân phụ là Thầy cũng như ông đã gọi ông Nội như vậy). Theo mốt 'iêu-i' Thầy sẽ trở thành Thâ-ì.

Không được, dù đã có một giải pháp cho giới iêu-i, xin mọi người hãy cố gìn giữ lấy Y.

Nguyên Nguyên


Hai Minh

Nhưng bây giờ người ta lại băn khoăn xem nên viết "kỉ niệm" hay "kỷ niệm", "li hôn" hay "ly hôn",.... Xem ra chuyện y-dài và i-ngắn còn lâu mới giải quyết xong.
Ngày mai, ngày mốt, ngày kia nữa...
Tôi có là ai giữa bể dâu?

Nhưng bây giờ người ta lại băn khoăn xem nên viết "kỉ niệm" hay "kỷ niệm", "li hôn" hay "ly hôn",.... Xem ra chuyện y-dài và i-ngắn còn lâu mới giải quyết xong.
Ngày mai, ngày mốt, ngày kia nữa...
Tôi có là ai giữa bể dâu?

Còn một vấn đề nữa khi thay chữ ''y'' bằng chữ ''i'' theo cách ở trên là bỏ dấu khi đánh máy. Hiện nay dấu được bỏ ở cuối từ. Nếu theo cách này thì làm sao máy phân biệt được dấu sẽ bỏ vào chữ u hay chữ i trong chữ Thúi hay Thuí (bây giờ khi tôi đánh từ "Thuí" cũng phải cách ra rồi xóa dấu cách đi chứ không thể bỏ dấu ngay được).
Thứ hai, chẳng lẽ chữ "i" thiêng liêng vậy sao? Chữ "Y đáng ghét vậy sao? Tại sao nhất quyết phải loại bỏ hẳn một chữ cái ra khỏi bảng chữ cái tiếng Việt? Tại sao có đề xuất đưa thêm chữ "f", chữ z vào bảng chữ cái mà lại phải loại bỏ chữ "Y"? "để cho nó thống nhất"?
Hay là lâu lâu không cải cách thì không tiến bộ, không thêm vào bớt ra không phải là phát triển? Cá nhân mà nói tôi thấy chữ "Mỹ thuật" nhìn đẹp hơn chữ "Mĩ thuật" nhiều lắm, đặc biệt khi viết tay. Và tên riêng như nói ở trên, ca sĩ Thanh Thuí dù được đóng đúng do bỏ dấu khác đi, lẽ nào ta lại không liên tưởng đến từ gần nó về hình thái "thúi"? Còn khi bỏ dấu trong giấy tờ nước ngoài ta có "Thanh Thui".
Về sự lẫn lộn giữa "li hôn" và "ly hôn" trước kia họ đã giải quyết bằng cách đưa ra quy định chữ kết thúc bằng âm |i| mà nếu thay cả y và i đều không ảnh hưởng đến phát âm thì dùng "i". Thế nhưng thực tế cho thấy chỉ những ai hết sức bám vào sách vở mới tuân thủ chặt chẽ điều này. Và bây giờ không còn ai để ý đến quy định này nữa.
Cách đây không lâu, tôi hết sức sửng sốt khi thấy một bài báo viết rằng tác giả (cũng) hết sức sửng sốt khi thấy có những người ngu dốt đến mức cứ viết là "Mỹ học", "Ly biệt", "bác sỹ", "ca sỹ"... Hóa ra lâu nay mình ngu vậy sao? Rất nhiều người khác cũng ngu vậy sao?
Có thể bạn thấy tôi bảo thủ, cảm tính. Nhưng tôi không ủng hộ cách thay đổi hình thái chữ viết hiện nay, vì tiếng Việt khá dễ viết với quy tắc phiên âm rất đơn giản rồi, không giống chữ Hán phức tạp khó nhớ khó học, chữ Nhật lộn xộn nhiều hệ chữ.

Cũng vẫn bất cập trong cả 2 quy tắc sửa đổi.
1. Khi viết tay một từ, hầu hết chẳng ai để ý đến vị trí nguyên âm mình đặt dấu câu. Với quy tắc chính tả hiện nay, dù bạn để dấu câu ở đâu trong một từ, người đọc vẫn có thể đọc được, vì nó là duy nhất. Trong khi nếu đổi theo cách mới, bạn chỉ viết ngoáy một chút, hoặc dù bạn viết đúng nhưng người đọc sơ ý cũng sẽ nhầm giữa "thúi" và "thuí".
2. Việc viết "suy" thành "suii" sẽ lại thêm 1 bất quy tắc nữa trong khả năng đánh vần được của tiếng Việt:
suy --&gt; suii
trong khi:
suý --&gt; suí (mất đi 1 chữ i)
chẳng ăn nhập gì với nhau cả. Người học đọc sẽ phải đánh vần ra sao ?
Thực ra quy tắc chính tả hiện tại cũng bất cập về khả năng đánh vần ở chỗ chữ "yêu" đứng nguyên là y, trong khi chữ "điêu" lại là i, mặc dù 2 chữ đồng âm. Nói chung chuyện đánh vần cũng còn dài kỳ, vì ví dụ như theo quy tắc 8 thanh của tiếng Việt thì "ươn" và "ướt" là đồng âm mà vẫn khác nhau cái phụ âm cuối (chú ý là ta cũng có từ láy "ươn ướt").

Tôi thấy bạn Soirab đưa ra một giải pháp rất thông minh về cách đánh dấu của một số từ khi biến y thành i. Đó có thể coi như là một giải pháp bất đắc dĩ cho những ai sính dùng chữ i. Tôi không biết bạn đồng tình hay có ý giẽu cợt khi đưa ra giải pháp này. Còn tôi thì thấy rằng dù giải pháp nào chăng nữa thì không bao giờ có chuyện chữ i hất cẳng chữ y trong bảng chữ cái tiếng Việt, bởi sẽ không thể có sự thay thế hoàn hảo nào được. Hơn nữa, mọi chữ cái đều có cách dùng riêng, có tính hữu dụng riêng và vẻ đẹp riêng, mình không cần phải "khai sáng" thêm như cái ông Cá nào đấy.